2. Huidige situatie. a. Gemeenten (huidige visie en samenwerkingsovereenkomst)

Transcriptie

1 VISIE - Concept

2 1. Inleiding De Zeeuwse gemeenten Borsele, Goes, Kapelle, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland en Tholen werken in de Oosterschelderegio samen met Bibliotheek Oosterschelde op het gebied van bibliotheekwerk. De gemeenten hebben voor de periode , verlengd tot 2018, een regionale visie op bibliotheekwerk bibliotheek van betekenis vastgesteld. Dit visiedocument is door de tijd ingehaald en sluit niet meer op alle punten aan bij de wensen die in de Oosterschelde en bij de individuele gemeenten leven. Budgetten staan onder druk, de gemeenten bezien opzien de inzet van middelen. De meerjarenbegroting van Bibliotheek Oosterschelde sluit niet aan bij de beschikbare middelen vanuit de gemeenten en vertoont bij ongewijzigd beleid in 2018 een fors tekort en uiteindelijk een faillissement. De portefeuillehouders van de 6 gemeenten hebben in afstemming met Bibliotheek Oosterschelde besloten extern advies in te winnen om de huidige visie inclusief het financiële kader te herzien en te komen tot toekomstbestendig bibliotheekbeleid. Uit de gesprekken en analyses tijdens dit korte intensieve adviestraject, begeleid door hans Veen van ACTA-advies, is de Adviesnota Bibliotheekwerk gemeenten regio Oosterschelde voortgekomen. De adviesnota richt zich op de relatie tussen de zes gemeenten in de regio en de stichting Bibliotheek Oosterschelde. Deze visie is voortgekomen uit bovengenoemde adviesnota. Allereerst zal ingegaan worden op de huidige situatie, het wettelijke kader en de trends, waarna een nieuwe gezamenlijke visie en het toekomstbeeld volgt. Tot slot een nieuw financieel kader voor een gezonde en duurzame exploitatie van bibliotheek Oosterschelde. 2. Huidige situatie a. Gemeenten (huidige visie en samenwerkingsovereenkomst) De huidige visie 1 van de gemeenten op het bibliotheekwerk in de regio spitst zich toe op de infrastructuur van de bibliotheekvoorziening in de regio, de digitale ontwikkelingen en de urgentie van taalontwikkeling en tegengaan van taalachterstanden. De problematiek rond laaggeletterdheid heeft nog meer urgentie dan enkele jaren geleden en heeft de aandacht van rijksoverheid 2, gemeenten en de openbare bibliotheeksector. Voor zover de doelen in de bestaande visie meetbaar zijn, zijn deze grotendeels gerealiseerd of worden gerealiseerd. De omstelling van het primaat van de uitleenfunctie naar ondersteuning van basisscholen en vve is in uitvoering. Er is een samenhangend netwerk van bibliotheekvestigingen en service- of uitleenpunten met adequate spreiding en openingstijden, deels in volledige selfservice en met een grotere inzet van vrijwilligers. De samenwerkingsovereenkomst betreft een reeks afspraken over de subsidiering van de bibliotheek, handelwijze bij bezuinigingen en de verdeling van de subsidiering van de overhead- en collectieve kosten van de bibliotheek. Deze afspraken zijn overigens als voorbeeld opgenomen in een handreiking van de VNG 3. b. Bibliotheek Oosterschelde De Stichting Bibliotheek Oosterschelde is ontstaan uit een fusie van lokale bibliotheken in De Bibliotheek Oosterschelde werd daarmee de grootste basisbibliotheek van Zeeland met een werkgebied van ca inwoners. In 2012 heeft een bezuiniging en reorganisatie plaatsgevonden. De personeelsformatie kromp met 10%, er verdwenen functies en er werd een team leesconsulenten geformeerd om de landelijke formule De 1 Bibliotheek van betekenis, een regionale van de gemeenten Borssele, Goes, Kapelle, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland en Tholen, , plus verlenging 2 Rijksprogramma Tel mee met taal Minister Bussemaker (OCW), Minister Asscher (SZW) en staatssecretaris Van Rijn (VWS) trekken voor de aanpak van taal voor de periode samen 18 miljoen per jaar uit. Daarnaast ontvangen gemeenten 56 miljoen euro per jaar voor de inkoop van taalscholing. 3 Lokaal bibliotheekwerk, een handreiking voor gemeenten, VNG

3 Bibliotheek op School op basisscholen uit voeren. De gemeenten hebben de frictie- en reorganisatiekosten extra gesubsidieerd. Bibliotheekvestigingen werden vernieuwd, kleiner gehuisvest, onder dak bij scholen, oudereninstellingen, gemeentehuis, brede school of en een cultuurcluster. Dit herhuisvestingsproces is nog niet afgerond. In Kapelle en Goes zijn plannen die nog uitgevoerd gaan worden. De openbare bibliotheekvoorziening in de regio Oosterschelde bestaat thans 4 uit: 10 bibliotheken 18 uitleen- of service punten 51 scholen die gebruik maken van dbos standplaatsen bibliobus De bibliotheek werkt naast basisscholen samen met de basisbibliotheken in Zeeland, de Bibliotheek Bergen op Zoom, de Zeeuwse Bibliotheek en andere met VVE, kindcentra, voortgezet onderwijs, Visio, Seniorweb en KCE. De Bibliotheek Oosterschelde heeft de afgelopen jaren de exploitatie gemiddeld nipt rond kunnen krijgen en soms een beroep moeten doen op reserve ter dekking van eerdere tekorten en verdere besparingen doorgevoerd. In 2016 werd uit calculaties van de bibliotheek duidelijk dat in de jaren het exploitatietekort op zou lopen naar ruim De kwaliteit van de bibliotheek wordt afgemeten aan vier criteria: certificering, tevredenheid financiers, tevredenheid instellingen (b-to-b) en tevredenheid klanten: De bibliotheek is gecertificeerd door de landelijke Stichting Certificering 5 De zes gemeenten zijn algemeen tevreden over de aanpak van de bibliotheek Tevredenheid van instellingen, bijvoorbeeld basisscholen, wordt geëvalueerd Onderzoek naar de tevredenheid van klanten laat zien dat leden de bibliotheek gemiddeld waarderen met een 7,9 Paar opmerkingen hierbij. De gemeente Schouwen-Duiveland heeft zich eerder uit overwegingen van kosten georiënteerd op aanbiedingen voor bibliotheekdiensten de bedrijven van Karmac en Questum. Die oriëntatie heeft niet geleid tot verdere stappen. In Tholen is sprake van enige spanning tussen de professionele aanpak van de bibliotheek en de aansluiting bij de ideeën van actieve burgers die actief zijn in het concept bibliotheekin-de-buurt. Die nieuwe vorm van samenwerking vraagt om een nieuwe aanpak en nieuwe competenties van bibliotheekpersoneel. Een vraagstuk dat zich op meer plaatsen in het bibliotheekwerk voordoet. In de sectoren welzijn en bijvoorbeeld musea heeft men daar meer ervaring mee. c. Bibliotheeknetwerk Zeeland Het bibliotheeknetwerk omvat een werkgebied van ruim inwoners en bestaat uit de basisbibliotheken Zeeuws-Vlaanderen, Oosterschelde en Vlissingen en de provinciale ondersteuningsinstelling de Zeeuwse Bibliotheek, inclusief de openbare bibliotheek Middelburg. Tussen de basisbibliotheken Zeeuws-Vlaanderen en Oosterschelde is een hechte samenwerking. De Bibliotheek Vlissingen staat aan de vooravond van een robuuste verandering, een grote bezuiniging en waarschijnlijk een verzelfstandiging en fusie. Zowel de Bibliotheek Oosterschelde/Bibliotheek Zeeuws- Vlaanderen als de ZB hebben belangstelling getoond voor het in exploitatie nemen van de bibliotheekvoorziening in Vlissingen Stichting Certificering Openbare Bibliotheken (VNG en VOB) 3

4 Na een rumoerige periode en vele directiewisselingen en een fusie met Scoop, is de ZB onder een nieuwe directeur in rustiger vaarwater terecht gekomen. Een nieuwe strategie is uitgezet en overleg over de verdere samenwerking tussen de basisbibliotheken en de ZB loopt. De samenwerking tussen de basisbibliotheken is in opbouw, maar nog niet optimaal. Ook vanuit de gemeenten in de regio zijn er vragen over de huidige invulling van de wettelijke taken van de ZB. Er is bovendien grote behoefte aan meer duidelijkheid over de exploitatie van de ZB en de aanwending van de provinciale subsidies voor onderscheiden activiteiten en wettelijke taken. Die duidelijkheid ontbreekt nu nog. Zorgelijk is dat de kwaliteit van de relatie tussen de ZB en basisbibliotheken (en gemeenten) nog te wensen overlaat. Het onderling vertrouwen, de gedeelde doelen en de zorg voor de relatie is onvoldoende om te kunnen spreken van een hechte alliantie. Het is in opbouw, maar moet nog groeien. In het belang van de bibliotheekvoorziening voor burgers in de provincie moeten partijen werken aan sterke verbetering van de samenwerking, financiële transparantie, een gezamenlijke strategie en de goede open verhoudingen. De gemeenten zijn voornemens hierover met de Provincie Zeeland en de directie van de ZB in overleg te gaan. 4

5 3. Wettelijk kader en trends a. Wettelijk kader De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen is een wettelijk kader waarin de kernfuncties van openbare bibliotheken en de onderscheiden rollen van de drie overheden zijn vastgelegd. Uitgangspunt van deze wet is een samenhangend landelijke stelsel onder gezamenlijke verantwoordelijkheid van rijk, provincies en gemeenten. De wet kent vier kenfuncties van openbare bibliotheken: ter beschikking stellen van kennis en informatie bieden van mogelijkheden tot ontwikkeling en educatie bevorderen van lezen en het laten kennismaken met literatuur organiseren van ontmoeting en debat laten kennis maken met kunst en cultuur Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de lokale/regionale bibliotheekvoorziening, maar zijn niet wettelijk verplicht in de eigen gemeente een bibliotheek voorziening in stand te houden. Wel om in het geval van het ontbreken hiervan te overleggen met burgers en buurgemeenten over een ander adequaat aanbod van bibliotheekdiensten aan de eigen inwoners. Bijvoorbeeld door afname van diensten van een bibliotheek in een buurgemeente. Als de gemeente een openbare bibliotheek in stand houdt, zijn er wel eisen waaraan de gemeente en de voorziening moeten voldoen. De Provincies zijn verantwoordelijk voor de Provinciale Ondersteuningsinstellingen (POI s). De POI s ondersteunen het provinciale netwerk, het interbibliothecair leenverkeer (IBL), de innovatie in het netwerk en zijn implementatie-schakel tussen de KB en lokale/regionale bibliotheken. De POI s hebben ook een gezamenlijke wettelijk taak om innovaties te bevorderen. De directies van de POI s hebben binnen de Samenwerkende POI s Nederland (SPN) de aandachtsgebieden in portefeuilles verdeeld. De directie van de ZB heeft geen portefeuille. De aandachtgebieden van de POI s zijn 6 : digitale dienstverlening en infrastructuur van de openbare bibliotheken collectiebeleid interbibliothecair leenverkeer HRM-diensten ondersteuning bedrijfsvoering innovatie bibliotheekwerk integratie met het onderwijs leesbevordering Het rijk is verantwoordelijk voor de Koninklijke Bibliotheek. De wettelijke rol van de Koninklijke Bibliotheek als coördinerend topinstituut, stelselregisseur en organisator van de landelijke Digitale Bibliotheek is nieuw. In toenemende mate opereert het stelsel van openbare bibliotheken als een concern als het gaat om de inzet van ict, het landelijke format voor de bibliotheekwebsite, personeel en de ontwikkeling van landelijke formules zoals de Bibliotheek op School, Taalhuis, Boekstart, Digisterker, inkoop van digitale content en licenties en afspraken met uitgevers over het uitlenen van e-books. De gemeenten rekenen op de Provincie Zeeland en de ZB waar het gaat om de uitvoering van de wettelijke taken uit de Wsob. Vooral de ondersteuning van het bibliotheeknetwerk in Zeeland, IBL en collectiebeleid, innovatie van bibliotheekwerk, onderwijs en de ondersteuning van de bedrijfsvoering kunnen bijdragen aan instandhouding van lokaal bibliotheekwerk in de regio. Zeeland heeft gezien de omvang van de provincie, de demografie en de geografische kenmerken behoefte aan de sterk samenhangend efficiënt en effectief bibliotheeknetwerk. 6 Zie: 5

6 b. Relevante trends 7 Maatschappelijk Demografische trends zijn: vergrijzing, ontgroening, verkleuring en verdunning. Relatief meer ouderen, minder kinderen, meer inwoners met een andere etnische, culturele en taal achtergrond en kleinere gezinnen. Er is sprake van krimp en trek naar stedelijke regio s. Krimp van bevolking en het afnemen van het voorzieningenniveau in dorpen speelt ook in deze regio een rol. Economische stagnatie houdt aan en de economische groei is beperkt. Het winkelbestand krimpt en de omzet via internetwinkels groeit sterk. Het krimp of vertrek van grote (rijks)instellingen en bedrijven tast de economie en de werkgelegenheid aan. In sommige sectoren ontstaan juist tekorten op de arbeidsmarkt. Kennis en technologie zijn belangrijke productiefactoren. Het beschikken over voldoende basisvaardigheden op het gebied van taal en digitaal is cruciaal voor het kunnen meedoen in de samenleving en de positie op de arbeidsmarkt. De percentage laaggeletterden en het aantal mensen met geringe digitale- en informatievaardigheden blijft hoog. Boeken worden minder gelezen en leescultuur brokkelt af. Leren vindt naast het formele onderwijs steeds meer plaats in de vorm van informeel leren en social learning, Ook gevestigde onderwijsinstituten richten zich op deze markt. Sociale participatie neemt af, eenzaamheid en sociale segregatie nemen toe. Ondanks de toenemende communicatiemogelijkheden. Burgercollectieven gaan ondernemen en nemen taken in handen die voorheen alleen aan professionele organisatie waren voorbehouden. Op internet zijn groepen burgers actief rond maatschappelijke belangen, energie, vervoer, voeding, zorg, kennisontwikkeling, nieuwe diensten, delen en ruilen. Grote druk op particuliere tijdsbesteding door het enorme aanbod aan recreatie en vermaak en de druk op arbeid, mantelzorg en 24-uurs economie. In vrijetijdsbesteding is steeds meer behoefte aan beleving en dynamiek in kort tijdsbestek. Meer vluchtigheid en minder verdieping. Overheden Taken van de overheid verschuiven van centraal naar decentraal, naar gemeenten. Meer participeren en zelfredzaamheid in plaats van verzorgen. Sociaal beleid van gemeenten is gericht op participatie, werk, en zelfredzaamheid. Basisvaardigheden van burgers zijn daarom belangrijk. Er wordt een groter beroep gedaan op het ondernemerschap van cultuurinstellingen. Schaalvergroting, nieuwe samenwerkingsvormen en businessmodellen en fusies zijn nodig. Druk op de gemeentelijke financiën blijft in de regio hoog. Het beleid van de gemeenten in de regio is in hoofdlijnen gericht op economische en toeristische ontwikkeling, bereikbaarheid, leefbaarheid en een voldoende voorzieningenniveau. De gemeenten verlangen van de bibliotheek een duurzame, gezonde exploitatie met inzet van beperkte subsidies op gemeentelijke prioriteiten. Gemeenten stellen andere eisen aan de verantwoording van de besteding van subsidies. We vragen naar het maatschappelijk effect van subsidies voor interventies op maatschappelijke vraagstukken, zoals laaggeletterdheid en ontwikkeling van voldoende mediavaardigheden. Informatie en technologie 7 Zie ook: Trends in de samenleving, Koninklijke Bibliotheek,

7 Door de groei, omvang en snelheid van de digitale infrastructuur is voor een grote groep burgers de beschikbaarheid van digitale content enorm toegenomen. Steeds meer zijn bedrijven, huizen, auto s en apparaten op internet aangesloten; internet-of-things. Steeds meer toepassingen zijn ook voor de consument betaalbaar, zoals drones en 3d-printers. Deze groei roept nieuwe vragen op rond informatie-overload, privacy en veiligheid. Toch blijkt 8-10% van de bevolking, vooral ouderen, geen internet te gebruiken. De gemeenten vinden brede publieke toegang en effectief gebruik van internet en digitale media belangrijk. Vanaf 2017 zullen de gemeenten veel diensten via internet aanbieden aan burgers, net als veel publieke dienstverleners en bijvoorbeeld de Belastingdienst. Omvang en snelheid van informatie nemen nog steeds sterk toe. Steeds meer is informatie en content visueel. Tegelijkertijd is content handel en daarmee aan de wetten van de markt onderhevig. Niet alles is voor iedereen gratis bereikbaar. Auteursrecht legt beperkingen op aan vrije distributie. Openbare en wetenschappelijke bibliotheken hebben hier een wettelijke uitzonderingspositie. Er is een beweging naar open data en open acces. Voor de gemeenten is de openbare bibliotheek de toegankelijke publieke organisatie die voor burgers open toegang tot literatuur en informatie verzorgd. Het gaat niet meer alléén om consumeren van informatie, maar ook het delen en creëren en het ontstaan van communities. Het gaat niet alleen om bundelen van kennis, maar ook om verbinden met kenners, ook lokaal. 4. Gemeentelijke visie openbaar bibliotheekwerk regio Oosterschelde a. Basisfilosofie Vanuit het perspectief van de gemeenten levert de openbare bibliotheek een bijdrage aan de waarden sociaal, inclusief, leefbaar en vitaal. Verbindingen en contact tussen mensen, een leefbare woonomgeving en een vitale gemeenschap van vaardige burgers, bedrijven, verenigingen, kerken, scholen, instellingen en overheden. De bibliotheek richt zich met unieke activiteiten op basisvaardigheden, persoonlijke ontwikkeling, verrijking en zelfredzaamheid van burgers. De gemeenten beschouwen de openbare bibliotheek niet als een exclusief culturele publieksinstelling. De bibliotheek is een maatschappelijke instelling die: Geletterdheid en mediawijsheid als essentiële basisvaardigheden bevordert als voorwaarde om als burger mee te kunnen doen in de samenleving Een stimulerende leeromgeving biedt aan breed publiek, samen met andere educatieve instellingen en collectieven Toegang biedt tot informatie en media, in fysieke of digitale vorm Een preventieve aanpak richt op de taalontwikkeling van kinderen in de leeftijd van 0 12 jaar, in samenwerking met basisonderwijs, educatie en zorg In staat is taalontwikkeling in het voortgezet onderwijs, m.n. het vmbo, regionaal te ondersteunen afhankelijk van voldoende financiering door onderwijsinstellingen en/of gemeenten in de regio 7

8 In netwerkverband samenwerkt met andere lokale instellingen en bedrijven die hetzelfde maatschappelijke doel nastreven, zoals scholen en instellingen in welzijn, zorg, educatie, cultuur en onderwijs Als publieksvoorziening een bijdrage levert aan leefbaarheid en een vitale woonomgeving door het animeren en ontplooien van educatieve en culturele activiteiten. De bibliotheek betrekt daar burgers en collectieven uit de lokale gemeenschap actief bij en biedt hen faciliteiten voor eigen initiatieven De maatschappelijke, economische en technologische ontwikkelingen zijn turbulent en disruptief voor openbare bibliotheken. De duurzaam dalende trend in de traditionele gebruikersinkomsten van bibliotheken zetten de bijl aan de wortel van het huidige bedrijfsmodel. Het heruitvinden en transformeren van de openbare bibliotheek is ook een lokale uitdaging. Dit proces en de uitkomsten hebben niet het karakter van een blauwdruk, maar een continue veranderproces met een aantal vaste elementen: Digitalisering zet sterk door en doordringt alle aspecten van het private en publieke leven, het functioneren van de overheid en het dienstenaanbod Openbaar beschikbare informatie, open acces groeit sterk Het onderscheid tussen instituties als bibliotheken, educatie, museum en podiumkunsten zal vervagen De inzet van de overheid op bestrijding van laaggeletterdheid en gebrek aan mediawijsheid zal sterk intensiveren uit sociale en economische motieven Burgercollectieven en professionele instellingen raken vervlochten en professionals krijgen een andere rol Consumenten worden steeds veeleisender ten aanzien van service, aanbod, kwaliteit en snelheid Informeel leren neemt een grote vlucht b. Toekomstbeeld Gemeenten in de regio Oosterschelde hebben het volgende toekomstbeeld van de samenwerking en de bibliotheekvoorziening: Gemeenten beschouwen de bibliotheek als een solide partner bij het realiseren van de gezamenlijke en lokale beleidsdoelstellingen op het gebied van cultuur, educatie, leefbaarheid, zelfredzaamheid en participatie. Gemeenten in de regio zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het netwerk van bibliotheekvoorzieningen in de regio. Deze verantwoordelijkheid krijgt gestalte in een gezamenlijke visie op de bibliotheekvoorziening en de financiering van de gezamenlijke speerpunten en de organisatie. De gemeenten werken op bestuurlijk en ambtelijk niveau samen binnen het SWVO. Crossovers integraal beleid tussen verwante beleidsterreinen cultuur, welzijn, educatie en zorg en integraal beleid komen aan de orde. Maatwerk en lokale projecten door de bibliotheek voor individuele gemeenten zijn mogelijk en worden één op één door de betreffende gemeente en de bibliotheek gecontracteerd en gefinancierd. Deze subsidieverlening loopt via de betreffende gemeente. 8

9 Gemeenten zijn zakelijk klanten van de bibliotheek: de gemeenten financieren activiteiten van de bibliotheek in de verwachting dat deze een bijdrage levert aan het realiseren hiervan. Er is sprake van opdrachtgever- en nemerschap. Om redenen van efficiëntie en effectiviteit stemmen de gemeenten de opdracht aan de bibliotheek en de financiering met elkaar af. De gemeente is opdrachtgever van de bibliotheek voor zover het door de gemeente gefinancierde activiteiten betreft. De bibliotheek is vrij aan consumenten, instellingen en bedrijven diensten en producten aan te bieden tegen integrale kostprijs. Dat geldt ook voor zakelijke activiteiten die binnen de bibliotheeksector worden ontwikkeld voor bijvoorbeeld de Belastingdienst, UWV en de rijksoverheid. Samenwerking op (boven)provinciaal niveau is onderwerp van overleg en afspraken tussen de gemeenten in Zeeland, de Provincie Zeeland en buurgemeenten 8. Deze samenwerking krijgt gestalte op een wijze die aansluit bij de Wsob. Ontwikkeling van kinderen en de maatschappelijke functie van de bibliotheek staat voorop. De bibliotheek is een partner van het basisonderwijs. De activiteiten van de bibliotheek op scholen ondersteunt het programma van de school en de taalontwikkeling van leerlingen. Voor burgers in kleine woonkernen is er een locatie voor ontmoeten, activiteiten, werken, leren, lezen en ontspannen waarin de bibliotheekfunctie is geïntegreerd en de catering op commerciële basis wordt verzorgd door lokale ondernemers. De formule Bibliotheek in de Buurt benadert deze aanpak. In feite gaat het om een Huiskamer-voor-de-buurt met toegevoegde bibliotheekdiensten. De bibliotheek verbindt zich met lokale activiteiten van burgers en collectieven, kerken en verenigingen. Het management en de outreaching professionals dragen zorg voor lokale netwerken, verbindingen en gezamenlijke activiteiten. De samenwerking tussen actieve burgers en professionals vraagt om nieuwe vormen van organisatie en andere competenties van professionals. Wij beschouwen deze ontwikkeling als een sociaal experiment. Op alle bibliotheeklocaties en thuis bij abonneehouders is een groot scala aan digitale informatiediensten en databases beschikbaar tegen lage kosten. Leerlingen beschikken over een digitale leeromgeving die als vervolg op dbos door de landelijke samenwerking tussen onderwijs en de bibliotheeksector is ontwikkeld. Er is een visie op één samenhangende bibliotheekcollectie in Zeeland, in aansluiting op de Landelijke Collectie en de afspraken met de KB. Alle inwoners van de regio kunnen via dit netwerk media lenen bij openbare bibliotheken in Nederland en zij hebben thuis en op locaties toegang tot e-books en digitale informatiebestanden. Voor het gebruik van de landelijke, provinciale, regionale en lokale bibliotheekdiensten is er één landelijke pas en abonnement. Voor bezoek, raadplegen ter plekke en bezoek aan reguliere activiteiten is een nieuwe eenvoudige goedkope klantenkaart voldoende. Aanvragen en leveren van fysieke media geschiedt tegen een kostendekkende vergoeding van abonneehouders; voor kinderen gratis via basisscholen. De bibliotheek streeft naar verlaging van de kosten van deze service en wil dit realiseren in samenwerking met de ZB en de andere basisbibliotheken. Zeeuwse basisbibliotheken, buurbibliotheken buiten de provincie en de ZB maken bindende afspraken over de samenwerking. Op basis van overweging van kwaliteit en efficiëntie worden inhoudelijke, bibliotheektechnische en logistieke backoffice taken door basisbibliotheken ondergebracht bij de ZB. De ZB draagt zorg voor de ondersteuning van de innovatie in het bibliotheeknetwerk. Op deze manier kunnen bibliotheken tegen aanvaardbare kosten meebewegen met maatschappelijke trends in de samenleving. 8 Bijvoorbeeld: gemeente Tholen, de gemeente Bergen op Zoom, Bibliotheek Oosterschelde en de Bibliotheek Bergen op Zoom 9

10 De ZB voert onderzoek 9 uit naar maatschappelijke vraagstukken in de Provincie Zeeland, waaronder de staat van basisvaardigheden, laaggeletterheid en mediawijsheid bij burgers in gemeenten. Als maatschappelijk ondernemer zoekt de bibliotheek naar kansrijke klantsegmenten en waardeproposities zoals kindcentra, bedrijven en zzp-ers. Er worden specifieke diensten ontwikkeld die kostendekken of profit worden aangeboden. Landelijke overheidsinstellingen, provincies, gemeenten, waterschappen en diensten als UWV, sociale diensten, wijkteams en CJG s maken tegen betaling gebruik van bibliotheekdiensten en profiteren daarmee van het grote publieksbereik van bibliotheekservices. De openbare bibliotheek opereert in een turbulente omgeving van overheden, consumenten, bedrijven en instellingen waarin de rollen van overheden, de inzet van burgers, bedrijfsmodellen en waardeproposities snel veranderen. Dit vraagt om voortdurende innovatie van de activiteiten, de organisatie en de relatie met de omgeving van de bibliotheek. Extra inzet van management, bundeling van expertise en voldoende schaalgrootte is gewenst. Financieel loopt de bibliotheek meer risico s dan voorheen. Een adequaat weerstandsvermogen is daarom noodzakelijk in de vorm van een risicoreserve voor ondernemende activiteiten naast de egalisatiereserve voor de activiteiten die in opdracht van gemeenten worden uitgevoerd. c. Regionale basisprogramma s De gemeenten komen overeen dat de volgende programma s de kern vormen van de gezamenlijke opdracht aan de bibliotheek: Ondersteunen VVE en basisonderwijs met een gericht taal- en leesprogramma. Doel is de taalontwikkeling van kinderen sterk te stimuleren, ouders daar bij te betrekken en zo de kansen van kinderen in het vervolgonderwijs en later op de arbeidsmarkt te verbeteren. Doelstelling: de taalontwikkeling van kinderen in het VVE te stimuleren, het niveau van woordenschat te verhogen, hun ouders en de medewerkers binnen het VVE daar actief bij te betrekken Doelstelling: leerlingen in het basisonderwijs ontwikkelen, zonder uitzondering, een hoger niveau van actieve en passieve taalvaardigheid, lezen meer boeken en hebben meer plezier in lezen Doelstelling: alle basisscholen en VVE-instellingen nemen deel op basis van eigen behoefte De bibliotheek als openbare plek en digitaal platform een bijdrage leveren aan ontmoeting, samenwerken en samen leren. Als tegenwicht tegen individualisering, segregatie en afname van sociale participatie. Doelstelling: samen met andere instellingen, burgers en collectieven experimenteel ontwikkelen van cultureel-educatieve activiteiten die lokaal veel deelnemers/bezoekers aantrekken, hoog gewaardeerd worden en de leefbaarheid verhogen. 9 ZB Planbureau en Bibliotheek van Zeeland 10

11 Toegang bieden tot informatie en een brede collectie fysieke media voor alle inwoners in de regio. Binnen de wettelijke kernfuncties lezen, lenen en informeren, op locatie, in de regio, provincie of uit de landelijke bibliotheekcollectie, op aanvraag of digitaal. De toegang tot informatie wordt zoveel mogelijk digitaal. Het aanbod omvat het landelijk sector-aanbod aan databanken, e-books, Zeeuwse informatie, zoekmachines, digitale etalages en een digitaal muziek aanbod. Kinderen in de leeftijd van 0-12 jaar hebben prioriteit bij de samenstelling van de fysieke collectie op dorps- of wijkniveau. De bibliotheek ondersteunt dit door trainingen mediawijsheid en materiaal voor laaggeletterden. Doelstelling: In alle vestigingen is toegang tot digitale media en de mogelijkheid om fysieke media aan te vragen en te reserveren. De mediacollectie van de bibliotheek vormt één geheel in de regio en rouleert tussen vestigingen. Minder gevraagde titels worden op twee locaties in de regio opgeslagen of opgenomen in de achtergrondcollectie van de ZB. De bibliotheek neemt deel aan logistieke en service-innovatie in de provincie, in samenwerking met de ZB en andere basisbibliotheken. Effectieve samenwerkingsverbanden die gericht zijn op breed publiek of specifieke doelgroepen. De bibliotheek vormt met lokale initiatieven en verwante instellingen in de regio samenwerkingsverbanden. Deze zijn georganiseerd rond concrete programma s en doelstellingen en resultaten. Doelstelling: de bibliotheek neemt deel aan of initieert netwerken rond taal, onderwijs, educatie, cultuur en zorg. Hierbij richt de bibliotheek zich selectief op partijen die een bijdrage leveren aan de doelstellingen van de bibliotheek en de opdrachten van gemeenten. Het Taalhuis is hiervan een recent voorbeeld. Deze netwerken kunnen zich uitstrekken tot buiten de regio en de provincie. Doelstelling: de bibliotheek verbindt zich aan lokale activiteiten van actieve burgers waar dit past binnen de doelstellingen van de bibliotheek en de opdrachten van gemeenten. Naast deze programma s vragen wij de bibliotheek actief op zoek te gaan naar partners en financiers voor: Ontwikkeling van basisvaardigheden bij doelgroepen met een belemmerende achterstand. Taal- en leesprogramma s ter bestrijding van laaggeletterheid zodat mensen zich zelfstandig kunnen redden in de samenleving en beter geschikt worden voor de arbeidsmarkt Doelstelling: specifieke doelgroepen nemen deel aan gerichte taalprogramma s die hun taalniveau verbetert of worden toegeleid naar andere relevante samenwerkingspartners. Digitale en informatievaardigheden welke onmisbaar zijn om in de moderne samenleving te functioneren. De bibliotheek kan met gerichte programma s samen met verwante instellingen en collectieven een bijdrage leveren aan mediawijsheid. Bij voorkeur in samenwerking of netwerk met andere aanbieders Dit is ook in het belang van de gemeenten als digitale overheid. Doelstelling: specifieke doelgroepen nemen deel aan gerichte taalprogramma s die hun niveau van mediawijsheid verbetert of worden toegeleid naar andere relevante samenwerkingspartners. Ondersteunen taal- en mediavaardigheden in het voortgezet onderwijs, m.n. het vmbo 11

12 d. Resultaten en verantwoording De resultaten van de bibliotheek worden op dit moment uitgedrukt in telbaar volume (leden, uitleningen, deelnemers) en kwaliteit (klanttevredenheid). De regionale basisprogramma s zijn gericht op outcome in termen van toename van geletterdheid en mediawijsheid. Outcome kan onderscheiden worden in drie niveau s: bijvoorbeeld direct na interventie of deelname aan leesprogramma, verbetering in schoolprestaties en verbetering van de maatschappelijke en arbeidsmarktpositie later. De bibliotheek kan slechts verantwoordelijk worden gehouden voor direct meetbare effecten na de interventie. Ook dan moet niet ieder effect aan de bibliotheek worden toegeschreven. School, thuis en op straat dragen in belangrijke mate bij aan taalontwikkeling. Binnen het landelijke project de Bibliotheek op School wordt voortdurend onderzoek gedaan naar de effecten van dit programma. Leesplezier en woordenschat nemen toe, direct als gevolg van de deelname door kinderen. Ook naar het effect van trainingen mediawijsheid, de programma s Boekstart en Voorleesexpress wordt onderzoek gedaan naar de directe effecten. Recent heeft het Min. OCW onderzoek gedaan naar het effect van taalstimulering in het VVE. De effecten zijn meetbaar en positief. De bibliotheek kan in de jaar- en projectverslagen melding maken van deze effecten en resultaten en aannemelijk maken of deze zich ook voordoen in de eigen programma s. e. Ondernemerschap (bijlage businesscanvassen)projectbureau We beschouwen de bibliotheek als een maatschappelijk ondernemer. Dat betekent dat de bibliotheek voortdurend op zoek gaat naar behoeften van potentiële klanten, zowel klantgroepen als doelgroepen en financiële steun zoekt bij fondsen, bedrijven en overheden. Deze acquisitie is meer kansrijk als de bibliotheek de maatschappelijk effecten van activiteiten aannemelijk kan maken en daarbij kan aansluiten bij doelen van potentiële financiers en fondsen. De openbare bibliotheek zal altijd een grotendeels met publieke middelen gefinancierde organisatie blijven die publieke doelstellingen nastreeft. Ook in de VS worden public libraries grotendeels gefinancierd door de overheid, sponsors en fondsen en niet door exploitatie van commerciële services. De ondernemende activiteiten van de bibliotheek behoren te passen bij de statutaire taak en niet gericht te zijn op winst of puur commerciële branchevreemde activiteiten. Ondernemen is risico lopen. Het kunnen incasseren van dergelijke risico s zonder de door de gemeente gesubsidieerde activiteiten te belasten, betekent dat uit deze ondernemende activiteiten een risicoreserve opgebouwd moet worden uit een tariefopslag op de integrale kostprijs. Het Business Model Generatie 10 is een uitstekend model om bestaande business en de potentie nieuwe te onderzoeken. In de bijlagen zijn twee zgn. business canvassen opgenomen voor de huidige en toekomstige situatie. f. Schaal, efficiëntie en effectiviteit Is de schaal waarop de Bibliotheek Oosterschelde opereert voldoende groot en is Zeeland te klein voor een sterk en efficiënt bibliotheeknetwerk? Een paar opmerkingen over schaalgrootte: 10 A. Osterwalder,

13 De samenwerking in het SWVO is een vorm van schaalgrootte aan de opdrachtgeverskant van het bibliotheekwerk. Ook de verbreding van de financieringsbasis van de bibliotheek naar andere budgetten dan bibliotheek- of cultuurbudgetten is een aspect van schaalgrootte. In de periode van bibliotheekfusies ca. 15 jaar geleden is door het Procesbureau Bibliotheekvernieuwing onderzoek gedaan naar schaalgrootte van bibliotheken en (kosten)efficiëntie. Destijds bleek een grootte van ca inwoners werkgebied qua kosten optimaal te zijn. Het bibliotheeknetwerk kent landelijke en provinciale schaalgrootte op het gebied van werkgeverschap, ict, inkoop van media en licenties, certificering, opleidingsprogramma s, transport en formules. Zo is de Bibliotheek op School landelijk met rijksgeld ontwikkeld. De ondersteuning van POI s betekent dat extra expertise beschikbaar is op bedrijfsvoering, marketing, fondsenwerving en innovatie. Eigenlijk een grote backoffice voor lokale bibliotheken. In Zeeland wordt steeds intensiever samengewerkt tussen de basisbibliotheken en de ZB. Dit biedt goede perspectieven. De Bibliotheek heeft overigens de vrijheid om zich voor expertise te wenden de POI s Cubiss, Probiblio en Rijnbrink. In de Zeeuwse geografische context zou een basisbibliotheek voor de gehele provincie een groot beslag leggen op overhead en leiden tot bureaucratie. De span-of-care voor zo n omvang van vestigingen en gemeenten is groot en de communicatielijnen worden lang. Praktische gegeven is dat fusies en de naweeën bij bibliotheken ongeveer twee jaar stilstand in organisatieontwikkeling met zich meebrengen. Sterke allianties zijn flexibeler, sneller, efficiënter. Ook gemeenten kiezen steeds vaker de weg naar alternatieven voor herindeling door expertise en werkapparaten te bundelen. 13

14 5. Exploitatie bibliotheek a. Terugblik De baten en lasten van de bibliotheek staan onderdruk van een aantal factoren, uitgaande van de overeengekomen activiteiten, huisvesting en prestaties van de gemeenten met de bibliotheek: Terugloop van de eigen inkomsten van de bibliotheek, vrnl. door daling aantal volwassen leden en betaalde abonnementen Lokale bezuinigingen in combinatie met toepassing van de zgn. VZG-index. Deze index bevat structureel een bezuinigingstaakstelling van 2% en een beperkte inflatiecorrectie van 1-1,25% in Deze per saldo negatieve index wordt als generieke bezuinigingstaakstelling van 2% toegepast sinds Beperkt weerstandsvermogen 11 (reserves, vaste lasten en contractverplichtingen, vaste huisvestingslasten, rigide en weinig transparante tarieven van de ZB, cao Openbare Bibliotheken 12 en provinciale tariefafspraken) Deze cijfers geven aan waar de schoen wringt: Tot en met de begroting 2016 leek de bibliotheek in staat de daling van de subsidies te pareren met kostenreductie. Vanaf 2017 lopen de baten en lasten steeds verder uit de pas. De exploitatiesubsidies blijven door toepassing van de VZG-index dalen en de eigen inkomsten dalen structureel. Aan de kostenkant blijven de tarieven van de ZB, de huisvestingslasten stijgen en de loonkosten stijgen jaarlijks als gevolg van de CAO Openbare Bibliotheken met 1,7% (waarvan 0,2% niet loon gebonden). Het algemene beeld is dat de bibliotheek er tot nu toe in is geslaagd de subsidiedalingen te pareren met kostenreductie, maar daarboven te kampen heeft met daling van de eigen inkomsten. Bij zeer geringe prijsontwikkelingen binnen de begroting van de bibliotheek, een meerjarige algemeen verbindende CAO inclusief een loonkosten ontwikkeling van 1,7% voor de komende paar jaar, per saldo stijgende huisvestingslasten en prijsverhogingen voor automatisering en transport, slaagt de bibliotheek niet meer in 11 Weerstandsvermogen als vermogen om op korte termijn de kosten te verlagen, de inkomsten te verhogen en tegenvallers uit reserves op te vangen 12 Zie VNG-bericht aan gemeenten van 3 juli

15 een sluitende begroting te presenteren. Laat staan de ontwikkeling van een egalisatiereserve die in de buurt komt van de 5% van de exploitatie 13. b. Huidig businessmodel Het huidige model is gebaseerd op mediacollecties, uitleen en leen-abonnementen. De inkomsten uit abonnementen en leentransacties staan in dit model centraal naast gemeentelijke subsidies uit het beleidsdomein cultuur. De ontwikkeling van de exploitatie van de bibliotheek geeft aan dat het traditionele businessmodel eindig is. De uitleenfunctie neemt in betekenis af en daarmee de betekenis van het leenabonnement. Nu de prioriteit ligt bij de doelgroep kinderen, wreekt zich dat kinderen een gratis abonnement krijgen en de ouders geen bijdrage betalen. De bijdrage van scholen voor het programma Bibliotheek op School is beperkt. Er is dus een onvoldoende verband tussen deze nieuwe waardepropositie en de inkomstenstroom 14. c. Huidige prognose exploitatie bibliotheek De bibliotheek presenteerde eerder een meerjarenraming Thans is beschikbaar een meerjarenraming voor de periode Deze geactualiseerde meerjarenraming laat een even somber beeld zien met een sterk oplopend tekort. Indien de gemeenten en de bibliotheek beide geen maatregelen nemen om de baten te verhogen en de lasten te verlagen, ontstaat er een negatieve spiraal van verdere kostenreductie op beïnvloedbare begrotingsposten, afnemende prestaties en activiteiten, daardoor weer dalende gebruikersinkomsten, exploitatie- en doelsubsidies..enzovoort. Bij een bovendien een beperkte reserve- en liquiditeitspositie zal dit zonder extra 13 Zie art. 6 van de Samenwerkingsovereenkomst van de gemeente. Algemene reserve ultimo Zie de bijlagen met businesscanvassen 15

16 maatregelen leiden tot het niet meer kunnen voldoen aan de financiële verplichtingen en mogelijk faillissement. Er zijn dus ingrepen nodig in de exploitatie, op korte termijn en strategisch op langere termijn. d. Overhead, collectieve kosten Het aandeel overhead- en collectieve kosten in de totale exploitatie is een terugkomende vraag. We zoomen in op de overhead en collectieve kosten en toetsen dit aan normen en benchmarkgegevens voor overheadkosten in de publieke sector 15. Er zijn verschillende definities van overhead, afhankelijk van het type organisatie. Als we uitgaan van de overheadkosten zoals benoemd in de Samenwerkingsovereenkomst en in de begroting van de bibliotheek opgenomen categorieën algemene kosten, bedrijfsvoering en in een variant inclusief productontwikkeling dan komen we tot het volgende: Op basis van de zgn. Berenschotnormen en de normen van de gemeente Nijmegen voor overhead bij regionale instellingen hanteren we een norm van 25%. Uit onderzoek blijkt overigens dat de bandbreedte van de overheadkosten in de sectoren zorg, onderwijs, woningbouwcorporaties en agentschappen 15 32% is. Het optimum wordt sterk beïnvloed door eigen kenmerken van de organisatie. Optimum, want de overhead kan te laag zijn en te hoog. Te lage overhead betekent dat de organisatie reactief werkt bij de waan van de dag, nauwelijks strategisch stuurt en beschikt over uitvoerende administratie. Te veel overhead leidt tot te veel bureaucratie en overkill aan beleid en verandering. De bibliotheek heeft kenmerken die de benodigde overhead verhogen: een groot werkgebied, veel decentrale vestigingen, zes opdrachtgevers die vragen om inzet op veranderen en lokaal maatwerk en zeer verschillende klantsegmenten. Als we de overhead benaderen vanuit formatie-omvang versus omvang overhead in fte komen we tot het volgende beeld: 15 Zie.o.m.: Overhead gewaardeerd. Verbetering van de balans tussen waarde en kosten van overhead bij organisaties in de publieke sector, M.Huijben, RUG, 2011( Berenschot normen ) en Normenkader overhead bij regionale samenwerking, gemeente Nijmegen, 2014 en Tijdschrift voor controlling, oktober

17 Op basis van deze vergelijkingen en in aanmerking genomen de aard, omvang van de organisatie, de complexiteit van het stelsel en het netwerk, het aantal partners en het aantal decentrale vestigingen is de overhead van de bibliotheek reëel. 17

18 6. Naar een duurzame exploitatie van de bibliotheek Op basis van de analyse van de huidige exploitatie en de prognose van de bibliotheek en de visie van de gemeenten komen we tot de volgende uitgangspunten en aanpak op korte en middellange termijn. Deze adviezen vormen een samenhangend geheel van maatregelen a. Uitgangspunten duurzame en transparante exploitatie van de bibliotheek We constateerden dat zonder ingrijpen in de baten en lasten de continuïteit van de bibliotheekorganisatie en dus de bibliotheekvoorziening in gevaar is. Vraag wat de uitgangspunten zijn voor een duurzame exploitatie van de bibliotheek. De analyse van de oorzaken van het oplopende tekort (4.a.) geven oplossingsrichtingen aan, uitgaande van handhaven van het huidige prestatieniveau van de bibliotheek en regionale basisprogramma s die in de visie zijn benoemd: Stabiliseren en verhogen van de eigen inkomsten door de bibliotheek op basis van waardeproposities en klantsegmenten en een ander model van lidmaatschap van de bibliotheek Beëindigen of matigen van de taakstellende subsidieverlagingen door toepassing van de 2% korting in de VZG-index Gewijzigde toepassing van art.1, 4 e bullet uit de Samenwerkingsovereenkomst m.b.t. individuele ontwikkel- en uitvoeringskosten én invoering van een projectbureau bij de bibliotheek en gedeeltelijke flexibilisering van ontwikkelkosten bij de bibliotheek Dekkende exploitatie van de lokale bibliotheekvoorziening. In de begroting 2016 is niet iedere lokale exploitatie sluitend. De egalisatiereserve is niet bestemd om begrote tekorten af te dekken, maar onvoorziene tegenvallers. De desbetreffende gemeente en bibliotheek zullen z.s.m. overeenstemming moeten bereiken over een sluitende begroting (Goes, Schouwen-Duiveland) De begroting van de bibliotheek wordt zodanig opgebouwd dat het aandeel in de overhead- en collectieve kosten zichtbaar wordt gedekt door hetzelfde bedrag exploitatiesubsidie. Hiermee worden de lokale baten, lasten en saldi beter zichtbaar. De bibliotheek dient jaarlijks naast een begroting een offerte in bij de gemeenten die minimaal aansluit bij de visie en de regionale basisprogramma s. In de begroting wordt weergegeven, totaal en per gemeente, wat de baten en lasten zijn van de regionale basisprogramma s De bibliotheek maakt de exploitatie van ondernemende activiteiten en maatwerk voor individuele gemeenten onder de naam projecten apart zichtbaar in baten en lasten. Voor niet-gesubsidieerde programma s wordt een integrale kostprijs berekend inclusief een risicomarge. Positieve resultaten hieruit worden opgenomen in de balans onder reserve projecten Onderzoek door gemeenten naar financiering van programma s uit andere middelen dan cultuur en bibliotheekwerk. De aard van de programma s rond basisvaardigheden heeft meer betrekking op onderwijs, educatie, participatie en zelfredzaamheid 18

19 Creëren van weerstandsvermogen door positieve exploitatiesaldi om zo de egalisatiereserve te verhogen met in achtname van het maximum van 5% b. Sturingsmodel baten en lasten (model) Hiemstra en de Vries - een relatie van Acta - hanteert een handzaam model voor bezuinigingsoperaties. Dat model gaat uit van twee dimensies: begroting organisatieverandering en reactief - strategisch. Impliciet speelt de factor hier ook een rol. Ingrepen op korte termijn zijn meestal reactief gericht op de begroting. Voor de bibliotheek ziet het model er als volgt uit: Naast de eerder genoemde uitgangspunten onderscheiden wij een aantal scenario s. Sommige ingrepen hebben effect op de begroting 2017 en werken door in latere jaren (zie bijlage Herziene meerjarenbegroting). Op middellange termijn zijn er aanvullende mogelijkheden die verder onderzoek vereisen met uitwerking in samenwerking met de andere basisbibliotheken en de ZB. Om welke exacte bedragen het gaat en op welke termijn, is op dit moment onbekend. c. Scenario s en advies In principe zijn er op basis van bovenstaand model vijf verschillende scenario s denkbaar: Niets doen door bibliotheek en gemeenten: In dit scenario komt de continuïteit van de bibliotheek direct in gevaar Op korte termijn kosten besparen: besparen op direct beïnvloedbare kosten (personeel, activiteiten, mediacollectie) Duurzame continuïteit: structurele aanpak oorzaken oplopen exploitatieresultaten 19

20 Strategische organisatieontwikkeling: verandering kostenstructuur en inkomstenstroom, waardeproposities, klantsegmenten Mix van deze scenario s Geen van eerste vier scenario s zal leiden tot een oplossing die op korte termijn verbetering van de resultaten laat én een duurzame en toekomstgerichte exploitatie van de bibliotheek. Slechts op korte termijn op direct beïnvloedbare kosten besparen betekent bovendien dat de prestaties van de bibliotheek (dbos, openingstijden en activiteiten) zullen verminderen. Dat is in strijd met de visie van de gemeenten zoals deze door de Projectgroep is geformuleerd. De ratio voor subsidiering van de bibliotheek komt dan in gevaar. Het aantal betalende bibliotheekleden zal snel dalen. Een negatieve spiraal komt in beweging. Het advies van Acta betreft een samenhangend pakket van ingrepen in de baten, lasten en bedrijfsvoering, waarvan enkele op korte termijn direct en enkele die op termijn structureel effect hebben. Zowel de gezamenlijke gemeenten als de bibliotheek zelf zijn hierbij aan zet. De gemeenten waarvan de lokale exploitatie van bibliotheekactiviteiten in 2016 een negatief saldo van baten en laat zien, zullen nog in 2016 tot afspraken met de bibliotheek moeten komen om deze tekorten te elimineren. Deze resterende tekorten kunnen niet verder drukken op de egalisatiereserve. Deze reserve is bestemd voor de dekking van onvoorziene tegenvallers in de exploitatie. De beschreven maatregelen worden door de directie van de bibliotheek als realistisch maar uitdagend beschouwd. Voor de gemeenten is een gewijzigde toepassing van de VZG-index een weliswaar bestuurlijk lastige maar onvermijdelijke ingreep. Concreet: Reactief op korte termijn: structureel Beëindigen tijdelijke contracten (50% effect in 2017) Verlagen mediabudget (per 2017) Inrichten projectbureau neutraal (extra inzet door gemeente bekostigd) Dekkende lokale begrotingen PM (2017) Subsidie index 2017 e.v. +0,7% i.p.v. -1,0% Strategisch op middellange termijn: structureel Vrijwillige bijdragen ouders kinderen 0 14 jaar (raming niveau na 3 jr) Kosten marketing en promotie ( in 3 jr) Stabiliseren eigen inkomsten op niveau (effect in 2018) Stijging bijdragen scholen voor dbos Van naar in 3 jr Strategisch op langere termijn Minder grafische collectie, meer digitaal PM Lagere logistieke en administratieve kosten collectie/uitleen PM Inkomsten diensten aan derden, UWV, Belastingdienst e.d. PM Projectbureau (basisbibliotheken) PM Eenvoudiger ICT infra en bibliotheekapplicatie PM Als we uitgaan van het aantasten van de visie en het prestatieniveau zijn er andere mogelijkheden. Het sluiten van vestigingen levert besparingen op alle kostensoorten op: huisvesting, personeel, mediacollectie en automatisering. Ook de overhead- en collectieve kosten zullen dan dalen. Gezien de energie die door gemeenten is gestoken in het ontwikkelen van nieuwe huisvesting en eenvoudiger serviceformules lijkt ons dat bestuurlijk ongewenst. Alternatief is de activiteiten met het programma Bibliotheek op School te staken. Dat 20

21 leidt tot een besparing op de personeelskosten van leesconsulenten. Hiermee zou een eerder ingezette beleidslijn worden doorbroken en bovendien niet aansluiten bij de visie. We raden deze ingrepen in de prestaties dan ook af. Het pakket maatregelen is uitgewerkt in een nieuwe meerjarenraming van de bibliotheek. Het exploitatieresultaat verbetert en er ontstaat ruimte om de egalisatiereserve aan te vullen. In de Samenwerkingsovereenkomst is dit beperkt tot maximaal 5% van het begrotingsvolume. Als we het pakket aan voorgestelde maatregelen doorrekenen laat een gewijzigde meerjarenraming een ander beeld zien: De prognose van de resultaten verbetert per 2017 De resultaten verbeteren structureel De egalisatiereserve kan worden hersteld Een duurzame en toekomstgerichte exploitatie is mogelijk, d.w.z. met behoud van de uitvoering van de visie, de regionale basisprogramma s, de spreiding van bibliotheekvoorzieningen en daling enige van de overhead door een besparing op deze personeelskosten. In deze gewijzigde meerjarenbegroting is niet doorgerekend wat de volgende veranderingen op termijn betekenen voor de exploitatie van de bibliotheek: Minder grafische collectie, meer digitaal: Effect op de begroting is onbekend Lagere logistieke en administratieve kosten collectie/uitleen: Kosten zullen op termijn dalen Inkomsten uit fondsen, diensten aan derden, UWV, Belastingdienst e.d.: Afhankelijk van marketing en acquisitie bibliotheek Eenvoudiger ICT infra, bibliotheekapplicatie: Kosten dalen (één landelijke applicatie?) Financiering bibliotheekactiviteiten uit middelen voor educatie, onderwijs, participatie en WMO- gelden 21