Multi Dimensionele Familie Therapie (MDFT)

Transcriptie

1 Modulebeschrijving Multi Dimensionele Familie Therapie (MDFT) Ambulante Gezinsinterventies en Behandelcentrum Woodbrookers Behandel en Expertise Centrum

2 INDE Samenvatting 3 A. Modulebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering 5 1. Risico- of probleemomschrijving 5 2. Doel van de module 5 3. Doelgroep van de module 5 4. Aanpak van de module 7 5. Materialen en links 9 B. Onderbouwing van de module Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Samenvatting onderbouwing Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking Onderzoek naar de uitvoering van de module 13 C. Effectiviteit Nederlandse effectstudies Buitenlandse effectstudies 17 D. Overige informatie Toelichting op de naam van de module Uitvoering (uitvoerende en/of ondersteunende organisaties en partners) Overeenkomsten met andere modules 20 Bijlage CAP-J classificatieoverzicht (assen en rubrieken) Module MDFT BEC Pagina 2/31

3 SAMENVATTING Doel Doel van Multi Dimensionele Familie Therapie (MDFT) is de jongere te helpen een leven te leiden waarin probleemgedrag afneemt (onder andere drugs- en alcoholgebruik) of stopt en bevredigende maatschappelijke participatie mogelijk wordt. Het functioneren op school/werk en in gezin is verbeterd evenals leeftijdsadequate vrijetijdsbesteding en gezonde peer-relaties. Doel van inzet MDFT is om een uithuisplaatsing te voorkomen, een uithuisplaatsing te verkorten of wanneer thuiswonen absoluut geen haalbaar perspectief meer blijkt, om de uithuisplaatsing zo gezond mogelijk te laten verlopen met behoud van de gezinsrelaties. Doelgroep Veel van de jongeren die voor MDFT in aanmerking komen, vertonen meervoudig probleemgedrag. Dit gedrag uit zich in wisselende combinaties van verslavingsproblematiek (= misbruik of afhankelijkheid van alcohol en/of drugs, verslaving aan computerspelletjes), delinquentie (criminaliteit), spijbelen, weglopen, gewelddadigheid, zich isoleren, depressie en angst. MDFT kan ook worden ingezet bij jongeren met enkelvoudig probleemgedrag, zoals alleen verslavingsproblematiek, alleen delinquentie, alleen een psychische of gedragsstoornis. MDFT is zowel voor jongeren in een strafrechtelijk of civielrechtelijk kader als voor jongeren die zonder tussenkomst van de rechter vragen om, of instemmen met, behandeling. MDFT is ook toepasbaar gemaakt voor residentiële en jeugdzorg plus instellingen met als doel om de opname te bekorten en na ontslag uit de instelling/inrichting als nazorg bij jongere en gezin voor te zetten. Uitvoering MDFT is een bewezen effectief behandelprogramma dat ook bemoeizorg omvat. Het programma richt zich op vier domeinen in het leven van een jongere: de jongere en zijn problemen, de opvoeders van de jongere, het gezin en de familie als geheel, en voor de jongere belangrijke externe systemen, zoals peergroep, school, werk en mogelijk politie en Justitie. MDFT neemt als uitgangspunt dat een gezonde(re) relatie tussen jongeren en ouders een basis vormt voor een leven met verminderd verslavings- of delictgedrag. MDFT bestaat uit drie fases: 1. Motiveren, in behandeling betrekken en sluiten van allianties. 2. Uitvoeren van de behandeling. 3. Afsluiten van de therapie. Voor fase 1 staat gemiddeld een maand, voor de tweede fase 2 tot 4 maanden en voor de laatste fase enkelen weken. Voor de ambulante inzet van MDFT staat een behandelduur van 6 maanden. Voor de residentiele vorm staat de behandelduur van 9 maanden. Per week worden twee à drie sessies gehouden, in duur variërend van 30 tot 90 minuten. Dit zijn face-toface-afspraken, als ook contact via telefoon of mail met de jongere en de opvoeders. Er zijn vier soorten sessies: met de jongere alleen, met de opvoeders alleen, met de jongere en zijn opvoeders samen, en met de jongere (of gezin) met derden erbij. Materiaal MDFT wordt uitgevoerd door gecertificeerde therapeuten aan de hand van een Nederlandstalige handleiding en andere materialen, met een systeem van kwaliteitsbewaking. Voor meer informatie: Module MDFT BEC Pagina 3/31

4 Onderzoek MDFT is een evidence based behandeling. Zowel in USA als in Europa is er onderzoek gedaan. MDFT Nederland was onderdeel van Europese studie Ook wordt er landelijk onderzoek gedaan en doet Jeugdhulp Friesland intern onderzoek naar deze module. Onlangs (mei 2016) is MDFT door het NJI erkend als effectieve behandeling voor jongeren die aan cannabis verslaafd zijn, MDFT is erkend op het hoogste niveau 'effectief volgens sterke aanwijzingen. MDFT is effectief, gemeten aan: bereidheid om in behandeling te gaan en te blijven, vermindering van recidive en ander antisociaal gedrag, minder gebruik van alcohol en drugs, minder symptomen van psychische stoornissen, vermijden van verkeerde vrienden, betere school- en werkprestaties, en beter functioneren van het gezin. Uit onderzoek naar Instroom binnen Jeugdhulp Friesland (Zuiderbaan en Visser, 2013) wordt duidelijk dat de doelgroep zoals geformuleerd overeenkomt met de daadwerkelijk aangemelde cliënten en dat bij het merendeel van de van de cliënten de doelen behaald worden. Module MDFT BEC Pagina 4/31

5 A. MODULEBESCHRIJVING: PROBLEEM, DOELGROEP, DOEL, AANPAK, MATERIALEN EN UITVOERING 1. Risico- of probleemomschrijving Multi Dimensionele Familie Therapie (MDFT) is een gezinstherapie, uitgebreid tot andere systemen die voor een jongere van belang zijn. Een systeem is een groep mensen die sociaal met elkaar verbonden zijn. Ook de jongere zelf wordt binnen MDFT als systeem gezien. MDFT binnen Jeugdhulp Friesland en Behandelcentrum Woodbrookers is een behandeling voor jongeren van jaar en hun gezinnen. MDFT bevat elementen van bemoeizorg. De therapie richt zich op vier kerngebieden (domeinen) in het leven van een jongere; de jongere zelf, de opvoeders, het gezin en de externe systemen als school, werk en vrije tijd. Jongeren die in aanmerking komen voor MDFT zijn jongeren met probleemgedrag als spijbelen, weglopen, overmatig gebruik van alcohol en/of drugs, delinquentie en ander antisociaal gedrag. De problematiek kan samengaan met een psychische of gedragsstoornis. De onderliggende psychopathologie kan een gedragsstoornis en/of middelenstoornis zijn, al dan niet gecombineerd met comorbiditeit als depressie en angst of een ontwikkelingsstoornis. MDFT kan zowel ingezet worden wanneer de jongeren meerdere stoornissen of problemen (tegelijk) heeft, vooral ook als daar verslavingsproblematiek bij zit, als bij enkelvoudige problematiek. 2. Doel van de module Doel van MDFT is de jongere te helpen een leven te leiden waarin probleemgedrag afneemt of stopt en bevredigende maatschappelijke participatie mogelijk wordt. Het betreft afname van delictgedrag (vermindering van recidive) als uiteindelijke doel. Om dit te realiseren beoogt MDFT het stimuleren van een verslavingsvrije levensstijl zonder verder probleemgedrag. Het laatstgenoemde doel is ook van toepassing als er (nog) niet sprake is van delictgedrag. De module MDFT is bij uitstek een module die gericht is op het realiseren van het vijf-keer-gezinsbeleid. Het primaire doel is om samen te kunnen blijven leven in het eigen gezin te realiseren. Daarnaast wordt bij een niet af te wenden uithuisplaatsing getracht om deze residentiele opname zo kort mogelijk te houden, om weer tot integratie in het eigen gezin te komen. De belangrijkste doelen zijn bereikt wanneer: de jongere is gestopt met drug- en/of alcoholgebruik, of wanneer de jongere dit aanzienlijk heeft verminderd; de jongere een leven leidt waarin probleemgedrag is afgenomen of beëindigd en bevredigende maatschappelijke participatie mogelijk is. Behalve op vermindering van drug- en alcoholgebruik en ander probleemgedrag richt MDFT zich op vier subdoelstellingen die voor de betreffende jongeren van belang zijn om het algemene doel te bereiken: het functioneren op school of werk is verbeterd; het gezinsfunctioneren is verbeterd, met goede communicatie tussen de gezinsleden; er is sprake van een leeftijdsadequate vrijetijdsbesteding en gezonde peer-relaties; het probleemgedrag is significant verminderd. 3. Doelgroep van de module 3.1 Voor wie is de interventie bedoeld? Internationaal kan MDFT ingezet worden vanaf ongeveer 9,10 jaar tot maximaal 26 jaar (uitspraak Gayle Dakoff, april 2016). Het meest voorkomend is de inzet bij jongeren jaar met verslavingsproblemen - alcohol en drugs- en andere gedragsproblematiek waarvoor volgens de verwijzer of de betrokkene(n) zelf interventie is geboden. Jeugdhulp Friesland biedt MDFT aan voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar waarbij sprake is van meervoudige problematiek. Bij andere gedragsproblematiek valt te denken aan stemmings- en angststoornissen, agressief gedrag, geweldsdelicten, het plegen van vernielingen, en Module MDFT BEC Pagina 5/31

6 vermogensdelicten. MDFT is zowel voor jongeren in een strafrechtelijk of civielrechtelijk kader als voor jongeren die zonder tussenkomst van Justitie vragen om, of instemmen met, behandeling. MDFT gaat ervan uit dat de problematiek van de jongere multidimensioneel bepaald is en door factoren uit meer dan één levensdomein beïnvloed wordt. Daarnaast wordt gesteld dat, om het effect van een behandeling te laten beklijven, alle belangrijke componenten van het probleemgedrag van de jongere moeten worden aangepakt. Dit gebeurt door middel van het werken met en vanuit de vier domeinen. De domeinen in het leven van de jongere zijn: de jongere zelf, de opvoeders, het gezin en de externe systemen als school, werk en vrije tijd. Er worden tijdens de behandeling doelen gesteld die zowel multieffectief als multisystemisch zijn. MDFT ziet de opvoeder(s) als de allerbelangrijkste personen in het leven van de jongere. Zij kennen de jongere, houden van hem of haar en willen het allerbeste voor hem of haar. Opvoeders zijn degenen die de jongere de weg moeten wijzen (monitoring), die grenzen en regels moeten stellen, adviezen kunnen geven, een voorbeeld zijn voor de jongere en tevens pleitbezorger zijn. MDFT werkt vanuit het principe dat een liefdevolle en gezonde band tussen ouders en jongere de meest beschermende factor is ter voorkoming of genezing van probleemgedrag. Samengevat gaat het om de volgende doelgroep: Jongere jaar (het kan zijn dat een jongere 19 jaar wordt gedurende de behandeling); Vrijwillige aanmelding en vanuit gedwongen kader; Meervoudige problematiek (verslaving/delinquentie/comorbiditeit, spijbelen en dergelijke); Een actieve of nog te activeren gezinsband met ouder(s) of voogd; Geen motivatie noodzakelijk bij zowel jongere als opvoeder(s) bij aanvang van de behandeling, maar één die bereid is mee te doen; 3.2 Indicatie- en contra-indicatiecriteria Jeugdhulp Friesland biedt specialistische jeugdzorg op het gebied van opgroei- en opvoedingsproblemen, in de leeftijdscategorie 0 t/m 18 (met een uitloop tot 23) jaar. Kinderen, jongeren en hun ouders/opvoeders kunnen een beroep doen op Jeugdhulp Friesland. Dit doen zij als de normale ontwikkeling van het kind wordt belemmerd. Mogelijk is er sprake van psychosociale problemen, psychiatrische problemen, gezinsgerelateerde problemen, psychische problemen, gedragsproblemen of een combinatie daarvan. Kinderen en jeugdigen met een psychiatrische, zintuiglijke, lichamelijke en/of verstandelijke beperking die redelijk sociaal redzaam zijn, worden ook behandeld en/of opgevangen, als dit past binnen de behandelprogramma s en mogelijkheden van Jeugdhulp Friesland. We nemen ook jeugdigen op met een civielrechtelijke maatregel. In specifieke situaties worden kinderen met een strafrechtelijke maatregel behandeld (Gedragsbeïnvloedende maatregel). MDFT kan als onderdeel van zo n GBM opgelegd worden. Dit wordt als een submodule van MDFT geregistreerd, maar kent inhoudelijk geen andere werkwijze. De door Jeugdhulp Friesland gehanteerde indicatiecriteria en contra-indicaties zijn uitgebreid beschreven in De Betekenis in het hoofdstuk Doelgroepenbeleid op pagina 15. Deze folder is te downloaden op Belangrijkste uitgangspunt vanuit deze criteria is dat wanneer kinderen of jongeren bij ons aangemeld worden, we altijd gezamenlijk met de cliënt kijken naar de hulpvraag. Wanneer er bij een ketenpartner meer passende hulp geboden kan worden, denkt en loopt Jeugdhulp Friesland mee tot deze meer passende hulp gestart is. Onder deze uitgangspunten van Jeugdhulp Friesland wordt ook MDFT als module ingezet. Hierboven is beschreven op welke probleemgedragingen MDFT passend kan zijn. Aanvullend op deze indicaties, bestaan de volgende indicatiecriteria: de jongere heeft één of twee ouders of een 'ouderfiguur' (zoals voogd, pleeg-, peet-, stief- of grootouder) die bereid en in staat is/zijn aan MDFT mee te doen (in deze modulebeschrijving aangeduid als opvoeders ); de jongere en minstens één van de opvoeders zijn de Nederlandse taal machtig; - Wanneer er sprake is van het niet of gebrekkig machtig zijn van de Nederlandse taal wordt er op maat met het gezin gekeken of de inzet van een tolk hierin nog helpend kan zijn. de jongere en opvoeder(s) wonen op een afstand die zich verdraagt met het geven van ambulante therapie. Module MDFT BEC Pagina 6/31

7 De Stichting Jeugdinterventies heeft ook een module voor MDFT en LVB ontwikkeld, vanwaar uit met aanpassingen in onder andere de duur van de gesprekken (en daarmee van de behandeling) ook MDFT voor deze doelgroep mogelijk is. Contra-indicaties: Indicatie voor klinische opname bij verslaving. Het gaat hier meestal om afhankelijkheid van opiaten of van coke/crack. MDFT kan wél in beeld komen tegen het einde van de opname, als overstap naar ambulante behandeling. Ook kan er in samenwerking met de ketenpartners VNN en DOK3 gekeken worden naar het inzetten van een tijdelijke klinische opname als interventie in de ambulante inzet MDFT. Psychische co-morbiditeit waarvoor klinische opname is aangewezen. Een psychische of gedragsstoornis waarvoor speciale behandeling is geïndiceerd, met name: actieve eetstoornis, psychose, suïcidaliteit. - Bij actieve eetstoornissen en/of psychose wordt er doorverwezen naar de jeugd GGZ. Vanuit de visie vanuit Jeugdhulp Friesland wordt er pas afgesloten wanneer er sprake is van warme overdracht. - Bij sprake van suïcidaliteit wordt er samenwerking met jeugd GGZ gezocht en per casus afgestemd of inzet van de systemische interventie MDFT haalbaar blijkt. Een zodanig onveilige situatie thuis - fysiek of psychisch geweld - dat de jongere daar langdurig moet worden weggehaald of weggehouden. - Deze inschatting wordt dan gemaakt in samenspraak met het Regiecentrum Bescherming en Veiligheid en/of de gebiedsteams. Gekeken wordt of de onveiligheid in deze samenwerking hersteld kan worden, of dat er alternatieven nodig zijn. Navraag bij één van de Amerikaanse ontwikkelaars van MDFT (Dakoff, april 2016) leert dat er maar weinig contra-indicaties zijn. MDFT is breed inzetbaar. Het belangrijkste is de zorgvuldige afweging of deze cliënt gebaat is bij de inzet van MDFT. MDFT is nog niet evidence based voor alle specifieke doelgroepen (denk aan stoornissen uit het autisme-spectrum), de jongeren met deze diagnose zijn echter wel in de onderzoekslijnen meegenomen en MDFT kan werkend zijn. Belangrijkste hierin is naar Dakoff haar visie dat er nooit tegelijk twee therapeuten in een systeem aan het werk zijn. Voorbeeld hiervan is traumagerelateerde therapie. Naar haar visie doet het beide therapieën geen goed als deze tegelijk ingezet worden. Timing en doorverwijzing zijn hierin sleutelwoorden. Belangrijk is wel de nuancering dat training niet hetzelfde als therapie is. Het betreft echt therapie, waarbij er sprake moet zijn van een therapeutische alliantie en deze eigenlijk niet door twee professionals op hetzelfde moment onderhouden kan worden, naar haar idee. In een situatie van een tijdelijke uithuisplaatsing kan MDFT ook ingezet worden evenals bij een terug naar huis traject. De duur van de module zal hierdoor wijzigen. De jongere hoeft voorafgaand aan de start van de MDFT behandeling niet gemotiveerd te zijn. Motivatie is namelijk altijd één van de eerste doelen waaraan gewerkt wordt bij MDFT. 3.3 Toepassing bij migranten De module is toepasbaar voor diverse migrantengroepen, waarbij in bepaalde gevallen extra aanpassingen nodig zijn om de opvoeders en jongere goed te kunnen behandelen, zoals het werken met een tolk, het afnemen van het culturele interview en het aanbieden van een anamneselijst in de moedertaal (indien beschikbaar). MDFT is bewezen effectief bij etnische minderheden. Uit zowel Amerikaans onderzoek, als Europees (INCANT), blijkt dat er geen aanpassingen qua interventies, et cetera hoeven te worden gedaan bij allochtone gezinssystemen. Wél blijkt uit ervaring dat werken met een tolk lastig is, omdat er gewerkt wordt met emoties/gevoelens die zich soms moeilijk laten vertalen. In dergelijke casussen wordt op maat in afstemming tussen gezin, therapeut, supervisor en gedragswetenschapper gekeken. 4. Aanpak van de module Binnen Jeugdhulp Friesland en Behandelcentrum Woodbrookers wordt gewerkt volgens de principes van de Handelingsgerichte Diagnostiek (HGD). De specifieke aandacht voor dit kind in deze situatie met deze ouders, en wat daarvoor nodig is om het beter te laten gaan, is in lijn met de zienswijze van MDFT. Zowel binnen HGD als MDFT is er expliciet oog voor beschermende factoren en positieve ontwikkelingen en Module MDFT BEC Pagina 7/31

8 wordt gesteld dat er altijd verschillende contexten zijn waarin een kind of jeugdige zich beweegt. Ook binnen MDFT zijn de uitgangspunten HGD leidend gedurende het gehele diagnostische- en behandeltraject. 4.1 Structuur en opbouw MDFT bestaat uit drie fases: 1. Motiveren, in behandeling betrekken en het sluiten van therapeutische allianties met de jongere en met de opvoeder(s), taxeren van de ernst van de situatie en het gezamenlijk opstellen van behandeldoelen 2. Uitvoeren van het hulpverleningsplan, door vastgestelde therapeutische interventies, waarvan enactment de meest gebruikte therapeutische techniek is 3. Afsluiten van de therapie en overdracht of nazorg (maken van een terugvalpreventieplan). Bij alle drie fases horen specifieke MDFT-interventies, die uitvoerig staan beschreven in de Manual MDFT. Gedurende de opleiding en daarna in supervisie en intervisie is er aandacht voor het uitvoeren van deze interventies. De multidimensionele therapie-aspecten van MDFT komen in diverse karakteristieken van de behandeling tot uiting: de therapie richt zich niet op één element in de persoon of het gedrag van de jongere - zoals drug- en alcoholgebruik of delinquentie - maar op alle probleemgedragingen in onderlinge samenhang (vanuit de theorie dat alleen zó blijvend resultaat valt te boeken). Na ongeveer 4 6 weken stelt de therapeut een casusanalyse op, waarbij hij de probleemgedragingen analyseert vanuit alle veroorzakende en instandhoudende factoren, op alle verschillende domeinen. ; probleemgedrag wordt gezien als gevormd door invloeden die niet louter uit één domein stammen, maar uit alle. Al die domeinen bieden in principe ook beschermende factoren; van meet af aan betrekt de therapeut verschillende leefgebieden en relaties in de therapie, die voor de te behandelen jongeren van belang zijn. Naast op de te behandelen persoon, richt de MDFT zich tegelijkertijd ook op zijn opvoeders, de familie en belangrijke personen in zijn sociale netwerk; MDFT is een integrale behandeling met wortels in verscheidene therapeutische en praktische tradities zoals structurele en strategische gezinstherapie en vaardigheidstraining (gezinscommunicatie, opvoeden, impulscontrole). Ondanks de verschillende routes om tot MDFT-hulpverlening te komen (vrijwillig, semi-gedwongen en gedwongen kader), verschilt de uitvoering van de therapie en de bijbehorende interventies niet. Sessies worden gepland met zowel de jongere individueel, opvoeders individueel en gezinsgesprekken. De individuele gesprekken met jongere(n) en opvoeders dienen ter voorbereiding op, staan in het teken van de gezinsgesprekken. Cliëntgebonden activiteiten, direct en indirect gericht op jongere en/of gezinssysteem MDFT-therapeut: voorbereiden van de sessies (door middel van planningsheets) en invullen van andere MDFTrapportage op de website ( (deel van de website speciaal beveiligd en toegankelijk voor hulpverleners); telefonisch of mailcontact tussen de sessies; rapportage (MDFT eigen documenten: casusconceptualisatie, casusanalyse, en Jeugdhulp Friesland rapportage, eventueel hulpverleningsplan en evaluatie- en/of eindverslag); supervisie: case-review, tape-review en live-sessies(tijdens opleidingstraject wekelijkse supervisie, na B-certificering tweewekelijkse supervisie) teamoverleg (standaard tweewekelijks intervisie, groot team (Jeugdhulp Friesland teams samengevoegd), mini-boosters (team Woodbrookers, en beide Jeugdhulp Friesland teams)); werkoverleg met gedragswetenschapper (Jeugdhulp Friesland) of behandelcoördinator (Woodbrookers); video-opnames maken van aantal gezinssessies ten behoeve van supervisie en opleiding en buiten supervisie zelfstandig terugkijken van opnames. MDFT-supervisor (zelfde taken als MDFT-therapeut, aangevuld met): geven van supervisie gericht op ontwikkeling therapeut en op therapie-trouwheid; voorzitten van intervisie Module MDFT BEC Pagina 8/31

9 schrijven van feedback op de planningsheet; Gedragswetenschapper en behandelcoördinator: in afstemming met team Intake plaatsing van gezinnen op wachtlijst; Beheer van de wachtlijst; Rapportage lezen en feedback op geven; afstemming met de MDFT-supervisor; dossiervorming; werkoverleg met de therapeuten over behandellijnen Waar nodig het afnemen van diagnostische instrumenten en interpretatie daarvan, eventueel op geschaald tot het doen van een psychologisch onderzoek 4.2 Duur MDFT is een intensief behandelprogramma gezien de tijd en duur. Voor fase één staat gemiddeld één maand, voor de tweede fase twee tot vier maanden. Voor de laatste fase staat enkele weken. Binnen Jeugdhulp Friesland staat voor een MDFT-traject 6 maanden. In incidentele gevallen wordt er voortijdig al afgesloten. In afwijkende situaties is er sprake van een verlenging. De duur van deze verlenging is afhankelijk van de gestelde doelen en wordt middels een ZTO---formulier beargumenteerd en inzichtelijk gemaakt. Voor een MDFT-behandeling aansluitend op de residentiele behandeling van de Woodbrookers (de residentiele vorm) staat 9 maanden. MDFT wordt dan 2 tot 3 maanden voor de terug-naar-huisplaatsing opgestart. 4.3 Frequentie/4.4 Intensiteit Per week worden er twee tot drie sessies gehouden, in duur variërend van 30 tot 90 minuten. Soms meteen na elkaar. Verder heeft de therapeut een paar keer per week via telefoon of mail contact met de jongere en de opvoeders. Zoals beschreven werkt MDFT op vier domeinen. Er zijn dan ook vier soorten sessies: met de jongere alleen, met de opvoeders alleen, met de jongere en zijn opvoeders samen, en met de jongere (of gezin) met derden erbij, zoals reclasseringwerkers, leraren of leeftijdgenoten. De behandelsetting van Woodbrookers wordt het vijfde domein genoemd. Op de Woodbrookers vinden er dan soms ook nog sessies plaats met de coach van de groep, of met één van de betrokken trainers of therapeuten vanuit het individuele traject. De therapeut die een jongere en gezin in behandeling neemt, is voor hen het aanspreekpunt bij alle hulpvragen. 4.5 Setting Plaats van behandeling is bij de jongere thuis, of het kantoor van de zorgaanbieder. Dit is afhankelijk van de omstandigheden, proces van de behandeling en/of verloop. Vanuit de methodiek is voorgeschreven dat de therapeut ook bij het gezin thuis dient te komen. Per casus en afhankelijk van de omstandigheden wordt er gekeken of dit altijd zo is, of dat er ook andere locaties gebruikt worden. 5. Materialen en links MDFT wordt uitgevoerd door gecertificeerde therapeuten aan de hand van een uitgebreide Nederlandstalige handleiding en vele andere materialen, en met een strikt systeem van kwaliteitsbewaking. Een deel van deze kwaliteitsbewaking vindt plaats door de Stichting Jeugdinterventies. Er is echter ook een gedeelte van de kwaliteitsbewaking belegd bij de supervisoren, die door het lezen van de weeklies en het terug kijken van verschillende sessies met de therapeuten oog houden voor het daadwerkelijk uitvoeren van de beschreven methodiek. Ondanks dat er bij alle drie fasen van de behandeling interventies voorgeschreven zijn, is er voldoende ruimte om naar eigen idee, ervaring en creativiteit van de therapeut en supervisor die interventies concreet vorm te geven. Zo is er voldoende ruimte voor het inzetten van creatieve materialen. Module MDFT BEC Pagina 9/31

10 B. ONDERBOUWING VAN DE MODULE 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak De module sluit aan bij de Richtlijnen Samen beslissen (met ouders en kind) over passende hulp, Scheiding en problematiek van jeugdigen, AD/HD, Kindermishandeling, Middelengebruik, Ernstige gedragsproblemen, Uithuisplaatsing en Residentiele hulp van het NJI (Richtlijnen Jeugdhulp en Jeugdbescherming). In minder duidelijke mate, maar ook in specifieke casussen sluit de module ook aan bij de andere richtlijnen: KOPP, Multiprobleemgezinnen, problematische gehechtheid, stemmingsproblemen en pleegzorg. Probleemanalyse en beïnvloedbare factoren MDFT is bedoeld voor jongeren die overmatig drugs en/of alcohol gebruiken en/of vaak gedrags- of psychische stoornissen vertonen. Zij zijn op meerdere leefgebieden vastgelopen of dreigen daarop vast te lopen. MDFT richt zich niet alleen op de jongere zelf, maar ook op het gezin en op de bredere sociale omgeving van de jongere. MDFT berust op inzichten uit onderzoek naar risico- en beschermende factoren voor probleemgedrag bij jongeren, evenals onderzoeken naar opvoedpraktijken en gezinsfunctioneren bij gezinnen met jongeren in de leeftijd van 12 tot 19 jaar. Er wordt binnen de methodiek en de interventies gebruik gemaakt van de ontwikkelingspsychologie van de adolescent. Verder zijn er zowel elementen uit de structurele gezinstherapie van Minuchin, de strategische gezinstherapie van Haley als de probleemoplossende gezinstherapie van Epstein in MDFT terug te vinden. Het ecologisch model van Bronfenbrenner wordt onder andere gebruikt als het gaat om het stellen van doelen. Waarbij MDFT stelt dat elke schil (adolescent gezin leeftijdgenoten school buurt/wijk samenleving) in het ecologisch model bijdraagt aan het ontstaan van het probleemgedrag. En dat daarmee elke schil ook deel uitmaakt van de oplossing. MDFT binnen Jeugdhulp Friesland en Behandelcentrum Woodbrookers richt zich op doelgroep multiproblemgezinnen, waarbij er op meerdere gebieden sprake is van ernstige problematiek binnen het gezin. MDFT richt zich op zowel toename beschermende factoren en afname risicofactoren voor het gezin, waarbij er tegelijkertijd geïntervenieerd wordt op meerdere domeinen, te weten adolescent, ouders, gezin en buitendomein (school, vrienden et cetera). MDFT pleegt therapeutische interventies om hardnekkige emoties en destructieve patronen, welke belemmerend werken om tot verandering te komen, actief op te wijzigen binnen het gezin en zo tot verandering te komen op meerdere domeinen. De inzet van de therapeutische techniek enactment (een andere dans, uitvoerig beschreven door Minuchin) is hierbij de meest gebruikte techniek. Door ouders en jeugdige op een andere wijze dan ze gewend zijn met elkaar weer te laten communiceren, ervaren de gezinsleden een herstelde band. MDFT baseert zich op één van de principes van gezinstherapie dat de herstelde en liefdevolle band tussen ouders en jeugdige leidt tot hersteld gezag en als buffer voor risicovol- en probleemgedrag kan dienen. Verbinding probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak Door middel van verschillende interventies wordt zowel de jongere als de opvoeders/s geleerd om de situaties die probleemgedrag uitlokken, te vermijden of om er op een constructieve manier mee om te gaan. Opvoeder(s) en de jongere hebben geleerd hoe ze conflicten hanteerbaar kunnen maken en hoe ze deze met elkaar kunnen bespreken. De opvoedings- en opvoederschapsvaardigheden van opvoeder(s) zijn na de behandeling verbeterd. Er is een vrijetijdsbesteding gevonden die passend is bij de leeftijd van de jongere. In de laatste fase van de behandeling hebben opvoeder(s), samen met de jongere (en therapeut) een terugvalpreventieplan gemaakt, waarin duidelijk staat beschreven wat elk gezinslid kan doen om terugval te beperken of om escalatie te voorkomen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat gezinnen beter in staat zijn om op een positieve manier met elkaar te communiceren na MDFT. De symptomen van de gedrags- en ontwikkelingsstoornissen zijn Module MDFT BEC Pagina 10/31

11 afgenomen. De consumptie van cannabis, alcohol (harddrugs) van de jongere is gedaald. De symptomen van angst en depressie zijn verminderd. De omgang met criminele leeftijdgenoten is beperkt. Het aantal delicten is verminderd. Het functioneren op school is verbeterd (betere cijfers, minder spijbelen). Verantwoording MDFT is een evidence based behandeling. Dit betekent dat de behandeling, wanneer die uitgevoerd wordt zoals het in de handleiding beschreven is, bewezen effectief is. In de VS zijn er verschillende gecontroleerde experimenten uitgevoerd naar de werkzaamheid van MDFT. Weinig andere behandelingen voor jongeren met probleemgedrag zijn zo grondig onderzocht (Bron: Stichting Jeugdinterventies en MDFT-academy). MDFT is effectief, afgemeten aan: bereidheid om in behandeling te gaan en te blijven, vermindering van recidive en ander antisociaal gedrag, minder gebruik van alcohol en drugs, minder symptomen van psychische stoornissen, vermijden van verkeerde vrienden, betere school- en werkprestaties, en beter functioneren van het gezin. Op deze maten deed MDFT het keer op keer beter dan controlebehandelingen. Informatie over effecten en effectgroottes is te verkrijgen op (onder General Information- Publications MDFT), waar ook de belangrijkste onderzoeksartikelen kunnen worden gedownload. In Europa, en ook in Nederland, zijn inmiddels ook verschillende onderzoeken gedaan waarin MDFT als effectief bewezen aangetoond wordt. In de bijlage is een compleet overzicht van de verschillende onderzoeken en in hoofdstuk 9. Onderzoek naar de module wordt daarvan een samenvatting gegeven. Daarnaast is hierboven al beschreven dat MDFT zijn theoretische onderbouwing vindt in verschillende wetenschappelijke stromingen, als gezinstherapie, systeemtherapie en ontwikkelingspsychologie. 7. Samenvatting onderbouwing Multidimensionele Familietherapie (MDFT) is een systeemtherapie aangevuld met bemoeizorg. MDFT is bedoeld voor jongeren jaar die drugs en/of alcohol gebruiken en/ofvaak gedrags- of psychische stoornissen vertonen. Zij zijn op meerdere leefgebieden vastgelopen of dreigen daarop vast te lopen. MDFT richt zich niet alleen op de jongere zelf, maar ook op het gezin en op de bredere sociale omgeving van de jongere vanuit één van de basisovertuigingen dat een gezonde ouder-kindrelatie als één van de belangrijkste beschermende factoren werkt ten aanzien van probleemgedrag als middelengebruik en delictgedrag. Het doel van MDFT is het realiseren van een verslavingsvrije leefstijl zonder delict- en ander probleemgedrag, en het verminderen van het risico op (strafrechtelijke) recidive. Een MDFT-traject neemt zes maanden in beslag, met 2 tot 3 sessies per week. 8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking 8.1 Eisen ten aanzien van opleiding Er zijn drie MDFT-functies: therapeut, supervisor en trainer (opleider). Om als MDFT-therapeut of -supervisor te kunnen worden opgeleid, moet de hulpverlener lid zijn van een MDFT-team. De zorginstelling meldt voor de opleiding een heel team aan. De Stichting Jeugdinterventies leidt geen individuele hulpverleners op, behalve als er in een bestaand team een vacature ontstaat of het team moet worden uitgebreid. Een team waarvan de leden gecertificeerd zijn in MDFT, krijgt van De Stichting Jeugdinterventies een kosteloze licentie om dit behandelprogramma uit te voeren. Om de 3 jaar is hernieuwing van het certificaat nodig (hercertificering). Daarbij gelden twee overwegingen: (1) voldoet de therapeut of supervisor nog aan de vereisten van MDFT, en (2) werkt hij/zij nog in een team zoals in MDFT de bedoeling is? Bij positieve bevindingen verlengt De Stichting Jeugdinterventies het certificaat. De instelling moet werken in teamverband mogelijk maken De instelling heeft apparatuur om sessies op DVD of op een andere manier op te nemen om ze op kwaliteit van uitvoering van MDFT te laten beoordelen. Als een jongere een probleem heeft met alcohol of drugs, moet het mogelijk zijn urine te (laten) testen, als onderdeel en ter ondersteuning Module MDFT BEC Pagina 11/31

12 van de behandeling. De therapeuten hebben een mobiele telefoon en I-pad, want ze moeten goed bereikbaar zijn.- De instelling beschikt over, of heeft goede contacten met, andere disciplines. Een MDFT-team bestaat uit drie tot zes MDFT-gecertificeerde hulpverleners. Daarbij is inbegrepen een supervisor. Deze coacht de therapeuten in het team en werkt ook zelf als MDFT-therapeut: het is raadzaam dat de supervisor minimaal zelf ook één casus uitvoert om voeling te houden met de praktijk. Dit is echter geen vereiste voor de hercertificering. De therapeuten hebben minstens 20 uur per week om MDFT uit te voeren. (Jeugdhulp Friesland hanteert minimaal 24 à 28 uur dienstverband per week.) Tijdens de opleiding moet de beoogde supervisor voor minstens 0,5 fte (full time equivalent) voor MDFT beschikbaar zijn. Na certificatie kan de inzet iets omlaag; het minimum is dan 0,4 fte. Als regel komt het team eens per week bij elkaar voor een overleg van één, hooguit twee uren. Jeugdhulp Friesland en Behandelcentrum Woodbrookers hebben vanuit effectiviteit voor de therapeuten gekozen voor tweewekelijks intervisie, van twee uren. In de andere week vindt er, zoals eerder beschreven, supervisie plaats. Op de website van de Stichting Jeugdinterventies ( staat het volgende geschreven over mogelijke kandidaten voor een opleidingsplaats: In aanmerking komen hulpverleners met adequate vooropleiding op HBO- of universitair niveau Zij hebben minstens 3 jaar ervaring als therapeut bij (ook) kinderen en/of adolescenten. De kandidaat moet vertrouwd zijn met gezinstherapeutische benaderingen. Een MDFT-therapeut moet zowel met de jongere, de opvoeders als derden goed kunnen communiceren. Hij of zij moet openstaan voor nieuwe ontwikkelingen en ervan uitgaan dat een goede therapeut nooit is uitgeleerd. MDFT-therapeuten zijn pragmatisch en veroordelen niet. Ze weten van wanten en zijn bereid ook buiten hun kantoor en zo nodig buiten kantoortijd te werken. Ze kunnen goed in teamverband opereren en zien supervisie en begeleiding als vanzelfsprekend. Voor de supervisor geldt hetzelfde als voor een therapeut. Daar komt bij dat de kandidaat gezag uitstraalt en genoeg managementvaardigheden heeft om het team goed te laten draaien en de therapeuten (en de eventuele therapieassistent) individueel en als groep te begeleiden. De opleiding bestaat uit twee delen: Allereerst jaar één: af te sluiten met het behalen van certificaat A. Daarna volgt aanvullende training, te bekronen aan het eind van jaar twee met certificaat B. Het aantal klassikale cursusdagen is beperkt. Het zwaartepunt van de training ligt in persoonlijk contact via telefonische supervisie en via regelmatige werkbezoeken van trainers aan de teams. Het MDFT-opleidingstraject is in totaal twee jaar (negen maanden opleiding plus één jaar begeleiding in de vorm van instellingsbezoeken, consultatie, boostertrainingen, hulp bij monitoring van de uitvoering en uitkomsten van de behandeling et cetera). De eerste vier maanden van de opleiding beperken zich tot training van de beoogde supervisor van een team. In de 5 maanden daarna doen ook de andere leden van het team mee. Het duurt dus ongeveer 9 maanden voordat iedereen in het team in MDFT is gecertificeerd (extra certificaat voor de supervisor). Maar intussen passen de therapeuten al ruimschoots MDFT toe. 8.2 Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie De Stichting Jeugdinterventiescoördineert de implementatie van de methodiek binnen de verschillende instellingen in Nederland. Een onderdeel hiervan is het aanbieden van de opleiding tot MDFT-therapeut en supervisor. MDFT wordt uitgevoerd door gecertificeerde therapeuten aan de hand van een uitgebreide Nederlandstalige handleiding en vele andere materialen, en met een strikt systeem van kwaliteitsbewaking. Voor meer informatie hierover, zie Door de duidelijke opbouw binnen de therapie en de registratie is het mogelijk MDFT tussentijds over te dragen aan een andere therapeut. Het is echter wenselijk dit te voorkomen. 8.3 Eisen ten aanzien van kwaliteitsbewaking De kwaliteit van de module wordt bewaakt aan de hand van de resultaten uit de prestatie-indicatoren: doelrealisatie, cliënttevredenheid, reden beëindiging hulp en afname ernst problematiek. Jeugdhulp Module MDFT BEC Pagina 12/31

13 Friesland voldoet aan de kwaliteitsnormen HKZ, hetgeen betekent dat de cliënt centraal staat en er continu gewerkt wordt aan het verbeteren van de hulpverlening. In de hoofd/onderaannemer-overeenkomst zijn kwaliteitscriteria opgenomen. Werken met prestatie-indicatoren betekent dat er (meer dan voorheen) gedurende de hulpverlening gemeten zal gaan worden. Niet als doel op zich dus, maar als middel om te komen tot kwaliteitsverbetering. Het meten gebeurt met instrumenten die nut hebben voor de hulpverlening. Zowel de cliënt als de hulpverlener kan profiteren van de resultaten. De cliënt is gebaat bij zorgvuldige sturing van zijn of haar hulpverlening en hij/zij krijgt op termijn te maken met betere resultaten van de zorg. Het werken met prestatie-indicatoren maakt het immers mogelijk te sturen op de uitkomst van de hulp. Bovendien kunnen cliënten op termijn profiteren van meer transparantie over de werkzaamheid van het hulpaanbod. Inzichtelijk wordt wáár men voor welke problemen het beste terecht kan. De hulpverlener kan daarnaast zien wat het werk oplevert en waar verbeterpunten zijn. Het inzetten van de prestatieindicatoren levert ook informatie op voor directie en management, die vooral benieuwd zijn of hun totale zorgaanbod doeltreffend en doelmatig genoeg is voor de cliënten. In de evaluatie van de prestatie-indicatoren 2013 (oktober 2014) is gesteld dat er onvoldoende vragenlijsten afgenomen zijn om betrouwbare en valide conclusies te mogen trekken. Door de gedragswetenschapper en de supervisoren wordt nu gestuurd op het meer af laten nemen van deze vragenlijsten. Zichtbaar in de evaluatie van de PI 2014 (geschreven oktober 2015 aan team gepresenteerd maart 2016) dat er wel een toename is van het aantal uitgezette vragenlijsten, maar dat er nog niet voldoende vragenlijsten als begin- en eindmeting uitgezet worden, om over de effectiviteit uitspraken te kunnen doen. De aansturing na oktober 2014 zou zichtbaar moeten worden in de terugkoppeling van de PI 2015 (verwachting eind 2016). Daarnaast is de verwachting nu er gewerkt wordt met centraal ingeplande intakes, waarbij de CBCL en OBVL direct uitgezet worden, dat dit tot een groei van de N ingevulde lijsten gaat leiden. Deze vragenlijsten worden op dit moment nog niet afgenomen op de Woodbrookers. Er is een vragenlijst in ontwikkeling die aan het einde afgenomen wordt, om de cliënttevredenheid te kunnen meten bij de gezinnen die ambulante ondersteuning en/of MDFT ontvangen hebben bij de terug-naar-huisplaatsing vanuit de Woodbrookers. 8.4 Kosten van de module Betrokken professionals Ambulant hulpverlener A Gedragswetenschapper Opleider / supervisor 1 fte op 7 behandelingen/jeugdigen, 5,14 uur per week per behandeling 40 minuten per lopende behandeling - Verblijf: nee - Verzorgingskosten: ja, bedrag voor urinecontroles i.v.m. testen op drugsgebruik - Pleeggeld: nee - Licentie: ja, 3 jaarlijkse hercertificering - Training / opleiding: ja, zie 8.1 Specifiek materiaal : ja, beeld en geluid opname mogelijkheid - Overige kosten: klein materiaal (beloning binnen behandeling bijvoorbeeld) 9. Onderzoek naar de uitvoering van de module Zoals hierboven reeds beschreven is, is MDFT een evidence based module, wat betekent dat er op verschillende niveaus onderzoek gedaan is naar de module. Op internationaal niveau is er onderzoek gedaan naar de module, landelijk zijn er onderzoeken gedaan. Werkend met een evidence based module, en conform Jeugdhulp Friesland haar visie, is de organisatie het ook aan zijn stand verplicht om intern onderzoek uit te voeren. In de bijlage 1. Is een uitgebreider overzicht te vinden van de uitgevoerde onderzoeken. MDFT is effectief afgemeten aan: bereidheid om in behandeling te gaan en te blijven, vermindering van recidive en ander antisociaal gedrag, minder gebruik van alcohol en drugs, minder symptomen van Module MDFT BEC Pagina 13/31

14 psychische stoornissen, vermijden van verkeerde vrienden, betere school- en werkprestaties, en beter functioneren van het gezin. Op deze maten deed MDFT het keer op keer beter dan controlebehandelingen. Informatie over effecten en effectgroottes is te verkrijgen op (onder General Information - Publications MDFT), waar ook de belangrijkste onderzoeksartikelen kunnen worden gedownload. Internationaal Een gerandomiseerd, gecontroleerd onderzoek - INCANT geheten - begon in 2006 en eindigde in Het liep in vijf West-Europese landen: Nederland (Den Haag), Duitsland (Berlijn), België (Brussel), Zwitserland (Genève) en Frankrijk (Parijs). MDFT werd vergeleken met gangbare behandeling, in Nederland met cognitieve gedragstherapie. De voor het onderzoek geselecteerde jongeren hadden allemaal een stoornis in cannabisgebruik. MDFT beperkte het aantal diagnoses van cannabisafhankelijkheid meer dan bij controlebehandeling en beperkte ook het aantal symptomen van externaliserende stoornissen (een voorbode van delictgedrag). MDFT motiveerde jongeren en ouders veel beter tot het accepteren en afronden van de behandeling dan de controlebehandeling: in de orde van 90% afgerond bij MDFT tegen 40% in de praktijk van alledag. De resultaten van dit onderzoek konden niet meer worden meegenomen in de beoordeling door de Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie. Bij een herbeoordeling zullen deze worden meegewogen. Publicaties beschikbaar via Landelijk Het NJi (Nederlands Jeugdinstituut; heeft MDFT erkend als behandelprogramma voor jongeren. De erkenning geldt ongeacht de aard van de zorgsector (jeugdzorg, geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg, forensische zorg). Het NJi heeft MDFT opgenomen in de Databank Effectieve Jeugdinterventies. In mei 2016 is er een persbericht verschenen (Stichting Jeugdinterventies) waarin beschreven wordt hoe MDFT als effectief volgens sterke aanwijzingen erkend wordt. Dit is het hoogste niveau van erkenning door het NJI. De Erkenningscommissie Gedragsinterventies van het ministerie van Veiligheid en Justitie heeft MDFT erkend voor het terugdringen van recidive (= nieuw delict). De definitieve erkenning werd afgegeven op 27 juni Het ministerie van Veiligheid en Justitie heeft MDFT geaccepteerd als behandelprogramma voor justitiabele jongeren (jongeren die een geregistreerd delict op hun naam hebben staan). Een aantal instellingen mag van Justitie MDFT toepassen bij jongeren aan wie de rechter de zogenoemde gedragsbeïnvloedende maatregel (GBM) heeft opgelegd. Jeugdhulp Friesland is een van deze instellingen. Er is inmiddels gewerkt aan het toepasbaar maken van MDFT in residentiële omgevingen en MDFT wordt toegepast in jeugdzorgplusinstellingen. Ten tijde van het schrijven van de module-evaluatie worden hier verschillende pilots mee gedraaid en onderzoek naar gedaan. Behandelcentrum Woodbrookers doet mee aan deze pilot en volgend jaar zal er over de uitkomsten van het gezinsgericht werken in de jeugdzorgplusinstellingen meer geschreven kunnen worden. Jeugdhulp Friesland en Behandelcentrum Woodbrookers Binnen Jeugdhulp Friesland wordt er sinds 2013 ook onderzoek gedaan naar MDFT. In 2013 is er een dubbel onderzoek gedaan, waarin in onderzoek 1 gekeken is naar de instroom van cliënten binnen MDFT en in onderzoek 2 naar de uitstroom van cliënten. Belangrijkste conclusies die uit onderzoek 1 getrokken kunnen worden, zijn dat de doelgroep geanalyseerd op de categorieën van de CAP-J overeenkomt met de doelgroep, zoals deze hierboven beschreven is. Daarnaast is er geconcludeerd dat de MDFTtherapeuten en de verwijzers hun beeld van de instroom ook overeenkomt met de praktijk. Uit onderzoek 2 wordt onder andere geconcludeerd dat 60% van de behandelingen die tussen augustus 2011 en augustus 2012 afgesloten zijn, succesvol afgesloten is; met als reden alle doelen behaald. Andere reden voor afsluiten zijn het uitblijven van motivatie of andere hulpverlening die meer passend lijkt. In 2014 is er onderzoek gedaan naar de verschillen tussen de cliënten die aangemeld worden vanuit vrijwillig (aangevraagd door ouders, eventueel in samenspraak met bijvoorbeeld school of eerstelijn), semi-vrijwillig (vanuit een OTS of JR-maatregel) ten opzichte van gedwongen aanmeldingen (door de rechter opgelegd middels een Gedragsbeïnvloedende Maatregel). Grootste conclusie die in dit onderzoek getrokken is dat de jongeren die middels een GBM voor MDFT aangemeld zijn een aanzienlijk kortere Module MDFT BEC Pagina 14/31

15 hulpverleningsgeschiedenis hebben. Een daaraan gekoppelde aanbeveling is vervolgonderzoek ten aanzien van de voorgeschiedenis. Daarnaast is zowel uit de eerder gedane interne onderzoeken als de prestatie-indicatoren zichtbaar dat er, conform de methodiek en de uitgangspunten rondom afsluiten, er nog wel eens rough around the edges afgesloten wordt. Op dit moment is Jeugdhulp Friesland in afwachting van het al dan niet toekennen van een Europese subsidie voor een grootschalig follow-uponderzoek. Wanneer deze toegekend wordt, zal Jeugdhulp Friesland mee gaan draaien als controlegroep, waarmee er inzichtelijk wordt hoe het jongeren verder vergaat tijden na afsluiting. Module MDFT BEC Pagina 15/31

16 C. EFFECTIVITEIT 10. Nederlandse effectstudies MDFT is bestudeerd in vier soorten onderzoek: Randomized controlled trials (RCT s) In RCT s worden de proefpersonen volgens lot toegewezen aan MDFT of aan een goede controlebehandeling. Kostenanalyses Daarin worden de kosten en opbrengsten van MDFT vergeleken met die van controle-behandeling. Implementatieonderzoek Dit soort studies beschrijft systematisch hoe MDFT in de praktijk verloopt. Hoe wordt MDFT uitgevoerd? Wat is nodig, en wat is goed of slecht voor een juiste uitvoering van dit behandelprogramma? Welke kansen en hindernissen doen zich voor? Procesevaluaties De vraag hierbij is: welke ingrediënten van MDFT doen er toe? Wat maakt dat MDFT werkt 10.1 Studies naar de effectiviteit van de module in Nederland Nederland en Europa Er zijn nauwelijks onderzoeken bekend die alleen binnen Nederland zijn uitgevoerd. Parnassia Brijder en De Jutters in Den Haag hebben namens Nederland meegedaan aan een groot Europees onderzoek naar het nut van MDFT bij jongeren met probleemgedrag. De studie heette INCANT: International Cannabis Need of Treatment; INCANT vergeleek MDFT de locaal gebruikelijke zorg (in Nederland cognitieve-gedragstherapie: Leefstijltraining). Het onderzoek was een experiment, een randomized controlled trial (RCT), waarbij het toeval bepaalde of iemand MDFT of gebruikelijke zorg kreeg toegewezen. INCANT liep eind 2010 af. Aan deze studie namen 450 adolescenten deel, met hun ouders. Een kwart daarvan kwam uit Nederland. De andere landen in INCANT waren België, Duitsland, Frankrijk en Zwitserland. MDFT slaagt er meestal in om jongeren en ouders in de behandeling te betrekken en daarin vast te houden. INCANT bevestigde dit. In alle landen maakte meer dan 80% van de jongeren/gezinnen het programma (MDFT) af, veel vaker dan in de controlegroep. April 2016 is er wederom een onderzoek gepubliceerd over de kosteneffectief van MDFT. In het onderzoek is niet alleen gekeken naar de behandelkosten van MDFT, maar ook naar de maatschappelijke kosten van crimineel gedrag zoals uitgaven politie en justitie en/of slachtofferhulp. In vergelijking met de gebruikelijke zorg (cognitieve gedragstherapie, CGT) liggen de initiële behandelkosten van MDFT wat hoger omdat er meerdere intensieve sessies worden gehouden met de jongere, met de ouders alleen en gezamenlijke sessies. Echter, als ook de maatschappelijke kosten worden meegenomen in de analyse, blijkt dat behandeling met MDFT tot een grotere besparing van deze kosten leidt. Hierdoor valt het verschil tussen CGT en MDFT weg. Daarnaast verbetert de kwaliteit van leven bij jongeren die behandeld worden met MDFT significant. De onderzoeksresultaten tonen aan dat MDFT en CGT allebei het gebruik van cannabis en alcohol verminderen en ze dringen beiden criminaliteit terug. Bij MDFT zitten de jongeren echter beter in hun vel en zijn ze minder angstig en depressief. Dit maakt dat de kosten van een behandeling met MDFT later terugverdiend worden en MDFT dus kosteneffectief is. Dit onderzoek is uitgevoerd door het institute for Medical Technology Assessment (imta) aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, onder leiding van Leona Hakkaart van Roijen. De resultaten van het onderzoek zijn inmiddels gepubliceerd in het tijdschrift Drug and Alcohol Dependence. (Bron Stichting Jeugdinterventies, april 2016). Module MDFT BEC Pagina 16/31

17 11. Buitenlandse effectstudies In de Verenigde Staten is MDFT erkend door overheidsinstanties, verzekeraars, wetenschappelijke organisaties en beroepsverenigingen ( Een voorbeeld is SAMHSA, de dienst voor verslavingszorg en geestelijke gezondheidszorg van het federale ministerie van Volksgezondheid ( MDFT ging in Europa van start met steun van de ministeries van Volksgezondheid van België, Duitsland, Nederland en Zwitserland, en met steun van MILDT, het Franse overheidsagentschap voor alcohol, drugs en tabak. Het groene licht werd gegeven nadat MDFT in een uitgebreid literatuuronderzoek en in een internationale bijeenkomst van deskundigen de beste behandeling bleek voor jongeren met probleemgedrag, waaronder verslavingsproblematiek. Voor meer informatie, zie Volgens de website Stichting Jeugdinterventies ( april 2016): Het vele Amerikaanse onderzoek laat zien dat MDFT werkt bij uiteenlopende problematiek. De therapie laat weinig problemen van de jongere buiten beschouwing, activeert intensief krachten in het gezin en in domeinen buiten het gezin, zoals vrienden en school. MDFT heeft twaalf RCT s op zijn naam staan. Drie daarvan lopen nog. MDFT is in deze experimenten vergeleken met werkzame vergelijkingshandelingen: Groepscounseling voor gezinnen met psycho-educatie, idem voor jongeren. Individuele cognitieve-gedragstherapie en residentiële behandeling. Alle uitkomsten hieronder betreffen steeds de meerwaarde van MDFT ten opzichte van de vergelijkingsbehandeling: MDFT overtuigt jongeren en hun ouders om de behandeling te accepteren en vol te houden. Jongere: het aantal delicten loopt terug en de omgang met criminele leeftijdgenoten neemt af. Jongere: het aantal symptomen van psychische en gedragsstoornissen neemt af. Jongere: het aantal problemen veroorzaakt door gebruik van alcohol of drugs wordt minder. Jongere: het functioneren op school verbetert (betere cijfers, minder spijbelen. Het gezin gaat beter functioneren. Jongeren en ouderen zijn positief gestemd over de behandeling. Alle hier genoemde uitkomsten betreffen steeds de meerwaarde van MDFT ten opzichte van actieve controlebehandeling (effect bij de jongere tenzij anders vermeld): MDFT overtuigde jongeren en hun ouders om de behandeling te accepteren en vol te houden. Acht op de tien jongeren plus gezinnen doorliepen de hele behandeling. MDFT verminderde het aantal delicten. MDFT beperkte omgang met criminele leeftijdgenoten. Het aantal symptomen van gedrags- en ontwikkelingsstoornissen nam af. Consumptie van cannabis, alcohol en harddrugs daalde. MDFT reduceerde het aantal problemen veroorzaakt door gebruik van alcohol of drugs. Symptomen van angst en depressie werden minder. Functioneren op school verbeterde (betere cijfers, minder spijbelen). Het gezin ging beter functioneren. In bijlage 1 is een compleet overzicht gegeven van de reeds afgeronde onderzoeken en de bijbehorende uitkomsten onder de vlag van The MDFT-academy en/of Stichting Jeugdinterventies. Module MDFT BEC Pagina 17/31