3. De kwaliteitsreglementering De bemonstering 11 Algemeen 11 Controlebemonsteringen 12 RFID 14

Transcriptie

1 Jaarverslag 2013

2 Inhoudstafel 1. Bestuur en personeel 2 De bestuursleden 2 De Algemene Vergadering 2 De Raad van Bestuur 2 De Technische Comités 2 Het personeel 3 Het organigram 4 2. Algemene werking 5 Controle op de kwaliteit en de samenstelling van de rauwe melk 5 Samenwerking met externe partners 6 BELAC-toezichtsaudit 6 Sectorale monitoring van contaminanten in melk en zuivelproducten 7 Ketonenbepaling op melkmonsters genomen i.k.v. de melkproductieregistratie (MPR) 8 Thermoresistente en boterzuurbacteriën. Vrije vetzuren 8 Biotine- en iodinegehalte 8 Biestmelkophaling 9 Ophaaldienst voor DGZ 9 Herijking van de RMO-pompinstallaties 9 Opleiding en begeleiding van RMO-chauffeurs 9 3. De kwaliteitsreglementering De bemonstering 11 Algemeen 11 Controlebemonsteringen 12 RFID Het laboratorium 15 Algemeen 15 De resultaten 15 Het kiemgetal 15 Het celgetal 17 Aantonen van kiemgroeiremmende substanties 18 De vriespuntbepaling 19 De filtratieproef 20 De coligetalbepaling 20 Beoordeling van de kwaliteitsparameters 21 De samenstelling van de melk De rapportering Peilen naar klantentevredenheid 26 Formele peiling 26 Klachtenbehandeling 26 Geschillencommissie Diergeneeskundige diagnostiek op melk 28 Detectie van specifieke antistoffen 28 Brucellose 28 Paratuberculose (Programma van de Belgische Zuivelketen) 28 Parasitair profiel 29 Overzicht 29 Drachtdiagnose via melkmonsters Het mastitisonderzoek De bedrijfsadvisering 48 De bedrijfsbezoeken 48 De collectieve voorlichting 49 Projecten Aanvullende tabellen en teksten 52

3 Jaarverslag 2013 Jaarverslag 2013

4 LIJST MET AFKORTINGEN ADLO AMCRA AV BC BCZ BVR CDL CRV DGZ ECI IKM ILVO IO KB MB MPR N NIZ PAG PR PT RFID RMO RVB T&V TC VRV VTE ZF Agentschap voor Duurzame Landbouwontwikkeling Antimicrobial Consumption and Resistance in Animals Algemene Vergadering Bestuurscomité Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie Besluit van de Vlaamse Regering Comité du Lait Coöperatie Rundveeverbetering Dierengezondheidszorg Vlaanderen European Colostrum Industries Integrale Ketenbewaking Melk Instituut voor Landbouw en Visserij Onderzoek Interprofessioneel Organisme Koninklijk Besluit Ministrieel Besluit Melkproductieregistratie Aantal Nationale Interprofessionele Zuivelcommssie Pregnancy Associated Glycoprotein Procedure Protocol Radio Frequency Identification Device Rijdende melkontvangstwagen Raad van Bestuur Afdeling Technologie en Voeding van het ILVO Technische Comité Vlaamse Rundveeteeltvereniging Voltijdse eenheden Zuivelfabriek

5 Jaarverslag De voorgaande jaren werden alle administratieve en technische voorbereidingen getroffen om in 2013 de elektronische identificatie van de tankmelkmonsters tijdig af te ronden. Het nieuwe systeem werd n.a.v. de Algemene Vergadering eind maart 2013 aan de landbouwpers en de genodigden voorgesteld en werd eind december bij de meeste Vlaamse kopers geïmplementeerd. Naast de technische verwezenlijkingen waren het hoofdzakelijk de aanpassingen in de datatransmissie en registratie die van alle partijen, die van in het begin in het project geloofden, inspanningen en veel tijd vergden. De omschakeling heeft onmiskenbaar geleid naar een efficiëntere werking bij de kopers, maar ook in het MCC-lab, wat dan weer de beheersbaarheid van de bijdrage voor de volledige MCC-werking ten goede komt. Onderzoek op de aanwezigheid van kiemgroeiremmende stoffen blijft een belangrijke issue in het interprofessioneel overleg tussen producenten en zuivelindustrie en zal in de nabije toekomst ongetwijfeld leiden tot een meer preventief beleid ter zake. Samenwerking met de twee belangrijke partners, nl. DGZ en CRV, verloopt op een constructieve manier en zal met DGZ alleszins verder uitgediept worden. Ook met de collega s van Comité du Lait heeft MCC al geruime tijd een zeer goede verstandhouding, wat zich vertaalt in gezamenlijke initiatieven op het terrein. Ik wens alle genoemde partners hiervoor dan ook te danken. Tot slot rest mij nog alle MCC-medewerkers uitdrukkelijk te vermelden. Elk op zijn of haar domein zij het op labo-technisch, op logistiek vlak, in de administratie of bedrijfsadvisering, geeft altijd het beste van zichzelf. Voorwoord Luc De Meulemeester Directeur Maart 2013

6 2 Jaarverslag 2013 De bestuursleden De Algemene vergadering (AV) Conform de statuten van MCC werd de nieuwe AV op 29 maart 2013 samengesteld op basis van het aantal opgehaalde liters melk in Vlaanderen in 2012 en de paritaire vertegenwoordiging tussen zuivelindustrie en melkproducenten. Het totale aantal mandaten in de AV bedroeg 56. Van de kant van de ZUIVELINDUSTRIE namen Marc De Roeck en Damien Debrauwer ( DHR ), Christof De Keukeleire ( MIKKA, Deinze ), Jef Swaan ( CV Campina, Weelde ) en Hendrik Wijffels ( Milcobel ) ontslag. Zij werden vervangen door mevrouw Lutgart Van den Berghe ( Milcobel ), mevrouw Yvonne Van der Vorst ( CV Campina, Weelde ), mevrouw Axelle Bodoy ( DHR ) en de heren Kristof Podevijn ( DHR ) en Philippe Debougnoux ( MGBS ). Nam ontslag van de kant van de PRODUCENTEN : Luc Dejonckheere. Hij werd vervangen door mevrouw Gerda Thyvelen-Becelaere. De Raad van Bestuur (RvB) Bestuur en personeel De samenstelling van de Raad van Bestuur werd niet gewijzigd. Het Bestuurscomité (BC) De samenstelling van het Bestuurscomité werd niet gewijzigd. Zie ook TABEL 1 op p. 52 : samenstelling van de Algemene Vergadering, Raad van Bestuur en Bestuurscomité. De Technische Comités (TC) De TC s Zuivelindustrie en Producenten vergaderen meestal 2-maal per jaar en hebben een belangrijke adviserende rol te vervullen m.b.t. de praktische werking van MCC-Vlaanderen. Eind 2013 werd een gecombineerde vergadering gehouden met alle leden van beide Technische Comités. Er werd besloten deze werkwijze in de toekomst verder toe te passen. Zie ook TABELLEN 2 en 3 op p. 54 : samenstelling van de Technische Comités Producenten en Zuivelindustrie. 1Zie TABEL 4 op p. 55 : vergaderingen van de bestuurs- en overlegorganen.

7 Jaarverslag Het personeel Op 31 december 2013 had MCC-Vlaanderen 45 personen in dienst. Zij vertegenwoordigen in totaal voltijdse eenheden ( VTE ). In de afdeling Logistiek nam Dirk Kets ontslag en werd vervangen door Chris Van Luyten. Mevrouw Anne Antonissen wordt door DGZ halftijds ter beschikking gesteld en neemt de functie van kwaliteitsverantwoordelijke op bij MCC. Zie ook TABEL 5 op p. 56 : het personeelsbestand op 31 december 2013.

8 4 Jaarverslag 2013 Het organigram Hilda Ceulemans Hoofd Personeel, administratie en financiën 1 VTE Administratief personeel 2.05 VTE n Luc De Meulemeester Directeur 1 VTE Anne Antonissen Kwaliteitsverantwoordelijke Jean-Marie Van Crombrugge Technisch verantwoordelijke Analyses en bemonsteringen 1 VTE Jean-Marie Van Crombrugge Technisch verantwoordelijke Keuringen Anne Gijsels Hoofd Laboratorium 1 VTE Dennis Van den Eeden Hoofd Logistiek 1 VTE Laboratoriumpersoneel 13.9 VTE n Logistiek medewerker Logistiek medewerker Laboratoriumhelper 2.7 VTE n 10.8 VTE n Koen Lommelen Hoofd Bedrijfsadvisering 1 VTE Karlien Supré Dierenarts Melkwinningsadviseur 1 VTE Melkwinningsadviseur 3.0 VTE n

9 Jaarverslag Controle op de kwaliteit en samenstelling van de rauwe melk Algemene werking 2 De kernopdracht van MCC-Vlaanderen bleef in 2013 ongewijzigd, nl. de controle op de kwaliteit en samenstelling van de koemelk geleverd aan kopers. Deze kernopdracht staat uitvoerig beschreven in het MCC-protocol (PT_007) dat gebaseerd is op de federale en regionale wetgeving die de controle op de rauwe melk vastlegt. N.a.v. de omschakeling naar de elektronische identificatie van de tankmelkmonsters werden zowel de federale als regionale wetteksten aangepast en gepubliceerd in het Belgisch staatsblad. Concreet komt het erop neer dat de omschakeling naar de elektronische identificatie uiterlijk op 31 december 2013 moest gerealiseerd zijn en dat het strafpuntensysteem bij ongunstige kwaliteitsresultaten uit het federale MB werd gelicht en verplaatst naar het regionale. Op 28 november 2013 verscheen het MB van de Vlaamse Overheid tot wijziging van diverse bepalingen van het MB van 25 februari 2009 betreffende de controle op de bepaling van de samenstelling van melk en de betaling door de kopers van de melk aan de producenten, wat betreft de invoering van een nieuw bemonsteringssysteem.

10 6 Jaarverslag 2013 Dit besluit legt de modaliteiten vast voor de berekening van de gemiddelde maandgehaltes en de wijze waarop deze worden weergegeven. Hiermee werd de aanpassing van de wetgeving i.v.m. de omschakeling naar het RFID-systeem volledig afgerond. Zie ook TABEL 6 op p. 57 : wettelijke basis van de controle van de kwaliteit en de samenstelling van rauwe koemelk geleverd aan kopers. Samenwerking met externe partners DGZ De bestaande samenwerkingsovereenkomsten m.b.t. bepaalde logistieke activiteiten en de diergeneeskundige diagnostiek op melk werden in 2013 verdergezet. De Stuurgroep MCC-DGZ, opgericht in 2012, heeft afgelopen jaar een aantal mogelijke juridische vormen van samenwerking voor een langere termijn onderzocht. Er werd afgesproken dat op 3 domeinen, nl. logistiek, bedrijfsadvisering en ICT, op een projectmatige wijze zal nagegaan worden waar synergie mogelijk is. Het resultaat van deze projecten zal medebepalend zijn voor onder welke vorm DGZ en MCC in de toekomst met elkaar zullen verweven zijn. Daarnaast werden concrete afspraken gemaakt met DGZ om de site Lier te verbouwen en her in te richten in functie van nieuw georiënteerde activiteiten. De uitvoering van deze verbouwingen worden voor eind 2014 ingepland. CRV Met CRV / VRV werd overeenstemming bereikt m.b.t. de uitvoering van de MPR-analyses. MCC zal alleszins al tot eind 2015 de analyses op vet-, eiwit-, ureum- en lactosegehalte en het celgetal uitvoeren op melkmonsters genomen i.k.v. de melkproductieregistratie. Ook de logistieke activiteiten ten bate van CRV werden verdergezet, evenals de ijking van de elektronische melkmeters. BELAC-toezichtsaudit Op 25 april 2013 een toezichts- en uitbreidingsaudit audit gehouden. Tijdens deze audit werden geen A-opmerkingen geformuleerd.

11 Jaarverslag De scope werd uitgebreid met de sneltesten voor antibiotica en chemotherapeutica behorend tot de groep van aminoglycosiden, sulfamiden, tylosine en quinolones. MCC-Vlaanderen is geaccrediteerd voor : ISO norm : Fysicochemische analyses Koemelk : bepaling van het celgetal, het vriespunt (infrarood spectrometrie en cryoscopie), vet-en eiwitgehalte, filtratieproef en screening op bacteriegroeiremmende stoffen en antibiotica van het type beta-lactam. Sneltesten voor antibiotica behorend tot de groep van aminoglycosiden, sulfamiden, tylosine en quinolones. Geitenmelk : vet- en eiwitgehalte, filtratieproef en screening op bacteriegroeiremmende stoffen. Bacteriologie Koemelk : het kiem- en coligetal, aantonen van uierpathogene stafylokokken, streptokokken en esculinepositieve kokken. Geitenmelk : het kiemgetal. Serologie Koemelk : opsporen van specifieke antistoffen gericht tegen het antigeen van Mycobacterium avium subspecies paratuberculosis ( MAP ) en Brucella abortus. Monsternames Koemelk : bemonsteringen in het kader van het BCZ-monitoringsprogramma voor contaminanten. Drink- en reinigingswater : bemonstering. ISO norm : Keuringen Koemelk : controle van de bemonsteringsapparaten en van de werking van de RMO-chauffeurs. Sectorale monitoring van contaminanten in melk en zuivelproducten De samenwerking met de Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie ( BCZ ) m.b.t. de bemonstering van hoevemelk in het kader van het monitoringsprogramma Monimilk van de Belgische zuivelindustrie werd verdergezet. De monsternames gebeuren conform de procedures opgesteld in het kader van het BELAC 096-INSP-certificaat.

12 8 Jaarverslag 2013 In het totaal werden 987 monsters genomen en aan de bevoegde laboratoria bezorgd. Ketonenbepaling op melkmonsters genomen in het kader van de melkproductieregistratie ( MPR ) Op de MPR-melkmonsters wordt naast de traditionele parameters ( vet-, eiwit-, lactose-, ureumgehalte en celgetal ) ook het ketonengehalte fotospectrometrisch bepaald ( N = ). Thermoresistente en boterzuurbacteriën. Vrije vetzuren. In opdracht van FrieslandCampina wordt het gehalte aan thermoresistente ( N = ) en boterzuurbacteriën bepaald ( N = ). Aantal analyses voor het gehalte aan vrije vetzuren : Bepaling van het biotine- en iodinegehalte Eveneens op vraag van FrieslandCampina wordt op de tankmelk van een aantal bedrijven ( 170-tal ) het gehalte aan biotine en jodium bepaald. Deze analyses werden op initiatief van

13 Jaarverslag FrieslandCampina op 31 december 2013 stopgezet. Biestmelkophaling MCC collecteert - in opdracht van ECI, Marloie - biestmelk ( colostrum ) bij de melkproducenten. In 2013 werd reeds op 450 bedrijven ruim liter biestmelk verzameld te Lier. Ophaaldienst voor DGZ De ophaaldienst bij de dierenartsen-practici in de regio Oost en het transport van materiaal bestemd voor de DGZ-sites werd verdergezet. Ophalingen bij dierenartsen bestemd voor DGZ : Bloedmonsters, e.d Kleine kadavers : 731 Extra kadaverophalingen : 90 Moederdieren (kippen) : 22 Ophalingen bij dierenartsen bestemd voor MCC ( melkmonsters ) : Via reguliere ophaaldienst : 981 Op afroep : 363 Herijking van de RMO-pompinstallaties Met de meeste Belgische kopers werd afgesproken om de herijking van de RMO-pompinstallaties vanaf 2014 door de beide IO n te laten uitvoeren. Comité du Lait en MCC hebben in de aanloop ervan alle praktische schikkingen getroffen m.b.t. de aankoop van materiaal, administratieve voorwaarden en accreditatie. Opleiding en begeleiding van RMO-chauffeurs MCC is conform de wetgeving verantwoordelijk voor de opleiding en bijscholing van de RMO-chauffeurs met het oog op hun vergunning. Er werden 17 bijscholingen gegeven in de zuivelfabrieken en 1 opleiding voor nieuwe chauffeurs te Lier. In totaal namen 245 chauffeurs deel aan de bijscholing, 24 personen volgden de opleiding Nieuwe chauffeur. Tijdens 289 controles werden 194 RMO-chauffeurs begeleid tijdens de uitvoering van hun opdracht.

14 10 Jaarverslag 2013 De kwaliteitsreglementering 3 Met uitzondering van de wijzigingen noodzakelijk in het kader van de omschakeling naar de elektronische identificatie van de tankmelkmonsters ( zie hoger ) werden aan de bestaande kwaliteitsreglementering in essentie geen wijzigingen aangebracht. Zie ook TABEL 7 op p. 58 : controle van de kwaliteit van de melk beoordeling van de resultaten. Zie ook TABEL 8 op p. 60 : de AA-melkreglementering.

15 Jaarverslag Algemeen In de loop van 2013 werden melkexploitatiebedrijven opgenomen in de kwaliteitsbepaling uitgevoerd door MCC. In vergelijking met 2012 betekent dit een vermindering met 2.9 % ( >< 3.6 % in 2012 ). FIGUUR 1: EVOLUTIE VAN HET AANTAL MELKVEEBEDRIJVEN BETROKKEN BIJ DE WERKING VAN MCC gemiddeld aantal bedrijven Het aantal leveraars verdeelt zich als volgt over de provincies : De bemonstering 4 Antwerpen : 19.2 % Vlaams-Brabant : 5.6 % Limburg : 10.2 % Oost-Vlaanderen : 28.4 % West-Vlaanderen : 36.6 % Wallonië : 11 bedrijven ( onderlinge uitwisseling met CDL ) De melk van deze melkexploitatiebedrijven werd opgehaald door 17 verschillende kopers, waarvan 1 koper in Wallonië en 2 in het Duitstalig landsgedeelte gevestigd zijn. Het aantal speciale kopers ( i.e. kopers die rechtstreeks kleine hoeveelheden voor eigen verwerking ophalen bij de producenten, bijv. roomijsproducenten ) bedroeg 41. Ook deze kopers zijn wettelijk verplicht een manueel genomen monster ter beschikking te stellen van MCC. Volgens de gegevens verstrekt door de kopers werden in

16 12 Jaarverslag 2013 Vlaanderen liter melk ( 2012 : L ) opgehaald, wat een toename van circa 5 % vertegenwoordigt t.a.v. het voorgaande jaar. Aantallen melkmonsters Melkkwaliteitsbepaling (MKB) : Melkproductieregistratie (MPR) : Mastitisonderzoek : Andere monsters : Geitenmelkbedrijven : Andere bemonsteringen IKM-wateronderzoek : 757 BCZ-monitoring : 987 Controlebemonsteringen MCC-Vlaanderen oefent eveneens controle uit op de correcte werking van het RMO-BEMONSTERINGSAPPARAAT en het respecteren van de procedures door de RMO-CHAUFFEURS. De werking van het RMO-bemonsteringsapparaat wordt gecontroleerd door de resultaten van het RMO-monster te vergelijken met een gelijktijdig door de MCC-medewerker manueel genomen melkmonster. De operationele monsternameapparatuur moet op die manier 2-maal per jaar gecontroleerd worden. Op hetzelfde ogenblik wordt a.h.v. een checklist nagegaan of de RMO-chauffeur effectief de voorgeschreven procedures volgt. Aantallen RMO s betrokken bij de MCC-werking : 186 Controlebemonsteringen : 283 op 140 RMO-apparaten Totaal gecontroleerde leveringen : Begeleiding RMO-chauffeurs : 289 bij 194 RMO-chauffeurs Zie ook TABEL 9 op p. 61 : resultaten van de controlebemonstering.

17 Jaarverslag Resultaten FIGUUR 2: VETBEPALING CONTROLEBEMONSTERING 40 percentage leveringen > ,9 +0,8 +0,7 +0,6 +0,5 +0,4 +0,3 +0,2 +0,1 0-0,1-0,2-0,3-0,4-0,5-0,6-0,7-0,8-0,9-1 >-1 verschil vetgehalte mechanisch - manueel monster (g/l) FIGUUR 3: EIWITBEPALING CONTROLEBEMONSTERING percentage leveringen > ,9 +0,8 +0,7 +0,6 +0,5 +0,4 +0,3 +0,2 +0,1 0-0,1-0,2-0,3-0,4-0,5-0,6-0,7-0,8-0,9-1 >-1 verschil eiwitgehalte mechanisch - manueel monster (g/l)

18 14 Radio Frequency Identification Device ( RFID-systeem ) Na de beslissing van NIZ in 2009 om over te schakelen naar de elektronische identificatie van de tankmelkmonsters volgden een aantal jaren van intens overleg tussen de IO n, de zuivelindustrie en de toeleveringsbedrijven van hard- en software. In overleg met de federale en regionale autoriteiten werd de wetgeving ter zake tijdig aangepast ( zie hoger ). In 2013 werd de operationele omschakeling uitgebouwd zowel bij de zuivelfabrieken ( plaatsing RFID-readers en aanpassingen van de software voor de dataregistratie en transmissie ) als bij de IO n ( plaatsen en verwijderen van RFID-tags, distributie van melkmonsterflesjes tot op de zuivelfabriek, toestellen voor registratie van MKB-flesjes in het lab ). Eind 2013 was in Vlaanderen quasi 95 % van de RMO-wagens operationeel uitgerust. Sluitstuk van de ganse operatie is het afstemmen van de wederzijdse gegevensuitwisseling tussen de IO n en de datasystemen bij de verschillende kopers. Dit aspect was eind 2013 nog niet volledig afgewerkt. In Vlaanderen werden subsidies toegekend voor de uitrusting in het MCC-lab en een tegemoetkoming voor de melkproducenten, die onder de vorm van een maandelijkse korting van 0.50 op de reguliere bijdrage zal worden verrekend gedurende een periode van 3 jaar.

19 15 Het laboratorium 5 Algemeen Zie TABEL 10 op p. 62 : gedetailleerd overzicht van het aantal analyses. De resultaten Het kiemgetal De gunstige evolutie van het gemiddeld kiemgetal, die vanaf eind 2008 werd waargenomen, stabiliseert zich in Het gemiddeld kiemgetal voor 2013 bedraagt kiemen per ml.

20 16 Jaarverslag 2013 TABEL 11: RESULTATEN VAN DE KIEMGETALBEPALING KIEMGETAL (per ml) maand 2013 aantal analysen > en > aantal % aantal % aantal % jan , , ,60 feb , , ,94 maa , , ,42 apr , , ,67 mei , , ,35 jun , , ,75 jul , , ,52 aug , , ,56 sep , , ,50 okt , , ,03 nov , , ,11 dec , , , , , , , , , , , ,76 FIGUUR 4: VERLOOP VAN HET GEMIDDELD KIEMGETAL 16 kiemgetal (x 1000/ml) J F M A M J J A S O N D maand

21 Jaarverslag Het celgetal Het celgetal evolueerde in 2013 alleszins verder in de goede richting. Het gemiddeld celgetal voor 2013 bedraagt cellen per ml. TABEL 12: RESULTATEN VAN DE CELGETALBEPALING CELGETAL (per ml) maand 2013 aantal analysen > en > aantal % aantal % aantal % jan , , ,26 feb , , ,31 maa , , ,98 apr , , ,48 mei , , ,83 jun , , ,52 jul , , ,56 aug , , ,87 sep , , ,91 okt , , ,69 nov , , ,99 dec , , , , , , , , , , , ,10 FIGUUR 5: VERLOOP VAN HET GEMIDDELD CELGETAL 260 celgetal (x 1000/ml) J F M A M J J A S O N D maand

22 18 Jaarverslag 2013 Aantonen van kiemgroeiremmende substanties In 2013 werden geen wijzigingen doorgevoerd in de procedure om kiemgroeiremmende stoffen op te sporen en te identificeren. Uit cijfers blijkt dat het aantal ongunstige resultaten identiek is aan dit van het voorgaande jaar. Toch blijft de zuivelsector zeer alert m.b.t. dit kwaliteitsaspect en worden maatregelen overwogen om deze gunstige situatie te bestendigen en zelfs nog te verbeteren door bijv. reeds vroeger preventief bedrijven te begeleiden waar uiterst lage ( i.e. onder de norm ) hoeveelheden worden gedetecteerd. TABEL 13: RESULTATEN VAN DE VRIESPUNTBEPALING, DE REMSTOFFENPROEF EN DE FILTRATIEPROEF maand 2013 totaal aantal VRIESPUNT REMSTOFFEN FILTRATIE gunstig totaal aantal gunstig totaal aantal gunstig aantal % aantal % aantal % jan , , ,00 feb , , ,98 mrt , , ,98 apr , , ,98 mei , , ,98 jun , , ,00 jul , , ,00 aug , , ,00 sep , , ,98 okt , , ,98 nov , , ,00 dec , , , , , , , , , , , ,97

23 Jaarverslag Het percentage tankmelkmonsters met ongunstig resultaat bleef in vergelijking met de voorgaande jaren nagenoeg gelijk. Slechts 0,04 % van het totaal aantal analyses ( N = ) reageerde ongunstig. De vriespuntbepaling Zie ook TABEL 13 op p. 18 resultaten van de vriespuntbepaling, de remstoffenproef en de filtratieproef Voor 2013 bedraagt het gemiddeld resultaat voor het vriespunt 519,7. FIGUUR 6: VERLOOP VAN HET GEMIDDELD VRIESPUNT 522,0 521,5 521,0 vriespunt (-m C) 520,5 520,0 519,5 519,0 518,5 518,0 517,5 0 1J F 2 M 3 A 4 5M 6J 7J A 8 S 9 10 O 11 N 12 D maand

24 20 Jaarverslag 2013 De filtratieproef Zie ook TABEL 13 op p. 18 resultaten van de vriespuntbepaling, de remstoffenproef en de filtratieproef De resultaten voor de filtratieproef waren duidelijk gunstiger dan de voorgaande jaren. Slechts in 0,01 % van het totaal aantal analyses ( N = ) werd een ongunstig resultaat geregistreerd. De coligetalbepaling In 2013 lieten bedrijven het coligetal bepalen in het kader van de IKM-vereisten of voor het bekomen en behoud van het AA-melklabel. TABEL 14: RESULTATEN VAN DE COLIGETALBEPALING ANALYSERESULTAAT MAANDBEOORDELING maand 2013 aantal analysen geom. gem. 2 mnd 50 per ml aantal 50 per ml bedrijven aantal % aantal % jan , ,12 feb , ,06 maa , ,38 apr , ,90 mei , ,25 jun , ,31 jul , ,11 aug , ,21 sep , ,29 okt , ,69 nov , ,01 dec , , , , , , , ,40

25 Jaarverslag FIGUUR 7: VERLOOP VAN HET GEMIDDELD COLIGETAL coligetal (/ml) J F 2 M 3 4A 5M 6J 7J 8A 9S 10 O 11 N 12 D maand Het coligetal is zonder twijfel een zeer strenge kwaliteitsparameter. Ruim 85 % van de bedrijven voldoet aan de norm van 50 CFU per ml ( geometrisch gemiddelde van de laatste 2 maand ). Uit FIGUUR 7 blijkt dat in een aantal maanden het gemiddeld coligetal toch hoger lag. Het gemiddeld coligetal voor 2013 bedraagt 8,8 per ml. Beoordeling van de kwaliteitsparameters In het totaal werden 4284 strafpunten toegekend. Het aantal leveringsverboden steeg significant t.o.v ( ). Het percentage bedrijven zonder strafpunten nam daarentegen toe : Opnieuw blijkt uit figuur 8 het CELGETAL de voornaamste reden te zijn voor het toepassen van afhoudingen via het strafpuntensysteem, nl. ruim 58 % van het totale bedrag! Celgetal en remstoffen zijn samen verantwoordelijk voor ruim 80 % van de financiële afhoudingen.

26 22 Jaarverslag 2013 TABEL 15: PERCENTAGE BEDRIJVEN ZONDER STRAFPUNTEN maand 2013 aantal bedrijven TOTAAL KIEMGETAL CELGETAL VRIESPUNT FILTRATIE aantal % aantal % aantal % aantal % aantal % jan , , , , ,00 feb , , , , ,98 maa , , , , ,98 apr , , , , ,98 mei , , , , ,98 jun , , , , ,00 jul , , , , ,00 aug , , , , ,00 sep , , , , ,98 okt , , , , ,98 nov , , , , ,00 dec , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,97 FIGUUR 8: PROCENTUELE VERDELING VAN DE TOEGEPASTE AFHOUDINGEN IN 2013 vriespunt 2,85% filtratie 0,33% kiemgetal 15,17% remstoffen 23,06% celgetal 58,59%

27 Jaarverslag FIGUUR 9: LEVERINGSVERBOD T.G.V. ONGUNSTIGE KWALITEITSRESULTATEN aantal schorsingen J F M A M J J A S O N D maand De samenstelling van de melk. Het gemiddeld vetgehalte blijft op het niveau van de afgelopen jaren. Het jaargemiddelde bedroeg 42,80 gram vet / L. FIGUUR 10: VERLOOP VAN HET GEMIDDELD VETGEHALTE vetgehalte (g/l) 46,0 45,5 45,0 44,5 44,0 43,5 43,0 42,5 42,0 41,5 41,0 40,5 40, J F M A M J J A S O N D maand

28 24 Jaarverslag ,0 FIGUUR 11: VERLOOP VAN HET GEMIDDELD EIWITGEHALTE 37,5 eiwitgehalte (g/l) 37,0 36,5 36,0 35,5 35,0 34,5 34, J F M A M J J A S O N D maand De stijging van het eiwitgehalte die reeds in 2010 werd waargenomen zette zich verder door. Het jaargemiddelde bedroeg 35,2 gram eiwit /L. Het ureumgehalte lag gemiddeld iets lager dan het voorgaande jaar : 218 mg ureum / L. 310 FIGUUR 12: VERLOOP VAN HET GEMIDDELD UREUMGEHALTE 290 ureumgehalte (mg/l) J F 2 M 3 4A 5M 6J 7J 8A 9S 10 O 11 N 12D maand

29 Jaarverslag Circa 83 % van de melkproducenten, die door MCC worden gecontroleerd, ontvangen maandelijks hun beproevingsrapport met maandbeoordeling per post. Dankzij meerdere aansporingen verkiezen 850 melkveehouders ( 600 in 2012 ) om zelf het maandrapport op te vragen via de MCC-website. Rapportering 6 Ongunstige kwaliteitsresultaten worden zo snel mogelijk aan de betrokken veehouder medegedeeld. In het totaal werden verwittigingen verstuurd : de meestal via telefoon ( circa 60 % ), via fax of respectievelijk 15 en 25 %. De voornaamste redenen waarvoor met de producent contact genomen wordt ( uitgedrukt in % ) : Tendens het CELGETAL het COLIGETAL het KIEMGETAL het VRIESPUNT

30 26 Jaarverslag 2013 Formele peiling Tijdens de Raden van Bestuur, de Algemene Vergadering en de Technische Comités Producenten en Zuivelindustrie wordt formeel geïnformeerd naar de beoordeling van de werking van MCC : dit punt staat telkens afzonderlijk geagendeerd. Klachtenbehandeling Peilen naar klantentevredenheid 7 Procedure m.b.t. keuringen, opdrachten voor kopers en derden (PR_026) Deze procedure heeft betrekking op de keuringsactiviteiten ( BELAC-certificaat 096-INSP ) en andere opdrachten voor de zuivelindustrie ( Monimilk, opleiding RMO-chauffeurs, ) en derden ( koerierdienst ten behoeve van DGZ, CRV, ). Geschillenprocedure m.b.t. analyseresultaten en maandbeoordelingen (PR_011) De algemene tendens is duidelijk dat het aantal klachten in vergelijking met enkele jaren terug significant afneemt. Administratieve afhandeling Uit een voorafgaand administratief onderzoek moet blijken waar de mogelijke verklaring terug te vinden is van afwijkende analyseresultaten : correcte bemonsteringsdatum, aantal analyses per maand, ophaalritme, enz In het geval de kwaliteits- en technische verantwoordelijke geen uitsluitsel kunnen geven, wordt het dossier behandeld op de eerstvolgende geschillencommissie. Er werden slechts 17 dossiers ( 2012 : 14 ) administratief afgewerkt. De meeste daarvan hadden betrekking op het KIEM- EN COLIGETAL. In slechts 2 gevallen werd de klacht niet ontvankelijk verklaard.

31 Jaarverslag Geschillencommissie TABEL 16 : GESCHILLENCOMMISSIE Datum Aantal dossiers Vriespunt Kiemgetal Celgetal Remstoffen Coligetal Kiem- en coligetal Vetgehalte Vet-, eiwitgehalte en vriespunt 28/06/ /10/ Totaal In de geschillencommissie maken naast de kwaliteits- en technisch verantwoordelijke van MCC eveneens één vertegenwoordiger van de kopers en één namens de producenten deel uit. De dossiers worden anoniem toegelicht door MCC en beoordeeld door de beide vertegenwoordigers van de sector. Er werden 5 dossiers ( 2013 : 16 ) behandeld. In geen enkel geval werd het bekomen resultaat geannuleerd.

32 28 Jaarverslag 2013 Diergeneeskundige diagnostiek op melk 8 Detectie van specifieke antistoffen De detectie van specifieke antistoffen gericht tegen antigenen van infectieuze of parasitaire oorsprong gebeurt in opdracht van Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ) conform de samenwerkingsovereenkomst die tussen beide organisaties in 2008 werd afgesloten. Brucellose N.a.v. van uitbraken van runderbrucellose in 2011 heeft MCC in opdracht van DGZ tweemaal alle Vlaamse melkexploitaties gescreend op aanwezigheid van antistoffen gericht tegen Brucella abortus in tankmelk. Er werden in totaal tankmelkmonsters geanalyseerd. Paratuberculose ( Programma van de Belgische Zuivelketen ) MCC neemt zowel deel aan internationaal georganiseerde ringonderzoeken als deze van het CODA te Ukkel. De resultaten waren telkens zeer gunstig. Er werden analyses uitgevoerd op MPR-melkmonsters in het kader van dit bestrijdingsprogramma. Dit aantal ligt beduidend lager dan het voorgaande jaar, maar heeft te maken met het feit dat de campagne anders verloopt. De aanpassing van het reglement van het programma heeft de instapdrempel voor nieuwe deelnemers verlaagd. Bovendien heeft de beslissing van Friesland Campina om deelname aan het programma als voorwaarde te stellen voor de melkophaling ertoe geleid dat het aantal deelnemers in Vlaanderen zo sterk is toegenomen.

33 Jaarverslag Parasitair profiel Het parasitair profiel werd ontwikkeld door de Faculteit Diergeneeskunde ( Vakgroep Parasitologie ) en wil o.a. door titerbepaling op tankmelkmonsters voor maag-en darmwormen ( Ostertagia ) en leverbot ( Fasciola hepatica ) het verband aantonen tussen optische densiteit en het economisch verlies dat door beide parasitaire aandoeningen veroorzaakt wordt. MCC heeft in Ostertagia-analyses en 1563 Fasciolaanalyses uitgevoerd. Overzicht Dierenartsen-practici en veehouders hebben naast de parasitaire analyses via DGZ in het totaal analyses aangevraagd op zowel tank- als koemelkmonsters. Q-fever : 0.1 % Neospora caninum : 64 % IBR ge 27 % IBRgB 3.6 % Leptospirose : 0.04 % Salmonella 2.0 % Drachtdiagnose via melkmonsters Detectie van PAG s ( Pregnancy Associated Glycoroteins ) wordt gebruikt voor drachtdiagnose. Deze methodiek ( ELISAtechnologie ) wordt reeds sporadisch toegepast ( 590 analyses op melk in 2013 ), maar zal wellicht in de nabije toekomst ingebouwd worden in het MPR-circuit. MCC heeft op vraag van CRV hiervoor reeds een 5-tal bedrijven bij wijze van proef getest.

34 30 Jaarverslag 2013 Het mastitisonderzoek In de loop van 2012 werden een aantal grote veranderingen in het mastitisonderzoek doorgevoerd, nl. de wijzigingen van de procedures in het klassieke bacteriologisch onderzoek, de opstart van de PCR-analysetechniek Pathoproof en het automatisch aflezen en interpreteren van gevoeligheidsbepalingen met de SIR-scan. Deze aanpassingen werden in 2013 verder uitgebouwd en geperfectioneerd. Klassiek bacteriologisch melkonderzoek (standaard cultuur) Attentiekoeien Van kwartiermelkmonsters zonder klinische afwijkingen van de melk of de uier (bijv. enkel verhoogd celgetal) werd een standaard cultuur uitgevoerd. De resultaten werden samengevat in Tabel 17. Net als de voorgaande jaren waren de minor pathogenen Corynebacterium bovis en Staphylococcus species in 2013 de frequentst geïsoleerde kiemen bij attentiekoeien. Als major pathogenen werden Streptococcus uberis en Staphylococcus aureus het vaakst teruggevonden. Het opsplitsen en rapporteren van de Esculine-positieve kokken (Strep. uberis, enterokokken, lactokokken en aerokokken) en de Gram-negatieve bacteriën (Escherichia coli, Klebsiella, Enterobacter, Pseudomonas, Pasteurella en Serratia species) op melkmonsters van attentiekoeien werd positief ontvangen. Deze differentiatie wordt sinds april 2012 uitgevoerd en laat een gerichter ingrijpen en eventuele behandeling toe. Het percentage polybacteriële melkmonsters blijft stabiel maar hoog. Maar liefst 22 % van de kwartiermelkmonsters was niet interpreteerbaar wegens aanwezigheid van 3 of meer verschillende kolonietypes. Dit wijst op contaminatie van het melkmonster. Hierbij wijzen we op het belang van een zo steriel mogelijke monstername en een goede bewaring van de melkmonsters om het bacteriologisch melkonderzoek zo efficiënt mogelijk te maken. 9

35 Jaarverslag TABEL 17: OVERZICHT EN RESULTATEN VAN STANDAARD CULTUUR VAN KWARTIERMELKMONSTERS VAN ATTENTIEKOEIEN. AANTAL % van aantal monsters Monsters Bacteriologisch negatief Polybacterieel (waarvan met major pathogeen) Bacteriologisch positief Menginfecties Pathogenen % van pathogenen Corynebacterium bovis Staph. aureus Staph. spp Strep. uberis Strep. dysgalactiae Strep. agalactiae Strep. canis Enterokokken Lactokokken Aerokokken Trueperella pyogenes Bacillus spp Escherichia coli Klebsiella spp Enterobacter spp Pseudomonas spp. 11 < Pasteurella spp Serratia spp Andere Gram-negatieven 10 < Gisten Prototheca spp Schimmels 1 < 0.1 < 0.1

36 32 Jaarverslag 2013 Klinische mastitis Er werden monsters met klinische afwijkingen (etter, sereus vocht, bloed, etc.) aangeboden voor standaard bacteriologisch onderzoek. Hiervan was 70,8 % positief (Tabel 18). TABEL 18: OVERZICHT EN RESULTATEN VAN STANDAARD CULTUUR VAN KLINISCH AFWIJKENDE MELKMONSTERS. AANTAL % van aantal monsters Monsters Bacteriologisch negatief Polybacterieel (waarvan met major pathogeen) Bacteriologisch positief Menginfecties Pathogenen % van pathogenen Corynebacterium bovis Staph. aureus Staph. spp Strep. uberis Strep. dysgalactiae Strep. agalactiae Strep. canis Enterokokken Lactokokken Aerokokken Trueperella pyogenes Bacillus spp Escherichia coli Klebsiella spp Enterobacter spp Pseudomonas spp Pasteurella spp Serratia spp Andere Gram-negatieven Gisten Prototheca spp Schimmels

37 Jaarverslag De meest geïsoleerde pathogenen in klinische melkmonsters waren Escherichia coli en Strep. uberis, zoals ook de voorgaande jaren het geval was. Ook Staph. aureus werd vaak teruggevonden. Differentiatie van coliforme bacteriën in het kader van coligetalproblemen Een verhoogd coligetal van de tankmelk wordt bijna altijd veroorzaakt door afwijkingen in de melkinstallatie (reiniging en/of koeling). In uitzonderlijke gevallen is er echter sprake van intramammaire infecties met coliforme bacteriën; geïnfecteerde koeien kunnen hierbij hoge aantallen coliformen uitscheiden in de melk. Het gaat dan vooral over Klebsiella infecties. Wanneer geen aanwijsbare contaminatie gevonden werd in de koeltank of in de melkinstallatie is het aangeraden om een coliformendifferentiatie van de tankmelk (op het RMO-monster) aan te vragen. Er werd voor 38 RMO-monsters een differentiatie van coliformen aangevraagd, waarbij Escherichia coli de meest geïsoleerde pathogeen was (Figuur 13). FIGUUR 13: PROCENTUELE VERDELING VAN PATHOGENEN BIJ DIFFERENTIATIE VAN COLIFORMEN UIT TANKMELK 8% 3% 19% Serratia species Serratia marcescens 16% Klebsiella pneumoniae 10% Klebsiella oxytoca 6% Escherichia coli Enterobacter species 38% Andere GEVOELIGHEIDSBEPALINGEN In totaal werden antibiogrammen aangelegd, waarvan van pathogenen afkomstig van attentiekoeien en van pathogenen verbonden met klinische mastitis. De resultaten worden per bacterie weergegeven in volgende figuren (Figuur 14 35).

38 34 Jaarverslag 2013 De samenstelling van de antibioticapanels voor gevoeligheidsbepalingen is grotendeels gebaseerd op courant gebruikte antibiotica bij de behandeling van intramammaire infecties. Daarnaast worden bij Gram-negatieven ceftazidine en ertapenem getest voor de screening op aanwezigheid van extended spectrum beta-lactamasen. Voor het bepalen van methicilline-resistentie wordt bij streptokokken oxacilline getest, terwijl bij Staph. aureus de molecule cefoxitim getest wordt wegens de hogere sensitiviteit. Zoals jaarlijks vastgesteld komt resistentie veel frequenter voor bij streptokokken in vergelijking met Staph. aureus geïsoleerd uit melkmonsters. Opvallend is dat binnen de groep van de streptokokken duidelijke soortverschillen in resistentiepatroon optreden. Zo stellen we vast dat er bijvoorbeeld bij Strep. uberis een hoge oxacillineresistentie lijkt op te treden, terwijl dit niet zo is bij Strep. dysgalactiae en Strep. canis. Wat de impact is onder veldomstandigheden is onduidelijk, maar verder onderzoek hierover is lopend. FIGUUR 14-23: RESISTENTIEPATROON VAN GRAM-POSITIEVE BACTERIËN (STAPHYLOCOCCUS AUREUS EN STREPTOKOKKEN) GEÏSOLEERD UIT MELKMONSTERS VAN ATTENTIEKOEIEN RESP. VAN KLINISCHE MASTITIS AMPICILLINE (AMP), AMOXYCILLINE/CLAVULAANZUUR (A/C), CEFALONIUM (CFLO), CEFQUINOME (CFQ), CEFOXITIM (CFX) OF OXACILLINE (OXA), NAFCILLINE/ PENICILLINE/STREPTOMYCINE (NPS), CEFALEXINE/KANAMYCINE (C/K), PENICILLINE/ FRAMYCETINE (P/F), ERYTHROMYCINE (ERY), LINCOMYCINE (LIN), NEOMYCINE (NEO), MARBOFLOXACINE (MAR), RIFAXIMINE (RIF), SULFONAMIDEN/TRIMETHOPRIM (S/T), EN TETRACYCLINE (TET) Staphylococcus aureus - attentiekoeien (n = 522) 0 AMP A/C CFLO CFQ CFX NPS C/K P/F ERY LIN NEO MAR RIF S/T TET %R %I %S

39 Jaarverslag Staphylococcus aureus - klinische mastitis (n = 454) Streptococcus uberis - attentiekoeien (n = 540) 0 AMP Streptococcus uberis - klinische mastitis (n = 659) 0 AMP A/C CFLO CFQ OXA NPS C/K P/F ERY LIN MAR RIF S/T TET A/C CFLO CFQ OXA NPS C/K P/F ERY LIN MAR RIF S/T TET AMP A/C CFLO CFQ CFX NPS C/K P/F ERY LIN NEO MAR RIF S/T TET %R %I %S

40 36 Jaarverslag Streptococcus dysgalactiae - attentiekoeien (n = 285) AMP AMP Streptococcus agalactiae - attentiekoeien (n = 21) 0 AMP A/C A/C A/C CFLO CFLO CFLO CFQ CFQ CFQ OXA OXA OXA NPS NPS NPS C/K C/K C/K P/F P/F P/F ERY ERY ERY LIN LIN LIN MAR MAR MAR RIF RIF Streptococcus dysgalactiae - klinische mastitis (n = 264) RIF S/T S/T S/T TET TET TET %R %I %S

41 Jaarverslag Streptococcus agalactiae - klinische mastitis (n = 8) AMP AMP Streptococcus canis - klinische mastitis (n = 5) 0 AMP A/C A/C A/C CFLO CFLO CFLO CFQ CFQ CFQ OXA OXA OXA NPS NPS NPS C/K C/K C/K P/F P/F P/F ERY ERY ERY LIN LIN LIN MAR MAR Streptococcus canis - attentiekoeien (n = 5) MAR RIF RIF RIF S/T S/T S/T TET TET TET %R %I %S

42 38 Jaarverslag 2013 FIGUUR 24-35: RESISTENTIEPATROON VAN GRAM-NEGATIEVE BACTERIËN (ESCHERICHIA COLI, KLEBSIELLA SPECIES, ENTEROBACTER SPECIES, PSEUDOMONAS SPECIES, PASTEURELLA SPECIES EN SERRATIA SPECIES) GEÏSOLEERD UIT MELKMONSTERS VAN ATTENTIEKOEIEN RESP. VAN KLINISCHE MASTITIS AMPICILLINE (AMP), AMOXYCILLINE/CLAVULAANZUUR (A/C), CEFALONIUM (CFLO), CEFQUINOME (CFQ), CEFTAZIDINE (CFTA), ERTAPENEM (ERT), CEFALEXINE/KANAMYCINE (C/K), PENICILLINE/FRAMYCETINE (P/F), NEOMYCINE (NEO), MAR- BOFLOXACINE (MAR), SULFONAMIDEN/TRIMETHOPRIM (S/T), TETRACYCLINE (TET) EN COLISTINE (COL) Escherichia coli - attentiekoeien (n = 178) AMP AMP AMP A/C A/C A/C CFLO CFLO CFLO CFQ CFQ CFQ CFTA CFTA CFTA ERT ERT ERT C/K C/K C/K P/F P/F P/F NEO NEO NEO MAR MAR MAR Escherichia coli - klinische mastitis (n = 674) Klebsiella spp - attentiekoeien (n = 23) S/T S/T S/T TET TET TET COL COL COL %R %I %S

43 Jaarverslag Klebsiella spp - klinische mastitis (n = 66) Enterobacter spp - attentiekoeien (n = 12) Enterobacter spp - klinische mastitis (n = 23) 0 AMP A/C CFLO CFQ CFTA ERT C/K P/F NEO MAR S/T TET COL AMP A/C CFLO CFQ CFTA ERT C/K P/F NEO MAR S/T TET COL AMP A/C CFLO CFQ CFTA ERT C/K P/F NEO MAR S/T TET COL %R %I %S

44 40 Jaarverslag Pseudomonas spp - attentiekoeien (n = 8) AMP AMP AMP A/C A/C A/C CFLO CFLO CFLO CFQ CFQ CFQ CFTA CFTA CFTA ERT ERT ERT C/K C/K C/K P/F P/F P/F NEO NEO NEO MAR MAR MAR Pseudomonas spp - klinische mastitis (n = 25) Pasteurella spp - attentiekoeien (n = 20) S/T S/T S/T TET TET TET COL COL COL %R %I %S

45 Jaarverslag Pasteurella spp - klinische mastitis (n = 16) Serratia spp - attentiekoeien (n = 15) Serratia spp - klinische mastitis (n = 17) 0 AMP A/C CFLO CFQ CFTA ERT C/K P/F NEO MAR S/T TET COL AMP A/C CFLO CFQ CFTA ERT C/K P/F NEO MAR S/T TET COL AMP A/C CFLO CFQ CFTA ERT C/K P/F NEO MAR S/T TET COL %R %I %S

46 42 Jaarverslag 2013 Pathoproof Algemeen Pathoproof (Thermo Scientific) is een PCR-gebaseerde techniek die bij MCC-Vlaanderen in 2012 geïntroduceerd werd voor mastitisonderzoek, naast of in combinatie met de standaard cultuur. Bij de Pathoproof methode wordt het bacterieel DNA geïdentificeerd, waardoor kweek overbodig is. De mogelijkheid tot een snelle analyse (resultaat binnen 1 werkdag) met een hoge gevoeligheid zijn hiervan het gevolg. Bovendien is het de enige methode die in het laboratorium beschikbaar is om Mycoplasma op te sporen. Specifieke mastitispathogenen (Tabel 19) en het beta-lactamase gen, coderend voor beta-lactam resistentie bij stafylokokken, worden opgespoord. Het laboratorium beschikt over 2 analysekits, waarbij de uitgebreide PCR-analysekit vooral ingezet wordt voor kwartier- en koemonsters en de beperkte PCR-analysekit voor tankmelkmonsters. TABEL 19: TARGETS VAN PATHOPROOF ANALYSE. Uitgebreide kit Staphylococcus aureus en Staph. species Streptococcus uberis Strep. dysgalactiae Strep. agalactiae Enterococcus species Corynebacterium bovis Escherichia coli Klebsiella species Serratia marcescens Mycoplasma bovis en Mycoplasma species Beperkte kit Streptococcus agalactiae Staphylococcus aureus Mycoplasma bovis Beta-lactamase gen Arcanobacterium [Trueperella] pyogenes Gisten Prototheca species Beta-lactamase gen

47 Jaarverslag Pathoproof is een op zichzelf staande analysemethode maar kan ook ingezet worden als aanvulling van de standaard cultuur. Enkele voorbeelden van de inzetbaarheid, zoals toegepast in 2013 (zie ook Tabel 20): 1. Klinische mastitis, als een snelle analyse belangrijk is en men de kans op vals-negatieven wil beperken (eventueel samen met standaard cultuur); 2. Subklinische mastitis (celgetalkoeien), bijvoorbeeld via een mengmonster van de 4 kwartieren per koe als aanvulling op de standaard cultuur op kwartierniveau; 3. Als back-up van de standaard cultuur (klinische of subklinisch), namelijk pas uitvoering als standaard cultuur (vals-)negatief was; 4. Tankmelk, als screeningstool of opvolging (eenmalig of als abonnement van 3 analyses per jaar) bij bijvoorbeeld Mycoplasma of Strep. agalactiae problematiek. TABEL 20: VOORGESTELDE ANALYSES OP VERSCHILLENDE MONSTERTYPES. Standaard cultuur Pathoproof PCR Klinische mastitis X Uitgebreide kit Subklinische mastitis (celgetalkoeien) X Beperkte/uitgebreide kit* Tankmelk - Beperkte/uitgebreide kit * Eventueel via mengmonster van de 4 kwartieren per koe. Voor de aanpak van specifieke problemen (zoals uitzuiveren van Mycoplasma bij lacterende dieren) kan gewerkt worden met mengmonsters van verschillende koeien. Ook in 2013 werd een korting toegekend per analyse via de firma MSD Animal Health (behalve in het abonnementsysteem). In totaal werden 772 melkmonsters onderworpen aan Pathoproof analyse, waarvan 63 tankmonsters en 709 kwartier-, dier-, of mengmonsters van verschillende dieren. Resultaten tankmelk Voor Pathoproof analyse van tankmelk is geen bijkomende monstername vereist, er kan immers gewerkt worden met de aanwezige RMO-monsters. De rapportering van de tankmelkresultaten werd gedaan op basis van de beperkte analysekit. In 23,8 % van de 63 monsters werd geen DNA van de targets (Staphylococcus aureus, Streptococcus agalactiae, Mycoplasma bovis en het beta-lactamase gen) gevonden. DNA van Staph.

48 44 Jaarverslag 2013 aureus werd in 36.6 % van de tankmelkmonsters gedetecteerd. Een minderheid was positief voor Streptococcus agalactiae en Mycoplasma bovis, respectievelijk 4.8 % en 3.2 %. Tankmelk was in 44,4 % van de gevallen positief voor het beta-lactamase gen. De resultaten werden weergegeven in Figuur 37. Tankmelk is een eenvoudig medium om in te zetten in een screeningsprogramma voor bovenvermelde pathogenen. Om een betrouwbaar inzicht te krijgen op de bedrijfssituatie is regelmatig herhalen van tankmelkonderzoek nodig. Droogstaande, zieke of behandelde dieren worden immers niet geanalyseerd. MCC-Vlaanderen biedt daarom een abonnementsysteem aan voor Pathoproof op tankmelk, waarbij driemaal per jaar een RMO-monster onderzocht wordt (zie Figuur 36). Zeker op bedrijven waar vaak dieren aangekocht worden, en de toestand dus snel kan veranderen, is een frequenter onderzoek geen overbodige luxe. FIGUUR 36: VOORBEELD VAN PATHOPROOF ANALYSE OP TANKMELK IN ABONNEMENTSYSTEEM.

49 Jaarverslag Resultaten individuele monsters (kwartiermonster of verschillende kwartieren van één koe) en mengmonsters van meerdere koeien Er werden 392 kwartiermonsters ingezonden, naast 276 monsters op koeniveau (verschillende kwartieren van dezelfde koe) en 38 mengmonsters van meerdere koeien. Bovendien werden ook 3 melkmonsters van schapen onderzocht via Pathoproof. Bij de meerderheid van de gevallen was er sprake van klinische symptomen (92,0 %). In 16,8 % van deze melkmonsters werd geen DNA gedetecteerd. Met de Pathoproof analyse werden Staphylococcus species, Escherichia coli, Corynebacterium bovis en Streptococcus uberis aangeduid als meest voorkomende pathogenen bij klinische mastitis. Staphylococcus species, Mycoplasma species en M. bovis, Corynebacterium bovis, en Staphylococcus aureus werden het meest gedetecteerd bij subklinische mastitis. De resultaten werden weergegeven in Figuur 37. De hoge prevalentie van Mycoplasma-positieve monsters is opmerkelijk, hoewel hier de kanttekening moet gemaakt worden dat de Pathoproof vaak ingezet wordt bij een vermoeden van Mycoplasma-problematiek op bedrijfsniveau. Voor het uitzuiveren van Mycoplasma bij de lacterende dieren wordt daarbij een uitgebreide screening opgestart op probleembedrijven en komen er gewoonlijk meerdere besmette dieren aan het licht. TOEKOMSTPERSPECTIEVEN MASTITISONDERZOEK Steeds vaker wordt de veehouderij gewezen op het belang van verantwoord gebruik van antibacteriële middelen. In bepaalde buurlanden zijn er momenteel reeds restricties ingesteld voor het preventief of metafylactisch (behandeling van een niet-besmet dier in hoog risico milieu) gebruik van deze producten, ook in de melkveehouderij. Om bepaalde kritische antibacteriële middelen nog in te mogen zetten is diagnostisch onderzoek en eventueel antibiogram noodzakelijk. Discussies over dit onderwerp worden ook in België gevoerd. Zo werd in 2012 AMCRA (Center of expertise on Antimicrobial Consumption and Resistance in Animals) opgericht, een organisatie die fungeert als kenniscentrum voor antibioticagebruik en -resistentie bij dieren en adviezen formuleert met als doelstelling te komen tot een rationele reductie van het gebruik van antimicrobiële middelen in de diergeneeskunde.

50 46 Jaarverslag 2013 FIGUUR 37: RESULTATEN PATHOPROOF ANALYSE VOOR DEVERSCHILLENDE MONSTERTYPES, TEN OPZICHTE VAN HET AANTAL MONSTERS. 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % Percentage van monsters 0 % Geen bacteriën gedetecteerd Beta-lactamase gen Staphylococcus species Escherichia coli Corynebacterium bovis Streptococcus uberis Staphylococcus aureus Mycoplasma species Mycoplasma bovis Streptococcus dysgalactiae Gisten Enterococcus species Trueperella pyogenes Prototheca spp Klebsiella species Streptococcus agalactiae Serratia marcescens Klinische mastitis (558) Subklinische mastitis (207) Tankmelk (42)

51 Jaarverslag Naast het opstellen van sector-gebonden bedrijfsgezondheidsgidsen werden vanuit AMCRA autoregulerende maatregelen voorgesteld, die de veehouder in staat stellen zelf te werken aan verantwoord antibioticumgebruik. Hiervan is het doordacht gebruik van antibacteriële middelen (zowel tijdens de lactatie als bij het droogzetten) onderbouwd met voorafgaand laboratoriumonderzoek een zeer belangrijke pijler. Er werd ook een formularium ontworpen gericht aan de dierenartsen, en antibacteriële middelen werden opgedeeld aan de hand van kleurcodes door een onderscheid te maken op basis van de graad van hun (kritische) belang voor humane en diergeneeskunde. MCC-Vlaanderen zal inspelen op het stijgend belang van mastitisonderzoek en gevoeligheidsbepalingen en zal in dit kader tools aanbieden om de verantwoorde keuze van antibacteriële middelen te ondersteunen, zoals bijvoorbeeld het periodisch weergeven van het resistentieprofiel van de verschillende mastitispathogenen op bedrijfsniveau en het hanteren van de kleurcodes bij de rapportering van het antibiogram. PROJECTEN Ook in 2013 was MCC-Vlaanderen partner in verschillende veldonderzoeken waarbij melkmonsters werden aangevoerd voor bacteriologisch onderzoek. In het kader van het project Duurzame melkveehouderij door verantwoord gebruik van diergeneesmiddelen, een initiatief van Boerenbond en onder leiding van de Faculteit Diergeneeskunde, werd reeds een groot aantal melkmonsters (ong ) afkomstig van 60 Vlaamse melkveebedrijven onderzocht. In samenwerking met Dierengezondheidszorg Vlaanderen (Veepeiler) en de Faculteit Diergeneeskunde wordt de prevalentie van klinische mastitis in Vlaanderen in kaart gebracht. Verder werd een samenwerking tot stand gebracht met 10 dierenartsen en hun klanten-melkveehouders, in hun engagement de uiergezondheid te verbeteren met de ondersteuning van Zoetis (Pfizer Animal Health) werden praktische workshops georganiseerd waarin onder andere resultaten van bacteriologisch melkonderzoek werden toegelicht. Ook in labo-gerichte onderzoeken neemt MCC-Vlaanderen deel. Zo wordt, in samenwerking met andere laboratoria, de oxacilline-resistentie bij streptokokken verder onderzocht.

52 48 Jaarverslag 2013 De bedrijfsadvisering 10 De bedrijfsadvisering is een essentieel onderdeel van de MCC-activiteiten en concentreert zich naast de melktechnische begeleiding steeds meer op kwaliteitsaspecten met bijzondere aandacht voor de celgetal- en mastitisproblematiek. De druk op de moderne veehouderij m.b.t. het verantwoord gebruik van diergeneesmiddelen wordt om voor de handliggende redenen steeds groter. MCC heeft niet alleen een cruciale rol te vervullen bij het opsporen van residuen in de melk, maar ook bij de begeleiding van de producenten en hun dierenartsen m.b.t. het gebruik van toegelaten geneesmiddelen in de zuivelsector. De bedrijfsbezoeken Op rechtstreeks verzoek van de producent of zijn adviseur ( dierenarts, veevoederfirma, melkmachinefabrikanten, ) of in het kader van de procedure Maatregelen bij ongunstige kwaliteitsresultaten worden bedrijfsbezoeken afgelegd. In het totaal werden 885 bedrijfsbezoeken door de MCC-adviseurs gerealiseerd. Verder hoeft het niet te verwonderen dat de celgetalproblematiek nog steeds hoog op de agenda staat.

53 Jaarverslag TABEL 21: INDIVIDUELE BEDRIJFSADVISERING /BEDRIJFSBEZOEKEN REDEN KWALITEITSPROBLEMEN Kiemgetal, vriespunt, remstoffen Celgetal - Dynamische melkmachinemeting Bedrijfstechnische begeleiding Coligetal - Trajectbemonstering Algemene advisering STATISCHE MELKMACHINEMETING Oplevering van nieuwe installaties IJking van melkmeters Andere reden PROCEDURE ONGUNSTIGE RESULTATEN (PR_020 ) ANDERE Bemonsteringsproblemen Inlichtingen i.v.m. nieuwbouw TOTAAL AANTAL BEDRIJFSBEZOEKEN De collectieve bedrijfsadvisering De participatie van MCC in de collectieve voorlichting t.a.v. de zuivelsector wordt steeds belangrijker. De collectieve advisering wordt geconcretiseerd door deelname aan cursussen, opleidingen, e.d.

54 50 Jaarverslag 2013 TABEL 22: COLLECTIEVE BEDRIJFSADVISERING ORGANISATIE en Plaats DATUM VERGADERINGEN VOOR MELKPRODUCENTEN Lier 17/01/2013 Hasselt 20/02/2013 Roeselare 26/06/2013 Geel 26/08/2013 Herk-de-stad 29/08/2013 Oosterzele 5/09/2013 Tielt 5/11/2013 Aalter 27/11/2013 Lochristie 12/12/2013 BEZOEK AAN MCC TE LIER Landbouwschool Sint-Niklaas 29/05/2013 Hogeschool Geel 21/11/2013 Landbouwschool Hoogstraten 5/06/2013 VRV Gewest Brugge 27 en 29/08/2013 Melkveecoöperatie India 17/12/2013 GROENE KRING: BEDRIJFSBEHEER Bocholt 5/02/2013 Roeselare 18/02/2013 Eeklo 25/02/2013 Sint-Niklaas 25/02/2013 Malle 26/02/2013 FEDAGRIM: CURSUS MELKMACHINETECHNICUS / AGRO-BEDRIJFSHULP Geel 15, 18, 22, 23, 24 en 28/01/13 Merelbeke 20/03/2013 WORKSHOPS UIERGEZONDHEID VOOR MELKPRODUCENTEN Grote Brogel 21/02/2013 Lichtervelde 28/02/2013 Merksplas 5/03/2013 Hove 7/03/2013 Olen 14/03/2013 Tielt 19/03/2013 Aalter 21 en 26/03/2013 Merchtem 5/11/2013

55 Jaarverslag VOORDRACHT VOOR REGIONALE DIERENARTSENVERENIGINGEN Merelbeke 25/01/2013 Beringen 1/02/2013 Sinaai 4/06/2013 Zedelgem 25/06/2013 Kasterlee 21/11/2013 Lennik 19/1/2013 VOORDRACHTEN IN HET BUITENLAND IDF, Bern 26/04/2013 Aarhus, Denemarken 23/10/2013 GASTLES HOGESCHOOL Geel 17/05/2013 LANDBOUWBEURZEN Agriflanders, Gent 10 tot 13/01/2013 Agribex, Brussel 3 tot 8/12/2013 Projecten MCC-Vlaanderen startte in juli 2013 met het ADLOdemonstratieproject met als thema Verantwoord gebruik van antibiotica in de Vlaamse melkveehouderij door communicatie, opleiding en begeleiding. In het kader van dit project werkt MCC samen met DGZ, Boerenbond, BCZ, schoolhoeve Axelwalle ( Oudenaarde ), de Hooibeekhoeve ( Geel ) en het PVL te Bocholt. De aandacht gaat in de eerste plaats naar het implementeren en communiceren van een aantal autoregulerende maatregelen die door AMCRA worden voorgesteld. Op een 4-tal melkveebedrijven zullen deze maatregelen worden toegepast, waaronder het bijhouden van elk gebruik van antibiotica, het vermijden van voederen van melk met residuen en het onderbouwd gebruik van bijv. quinolones en 3 en 4 generatie cephalosporines. Selectieve droogstandstherapie en bannen van zgn. uierinfusen bij de behandeling van klinische mastitis vervolledigen het plaatje. De communicatie van de bevindingen en bijhorend advies t.a.v. de Vlaamse melkveehouder zal via de organisatie van professionele dagen, workshops, publicaties in de landbouwpers en via de MCC-website gebeuren.

56 52 Jaarverslag 2013 Tabel 1. Samenstelling Algemene Vergadering, Raad van Bestuur en Bestuurscomité Voorzitter François Achten melkveehouder Sint-Huibrechts-Lille (*) Ondervoorzitters Christian Desmet melkveehouder Kruishoutem (*) Paul Vanhengel FrieslandCampina Aalter (*) Aanvullende tabellen en teksten Leden Raf Beyers Milcobel Kallo Axelle Bodoy DHR Rotselaar Patric Buggenhout Milcobel Kallo Philippe Debougnoux MGBS St. Vith Els De Cock melkveehouder Stekene Jozef Decock melkveehouder Deerlijk Linda Dellaert melkveehouder Evergem Patrick De Greve FrieslandCampina Aalter Dirk De Paep Hollebeekhoeve Kruibeke Paul De Smet-Van Damme St. Clemens Brakel Luc De Vylder melkveehouder Lokeren Hendrik Goderis Milcobel Kallo Stefan Henuset Olympia Herfelingen (**) Marcel Heylen melkveehouder Geel (**) Luc Huybrechts melkveehouder Oud-Turnhout Leopold Jacobs melkveehouder Meerle Raf Jonckers melkveehouder Wommersom Wim Kerkhove melkveehouder Ruddervoorde Lambrechts Koen Bonimilch Wommelgem Eddy Leloup Milcobel Kallo (*) Jan Linssen melkveehouder Kinrooi Koen Lowagie Inex Bavegem Johan Martens melkveehouder Westmalle 11 Jos Peters Fabrelac Bree

57 Jaarverslag Wim Peeters melkveehouder Lier Kristof Podevijn DHR Rotselaar Dirk Ryckaert melkveehouder Dikkelvenne (**) Jules Seghers FrieslandCampina Aalter (**) Theo Serré FrieslandCampina Aalter Michel Sneessens Laiterie des Ardennes Chéoux Paul Timmermans Milcobel Kallo Valentin Timmers Milcobel Kallo Gerda Thyvelen-Becelaere melkveehouder Nieuwpoort Dirk Truyen melkveehouder Maldegem Antoine Vaesen melkveehouder Bree Koen Van Acker melkveehouder Huldenberg Joel Vancoppenolle melkveehouder Diksmuide Marc Vandamme melkveehouder Langemark Lutgart Van den Berghe Milcobel Kallo Hendrik Van den Haute melkveehouder Ninove (**) Kees Van den Hout melkveehouder Neeroeteren Katrien Van der Meulen melkveehouder Rollegem (**) Jos Van der Perre melkveehouder Steenhuffel Sylvain Vanderheyden Molkerei Walhorn Yvonne Van der Vorst FrieslandCampina cv Weelde Johny Vandewalle melkveehouder Merchtem Stefan Van Hasselt melkveehouder Wuustwezel Luc Vanheddeghem Inex Bavegem Patrik Van Hulle FrieslandCampina Aalter Noël Van Leeuwe melkveehouder Sint-Margriete Mario Vermeulen Milcobel Kallo Stefaan Verschoren Milcobel Kallo (**) Isabel Voet Milcobel Kallo (**) Adviserende leden Mia Vanrobaeys DGZ Torhout (**) Louwrens van Keulen VRV Oosterzele (**) Genodigden Noël Van Ginderachter Min. Vlaamse Gem. Brussel (**) (*) lid Bestuurscomité en Raad van Bestuur (**) lid Raad van Bestuur

58 54 Jaarverslag 2013 Tabel 2. Samenstelling Technisch Comité Producenten Leden Landbouworganisaties François Achten Els De Cock Christian Desmet Luc De Vylder Hendrik Van den Haute Katrien Van der Meulen Wim Kerkhove Jos Van der Perre Luc Huybrechts Linda Dellaert Wim Peeters Koen Vanacker Adviserende leden Hilda Ceulemans (MCC) Koen Lommelen (MCC) Isabel Magnus (Min. Vlaamse Gem.) DGZ Marcel Heylen Kees Van den Hout VRV Dirk Ryckaert Jozef Decock Luc De Meulemeester (MCC) Jean-Marie Van Crombrugge (MCC) Sigrid Stoop (DGZ) Tabel 3. Samenstelling Technisch Comité Zuivelindustrie Leden Sander Hoogstijns (DHR-Rotselaar) Stefan Henuset (Olympia-Herfelingen) Bruno Langhendries (Olympia-Herfelingen) Koen Lowagie (Inex-Bavegem) Luc Vanheddeghem (Inex-Bavegem Stefaan Verschoren (Milcobel-Kallo) Isabel Voet (Milcobel-Kallo) Jules Seghers (Campina-Aalter) Theo Serré (Campina-Aalter) Sylvain Vanderheyden (Molkerei-Walhorn) Adviserende leden Hilda Ceulemans (MCC) Luc De Meulemeester (MCC) Isabel Magnus (Min. Vlaamse Gem.) Koen Lommelen (MCC) Jean-Marie Van Crombrugge (MCC) Hadewig Werbrouck (ILVO Melle).

59 Jaarverslag Tabel 4. Vergaderingen bestuurs- en overlegorganen Algemene Vergadering 29 maart Raad van Bestuur 25 januari, 29 maart, 28 juni, 25 oktober, 13 december Bestuurscomité 18 januari, 26 april, 12 juni, 2 oktober, 27 november Technisch Comité Producenten 15 maart, 29 november Technisch Comité Zuivelindustrie 22 maart, 29 november Geschillencommissie 28 juni, 25 oktober Nationale Interprofessionele Zuivelcommissie 21 februari, 20 juni, 10 oktober

60 56 Jaarverslag 2013 Tabel 5. Het personeelsbestand op 31 december 2013 Directeur - Kwaliteitsverantwoordelijke Luc De Meulemeester Kwaliteitsverantwoordelijke Anne Antonissen Technisch verantwoordelijke Jean-Marie Van Crombrugge Secretaris, Hoofd Personeel, Administratie en Financiën Hilda Ceulemans Hoofd Laboratorium Anne Gijsels Hoofd Bedrijfsadvisering Koen Lommelen Hoofd Logistiek Dennis Van den Eeden Administratie Suzanne Hiel, Anja Segers, Hilde Verheyen Laboranten Jozef Bosmans, Lieve Buts, Suzy Cools, Linda De Weerdt, Annemie Eyskens, Werner Lenaerts, Inneke Peeters, Leona Peeters, Karin Pittoors, Leen Van de Locht, Bart Van den Brande, Christine Van den Broeck, Hilde Van den Broeck, Raf Van den Broeck, Peter Van der Wee, Marleen Vercammen Laboratoriumhelper Sofie Beukeleirs, Sonia De Lauw, Iris Peeters, Lumnije Shala Melkwinningsadviseurs Vincent Brouillard, Vicky Claesen, Karlien Supré Monsternemers Roger Baert, Jean Beets, Leo Boermans, Carlo Christiaens, Sibel Ciblak, Ruben Cooleman, Luc De Bruyn, Ludo Moons, Ossowski Bartosz, Louis Van de Weerd, Patrick Vanhuyse, Pedro Vanhuyse, Chris Van Luyten

61 Jaarverslag Tabel 6. Wettelijke basis van de controle van de kwaliteit en de samenstelling van rauwe koemelk geleverd aan kopers Datum Publicatie Document Titel Bevoegde instantie 26 augustus 2003 BS 25 september 2003 MB MB tot erkenning van een interprofessioneel organisme voor het bepalen van de samenstelling van de melk bij koninklijk besluit van 3 maart 1994 betreffende de erkenning van interprofessionele organismen voor het bepalen van de kwaliteit en de samenstelling van melk. Vlaamse gemeenschap 21 december 2006 BS 15 januari 2007 KB KB betreffende de controle van de kwaliteit van de rauwe melk en de erkenning van de interprofessionele organismen. Federale overheid 29 april 2004 Publicatieblad van de Europese unie EG-verordening Bijlage II, sectie IX, Hoofdstuk I, III. 3. a) i) : criteria voor de kwaliteitsbepaling van rauwe melk. EG 1 februari 2007 BS 16 februari 2007 MB MB houdende goedkeuring van het document opgesteld door de erkende interprofessionele organismen betreffende de modaliteiten van de controle van de kwaliteit van de rauwe koemelk. Federale overheid ( FAVV ) 29 oktober 2012 BS 21 november 2012 MB MB tot wijziging van het MB van 1 februari 2007 houdende goedkeuring van het document opgesteld door de erkende interprofessionele organismen betreffende de modaliteiten van de controle van de kwaliteit van de rauwe melk. Federale overheid ( FAVV ) 6 november 2001 (gewijzigd door MB van 13/09/03) BS 15 maart 2002 MB MB tot vaststelling van de referentiemethoden en de principes van de routinemethoden voor de officiële bepaling van de kwaliteit en de samenstelling van melk geleverd aan kopers. Federale overheid 7 september 2007 BS BVR BVR houdende de organisatie van de vaststelling van en de controle op de samenstelling van rauwe koemelk. Vlaamse overheid 21 december december 2012 BS 9 januari 2013 BVR BVR tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 7 september 2007 houdende de organisatie van de vaststelling van en de controle op de samenstelling van rauwe koemelk, wat betreft de invoering van een nieuw bemonsteringssysteem. Vlaamse Overheid 25 februari 2009 BS 8 april 2009 MB MB betreffende de controle op de bepaling van de samenstelling van melk en de betaling door kopers van de melk aan de producenten. Vlaamse overheid MB MB tot wijziging van het MB van 25 februari 2009 betreffende de controle op de bepaling van de samenstelling van melk en de betaling door de kopers van de melk aan producenten, wat betreft de bepaling van de afhoudingen. Vlaamse Overheid 28 oktober november 2013 MB MB tot wijziging van diverse bepalingen van het MB van 25 februari 2009 betreffende de controle op de Vlaamse Overheid bepaling van de samenstelling van melk en de betaling door de kopers van de melk aan de producenten, wat betreft de invoering van een nieuw bemonsteringssysteem. 1 april 2009 BS 10 april 2009 Beslissing Beslissing van het FAVV tot erkenning van analyselaboratoria in samenhang met zijn controleopdrachten FAVV 1 juli 2009 Protocol PT_007 Protocol betreffende de ophaling en de controle van de kwaliteit en de samenstelling van koemelk geleverd aan kopers. MCC 22 november 2002 Protocol Controle van de interprofessionele organismen voor het bepalen van de kwaliteit en de samenstelling van melk. FAVV 16 maart 2006 Protocol Wetenschappelijke begeleiding van de Belgische interprofessionele organismen belast met de officiële bepaling van de kwaliteit en samenstelling van melk geleverd aan kopers. ILVO / CRA DQPA 1 januari 2006 Protocol Protocol voor het aanmaken van het Belgisch referentiemonster voor de kalibratie en de controle van de infrarood-apparatuur ter bepaling van het vet- en eiwitgehalte in melk. ILVO 5 december 2003 Conventie Convention de sous-traitance des essais soumis à l accréditation ISO MCC / CL

62 58 Jaarverslag 2013 Tabel 7. Controle van de kwaliteit van de melk beoordeling van de resultaten Strafpuntensysteem Strafpunten Kiemgetal (2 analysen per maand) * : hoogstens per ml * : 1 maand meer dan per ml * : 2 opeenvolgende maanden meer dan per ml * : 3 opeenvolgende maanden meer dan per ml * : 4 opeenvolgende maanden meer dan per ml * : meer dan 4 opeenvolgende maanden meer dan per ml * = geometrisch gemiddelde van de resultaten van de laatste 2 maanden Celgetal (4 analysen per maand) * : hoogstens per ml * : 1 maand meer dan per ml * : 2 opeenvolgende maanden meer dan per ml * : 3 opeenvolgende maanden meer dan per ml * : 4 opeenvolgende maanden meer dan per ml * : meer dan 4 opeenvolgende maanden meer dan per ml * = geometrisch gemiddelde van de resultaten van de laatste 3 maanden Filtratie (1 analyse per maand) Voldoende Onvoldoende 0 2 Vriespunt (bij elke ophaling) Minstens 510 (-m C) Lager dan 510 (-m C) 0 1

63 Jaarverslag Remstoffenproef De remstoffenproef wordt uitgevoerd op elk monster van elk type melk. Wanneer remstoffen kunnen worden aangetoond, wordt een afhouding toegepast op de geleverde hoeveelheid van het type melklevering waarin de aanwezigheid van remstoffen werd vastgesteld. Maatregelen ingevolge ongunstige resultaten Kiemgetal-celgetal - Bij een maandbeoordeling van het kiemgetal of het celgetal boven de norm wordt bij de rapportering een specifieke waarschuwing gegeven m.b.t. het leveringsverbod - Bij een vierde opeenvolgende maandbeoordeling van het kiemgetal of het celgetal boven de norm verwittigt MCC het betrokken melkproductiebedrijf en de betrokken koper dat de melk van het melkproductiebedrijf niet mag geleverd worden aan, noch opgehaald worden door een koper. - Op vraag van het betrokken melkproductiebedrijf wordt door een aangestelde van de koper en een vertegenwoordiger van MCC bij een bedrijfsbezoek nagegaan of er voldoende corrigerende maatregelen werden genomen en of de aanwezige melk voldoet aan de norm waarvoor er leveringsverbod werd uitgevaardigd. - Enkel bij een gunstig analyseresultaat en een gunstig evaluatierapport, wordt het leveringsverbod ingetrokken. Remstoffen - Bij een ongunstig resultaat van de remstoffenproef wordt bij de rapportering een specifieke waarschuwing gegeven m.b.t. de schorsing van de leveringen. Elk ongunstig resultaat van de remstoffenproef geeft aanleiding tot een schorsing van de leveringen. Er wordt voorzien in een individuele begeleiding van het betrokken melkproductiebedrijf door de koper en/of MCC om deze schorsing van de leveringen op te heffen. - Bij een vierde ongunstig resultaat binnen de 12 maanden verwittigt MCC het betrokken melkproductiebedrijf en de betrokken koper dat de melk van het betrokken melkproductiebedrijf niet meer mag geleverd worden aan, noch opgehaald worden door een koper. - Op vraag van het betrokken melkproductiebedrijf wordt door een aangestelde van de koper en een vertegenwoordiger van MCC t.g.v. een bedrijfsbezoek nagegaan of er voldoende corrigerende maatregelen werden genomen en of de aanwezige melk voldoet aan de remstoffenproef. - Enkel bij een gunstig analyseresultaat en een gunstig evaluatierapport, wordt het leveringsverbod ingetrokken.

64 60 Jaarverslag 2013 Tabel 8. De AA-melkreglementering Aanneming - De identificatie, de registratie en de gezondheidsstatuten van het melkveebeslag zijn in overeenstemming met het koninklijk besluit van 8 augustus 1997 betreffende de identificatie, de registratie en de toepassingsmodaliteiten voor de epidemiologische bewaking van de runderen, gewijzigd door het KB van 19 september 1999 en het KB van 10 april De melkproductie-eenheid voldoet aan de vereisten van het koninklijk besluit van 26 augustus 1980 tot instelling van een controlemerk voor de melk. Dit betekent dat de melkproductie-eenheid beschikt over het IKM-certificaat of een gelijkwaardig attest. - De melkproductie-eenheid heeft in het kader van de offici_le kwaliteitsbepaling van de melk tijdens de maand voorafgaand aan de aanvraag geen enkel strafpunt gekregen en er werden in diezelfde periode nooit remstoffen vastgesteld in de geleverde melk. - De producent verbindt zich om te leveren aan een geregistreerde melkinrichting voor het produceren van AA-melk. Doorlopende controle - De melkproductie-eenheid verliest de mogelijkheid om melk te leveren die tot consumptiemelk met AA-label verwerkt kan worden, wanneer niet meer voldaan wordt aan de hogergenoemde vereisten gesteld onder het hoofdstuk Aanneming. - - De melkproductie-eenheid verliest de mogelijkheid om melk te leveren die tot consumptiemelk met AA-label verwerkt kan worden, wanneer niet meer voldaan wordt aan één van de volgende punten : totaal aantal strafpunten : 0; geometrisch gemiddeld kiemgetal (laatste 2 maanden) : hoogstens per ml; geometrisch gemiddeld celgetal (laatste 3 maanden) : hoogstens per ml; geometrisch gemiddeld coligetal (laatste 2 maanden) : hoogstens 50 per ml; elke levering : remstoffen afwezig.

65 Jaarverslag Tabel 9. Resultaten van de controlebemonstering Algemene gegevens Aantal controles Aantal leveringen Aantal liters Aantal monsters Beoordeling per controle Restmelkpercentage ( 0,1 %) 97,3 99,2 100,0 Kiemgetal (logverschil mech.-man. 0,1) 98,8 99,6 99,6 Vetgehalte (mech.-man. 0,4 g/l) 99,2 100,0 100,0 Eiwitgehalte (mech.-man. 0,4 g/l) 100,0 100,0 100,0 Resultaten mechanische en manuele monsters Kiemgetal geometrisch gem. mech. monsters (/ml) geometrisch gem. manuele monsters (/ml) gewogen gem. mech. monsters (/ml) gewogen gem. manuele monsters (/ml) Vetgehalte rekenkundig gem. mech. monsters (g/l) 42,89 43,26 43,30 rekenkundig gem. man. monsters (g/l) 42,91 43,29 43,27 gewogen gem. mech. monsters (g/l) 42,75 43,14 43,01 gewogen gem. man. monsters (g/l) 42,77 43,17 42,97 Eiwitgehalte rekenkundig gem. mech. monsters (g/l) 34,97 35,28 35,23 rekenkundig gem. man. monsters (g/l) 34,96 35,28 35,23 gewogen gem. mech. monsters (g/l) 35,09 35,36 35,39 gewogen gem. man. monsters (g/l) 35,10 35,35 35,40 Resultaten RMO-monsters (gewogen gemiddelde) Kiemgetal (/ml) / / Celgetal (/ml) / / Vriespunt (-m C) 518,2 / / Vetgehalte (g/l) 42,70 / / Eiwitgehalte (g/l) 35,00 / /

66 62 Jaarverslag 2013 Tabel 10. Gedetailleerd overzicht van het aantal analyses Controle kwaliteit en samenstelling - kiemgetal celgetal remstoffen vriespunt filtratie vet eiwit Onderzoek kwaliteitspremie - coligetal Informatief onderzoek - diverse (ureum, kiemgetal, vrije vetzuren, biotine, jodium, ) controlebemonstering (vet, eiwit, kiemgetal, ) Onderzoek "andere" monsters - kiemgetal celgetal remstoffen vriespunt vet eiwit lactose coligetal diverse (ph, boterzuurbacteriën,... ) Melkproductieregistratie - vet eiwit lactose celgetal ureum aceton aceton bevestiging (tot 30/04/2012) betalydroxyboterzuur (vanaf 1/05/2012) Borging - diverse (kiemgetal, celgetal, ) TOTAAL

67 Jaarverslag Tabel 23 : Overzicht logistieke en keuringsactiviteiten van MCC OPDRACHT OPDRACHTGEVER ACTIVITEIT FINANCIERING ACCREDITATIE Melkkwaliteitsbepaling FAVV Regionale overheid MKB-tankmelkmonsters Zuivelfabriek MCC 'Andere ( informatieve ) RMO-, tank-, koe- en kwartiermelkmonsters ' : ZF / dierenarts MCC Melkproducent ( maandelijkse bijdrage ) ISO Melkproductieregistratie CRV MPR-melkmonsters Oosterzele MCC CRV-ophaalpunten MCC MPR-bemonsteringsmateriaal MCC Oosterzele CRV Niet van toepassing Spermavaten CRV MCC Oosterzele CRV Niet van toepassing Dierlijk materiaal en bemonsteringsmateriaal voor diagnostisch onderzoek DGZ DGZ Lier DGZ Drongen DGZ Torhout DGZ Niet van toepassing Dierenartsen-practici ( Antwerpen, Limburg, oostelijk deel van Vlaams-Brabant ) DGZ Lier Colostrum European Colostrum Industries, te Marloie (ECI) Colostrum van producent MCC Lege ECI-vaten van MCC producent ECI Niet van toepassing BEMONSTERINGEN Melkkwaliteitsbepaling FAVV Tankmelkmonsters i.k.v. de controle op de werking van het RMO-bemonsteringsapparaat Melkproducent ISO Regionale overheid ( maandelijkse bijdrage ) IKM-lastenboek Melkproducent Bemonstering van reinigings- en drinkwater Melkproducent ISO onderzoek Tank- en RMOmelkmonsters i.k.v. het MONIMILK-programma Belgische Bemonstering op het melkveebedrijf BCZ ISO Confederatie van de Zuivelindustrie (BCZ ) Melkkwaliteitsbepaling FAVV Regionale overheden RMO-bemonsteringsapparaat werking RMO-chauffeur KEURINGEN / IJKINGEN Melkproducent ( maandelijkse bijdrage ) ISO RMO-pompinstallaties ( vanaf 2 helft 2013 ) BCZ Herijking RMO-pompinstallaties na herstel + ijking van nieuwe installaties Zuivelfabrieken ISO RMO-chauffeurs FAVV Regionale overheden Nieuwe chauffeurs Jaarlijkse bijscholing OPLEIDINGEN / ERKENNINGEN Melkproducent ( maandelijkse bijdrage ) ISO 17020

68 64 Jaarverslag 2013 Tabel 24 : Overzicht MCC-activiteiten en analyses Opdracht Opdrachtgever Monster Bemonstering Analyse Rapportering Eigenaar van het melkmonster Eigenaar van Parameter Financiering het resultaat MELKKWALITEITSBEPALING kwaliteit samenstelling Informatieve andere monsters FAVV Vlaamse overheid Producent / Zuivelfabriek Tankmelk Tank- en koemelk RMO-chauffeur Producent / ZF MCC Producent / ZF / FAVV MCC Producent / ZF / FAVV kiem-, cel- en coligetal remstoffen (screening en identificatie ) filtratieproef vet-, eiwit- en ureumgehalte vriespunt Producent MELKPRODUCTIEREGISTRATIE CRV Koemelk CRV MCC CRV Producent Producent / CRV Producent / CRV vet-, eiwit-, lactose-, ketonenen ureumgehalte celgetal CRV MASTITISONDERZOEK Dierenarts / Producent Kwartier- en koemelk Dierenarts / Producent MCC Dierenarts / Producent / Aanvrager Producent Dierenarts / Producent / Aanvrager differentiatie uierpathogenen met cultuur of PCR antibiogram Producent / Aanvrager ANDERE ANALYSES ZF Tankmelk RMO-chauffeur MCC ZF / Producent Producent ZF / Producent boterzuur en thermoresistente bacteriën iodine- en biotinegehalte ZF DIERGENEESKUNDIGE DIAGNOSTIEK paratbc brucellose andere serologie DGZ Koemelk Tankmelk Koe- en tankmelk CRV/dierenarts RMO-chauffeur dierenarts MCC DGZ Producent Producent / DGZ DGZ / FAVV Producent/ dierenarts / DGZ antistoffentiters (ELISA) Producent / Sanitair Fonds DGZ Producent WATERANALYSES bemonstering analyses Producent Watermonster MCC- Logistiekmedewerker DGZ DGZ Producent Producent Producent DGZ Producent BEDRIJFSADVISERING Producent / ZF / / / Producent / ZF Dierenarts / Producent DGZ Producent

69 Met dank aan: Jaarverslag

70 A. ALGEMENE WERKING - Basisbedrag (voor maximaal 11 monsters per maand) 24,06 euro/leveraar/maand - Supplementaire monsters 1,69 euro/supplementair monster B. KWALITEITSPREMIE - Basisbedrag (voor maximaal 2 monsters per maand) 12,66 euro/leveraar/maand - Supplementaire monsters 5,83 euro/supplementair monster C. ONDERZOEK ANDERE MONSTERS (1) Basistarief Dossierkosten Vet/eiwit Vriespunt (Milkoscan) Ureum ph Celgetal Remstoffen Delvotest T Remstoffen Beta s.t.a.r. Remstoffen Trisensor Remstoffen 4-Aminosensor Remstoffen Tylosensor Remstoffen Quinosensor 2,50 euro/dossier 1,10 euro/dossier 1,10 euro/monster 1,10 euro/monster 1,10 euro/monster 1,35 euro/monster 1,60 euro/monster 5,50 euro/monster 15,75 euro/monster 23,10 euro/monster 11,55 euro/monster 11,55 euro/monster Tarieven 2014 Kiemgetal (Bactoscan) Coliforme bacteriën Onverzadigde vetzuren Kiemgetal (verdunning) Thermoresistente bact. Boterzuurbacteriën Sporenvormende bacteriën 2,00 euro/monster 6,50 euro/monster 1,10 euro/monster 7,15 euro/monster 7,15 euro/monster 11,55 euro/monster 11,55 euro/monster (1) Voor specifieke projecten kunnen, na onderling overleg, aangepaste tarieven worden toegepast. Tarieven: exclusief BTW

71 D. BEDRIJFSADVISERING - Bedrijfsbezoek 65,00 euro per bezoek - Trajectbemonstering 115,00 euro per bemonsteringsreeks (incl. 20 monsters) - Statische doormeting 140,00 euro per doormeting - Dynamische doormeting 150,00 euro per doormeting E. BEDRIJFSBEZOEK IN HET KADER VAN PR_020 - Bedrijfsbezoek 100,00 euro per bezoek F. INFORMATIEVE ANALYSE OP OFFICIËLE MONSTERS - Celgetal 0,75 euro per monster - Kiemgetal 1,05 euro per monster - Coligetal 5,83 euro per monster G. VERDERGEZET REMSTOFFENONDERZOEK - Groepsspecificatie 60,00 Euro per monster - Identificatie 260,00 Euro per monster H. Opsporen van uierpathogene kiemen Dossierkosten 5,00 euro per dossier - Bacteriële cultuur: - Negatief/polybacterieel resultaat 3,00 euro per monster - Kiemisolatie 5,00 euro per monster - PCR-test 25,00 euro per monster - Abonnement PCR-test op tankmelk (3 x/jaar) 45,00 euro - Antibiogram 8,15 euro J. IKM-wateronderzoek - Bemonstering 31,00 euro per monster - Analyse - Volledig onderzoek 28,56 euro per monster - Kiemgetal 10,82 euro per monster - Coliformen 10,82 euro per monster - E. coli 10,82 euro per monster - Nitraat/Nitriet 7,14 euro per monster

72 MELKCONTROLECENTRUM - VLAANDEREN vzw Hagenbroeksesteenweg 167 B-2500 Lier Tel Fax MelkFoon info@mcc-vlaanderen.be BTW BE Bank