Kortdurende Ambulante Ondersteuning

Transcriptie

1 SAMENVATTING Kortdurende Ambulante Ondersteuning Kinnik, Reik en Jeugdhulp Friesland hebben hun krachten gebundeld en bieden gezamenlijk een aanbod Kortdurende Ambulante Ondersteuning aan ouders en jeugdigen in Friesland met vragen en problemen op het gebied van opvoeden en opgroeien. Het gaat om gezinnen waarvan de verwijzer verwacht dat de oplossing specialistische deskundigheid op het gebied van opvoeden, psychiatrie of licht verstandelijke beperking vraagt. De verwachting van de verwijzer is dat een kortdurende ondersteuning (1 tot 5 gesprekken in maximaal drie maanden) volstaat om het cliëntsysteem zelfstandig of met behulp van aanbod vanuit het wijk- en gebiedsteams weer op weg te helpen. Een vast team van hulpverleners die beschikken over integrale kennis van opvoeden, psychiatrie en licht verstandelijke beperking, werken in en rond een aantal gemeenten en is direct inzetbaar. Middels frequent teamoverleg maken ze gebruik van elkaars expertise om in lopende casuïstiek het maximaal haalbare in korte duur te bereiken. Naast de specialistische kennis die de werkers meebrengen vanuit hun eigen organisatie zijn alle medewerkers gezamenlijk geschoold in oplossingsgericht werken. De kortdurende ambulante ondersteuning bestaat uit twee varianten: 1. Consultatie: op aanvraag één of meerdere keren telefonisch of mondeling advies geven over een casus 1 en/of handelingsgerichte diagnostiek door een orthopedagoog/psycholoog, met diagnostische kennis en in het bezit van een diagnostiek-aantekening. 2. Op aanvraag bieden van een traject van kortdurende ambulante ondersteuning door het: - het uitvoeren van maximaal 5 gesprekken met jeugdigen en/of opvoeder(s) volgens kort oplossingsgericht werken en het vijf-gesprekkenmodel of - arrangeren van kortdurende ambulante ondersteuning/ maximaal 5 keer vanuit het aanbod vanuit de drie organisaties dat beschikbaar is of wat op maat gemaakt kan worden. 2 We onderscheiden ons van ander kortdurend ambulant aanbod doordat we oplossingsgericht werken, expertise op het gebied van opvoed- en gezinshulp; psychiatrie en licht verstandelijk beperkten bundelen en in een integraal team werken. Hulp is direct inzetbaar. We werken snel en in eenvoud. Doel De module kortdurende ambulante ondersteuning is gericht op de sterke kanten van de jeugdige en/of opvoeder(s). Door het vaststellen van een duidelijk vastgesteld doel (de focus) worden de jeugdige en/of opvoeder(s) geholpen om zo snel mogelijk weer grip te krijgen op hun problemen. Het doel is om de inzet van dure, ingrijpende, gespecialiseerde tweedelijnszorg en onnodig doorverwijzen te voorkomen. Gezien de verbindende schakelfunctie tussen ondersteuningsvragen en ondersteuningsnood kunnen de medewerkers van de korte ambulante ondersteuning een verbindende schakel vormen tussen de wijk- en gebiedsteams en specialistische zorg in het op- en afschalen van de zorg. De teams werken volgens het vijf-gesprekken model. Hierbij is het uitgangspunt: zo kort als het kan, zo lang als het moet. Doelgroep Kortdurende ambulante ondersteuning is voor jeugdigen en/of opvoeder(s) met vragen en problemen op het gebied van opgroeien en opvoeden, waarvan de oplossing specialistische deskundigheid vraagt en waarbij de verwachting is dat een kortdurende ondersteuning volstaat. 1 Daarmee wordt de deskundigenpoule van Jeugdhulp Friesland, REIK en Kinnik in deze module en inrichting geïntegreerd. 2 Zie bijlage 1. Kortdurende Ambulante Ondersteuning - BEC 0-12 jaar Pagina 1

2 Aanpak De verwijzer kan afstemmen met een vast contactpersoon uit het team KAO in de regio. Een consult wordt door een orthopedagoog/psycholoog uitgevoerd. Bij een consult is er telefonisch of mondeling overleg met de gebiedsteammedewerker, waarin er één of meerdere keren telefonisch of mondeling advies kan worden gegeven. Indien nodig, kan de orthopedagoog/psycholoog besluiten om een face tot face contact met de jeugdige en/of opvoeder(s) te hebben om een goed beeld te krijgen van de vraag van de jeugdige en/of opvoeder(s). Daarnaast is er de mogelijkheid voor de inzet van handelingsgerichte diagnostiek door een orthopedagoog/psycholoog, met diagnostische kennis en in het bezit van een diagnostiek-aantekening. Bij vraag naar een kortdurend traject brengt de contactpersoon de vraag in bij het integrale team om te beoordelen welk ondersteuningstraject het beste aansluit bij de behoefte van de jeugdige en/of opvoeder(s). Er zijn twee varianten mogelijk: 1. een kortdurend traject door het voeren van maximaal vijf oplossingsgerichte gesprekken met het cliëntsysteem of 2. de inzet van een kortdurend aanbod van hulpverleningstrajecten/trainingen die binnen de drie instellingen beschikbaar zijn of op maat gemaakt kunnen worden. Bij een kortdurende ambulante ondersteuning middels vijf gesprekken met het cliëntsysteem (1) wordt er een afspraak gemaakt over waar de gesprekken plaatsvinden (locatie verwijzer, school of bij het gezin thuis). Het maximum aantal gesprekken is vijf, met de mogelijkheid om dit traject één keer te herhalen. Maximale duur is drie maanden. De eerste gesprekken worden gebruikt om de klachten, de psychische toestand van de jeugdige en/of opvoeder(s) en het doel van de behandeling helder te krijgen. Het is hierbij van belang dat het doel (focus) haalbaar en hoopgevend is en dat de jeugdige en/of opvoeder(s) bereid zijn om zich in te zetten voor dit doel. In de volgende gesprekken is de kortdurende ambulante ondersteuning gericht op het bewerkstelligen van een verandering, door middel van veranderingsgerichte oefeningen en experimenten. Hierbij worden tevens de voor- en nadelen van het veranderen met elkaar besproken. Zodra de verandering is ingezet, is de periode ná de ondersteuning onderwerp van het gesprek. Bij de inzet van een kortdurende ambulante ondersteuning middels kortdurende hulpverleningstrajecten/trainingen (2) die binnen de drie instellingen beschikbaar zijn, kan dit vraaggericht en op maat voor cliënten worden geboden. Methodiek Er wordt eclectisch gewerkt met interventies en methodieken die binnen de eigen organisaties worden gebruikt. De overkoepelende methodiek die gehanteerd wordt door alle medewerkers uit het team is oplossingsgericht. De gehanteerde interventies worden oplossingsgericht ingezet en richten zich op de jeugdige en zijn/haar systeem. Dit is een manier die uitnodigt tot samenwerking met de jeugdige en/of opvoeder(s) en tot het samen zoeken naar oplossingen. Er wordt gezocht naar wat werkt in plaats van te focussen op oorzaken. De basis van de korte oplossingsgerichte therapie is: - Als iets niet werkt, leer ervan en doe iets anders. - Als iets werkt, doe er meer van. - Als iets blijkt te werken, leer het (van/aan) iemand anders. De kern is om de problematische interactie om te buigen naar een meer effectieve interactie. De focus is anders: in plaats van lang zoeken naar oorzaken is het van belang om tijdens het gesprek te focussen op de oplossingen. De werkzaamheid zit in het zoeken naar de kracht in het kind/opvoeder(s), aanwezige hulpbronnen opsporen analyseren wat goed gaat, omdat dit de belangrijkste richtingwijzers zijn voor gedragsverandering. Een eenmaal in gang gezette gedragsverandering (koerswisseling) kan voldoende houvast bieden voor doorontwikkeling met of zonder ondersteuning van het wijk-of gebiedsteam. Het model wat door het team gehanteerd wordt is het vijf-gesprekken model. Het vijf-gesprekkenmodel is een kortdurende ondersteuningsmethode van maximaal vijf gesprekken. Het is een context- en gedachtevormend model. Het model geeft structuur in de tijd die beschikbaar is. In korte tijd, in vijf gesprekken, wordt toegewerkt naar een hoopgevend en haalbaar doel (de focus), dat samen met de cliënt is geformuleerd. De hulpverlener vraagt hierbij oplossingsgericht naar de eerste signalen van de gewenste verandering en de krachten van de cliënt. De hulpverlener biedt ondersteuning om de cliënt weer op weg te helpen naar de wens (het doel) van de cliënt. De hulpverlener krijgt ondersteuning vanuit Kortdurende Ambulante Ondersteuning - BEC 0-12 jaar Pagina 2

3 een vast team dat frequent 3 bijeen komt, zij beschikken over integrale kennis inzake opvoeden, psychiatrie en licht verstandelijke beperking. Regie De regie ligt bij de verwijzer (in samenspraak met de jeugdige en/of opvoeder(s)), waarbij de verwijzer actief wordt geïnformeerd over het verloop van de ondersteuning en waar gevraagd of gewenst wordt betrokken bij het verloop van de kortdurende ambulante ondersteuning. Besluiten over beëindiging of verlenging van de gekozen ondersteuning worden genomen in afstemming met de verwijzer. Duur De module wordt ingezet voor een traject van vijf gesprekken (face-to-face of ear-to ear of bit-to-bit) gedurende maximaal drie maanden, met de mogelijkheid dit traject nog eenmaal te verlengen. Materiaal Voor consult kan gebruik gemaakt worden van diverse vragenlijsten of testmateriaal. In het traject met vijf gesprekken vlecht de hulpverlener zijn/haar integrale kennis uit de gebieden jeugden opvoedhulp, psychiatrie en licht verstandelijk beperkten in een oplossingsgerichte methodiek en wordt het vijf-gesprekkenmodel als basis gehanteerd. In dit model is het team van grote betekenis voor de hulpverlener om koers te houden in het kort oplossingsgericht werken en hiermee wordt het integrale denken gewaarborgd. De hulpverlener maakt gebruik van diverse op maat gemaaktkortdurende interventies uit de eigen organisatie, verschillende technieken en interventies uit de korte oplossingsgerichte gesprektherapie en het vijf-gesprekkenmodel. De hulpverlener zet deze afhankelijk van de doelen en de wensen van het gezin in. Teamsamenstelling, ondersteuning en scholing Er zijn vier regioteams. Deze bestaan uit vier à zes Hbo-opgeleide hulpverleners op het gebied van zorg en welzijn, zorgprofessionals met een SKJ-registratie, met minimaal twee jaar ervaring in het eigen expertise gebied, oplossingsgericht geschoold en aantoonbare ervaring in de aanpalende gebieden. Ieder team is integraal opgebouwd en heeft vanuit iedere organisatie één of meerdere uitvoerend hulpverlener(s). Daarnaast is er in ieder team een orthopedagoog/psycholoog met ruime ervaring, diagnostische kennis en in het bezit van een diagnostiek-aantekening. De medewerkers zijn als vast contactpersoon gekoppeld aan gebiedsteams in de regio. Ze zijn bereikbaar op een eigen telefoonnummer. Medewerkers bespreken gezamenlijke aanmeldingen en verdelen casuïstiek en ondersteunen elkaar middels teambijeenkomsten, conform het vijf gesprekkenmodel. Hierin bespreken zij aanmeldingen, afsluitingen en lopende behandelingen die vragen om bijsturing en integrale verdieping (casus centraal). Het voorzitten van dit overleg wordt bij toerbeurt gedaan. Ook is er één keer per drie maanden oplossingsgerichte intervisie 4 (waarbij de oplossingsgerichte vaardigheden van de medewerker centraal staan). Het voorzitten van de intervisie wordt ook bij toerbeurt gedaan. De oplossingsgerichte intervisie is aansluitend op een teambijeenkomst. De medewerkers hebben uitleg gekregen over het (kort) oplossingsgericht werken en het vijf-gesprekken model. Medewerkers beschikken over de boeken Het vijf-gesprekkenmodel en Oplossingsgericht aan het werk met kinderen en jongeren. Tijdens de teambijeenkomsten is er tevens een Klinische les over elkaars expertise (Kinnik, Reik en JHF), ten behoeve van kennisoverdracht. Dit kan worden vormgegeven door de teams zelf. Dossiervorming 3 Per team wordt nu een andere frequentie gedaan, naar wat voor dat team wenselijk is. 4 Om het werken met de korte oplossingsgerichte methodiek te ondersteunen is een intervisie gericht op oplossingsgericht werken van de hulpverlener wenselijk. Deze intervisie vindt als vanzelfsprekend oplossingsgericht plaats. De oplossingsgerichte procedure van probleeminventarisatie (in het oplossingsgericht werken) bestaat uit de volgende fasen: appreciating: Wat gaat goed, wat is al geprobeerd, wat hielp?; Envisioning: Doelformulering en voorbeelden van hoe het kan worden; Dialoging: Vragen naar momenten waarop het probleem zich niet voordoet (uitzonderingen). Het stellen van schaalvragen, zodat de hulpverlener zijn eigen situatie kan schatten, meten en evalueren; Innovating: Wat is er nodig om een stap vooruit te komen op de schaal?; Evaluatie: Feedback geven en afspraken maken voor de volgende keer. Kortdurende Ambulante Ondersteuning - BEC 0-12 jaar Pagina 3

4 Medewerkers van kortdurende ambulante ondersteuning sluiten aan bij het een-kind-een gezin plan van de verwijzer en maken niet zelf een hulpverleningsplan. De medewerkers rapporteren minimaal, in het systeem van de eigen moederorganisatie. Het schrijven van een afsluitbrief is niet verplicht, tenzij de verwijzer hier naar vraagt. Wanneer de verwijzer vraagt om een afsluitbrief, kan de medewerker van de kortdurende ambulante ondersteuning gebruik maken van het format Afsluitbrief. Kortdurende Ambulante Ondersteuning - BEC 0-12 jaar Pagina 4

5 Literatuur Het Vijf-gesprekkenmodel. Een handleiding. Auteur: Rob Stoffer, Oplossingsgericht aan het werk met kinderen en jongeren. Gesprekken en werkvormen. Auteur: Corry Wolters, Wat werkt bij supervisie, intervisie en coaching? Auteurs: Karen van Rooijen-Mutsaers, Deniz Ince en Lenette Rietveld. (NJI, 2004). Kortdurende Ambulante Ondersteuning - BEC 0-12 jaar Pagina 5

6 Bijlage 1 Hulpverleningstrajecten/trainingen Hulpverleningstrajecten/trainingen die binnen de drie instellingen beschikbaar zijn of op maat gemaakt kunnen worden: Jeugdhulp Friesland Kinnik REIK - Kortdurende Ervarend Leren trajecten - E-health (denk aan het gebied van piekeren, sociale - E-health - Video-interactiebegeleiding. - Video-hometraining-kort vaardigheden, leren - Psycho-educatie, o.a. - Psycho-educatie ontspannen, slaapproblemen mogelijk met straatwijzer (ehealth) - Op maat Trainingen etc.) voor cliënten of groepen cliënten - Psycho-educatie voor ouders en/of kind - Op maat Trainingen voor cliënten of groepen cliënten (vechtscheiding, opvoedondersteuning, - Op maat Trainingen voor cliënten of groepen cliënten - Kortdurende opvoedondersteuning bij kinderen of weerbaarheid, sociale vaardigheden, agressieregulatie, seksualiteit, etc) - Kortdurende cognitieve gedragstherapie (angst (piekeren, sociale angst, paniekaanval, agorafobie, jongeren met een licht verstandelijke beperking - Op aanvraag van verwijzer, eventueel specifieke contact/ lotgenoten avonden met betrekking tot specifieke jeugd/ gezinsthema s specifieke angst), stemming, negatief zelfbeeld, onverklaarbare lichamelijke klachten, tics, dwang klachten, beginnende eetproblemen, insomnia, faalangst) - Kortdurende cursus opvoedvaardigheden voor ouders van kinderen met ontwikkelingsproblematiek en/ of gedragsproblemen - Kortdurende opvoedondersteuning bij kinderen of jongeren met psychische klachten - Kortdurende impulscontrole training - Kortdurende sociale vaardigheidstraining - Planningsvaardigheden voor jongeren - Signaleringsplan opstellen en gebruiken - Ontspanningsoefeningen Kortdurende Ambulante Ondersteuning - BEC 0-12 jaar Pagina 6