Stadsdialoog Lokaal Energie Akkoord. juli 2015

Transcriptie

1 Stadsdialoog Lokaal Energie Akkoord juli

2 2

3 Datum 15 juli 2015 Opdrachtnemer Gemeente Maastricht Team Onderzoek & Statistiek Jan Sommers Contactpersoon: Paul Hinssen / Esther Langenberg Tel / Opdrachtgever Gemeente Maastricht Beleid & Ontwikkeling Contactpersoon: Weike Medendorp / Ine Janssen Tel / Foto s Kenneth Tan Fotografie 3

4 4

5 Inhoud Inhoud Inleiding Achtergrond Onderzoeksvraag Onderzoeksopzet Representativiteit Enquête Response Resultaten Leeswijzer Wat zou u kunnen motiveren om uw huis (beter) te isoleren? Huiseigenaren Subsidies Kosten Huurders Isoleren Kosten Wat heeft u nodig om in uw huis over te stappen op duurzame energiebronnen? Huiseigenaren Financiën (geld en subsidie) Advies/ kennis/ informatie Impressie van de dialoogbijeenkomst 13 mei Zonnepanelen Huurders Zeggenschap van huurders Financiën (geld en subsidie) Zonnepanelen Wat heeft u nodig om vaker te kiezen voor energiezuinig gedrag? Huiseigenaren Huurders Welke drempels ervaart u bij het isoleren van of toepassen van duurzame energie in uw woning? Huiseigenaren Geld Return of investment Gebrek aan kennis / informatie / advies Vereniging van eigenaren Technische drempels Huurders De verhuurder wordt als drempel ervaren Geld Ziet u kansen voor een particulier initiatief in Maastricht? Huiseigenaren Huurders Hoe kan de gemeente samen met andere partijen energiebewust wonen stimuleren? Huiseigenaren Huurders Behoefte aan ontmoeting en uitwisseling Welke partijen worden wat u betreft betrokken bij dit ontmoeten en uitwisselen?

6 8.1 Huiseigenaren Huurders Welke elementen maken een fysiek of online platform over duurzaam omgaan met energie in huis voor u interessant? Huiseigenaren Huurders Heeft u nog andere suggesties of opmerkingen over de omslag naar meer energiebewust wonen? Samenvatting Conclusies Bijlagen Achtergrondkenmerken respondenten

7 1. Inleiding 1.1 Achtergrond Samen voor een Duurzaam Maastricht We weten het allemaal. De uitstoot van CO2 leidt tot het broeikaseffect en daarmee tot een drastische verandering van ons klimaat. En dat heeft weer invloed op de kwaliteit van leven van ons en van de generaties na ons. Voedselproductie, werkgelegenheid, gezondheid, welzijn en welvaart komen onder zware druk te staan. Dat wil zeggen: als we niets doen om de CO2 uitstoot aan te pakken. Gelukkig doen we dat wel. Ook in Maastricht. Met Maastricht Klimaatneutraal We kunnen het tij alleen samen keren met de inzet van burgers en partijen in de stad. Of het gaat om een betrokken burger of professional, een lokale ondernemer of iemand die werkzaam is bij een producent van zonnepanelen: allen spelen zij een rol bij het terugdringen van de uitstoot van CO2. Er is gelukkig veel betrokkenheid in de stad als het gaat om duurzaam wonen. Bij de partijen die het laatste jaar de gemeente hebben benaderd, merken we dat vooral het thema zonne-energie erg leeft. We willen deze betrokkenheid graag benutten. Om kennis en ideeën uit te wisselen, elkaar te inspireren en versterken, te bedenken hoe we samen kunnen zorgen dat de duurzame keuze makkelijker wordt. Met als doel een duurzame woon- en leefomgeving. Als gemeente willen we aantal ínstrumenten inrichten voor de inwoners van Maastricht, allemaal gericht op Energietransitie: van Energieloket tot voorbeeldprojecten, scholing, kenniskringen. Maar waar is behoefte aan in de stad? Welke drempels zien de inwoners van Maastricht, als het gaat om energietranstie? Waar moeten we ons op focussen de komende tijd? De tijd dat dit top down bedacht wordt en uitgerold is echt voorbij; een bottum up benadering waarbij gezamenlijk een verkenning wordt ingezet zorgt voor de meerwaarde die nodig is in deze transitie. Deze aanpak is inmiddels standaard voor Maastrichts Energie Akkoord, waarin een groot aantal partijen in wisselende samenstelling samen invulling geeft aan de visie Energieneutraal Maastricht Middels een enquête en een dialoogbijeenkomst is Samen voor een Duurzaam Maastricht vorm gegeven. Op 5 juni 2015 startte de enquête, de dialoogbijeenkomst vond op 13 mei plaats. Het doel van de enquête en het doel van de dialoogbijeenkomst komt overeen (zie verderop). Om kennis en ideeën uit te wisselen, inspiratie uit te wisselen en samen te bedenken hoe we een duurzame woonkeuze makkelijker kunnen maken; het doel van de bijeenkomst komt overeen met doel van de enquête. Ruim dertig mensen namen deel aan deze ateliersessie. De resultaten van de bijeenkomst en de resultaten van de enquête worden in deze verslaglegging naast elkaar geplaatst. De deelnemers van de dialoogbijeenkomst hebben bovendien aan de enquête gewerkt middels een pretest en een evaluatie. 7

8 8

9 Impressies van de op 13 mei 2015 gehouden dialoogsessie 9

10 1.2 Onderzoeksvraag Het onderzoek betreft een inventarisatie van ideeën, wensen, plannen, initiatieven in Maastricht op het gebied van energieneutraal wonen en energietransitie in de particuliere sector. Het onderzoek richt zich op het beantwoorden van de volgende onderzoeksvragen: Hoe kunnen we er samen voor zorgen dat de keuze van de burger voor duurzamer wonen gemakkelijker gemaakt kan worden? Welke drempels ervaart de Maastrichtenaar bij het verduurzamen van zijn of haar woonomgeving? Hoe kunnen we samen duurzaam wonen en verbouwen stimuleren? Wat verwacht de Maastrichtenaar op het gebied van duurzaam wonen van de gemeente Maastricht? Welke burgers en organisaties willen deelnemen aan te organiseren ontmoetingen waarin gedachten uitwisseling over duurzaam wonen centraal staat? 2. Onderzoeksopzet 2.1 Representativiteit Bij dit onderzoek wordt geen representativiteit nagestreefd. Het is een verkenning van datgene wat er onder de Maastrichtse bevolking en haar organisaties leeft op het gebied van duurzaam wonen en duurzame energie. 2.2 Enquête Voor dit onderzoek is een begeleidingscommissie gevormd bestaande uit drs. Weike Medendorp (senior beleidsmedeweker gemeente Maastricht), mevr. Ine Janssen (senior communicatie adviseur gemeente Maastricht) en Dr. Annemarie van Zeijl-Rozema (Research Fellow Sustainable Development, ICIS-Maastricht University). In samenwerking met de begeleidingscommissie is een eerste concept vragenlijst ontwikkeld bestaande uit 10, overwegend open vragen. Dit eerste concept is gebruikt tijdens een dialoogavond op 13 mei en vervolgens bijgesteld naar aanleiding van de op deze avond gemaakte opmerkingen. Aan 1000 leden van het Maastricht panel van Flycatcher (500 huurders, 500 eigen woning bezitters) is op vrijdag 5 juni een uitnodiging g d om digitaal deze vragenlijst in te vullen. Daarnaast is via Socila Media door de opdrachtgever zelf een open link geplaatst naar de vragenlijst. 10

11 2.3 Response Van de 1000 leden van het Maastricht panel die voor dit onderzoek zijn benaderd hebben 437 personen de gestelde vragen beantwoord. De response komt daarmee op 44%. In bijlage 1 wordt een overzicht gegeven van enige respondentkenmerken. Via social media is een open link naar de vragenlijst verspreid. Langs deze weg is de vragenlijst door 21 personen beantwoord; 14 eigenaren en 7 huurders. De resultaten van beide groepen worden samengenomen binnen de rapportage. Van de respondenten is 267 huiseigenaar en 191 huurder. Aan de dialoogavond namen ruim 30 deelnemers deel. 11

12 3. Resultaten Leeswijzer. Aan de leden van het Flycatcher Maastricht panel zijn 9 open vragen voorgelegd over energiebewust wonen. Hieronder worden de gegeven antwoorden per vraag gepresenteerd. Van antwoorden die op een vraag zijn gegeven zijn steeds twee wordclouds gemaakt: een van de door eigenaren gegeven antwoorden en een van de door huurders gegeven antwoorden. Na uitfiltering van lidwoorden, voegwoorden etc. worden de 25 meest gebruikte woorden in de woordenwolk weergegeven. Hoe vaker een woord in de gegeven antwoorden voorkomt hoe groter het betreffende woord wordt weergegeven. De resultaten worden gespiegeld aan de resultaten van de dialoogbijeenkomst Daar waar de resultaten van deze enquête raakvlakken vertonen met de resultaten van de op 13 mei gehouden dialoogsessie, worden deze raakvlakken aangestipt. 1. Wat zou u kunnen motiveren om uw huis (beter) te isoleren? 1.1 Huiseigenaren Figuur 1: Wordcloud motieven om beter te isoleren (eigenaren) 12

13 Subsidies Van de ondervraagde huiseigenaren geeft 32% aan dat zij door subsidies gemotiveerd kunnen worden om hun huis (beter) te isoleren. Het grootste deel geeft aan dat subsidie in zijn algemeenheid een motivator is voor het nemen van (verdere) isolerende maatregelen. In een enkel geval wordt gedoeld op specifieke subsidies of financiële regelingen zoals - Subsidie voor spauwmuurisolatie - Provinciale subsidie voor zonnepanelen - Subsidie op isolatie van ramen - Continuering van het lage (6%) BTW tarief voor isolatiewerkzaamheden Ook tijdens de op 13 mei gehouden dialoogsessie is het belang van subsidies als beleidsinstrument om duurzaamheid te stimuleren benadrukt. Kosten Meestal komt in de beantwoording van deze vraag het begrip kosten voor in verband met de als gevolg van woningisolatie verwachte vermindering van energiekosten. In een enkel geval wordt het begrip kosten gebruikt in verband met de terugverdientijd van isolerende maatregelen. Indien de kosten van woningisolatie met behulp van subsidie kunnen worden verlaagd wordt de terugverdientijd korter. 1.2 Huurders Figuur 2: Wordcloud motieven om beter te isoleren (huurders) 13

14 Isoleren Het gaat hier voor een deel om bewoners van oudere huurwoningen, die voor een deel nog enkele beglazing hebben. Hier wordt van de verhuurder de benodigde actie verwacht. Onder de verzamelterm isolatie wordt een breed scala van isolerende maatregelen genoemd: vloer-, dak-, spauwmuur- en raamisolatie alsmede een pakket van energiebesparende maatregelen. Kosten Het kostenaspect wordt door de huurders eveneens vaak genoemd als stimulans om het huis beter te (laten) isoleren. Hiermee wordt dan vooral gedoeld op het reducerend effect van woningisolatie op energiekosten. 14

15 2. Wat heeft u nodig om in uw huis over te stappen op duurzame energiebronnen? Bijvoorbeeld: zonnepanelen, gebruik bodemwarmte, kennis, financiën, advies, gedrag enz. 2.1 Huiseigenaren Figuur 3: Wordcloud benodigdheden voor overstap op duurzame energiebronnen (eigenaren) In de beantwoording door huiseigenaren worden 3 clusters onderscheiden: Financiën (geld en subsidie) Het financiële aspect speelt bij 40% van de huiseigenaren een rol bij het overstappen op duurzame energiebronnen. Het ontbreekt hen aan de benodigde middelen om deze overstap te kunnen maken. Subsidie wordt dan als middel gezien om deze overstap alsnog mogelijk te maken. Advies/ kennis/ informatie Door 32% van de huiseigenaren is aangegeven dat er een gebrek is aan advies, kennis en/of informatie en dat dit een overstap op duurzame energiebronnen belemmert. Onafhankelijkheid van de adviseur wordt belangrijk geacht. In een aantal gevallen wordt de adviseur ook een toezichthoudende rol bij de realisatie toebedacht. Bij kennis en informatie gaat het niet alleen over kennis en informatie over de technische mogelijkheden op het gebied van duurzame energie, maar ook over kennis en informatie over 15

16 subsidiemogelijkheden en het financiële aspect van de overstap op duurzame energiebronnen (bijv. hoe zit het met BTW en belastingen? Wat is de terugverdientijd van zonnepanelen? Informatie en advies over de onderwerpen duurzame energie, de objecten (woning, gebouw) en regelgeving zijn ook tijdens de dialoogsessie op 13 mei door de verschillende werkgroepen als belangrijk aangeduid Impressie van de dialoogbijeenkomst 13 mei Zonnepanelen Er bestaat een brede belangstelling voor zonnepanelen. Van de huiseigenaren geeft 25% op een of andere wijze aan geïnteresseerd te zijn in deze duurzame energiebron. Een deel van de huiseigenaren heeft al zonnepanelen op het dak liggen (6%), een ander deel (19%) overweegt zonnepanelen aan te schaffen. Van de huiseigenaren ziet 3% geen mogelijkheden voor het gebruik van zonnepanelen. Enige huiseigenaren wijzen op de rol die de Vereniging van Eigenaren kan spelen bij een gezamenlijke aanschaf en installatie van zonnepanelen. 16

17 2.2 Huurders Figuur 4: Wordcloud benodigdheden voor overstap op duurzame energiebronnen (huurders) Hier ontstaat een tamelijk diffuus beeld. Elementen die vaker voorkomen in de beantwoording zijn: Zeggenschap van huurders Een in het oog springend aspect is de beperkte zeggenschap die huurders hebben over de eventuele overstap naar duurzame energiebronnen. Bij 26% van de huurders speelt dit aspect een rol. Een aantal huurders vindt het een zaak van de verhuurder om deze stap te zetten. Een ander deel maakt deze stap niet zelf vanwege onzekerheid over de toekomst: Hoe lang kan ik hier nog blijven wonen? Krijg ik de restwaarde van de investering terug als ik ga verhuizen, of: wil een volgende huurder de door mij in duurzame energiebronnen gedane investeringen overnemen? Financiën (geld en subsidie) Evenals bij huiseigenaren speelt het financiële aspect bij de huurders een rol bij het overstappen op duurzame energiebronnen. Van de ondervraagde huurders geeft 34% aan dat deze factor in hun afwegingen een rol van betekenis speelt. Zonnepanelen Van de door huurders genoemde mogelijke duurzame energie bronnen staan zonnepanelen duidelijk bovenaan. Door 19% van de huurders worden zonnepanelen expliciet benoemd als een mogelijke duurzame energiebron. 17

18 3. Wat heeft u nodig om vaker te kiezen voor energiezuinig gedrag? Bijvoorbeeld verwarming hoger, warme trui aan of de wasmachine alleen vol laten draaien. 3.1 Huiseigenaren Figuur 5: Wordcloud benodigdheden voor energiezuinig gedrag (eigenaren) Veel huiseigenaren vinden dat zij al energiezuinig gedrag vertonen. Van hen vindt 45% dat zij al genoeg doen op dit gebied. Verdere besparing van energie als gevolg van gedragsverandering kost vooral veel tijd (bijvoorbeeld de was te drogen hangen in plaats van de was in de wasdroger doen). Onder de huiseigenaren vindt 21% dat meer voorlichting en inzicht in het effect van het eigen handelen energiezuinig gedrag verder zal stimuleren. Bij 11% van de huiseigenaren zijn financiële prikkels nodig om vaker te kiezen voor energiezuinig gedrag. 18

19 3.2 Huurders Figuur 6: Wordcloud benodigdheden voor energiezuinig gedrag (huurders) Ook veel huurders (43%) zijn van mening dat hun gedrag energiezuinig kan worden genoemd. Daarnaast vinden 13% van de huurders dat meer voorlichting, bijvoorbeeld in de vorm van praktische tips, en meer inzicht in het effect van het eigen gedrag er toe kunnen leiden leiden dat men vaker voor energiezuinig gedrag zal kiezen. Van de huurders geeft 9% aan gevoelig te zijn voor economische prikkels. 19

20 4. Welke drempels ervaart u bij het isoleren van of toepassen van duurzame energie in uw woning? 4.1 Huiseigenaren Figuur 7: Wordcloud van ervaren drempels (eigenaren) Geld Gebrek aan financiën wordt door 45% van de huiseigenaren als een drempel ervaren om hun woning (verder) te isoleren of om meer voor toepassing van duurzame energie te kiezen. Return of investment Bij 13% van de huiseigenaren vormt de verwachting dat de te verrichten investering niet meer kan worden terugverdiend een drempel die hun er van weerhoudt om hun woning (verder) te isoleren of om meer voor toepassing van duurzame energie te kiezen. Deze verwachting is gebaseerd op uiteenlopende omstandigheden: - Men acht zichzelf te oud om nog dit soort investeringen te doen - Men verwacht korter in het huidige huis te zullen blijven wonen dan de terugverdientijd wordt ingeschat Gebrek aan kennis / informatie / advies - Gebrekkige informatie, te weinig kennis van zaken, het ontbreken van eenduidigheid in gegeven adviezen, niet de tijd of capaciteit hebben om dit soort ideeën te realiseren, etc.: deze kennisgerelateerde omstandigheden wordt door 19% van de huiseigenaren als een 20

21 drempel ervaren waardoor zij minder overgaan tot het (verder) isoleren van hun woning of tot het vaker toepassen van duurzame energie in hun woning. Verder geeft een deel van de huiseigenaren aan dat men onzeker is over zaken die van invloed zijn op de terugverdientijd (bijv. de aftrekbaarheid van BTW; de condities waaronder energie kan worden teruggeleverd aan de energieleverancier; is de investering een verliespost zodra men zijn huis verkoopt? ; het ontbreken van een betrouwbare kosten-baten analyse (dit element kwam ook naar voren tijdens de op 13 mei gehouden dialoogsessie) ; onzekerheid over subsidie in de aanschafkosten. Vereniging van eigenaren Een aantal eigenaren van met name appartementen geeft aan dat de mogelijkheden om het appartement te isoleren of om vormen van duurzame energie in het appartement toe te passen mede afhankelijk is van de opstelling van de Vereniging van Eigenaren waar zij lid van zijn. Veelal is hiervoor instemming nodig van de meerderheid van de leden. Van deze drempel is sprake bij 8% van de onderzochte woningeigenaren. Technische drempels Bij 7% van de huiseigenaren vormen technische factoren een drempel om over te gaan tot (verdere) isolatie van de woning of om vormen van duurzame energie in de woning toe te passen. Genoemd zijn onder meer: dak is niet geschikt voor zonnepanelen, geen spauwmuur, kelder is te laag om te isoleren, geglazuurde steensoort zou kunnen bevriezen, vochtproblemen. 4.2 Huurders Figuur 8: Wordcloud van ervaren drempels (huurders) 21

22 De verhuurder wordt als drempel ervaren Bij veel huurders vormen de eigendomsverhoudingen men is zelf geen eigenaar een drempel om over te gaan tot (verdere) isolatie van de woning of om meer voor toepassing van duurzame energie te kiezen. Men vindt dit veelal een aangelegenheid waar de verhuurder over moet beslissen en in moet investeren. Geld Huurders, die eventueel zelf willen bijdragen aan de verduurzaming van hun huurwoning, geven aan hiervoor niet de financiële middelen te hebben (29%) of dat zij de terugverdientijd van zo n investering ongunstig inschatten. Men verwacht niet lang genoeg meer in de woning te zullen blijven wonen om de investering terug te kunnen verdienen. Als men gaat verhuizen dient men de woning weer in de oorspronkelijke staat terug te brengen, waardoor de gedane investering in de verduurzaming van de woning weer ongedaan wordt gemaakt. 5. Ziet u kansen voor een particulier initiatief in Maastricht? Voorbeelden in Nederland: buurtbewoners die gezamenlijk de isolatie van hun woningen aanpakken; eigenaren van monumenten die andere eigenaren van monumenten adviseren; energieborrels waar besparingstips worden uitgewisseld. 5.1 Huiseigenaren Figuur 9: Wordcloud particulier initiatief (eigenaren) 22

23 Samenwerking tussen buren, buurtbewoners en straten Eigenaren noemen het vaakst (30%) dat particuliere initiatieven mogelijk zijn in Maastricht in de vorm van samenwerking tussen buren, buurtbewoners, straten. Hieronder wordt onder andere voorgesteld om elkaar te adviseren, samen materiaal in te kopen, samen deskundigen in te huren en samen de kosten te delen. Ook hier is sprake van een raakvlak met de tijdens de dialoogsessie naar voren gekomen onderwerpen: Samen materialen en energie inkopen: met de buren (buurkracht) in de straat, wijk, stad en regionaal wordt als een goed instrument gezien waar de gemeente een rol in kan vervullen Gemeente en initiatief Andere woorden die veel genoemd worden zijn gemeente en initiatief (20%). Eigenaren geven aan dat er zeker kansen bestaan maar dat er een initiatiefnemer moet zijn. Vaak ontbreekt deze in de buurt of straat en mensen willen het initiatief ook niet zelf nemen. Suggesties die hiervoor gegeven worden zijn dat de gemeente het initiatief neemt en bewoners ondersteunt, dat het initiatief via buurtplatforms wordt overgedragen en dat het initiatief ligt bij de Vereniging van Eigenaren. Zonnepanelen Zonnepanelen worden vaak genoemd als materiaal dat buurtbewoners of straten samen zouden kunnen aanschaffen. Geen kans Van de eigenaren is 17% van mening dat een particulier initiatief in Maastricht geen kans van slagen heeft. In Figuur 9 wordt dit aangegeven met het woord nee. Verder geeft 11% van de eigenaren aan dat ze geen idee hebben of een particulier initiatief kans van slagen heeft in Maastricht. 23

24 5.2 Huurders Figuur 10: Wordcloud particulier initiatief (huurders) Zonnepanelen Ook onder de huurders springt het woord zonnepanelen eruit. Hierbij wordt voornamelijk genoemd dat het een kans is om samen als straat of als bewoners van een appartementencomplex of flatgebouw zonnepanelen aan te leggen Verhuurder & woningcorporatie De verhuurder en de woningcorporatie vaak genoemd als verantwoordelijk voor duurzame energie. Huurders vinden dat het niet aan hen is om initiatief te nemen maar dat dit vanuit de huiseigenaren zou moeten gebeuren. Wel wordt gezegd dat informatie en voorlichting aan de bewoners en huurders zelf ook een kans is om mensen bewuster te maken. Deze voorlichting zou dan voornamelijk vanuit de gemeente geregeld moeten worden. Geen kans Van de huurders is 21% van mening dat er geen kansen liggen binnen Maastricht voor een particulier initiatief. 18% van de huurders weet niet of er kansen zijn voor een particulier initiatief binnen Maastricht. 24

25 6. Hoe kan de gemeente samen met andere partijen energiebewust wonen stimuleren? 6.1 Huiseigenaren Figuur 11: Wordcloud mogelijkheden voor de gemeente om energiezuinig wonen te stimuleren (eigenaren) Subsidie Subsidie verstrekken wordt door 37% van de eigenaren genoemd als de beste methode om energiezuinig wonen te stimuleren onder burgers. Ideeën voor subsidies zijn onder andere het verstrekken van subsidie voor energiezuinige aanpassingen in de woning, subsidie voor isolatie en subsidie voor de aanschaf van zonnepanelen. Voorlichting Verder noemt een groot deel (27%) dat het geven van goede voorlichting en informatie een stimulans voor mensen kan zijn om energiezuiniger te gaan wonen. Hieronder worden onder andere voorlichtingsbijeenkomsten en adviseurs aan huis voorgesteld. Mensen willen graag weten wat energiezuinig wonen precies inhoudt, welke materialen er nodig zijn, waar deze materialen te koop zijn en aan welke kosten ze moeten denken om over te kunnen stappen op energiezuinig wonen. 25

26 6.2 Huurders Figuur 12: Wordcloud mogelijkheden voor de gemeente om energiezuinig wonen te stimuleren (huurders) Subsidie Het onderwerp subsidie wordt door 26% van de huurders genoemd. Hiermee bedoelen mensen dat de gemeente of de landelijke overheid subsidie moet verstrekken voor de aanschaf van energie zuinige materialen. Ook wordt genoemd dat mensen die energiezuinig wonen zouden moeten worden beloond in de vorm van subsidie, minder belasting betalen of een korting op de gemeentelijke heffingen. Voorlichting Ook voorlichting vindt 26% een goede manier voor de gemeente om energiezuinig wonen te stimuleren. Net als de huiseigenaren zijn huurders van mening dat mensen nog te weinig kennis hebben van energiezuinig wonen. Adviezen, tips en voorlichting door middel van bijeenkomsten, folders, lessen op school of adviseurs aan huis worden gezien als een belangrijke stimulans. Verhuurder Verder is een deel van de huurders (15%), net als bij voorgaande vragen, van mening dat de verantwoordelijkheid voor een belangrijk deel bij de verhuurder ligt. Het gaat hierbij zowel om particuliere verhuurders als om woningcorporaties. Volgens huurders moet de gemeente verhuurders wijzen op hun verantwoordelijkheid. De gemeente kan regels opstellen waar de verhuurder aan moet voldoen met betrekking tot duurzaam wonen. Als de verhuurder daar niet aan voldoet, krijgt hij een boete. 26

27 7. Behoefte aan ontmoeting en uitwisseling Aan de 1000 benaderde leden van het Maastricht panel is de vraag voorgelegd of men behoefte heeft aan ontmoeting en het uitwisselen van ideeën over energiebewust wonen. Ook is gevraagd welke vorm (fysieke ontmoeting of contact via internet ) men verkiest. De beantwoording van deze vraag word in tabel 1 weergegeven. Tabel 1: Behoefte aan ontmoeting en het uitwisselen van ideeën over energiebewust wonen Behoefte Eigenaren Huurders Totaal Geen behoefte 36% 55% 44% Fysieke ontmoeting 12% 6% 10% Contact via Internet 25% 25% 25% Geen voorkeur 27% 14% 21% Totaal 100% 100% 100% De meerderheid van de huurders (55%) zegt geen behoefte te hebben aan ontmoeting en het uitwisselen van ideeën over energiebewust wonen. Onder huiseigenaren daarentegen is de belangstelling voor dergelijk ontmoetingen groot (64%). De deelnemers van de dialoogbijeenkomst spraken nagenoeg unaniem uit dat ontmoetingsruimte gewenst is 27

28 8. Welke partijen worden wat u betreft betrokken bij dit ontmoeten en uitwisselen? Bij deze vraag is er gekeken of de antwoorden naast een splitsing tussen huiseigenaren en huurders, ook gesplitst kunnen worden naar personen die aangaven behoefte te hebben aan ontmoeting en uitwisselingen over energiezuinig wonen ten opzichte van personen die aangaven hier geen behoefte aan te hebben. Omdat de antwoorden van beide groepen zodanig overeenkwamen, is er voor gekozen om deze splitsing niet mee te nemen in het rapport. 8.1 Huiseigenaren Figuur 13: Wordcloud betrokken partijen (eigenaren) De gemeente De partij die het meest wordt genoemd is de gemeente (46%). De gemeente wordt het meest genoemd in de zin van onafhankelijke partij die bewoners bij kan staan met advies en als bemiddelaar. Dit is ook sterk naar voren gekomen tijdens de dialoogsessie: het belang van onafhankelijk, objectief advies door de overheid. Bewoners en huiseigenaren Bewoners en huiseigenaren worden door 43% van de huiseigenaren genoemd als een partij die betrokken zou moeten worden bij ontmoetingen en uitwisselingen over energiezuinig wonen. Deze groep wordt op twee verschillende manieren aangewezen als betrokken partij. Aan de ene kant worden bewoners genoemd als stakeholders en aan de andere kant wordt gesteld dat bewoners die 28

29 al energiezuinig wonen aanwezig moeten zijn om andere bewoners te stimuleren en zonder enig commercieel belang te financieren. Onafhankelijk deskundige Bij het voorgaande aansluitend wordt een onafhankelijke deskundige of expert genoemd die aanwezig zou kunnen zijn om mensen te adviseren en behoeden voor bedrijven die enkel uit zijn op commercieel gewin (26%). Bedrijven Toch worden ook bedrijven die gespecialiseerd zijn in isolatiemateriaal, zonnepanelen of ander duurzaam materiaal genoemd als een partij die zeker aanwezig moet zijn. Deze partij wordt door 25% van de eigenaren genoemd. Energieleveranciers Daarnaast worden ook de leveranciers van energie door 28% van de eigenaren genoemd. Er wordt hierbij geen verdere uitleg gegeven over waarom deze partij aanwezig zou moeten zijn. VVE Tot slot wordt de Vereniging van Eigenaren genoemd door 11% van de eigenaren als een partij die betrokken moet worden bij het proces. 8.2 Huurders Figuur 14: Betrokken partijen (huurders) 29

30 Woningbouwvereniging Net zoals ook uit eerdere vragen bleek, vinden huurders dat er een belangrijke rol weggelegd is voor de verhuurder of de woningbouwvereniging. Deze groep werd door 48% van de huurders genoemd als een partij die aanwezig zou moeten zijn bij ontmoetingen en uitwisselingen over duurzaam wonen. Gemeente De gemeente wordt door 45% genoemd. Net als bij de huiseigenaren wordt de gemeente genoemd als onafhankelijke partij in het proces. Bewoners Bewoners vormen ook een te betrekken partij (28%). Het gaat hierbij om zowel burgers die op deze manier kennis en informatie kunnen vergaren over het onderwerp en om burgers die zelf al energiezuinig wonen of er veel vanaf weten en die andere bewoners bij kunnen staan met ideeën en advies. Dit aspect is ook naar voren gebracht tijdens de dialoogsessie: De Energie community waarin burgers met elkaar van gedachten wisselen, kennis en ervaringen delen over energie onderwerpen (de verlaging van de kosten van de energierekening, zonne-energie of andere vormen van duurzame energieopwekking). Energieleveranciers Energieleveranciers worden door 23% genoemd. Er wordt bij deze groep geen uitleg gegeven waarom deze partij betrokken zou moeten worden bij ontmoetingen en uitwisselingen over energiezuinig wonen. Opvallend is dat huurders de onafhankelijke deskundige en bedrijven een stuk minder noemen als partij dan de huiseigenaren. 30

31 9. Welke elementen maken een fysiek of online platform over duurzaam omgaan met energie in huis voor u interessant? Bijvoorbeeld een marktplaats waar vraag en aanbod samenkomen, inspirerende projecten, een belangwekkende spreker. 9.1 Huiseigenaren Figuur 15: Elementen die een fysiek of online platform interessant maken (eigenaren) Advies Allereerst wordt advies als een belangrijk element genoemd (20%). Eigenaren willen advies over energiezuinig wonen en daarbij ook de mogelijkheid hebben om vragen te stellen. Dit kan in de vorm van een online forum (ook genoemd tijdens de dialoogsessie: Online diensten en toepassingen zoals zonatlas, woonconnect en smart cities), een vraagbaak of door middel van een spreker op een fysieke bijeenkomst. Projecten Projecten worden gezien als een mogelijk middel om een platform interessant te maken (14%). Huiseigenaren vragen om projecten die hen inspireren en stimuleren tot energiezuinig wonen. In dit kader worden ook vaak voorbeelden genoemd. Mensen willen graag zien hoe het werkt. Een persoon gaf in dit verband de tip van een drijvend (in het bassin in Maastricht?) voorbeeldhuis. Op dit punt doet zich een raakvlak voor met de gehouden dialoogsessie : Organiseer excursies naar goede voorbeelden. 31

32 Marktplaats Een ander element is een marktplaats waarop mensen hun producten kunnen aanbieden (11%). Kostenindicatie Verder willen mensen graag weten wat het nu eigenlijk allemaal kost. Een eerlijke en onafhankelijke kostenindicatie van mensen die er gespecialiseerd in zijn of die er zelf al ervaring mee hebben (10%). 9.2 Huurders Figuur 16: Elementen die een fysiek of online platform interessant maken (huurders) Deskundige spreker Huurders (15%) vinden enthousiaste en deskundige sprekers het belangrijkste element om een platform voor hen interessant te maken. Projecten Ook door 14% van de huurders worden inspirerende projecten als element genoemd die een platform over energiezuinig wonen interessant kunnen maken. Advies 14% van de huurders geeft verder aan dat vooral goed advies en informatie over energiezuinig wonen een platform voor hen interessant maakt. 32

33 10. Heeft u nog andere suggesties of opmerkingen over de omslag naar meer energiebewust wonen? Deze afsluitende open vraag is door 29% van de respondenten beantwoord (32% van de eigenaren en 27% van de huurders). Hieronder worden in figuur 17 alle gegeven antwoorden (zowel van eigenaren als van huurders) weergegeven. Het beeld dat ontstaat is zeer divers. Figuur 17: Wordcloud suggesties en opmerkingen (eigenaren en huurders) Enige in het oog springende suggesties zijn: - Verbreed het thema door ook duurzame vervoersmogelijkheden erbij te trekken. Tijdens de dialoogsessie is wat dit betreft gewezen op E-carsharing in de buurt; Oplaadinfrastructuur E- cars; Verbreden van duurzaamheid (niet alleen energie). - Leg voor het aspect Vereniging van Eigenaren cum annexis contact met de Vereniging Eigen Huis. Wellicht vindt deze vereniging het interessant om mee te denken met een proefproject om energiebesparing te stimuleren bij dit soort woningen - Start een pilotwijk van morgen. - Hierop aansluitend: "Per straat, per buurt een doelstelling maken. Hoeveel willen we over vijf jaar bespaard hebben en hoeveel willen we over vijf jaar zelf opwekken. De uitdaging, hoe kunnen we een hele wijk in Maastricht energie neutraal maken!" - Geef voorlichting op middelbare scholen. Omdat tieners in het algemeen niet energiezuinig leven (te lang douchen en tegelijkertijd op hun slaapkamer het licht aanlaten en de tv/laptop, overdag rolluiken dicht en licht aan, tv/laptop op stand-by laten staan, hebben ontzettend 33

34 veel apparaten die moeten worden opgeladen maar indien opgeladen niet meteen apparaat verwijderen e.d.). - De gemeente zal zelf het goede voorbeeld moeten geven in de functie van rolmodel. Gebouwen, voertuigen en dergelijke van de gemeente zelf moeten ook energiezuinig worden. Ook in de dialoogsessie is gewezen op de voorbeeldrol die de gemeente op dit gebied kan spelen. Gemeente geef het goede voorbeeld: ontsteen pleinen, leg zonnepanelen op buurthuizen. 34

35 4. Samenvatting Het huidige onderzoek bevat een inventarisatie van ideeën, wensen, plannen en initiatieven in Maastricht op het gebied van energiezuinig wonen in de particuliere sector. Aangezien de wensen van huiseigenaren anders kunnen zijn dan de wensen van huurders op dit gebied, is er voor gekozen om een splitsing tussen beide groepen te maken. Huiseigenaren geven aan dat de keuze voor duurzamer wonen in de eerste plaats gemakkelijker gemaakt kan worden door het instellen van subsidies voor de aanschaf van duurzame materialen zoals zonnepanelen. Een vermindering van de energiekosten is voor hen ook een stimulans om energiezuiniger te gaan wonen. Verder geven huiseigenaren aan dat kennis en advies nodig is om te kunnen overstappen op energiezuinig wonen. Huurders geven aan dat de verantwoordelijkheid vooral bij de verhuurder ligt. Het is aan de verhuurder om woningen beter te isoleren. Verder geven ook huurders aan dat de kosten invloed hebben op de keuze voor energiezuinig wonen. Een vermindering van de energiekosten is ook voor hen een stimulans om een te kiezen voor energiezuinig wonen. Ook huurders geven daarnaast aan voorlichting en tips nodig te hebben om de overstap te kunnen maken. Huiseigenaren ervaren een aantal drempels bij het verduurzamen van hun woning. In de eerste plaats wordt het financiële aspect als een drempel ervaren. In de tweede plaats vormt de verwachting dat de te verrichten investering niet meer kan worden terugverdiend een drempel die hun er van weerhoudt om hun woning (verder) te isoleren of om meer voor toepassing van duurzame energie te kiezen. Een laatste belangrijke drempel is het gebrek aan kennis en informatie over energiezuinig wonen. Huurders noemen vooral de verhuurder als een drempel om over te gaan op energiezuinig wonen. Men vindt dit veelal een aangelegenheid waar de verhuurder over moet beslissen en in moet investeren. Huurders, die eventueel zelf willen bijdragen aan de verduurzaming van hun huurwoning, geven aan hiervoor niet de financiële middelen te hebben of dat zij de terugverdientijd van zo n investering ongunstig inschatten. Men verwacht niet lang genoeg meer in de woning te zullen blijven wonen om de investering terug te kunnen verdienen. Het merendeel van de huiseigenaren is van mening dat er kansen bestaan voor particuliere initiatieven in Maastricht. In dit verband wordt samenwerking tussen buren, buurtbewoners en straten het vaakst genoemd. Hieronder wordt onder andere voorgesteld om elkaar te adviseren, samen materiaal in te kopen, samen deskundigen in te huren en samen de kosten te delen. Verder vinden veel huiseigenaren dat het initiatief hiervoor bij de gemeente moet liggen. Ook huurders zien een kans in het gezamenlijk als straat of als bewoners van een appartementencomplex aanschaffen van bijvoorbeeld zonnepanelen. De belangstelling voor uitwisselingen en ontmoetingen over energiezuinig wonen is onder huiseigenaren groot. De meerderheid van de huurders (55%) zegt geen behoefte te hebben aan ontmoeting en het uitwisselen van ideeën over energiebewust wonen. Volgens eigenaren dienen de gemeente, bewoners en eigenaren, een onafhankelijk deskundige, bedrijven, energieleveranciers en de VVE betrokken te worden bij deze ontmoetingen. Vooral de gemeente wordt vaak genoemd als onafhankelijke partij. Huurders noemen het vaakst de woningbouwvereniging. Daarnaast worden ook door huurders de gemeente, bewoners en energiebedrijven genoemd. Ontmoetingen en uitwisselingen over energiezuinig wonen dienen volgens huiseigenaren in ieder geval een advies component te bevatten om het voor hen interessant te maken. Ze willen graag onafhankelijk advies en de mogelijkheid om vragen te stellen. Verder worden projecten, een marktplaats voor vraag en aanbod en een kostenindicatie genoemd als belangrijke elementen. 35

36 Huurders noemen dezelfde elementen als huiseigenaren en vinden daarnaast een deskundige spreker een interessant element voor een ontmoeting. 36

37 5. Conclusies Door de begeleidingscommissie is gevraagd om in evaluerende en concluderende zin de resultaten van de enquête te duiden en het handelingsperspectief te beschrijven dat uit de resultaten van de enquête kan worden afgeleid. 1. Verbindingen leggen De gemeente wordt m.n. gezien als de partij die noodzakelijke verbindingen kan aanbrengen tussen de verschillende belanghebbenden, die betrokken zijn bij de verduurzaming van het wonen. Het specifieke in het belang van de de rol die de gemeente hierbij speelt is haar onafhankelijkheid. Zij kan een objectiverende rol spelen in het krachtenspel van de deelbelangen die op de duurzaamheidsmarkt actief zijn. 2. Duurzaamheid als nieuwe bron van samenlevingsopbouw. De inspanning van burgers, gemeente en maatschappelijke partners zal er op gericht moeten zijn om nieuwe samenwerkingsverbanden tussen burgers onderling en tussen burgers en maatschappelijke organisaties te creëren. Uit het gezamenlijke streven naar een meer duurzame fysieke omgeving ontstaat een nieuw soort sociaal bindweefsel. Verduurzaming van de fysieke dimensie kan leiden tot versterking van de sociale cohesie. 3. Sterke behoefte is aan kennisopbouw over isolatie en verduurzaming, onafhankelijk advies, netwerkopbouw en informatie over duurzame energiebronnen (in het bijzonder zonnepanelen). Ook subsidies als stimuleringsinstrument worden als belangrijk genoemd. Huurders geven aan zelf aan de slag te willen met gedrag maar verwachten een investeringsinspanning van de verhuurder. 37

38 Bijlagen 1. Achtergrondkenmerken respondenten Tabel 1: Geslacht respondenten Geslacht Aantal % Man % Vrouw % Tabel 2: Leeftijd respondenten Gemiddelde Minimum Maximum leeftijd leeftijd leeftijd Leeftijd Tabel 3: Opleidingsniveau respondenten Opleidingsniveau Aantal % Laag 60 14% Middel % Hoog % Tabel 4: Buurt respondenten Buurt Aantal % Amby 30 7% Belfort 14 3% Biesland 2 0% Borgharen 7 2% Boschpoort 6 1% Boschstraatkwartier 9 2% Brusselsepoort 17 4% Caberg 8 2% Campagne 5 1% City 7 2% Daalhof 37 8% De Heeg 21 5% Dousberg-Hazendans 6 1% Frontenkwartier 4 1% Heer 22 5% Heugem 18 4% Heugemerveld 5 1% Itteren 3 1% Jekerdal 4 1% Jekerkwartier 7 2% 38

39 Kommelkwartier 8 2% Limmel 7 2% Malberg 12 3% Malpertuis 7 2% Mariaberg 14 3% Nazareth 8 2% Oud Caberg 8 2% Pottenberg 4 1% Randwyck 9 2% Scharn 19 4% Sint Maartenspoort 6 1% Sint Pieter 1 0% Statenkwartier 16 3% Villapark 18 4% Wijckerpoort 9 2% Witte Vrouwenveld 23 5% Wolder 7 2% Wyck 29 6% Tabel 5: Wijk respondenten Wijk Aantal % Binnenstad 82 18% Noord-Oost 10 2% Noord-West 10 2% Oost % West % Zuid-Oost 70 15% Zuid-West 37 8% 39