Hoofdstuk 1 Militaire ethiek. Een algemene inleiding - Hoofdstuk 2 Leiderschap in de praktijk -

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoofdstuk 1 Militaire ethiek. Een algemene inleiding - Hoofdstuk 2 Leiderschap in de praktijk -"

Sandra Christiaens
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Hoofdstuk 1 Militaire ethiek. Een algemene inleiding - Th.A. van Baarda en D.E.M. Venveij Mazen in de wet, grijze zones en het belang van militaire ethiek; doel van dit boek De verschillende lagen van militaire ethiek; verhouding tot het integriteitbeleid Uitgangspunten De relatie tussen de overheid en de samenleving De verhouding die de wetenschap van militaire ethiek van de militaire organisatie Onderwijskundige veronderstellingen Onderwijs in militaire ethiek Een beeld van de mens; een beeld van de krijgsman Opleiding en vorming Morele competentie Het cognitieve niveau Het affectieve (sensitieve) niveau Het voluntieve niveau Consistentie tussen morele overtuiging en morele handeling Integriteit 43 Hoofdstuk 2 Leiderschap in de praktijk - C.P.M. van Egmond Inleiding Het doel: militair vermogen Het doel en hoe daar te komen: formuleer, communiceer, controleer De geleide Leiders en geleiden Wie doet wat? 58

2 2.4.3 De geleide: conclusie De leider Handen, hoofd en hart De positie van de leider in de krijgsmacht Conclusie Verantwoordelijkheid Betekenissen van verantwoordelijkheid Krijgen Dragen Afleggen Krijgen, dragen en afleggen en de onderlinge relatie Fouten Misverstanden over verantwoordelijkheid Het afstaan van verantwoordelijkheid Tenslotte 70 Hoofdstuk 3 Ethiek, commandantenverantwoordelijkheid en enkele dilemma s bij militaire operaties Th.A. van Baarda Inleiding De beroepskeuze, ethiek en zingeving van het militaire beroep Moreel correct gedrag en moreel incorrect gedrag inleiding Waarom mensen zich niet aan de moraal houden (zelf-afmelding; moral disengagement) Verantwoordelijkheid en moreel correct gedrag Negen stappen die een commandant kan nemen om moreel incorrect gedrag tegen te gaan Moreel (in)correct gedrag, schendingen van het recht en de rol van de commandant (command responsibility) Dilemma s bij grondoperaties algemeen Wat is proportioneel geweld? Het doelbestrijdingsproces (targeting) Gevechtsvoering en het vervaagde onderscheid tussen combattant en non-combattant (counter insurgency) Slot 125 Hoofdstuk 4 Ethiek bij het Commando Zeestrijdkrachten - Tli.A. van Baarda Inleiding Veiligheid op zee 130

3 4.3 Leiding geven en de rol van de commandant aan boord Normen en waarden bij het CZSK De periode : TNT-rapport en Nowak De periode na 2006: naar nieuwe Gedragscode Defensie Waarden en normen: nog steeds zo civiel als mogelijk...? Achtergronden van het ethiekonderwijs bij de CZSK Dilemma s op zee Inleiding Dilemma s onder operationele omstandigheden Dilemma s in vredestijd of tijdens humanitaire omstandigheden Conclusie 169 Hoofdstuk 5 Ethiek bij het Commando Landstrijdkrachten: vorming tot moreel competente militairen van spijkerbroek tot veteraan C.E. van den Berg en D.E.M. Verweij Inleiding Goed ingezet en goede inzet Kenmerken en omstandigheden van KL optreden in relatie tot militaire ethiek Kenmerken en omstandigheden De relatie tussen de militair en militaire ethiek Morele competentie Dilemma s tijdens inzet Dilemma van botsende positieve, nastrevenswaardige waarden en plichten Dilemma van alternatieven met ongewenste neveneffecten Handelen in onoverzichtelijke situaties Morele verleiding Het belang van dilemmatraining Conclusie 197 Hoofdstuk 6 Ethiek en dilemma s bij het Commando Luchtstrijd krachten - Th.A. van Baarda en P.J.M. van der Heijden Inleiding 199

4 6.2 De (voormalige) gedragscode KLu en de huidige algemene gedragscode De introductie van de voormalige gedragscode KLu Determinanten van een cultuur Opleiding en training Morele competentie Het Ethisch Bewustwordingsmodel Militaire ethiek De ontwikkeling van het ius in bello voor de strijd in de lucht Het proportionaliteitsbeginsel: lastig en ongrijpbaar Het vermijden van civiele slachtoffers Proportionaliteit en het Europese Hof voor de Rechten van de Mens De vervaging tussen civiel en militair Conclusies en aanbevelingen 224 Hoofdstuk 7 Zonder vrees en zonder blaam : morele dilemma s binnen de Koninklijke Marechaussee J.L. Hovens en J.J. Baten 227 Inleiding De aard en positie van de Koninklijke Marechaussee Het ontstaan van de gedragscode voor de Koninklijke Marechaussee Waardeoriëntaties en gedragscode Beschouwing Uitgangspunten, visie en doelstelling: Handhaven waar nodig, beschermen en stimuleren waar nodig De Marechausseepraktijk Morele dilemma s uit de praktijk De militaire context De civiele context De beroepsethiek van de Koninklijke Marechaussee houdt niet op bij einde dienst P&O, opleidingen en leiderschap P&O Leiderschap Opleidingen BPV (BeroepsPraktijkVorming) Tot slot 246

5 Hoofdstuk 8 Morele dilemma s in de militaire gezondheidszorg - A.J. van Leusden en M.J.J. Hoejenbos Inleiding De positie van de militair geneeskundige hulpverlener Juridisch referentiekader Uitzonderingen Officierseed en Artseneed De relatie met de patiënt De rol van de commandant De zorg onder operationele omstandigheden De kwaliteit van zorg Triage Militaire noodhulp en humanitaire hulpverlening Geneeskundige humanitaire hulp en geneeskundige noodhulp Non Gouvernementele Organisaties (NGO s) Individuele geneeskundige noodhulp IJzeren voorraad Onpartijdigheid Gevangenen Hantering van ethische dilemma s in de militaire gezondheidszorg Risicocommunicatie Professionaliteit Verantwoording (accountability) Samenvatting en aanbevelingen 278 Hoofdstuk 9 Op het slappe koord? Ethiek en belangentegenstellingen bij de psychologische ondersteuning tijdens uitzendingen J.M. Ambaum en L. Horstman Inleiding De psychologische ondersteuning bij uitzendingen Psychologische ondersteuning bij de voorbereiding op het operationeel optreden Preventieve taken in de voorbereidingsfase Voorlichting aan het thuisfront Psychologische ondersteuning tijdens het operationeel optreden 289

6 9.4 Adaptatie Psychologische ondersteuning na het operationeel optreden Vragenlijst nazorg krijgsmacht Beroepsethische kaders van de militair psycholoog Beroepsethisch handelen in de praktijk Botsende belangen Behandelen of iets anders? Vertrouwelijkheid, meer of minder Strafbare feiten versus geheimhouding Wie controleert het ethisch handelen van de psycholoog? Conclusie 306 Hoofdstuk 10 Morele dilemma s van bedrijfsmaatschappelijk werkers bij de Maatschappelijke Dienst Defensie - M. Meijer Inleiding en vraagstelling Primaire processen in bedrijfsmaatschappelijk werk bij Defensie De beroepscode voor maatschappelijk werk Gedragscodes bij het Ministerie van Defensie De praktijk van maatschappelijk werkers bij Defensie Geheimhoudingsplicht en verschoningsrecht voor bedrijfsmaatschappelijk werkers Conclusies en aanbevelingen 324 Hoofdstuk 11 Defensie en het integriteitbeleid - C. Verwoerd Inleiding Integriteitbeleid Handhaving De Commissie Staal De praktijk van de integriteit bij het Ministerie van Defensie De Centrale Organisatie Integriteit Defensie (COID) Samenvatting 335 Hoofdstuk 12 Socrates in de krijgsmacht: de rol van het Socratische gesprek in militaire opleidingen - D.E.M. Verweij en M.J. Becker Inleiding In gesprek met Socrates 337

7 12.3 De noodzaak zelf te leren denken De verhouding tussen het Socratisch gesprek en moraliteit Het fundamentele karakter Het persoonlijk karakter Het open eind karakter Het situationele karakter Relativisme Het Socratische gesprek: het zandlopermodel Het zandloper model in de praktijk Evaluatie: diversiteit in krijgsmachtonderdelen 352 Hoofdstuk 13 Morele oordeelsvorming met een dynamisch model Th.A. van Baarda Inleiding Morele vorming en het kunnen oordelen en kiezen Het proces van oordeelsvorming De kenweg en de keuzeweg Het stromingsmodel Morele aspecten in het stromingsmodel De plaats van morele aspecten in het stromingsmodel Veld (b): feiten Veld (c): gedachten Veld (d): doelen Veld (e): middelen Veld (a): keuzemoment en kiezer 376 Hoofdstuk 14 Uitwerking voor docenten: morele oordeelsvorming met een dynamisch model Th.A. van Baarda Inleiding Hoe zet ik een cursus op aan de hand van het stromingsmodel? Algemeen Opwarmers Introductie van het stromingsmodel door de docent Eerste oefening: de statische vier velden oefening Tussenstand Verdere introductie door de docent De dynamische vier velden oefening Een dilemma uitgewerkt 395

8 De casus Het stromingsmodel toegepast Zes gesprekstypen uit het stromingsmodel en verdere oefeningen Oogmerken bij de introductie van het stromingsmodel 414 Hoofdstuk 15 Een aantal oefen dilemma s S.H. Springer Inleiding Het dilemma van de pelotonscommandant De geblokkeerde brug Zich verzettende Irakese wapensmokkelaars De fanatieke kapitein De sergeant met huwelijksproblemen De uitzending naar Afrika Groeten uit Afrika De slag bij Sweet Lake City Het bedreigde voedselkonvooi 429 Bijlagen Bijlage 1 Verschillende ethische benaderingen 431 Bijlage 2 Het dilemma van Admiraal Woodward vergeleken 464 Bijlage 3 De Gedragscode Defensie (2007) 471 Bijlage 4 De gedragscodes van Defensie en van de krijgsmachtdelen ( ) 474 Bijlage 5 Beroepscode voor de maatschappelijk werker 479 Bijlage 6 Gedragscode voor vredessoldaten van de Verenigde Naties (1997) 483 Bijlage 7 Gedragscode van de VN missie in de Democratische Republiek Congo inzake seksueel misbruik (2003) 486 Bijlage 8 Code van de Landmacht VS 487 Literatuurlijst 488 Cumulatief trefwoordenregister voor het basisboek en het praktijkboek Militaire Ethiek 507

Vergelijkbare documenten

Ten Geleide bij de tweede druk

Ten Geleide bij de tweede druk Hoofdstuk 1 Militaire ethiek. Een algemene inleiding - Th.A. van Baarda en D.E.M. Verweij 1. Mazen in de wet, grijze zones en het belang van militaire ethiek; doel van dit