Sociale controle en sociale cohesie, wat heb ik ermee van doen?

Transcriptie

1 Sociale controle en sociale cohesie, wat heb ik ermee van doen? In een eerder artikel werd de relatie gelegd tussen naleefgedrag en de persoonlijke normen en waarden. Het naleefgedrag is beter als de regelgeving en de persoonlijke normen en waarden in elkaars verlengde liggen. In een ander artikel constateerden we dat goed gedrag goed gedrag stimuleert. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat mensen in een vervuilde straat eerder rommel op straat gooien dan op een schone. Ook zien we dit terug bijvoorbeeld bij een beschadigde bus- of tramhalte. Deze wordt eerder verder gemold dan een schoon heel hokje. Deze voorbeelden kunnen worden verklaard door de broken window theory, dit is een criminologische theorie die stelt dat omgevingen die reeds vervuild zijn, meer vuil aantrekken. De mens is een sociaal wezen. Goed om te weten hoe dat werkt. Sociale controle Sociale controle is een sociologisch begrip dat betrekking heeft op het gedrag van leden van een samenleving. Door sociale controle wordt bewerkstelligd dat mensen zich aanpassen aan gedrag dat van hen in de groep verwacht wordt. Informele sociale controle vindt plaats wanneer mensen niet expliciet bezig zijn met het controleren van de ander, maar onbewust bezig zijn met de zorg voor elkaar, letten op en corrigeren van elkaar. Formele controle wordt uitgeoefend door mensen die dat als specifieke taak hebben. De politie en de gemeentelijke BOA s zijn daar een voorbeeld van. De socioloog Hirschi heeft de controletheorie ontwikkeld. Volgens deze theorie wordt sociale controle bepaald door het

2 feit of mensen op de gevolgen van hun gedrag anticiperen. Hirschi neemt aan dat iedereen een zekere mate van afwijkend gedrag aanlokkelijk vindt, maar de gedachte aan een geruïneerde carrière of de reacties van familie en vrienden weerhoudt de meeste mensen van het overtreden van regels. Mensen die het idee hebben dat zij weinig te verliezen hebben zullen regels eerder overtreden. De sociale controle is groter in een wijk of buurt wanneer mensen elkaar kennen en vertrouwen. Sociale cohesie Naast sociale controle is sociale cohesie ook een veel gebruikt begrip in de sociologie. Sociale cohesie duidt op de samenhang in een maatschappij, het wordt ook wel omschreven als kleefkracht. Uit onderzoek van VU-sociologe Evelien Hoeben blijkt dat het rondhangen van jongeren sterker gerelateerd is aan criminaliteit als het plaatsvindt op locaties met weinig sociale controle. Hoeben: Hoe meer jongeren rondhangen, hoe groter de kans dat ze met criminaliteit in aanraking komen. Het is vooral het risico op kleine criminaliteit als vandalisme, diefstal of middelengebruik dat toeneemt, niet zo zeer het risico op geweld. De kans op criminaliteit is het hoogst bij rondhangen op plekken waar weinig sociale controle is: in achterstandsbuurten en op open plekken als parken of

3 speeltuinen. Wanneer jongeren in winkelcentra rondhangen worden ze vaak als overlastgevend gezien, maar dan plegen zij juist weinig misdrijven. In winkelcentra, op schoolpleinen en op stations is de sociale controle groter, waardoor er minder criminaliteit optreedt, stelt Hoeben. Deze conclusies zijn wellicht goed om in het achterhoofd te houden wanneer je als handhaver in contact bent met hangjongeren. Ben je benieuwd wat jij als handhaver kan doen om de sociale controle en sociale cohesie te vergroten? Neem dan contact met ons op. De invloed van sociale persoonlijke normen (naleef)gedrag? en op Normen en waarden zijn in een maatschappij van groot belang. Ze geven richting aan ons bestaan en scheppen richtlijnen voor onze gedragingen. We zijn bewust of onbewust steeds aan het

4 kijken of ons gedrag, of het gedrag van de mensen om ons heen, voldoet aan de heersende normen en waarden. Deze normen en waarden kunnen sterk verschillen per omgeving en zijn afhankelijk van allerlei factoren als religie, cultuur, leeftijd, sociaaleconomisch milieu enzovoort. Mensen hebben met verschillende sets normen en waarden te maken afhankelijk in welke subgroep ze zich bewegen. Zo zullen op het werk heel andere dingen belangrijk zijn als thuis of in de sportclub. Verschil tussen normen en waarden Normen en waarden verschillen van elkaar. Waarden zijn idealen en motieven die nagestreefd worden door (een groep) mensen. Het zijn opvattingen van de samenleving of individuen over wat men belangrijk vindt. Zo is rechtvaardigheid een voorbeeld van een waarde. Veel mensen vinden rechtvaardigheid belangrijk. Normen hebben een concreter karakter en zijn richtlijnen waarnaar mensen geacht worden zich te gedragen. Het zijn als het ware uitwerkingen van de veel meer abstracte waarden. Een voorbeeld van een norm die een uitwerking is van de waarde rechtvaardigheid is dat mensen hun kinderen niet slaan. Dit wordt immers door een meerderheid van onze Nederlandse samenleving als onrechtvaardig beoordeeld. Wetgeving en sociale normen? Er zijn verschillende normen van invloed op het gedrag van de mens, wetgeving is er een daarvan. De overheid legt in de wet bepaalde normen vast waarvan men vindt dat deze nageleefd moeten worden. Zo is vastgelegd dat je niet mag stelen. Dit staat in de wet en over het algemeen vindt de maatschappij stelen niet geoorloofd. Maar misschien nog wel belangrijker zijn de sociale normen, ook wel descriptieve normen genoemd. Deze normen worden bepaald door het gedrag van mensen om ons heen. We leiden uit

5 het handelen van andere mensen af welke normen al dan niet van toepassing zijn. Een voorbeeld hiervan is dat de norm is dat je aansluit in de rij voor de kassa bij de supermarkt. Er is geen wet die ons voorschrijft dat dit de norm is, maar aangezien iedereen netjes in de rij aansluit volgen we dit voorbeeld. Overlap tussen wetgeving en sociale normen Uiteraard is er veel overlap tussen wetgeving en sociale normen. Als wetgeving en sociale norm in lijn zijn met elkaar is het naleefgedrag in het algemeen goed. Indien dit niet het geval is is dat veelal een stuk minder, hetgeen bijvoorbeeld geldt voor de snelheid op sommige wegen, waar de maximale snelheid niet overeenkomt met het gevoel van mensen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de norm dat je als ouders kinderen van de leerplichtige leeftijd naar school stuurt. Het staat in de wet dat kinderen onder de zestien jaar onderwijs moeten volgen (de injunctieve norm) en het is tevens een norm die door het merendeel van de samenleving wordt nageleefd (de sociale norm).

6 De sociale normen kunnen erg verschillen per milieu, setting of omgeving. Wat in de ene setting de norm is hoeft dat niet te zijn in een andere omgeving. Sociale normen zijn sterk afhankelijk van tijd en plaats. Zo is het bijvoorbeeld in het dagelijks leven de norm om aangekleed en niet naakt over straat te gaan. Op een nudistencamping is het juist de norm dat iedereen naakt is. De invloed van sociale normen op gedrag De kracht van de sociale norm kan worden gebruikt om mensen te bewegen tot het vertonen van bepaald gedrag. Onderzoek heeft uitgewezen dat mensen sneller geneigd zijn zich aan bepaalde normen te houden als zij het idee hebben dat andere mensen diezelfde normen naleven. Een goed voorbeeld is het onderzoek van Cialdini uit De onderzoeker vergeleek hier hoeveel mensen afval op straat gooiden in een schone en in een vervuilde omgeving. De resultaten waren veelzeggend. In de schone omgeving, waarvan duidelijk was dat het de sociale norm was dat mensen geen afval weggooiden, daarom was het immers zo schoon, gooide slechts 14% van de mensen afval op straat. In de vervuilde omgeving, waar het blijkbaar de heersende norm was om afval weg te gooien, bleek 32% van de mensen dit voorbeeld te volgen en afval op straat te gooien. Dit effect werd nog eens versterkt als zij daadwerkelijk iemand afval weg zagen gooien in de vervuilde omgeving. De bevestiging van de sociale norm die zei dat het normaal was om afval op straat te gooien verhoogde het percentage dat eveneens afval weggooide tot maar liefst 52% van de mensen. Wanneer iemand in een schone omgeving afval op straat gooide had dit een omgekeerd effect. Omdat mensen nu live konden aanschouwen dat iemand gedrag vertoonde dat in strijd was met de sociale norm verlaagde het percentage dat afval weggooide in een schone omgeving tot 6%.

7 Naleefgedrag Ook uit recent onderzoek van de universiteit van Amsterdam blijkt dat indien de regels die moeten worden nageleefd in lijn zijn met de normen en waarden van het bedrijf/de burger het naleefgedrag veel beter is. En volgens mij kunnen we daar een stap verder in gaan. Tot nu toe gaat het in dit artikel over wat er passief (in ons onbewuste) gebeurd. Als die overlap tussen persoonlijke waarden en normen en de regelgeving er is is het naleefgedrag beter. Wat ook kan is tijdens een controle actief op zoek gaan naar de normen en waarden van uw gesprekspartner en daar de conclusies van uw controle op afstemmen. Hoe dat kan volgt in het volgende artikel. Aansluiten bij normen en

8 waarden burger of bedrijf In een vorig artikel schreef ik over de wisselwerking tussen naleefgedrag en (sociale) normen en waarden. Dit artikel gaat over het benutten van normen en waarden van je gesprekspartner om effectiever goed naleefgedrag te bevorderen. Daarvoor is het belangrijk eerst iets meer te weten over waarden en het ontstaan daarvan. Wat zijn waarden? Waarden vormen de basis voor onze beslissingen. Zij zorgen voor de motivatie om bepaalde zaken te benaderen of te vermijden. Naast de motivatie zorgen zij ook achteraf voor een evaluatie van datgene dat wij gedaan hebben. Was het goed of minder goed, mooi of lelijk, was het waardevol of verloor het juist waarde. Waarden vormen een kapstok voor overtuigingen. Waarden sturen al het menselijk gedrag en ook het gedrag van een organisatie. Zij bepalen uiteindelijk hoe je je tijd doorbrengt.

9 Onbewuste waarden De meeste mensen en organisaties zijn zich niet bewust van hun waarden. Dat komt omdat installatie van waarden al vanaf je eerste levensjaar en veelal automatisch plaats vindt. Dit op basis van wat je meemaakt, hoe je dat ervaren hebt (positief, negatief) en wat je omgeving er van vond. Dezelfde gebeurtenis kan dus heel erg anders uitwerken op verschillende personen. Doordat het als het ware vanzelf gaat weet je niet welke waarden je hebt: die zitten in je onbewuste. En toch laat je dagelijks merken wat je waarden zijn door wat je doet en wat je zegt en dat geldt ook voor je gesprekspartner en daar kan je gebruik van maken. Het herkennen van waarden Waarden herken je door goed waar te nemen. Hoe ziet een persoon eruit, en zijn omgeving. Wat zegt iemand en hoe zegt hij of zij dat. Ziet je gesprekspartner er verzorgd uit, is zijn omgeving netjes dan vindt hij wellicht orde belangrijk. Spreekt iemand met veel passie over het belang van precies en verzorgd werk dan vind iemand wellicht ambachtelijkheid belangrijk. Als iemand het steeds heeft over de hoge lasten dan is geld (op dat moment) wellicht een issue en zo kan ik nog een tijdje doorgaan. Belangrijk is dat je goed luistert.

10 Wat doe ik er dan mee? Dit kan je gebruiken door de waarden die je hebt waargenomen te gebruiken in de manier waarop je je constateringen bespreekt. Als geld belangrijk is en er moet worden geïnvesteerd kan het zinvol zijn te benoemen dat dit wellicht een behoorlijke investering is, en dat de kosten bij langer wachten nog veel hoger zullen zijn of dat de investering niet direct hoeft maar binnen een jaar of dat de voorziening in stappen kan worden aangebracht. Op dezelfde manier kan je omgaan met andere waarden zoals bijvoorbeeld orde of ambachtelijkheid. Ik ben benieuwd naar jullie ervaringen. Reacties altijd welkom Kees Vermunt Handhavingsacademie Nederland

11 Normen en waarden: wat is het verschil? Normen en hetzelfde waarden zijn niet Ze worden vaak achter elkaar in één adem genoemd: normen en waarden. In het verleden is deze discussie, met name onder het politiek bewind van voormalig minister-president Balkenende, vaak ter sprake gekomen. Het ging dan vaak over de omgang van burgers met elkaar in publieke ruimtes. Maar wat is eigenlijk precies het verschil tussen normen en waarden? Bekijk ook onze speciale training 'Samen werken' Ga naar trainingen Wat zijn normen en waarden? Normen zijn gedragsregels. Nederlandse normen zijn bijvoorbeeld dat je iemand in de ogen kijkt tijdens een gesprek, je handen wast voor het eten, dat mannen en vrouwen gelijk worden betaald voor hetzelfde werk en dat elke volwassene stemrecht heeft. Een norm is dat een jongere in een bus opstaat voor ouderen als er geen plek vrij is, dat je met eten wacht tot de kok aan tafel zit en dat je je voeten veegt bij binnenkomst in een woonhuis.

12 Waarden liggen dieper. Een waardesysteem is individueel. Het gaat om de zaken die voor jou écht belangrijk zijn. Soms stemmen jouw waarden overeen met de afgesproken gedragsregels en soms ook niet. Dat is interessant vanuit een handhavingsperspectief. Wanneer ontstaan waarden? Uit onderzoek blijkt dat in het bijzonder in de periode tot aan de volwassenheid de kernwaarden van een mens zich ontwikkelen. In de eerste 7 levensjaren van een kind vormt het bewuste een kleine rol in de dagelijkse beleving. Dit betekent dat waarnemingen, ervaringen en daaruit voortkomende overtuigingen zich relatief vrij kunnen nestelen in het onbewuste. Ze vormen als het ware een directe imprint. We noemen deze periode dan ook de imprintperiode. Zeer jonge kinderen leren daardoor snel én nemen waargenomen feiten als waar en vanzelfsprekend aan. In de periode van 7 tot 14 jaar krijgt het bewuste een meer prominente rol. Je zou kunnen zeggen dat er meer filters komen te staan tussen de waarneming en het onbewuste. Behoudens uitzonderingen vindt weinig of geen directe imprint meer

13 plaats en in plaats daarvan gaat het kind meer op zoek naar de eigen ervaring. Het leidt vaak tot het modelleren van gedrag van mensen in de omgeving, waarmee het kind zich verbonden voelt. In de praktijk zien wij dit verschijnsel het sterkst voorkomen als kinderen letterlijk gedrag van anderen kopiëren. In de resterende periode tot circa het 21ste levensjaar groeit letterlijk de bewustwording van het kind in relatie tot zijn relevante omgevingen. Het kind probeert zijn eigen weg te zoeken en heeft een sterke behoefte om zich te socialiseren. Het meest herkenbaar en indringend is de socialisatie in de periode die wij benoemen als de zogenaamde puberteit. In alle fasen is de invloed van de omgeving dus van groot belang. De eerste jaren vooral thuis, daarna wordt de invloed van vrienden en de straat groter. Waarden zijn dus niet voor iedereen in een land gelijk: of je bijvoorbeeld in een streng gelovig milieu opgroeit of in een liberale stad, scheelt in de waarden die je hebt meegekregen in je jeugd. In China is het bijvoorbeeld gebruikelijk om je bord niet leeg te eten, om aan te geven dat je genoeg hebt gehad.

14 Normen en waarden vormen koppels Normen geven uiting aan een waarde en vertalen een waarde in regels voor de samenleving. De waarde ouderen verdienen respect vertaalt zich in de norm dat jongeren in de bus opstaan voor ouderen als er geen plek meer vrij is, maar ook in goed geregelde AOW, ouderenhuisvesting en zorg. In een samenleving waar mannen en vrouwen niet gelijkwaardig zijn, bestaat misschien de waarde mannen zijn meer dan vrouwen. Die waarde zou zich in de norm kunnen vertalen dat vrouwen in de bus opstaan voor mannen als er geen plek meer vrij is. Normen en waarden aanleren Waarden heb je dus ook meegekregen van je omringende cultuur waarin je bent opgegroeid. De waarden van een cultuur verander je niet zomaar even. Daar gaan generaties overheen. Je eigen waarden veranderen, is heel niet makkelijk en de meeste mensen staan daar zelfs niet voor open. Normen daarentegen, kun je wel aanleren. Je kunt je verwonderen dat in een ander land jongeren niet opstaan in de bus voor ouderen maar vrouwen wel voor mannen. Je kunt kiezen of je aan die norm mee wilt doen. Dat heet integreren: dan pas je jouw gedrag aan de normen van je omgeving aan. Echter, de achterliggende waarde van die norm voelt niet als van jou. Je kunt het gedrag overnemen, maar het blijft aangeleerd gedrag. Je weet hoe het hoort en je gedraagt je ernaar. Waarden zijn geen absolute waarheid Veel mensen hebben zoveel moeite te beseffen dat waarden bepaald zijn door de cultuur waarin je bent opgevoed, dat ze

15 denken dat waarden normaal zijn. Natuurlijk zijn meisjes en jongens gelijk, dat is gewoon zo. Maar dat is dus niet gewoon zo. Of mensen vinden dat meisjes en jongens gelijk zijn, wordt bepaald door de cultuur waarin die mensen zijn opgevoed. De gelijkheid van man en vrouw is een waarde die door mensen is bedacht. Natuurlijk is er wel degelijk menselijk gedrag aan te wijzen dat waarden overstijgt. Elk mens heeft bijvoorbeeld behoefte aan menselijk contact, wordt verliefd en bekommert zich om zijn eigen mensen. Dat zijn geen normen en waarden, maar is de menselijke natuur. De rest is door de mens bedacht. Gezien communicatie met burgers en bedrijven hoge eisen stelt in onze mondige samenleving, zijn communicatieve vaardigheden zeer belangrijk. De training gedragsvaardigheden voor toezichthouders biedt alle kennis over effectieve communicatie die nodig is om in normale omstandigheden vervelende situaties te voorkomen en doelen te bereiken. Heb je vragen na het lezen van dit artikel? Plaats hieronder een reactie! Bekijk ook onze speciale training 'Samen werken' Ga naar trainingen