- 1 - Werkgroep biologische landbouw: Gunther Leyssens, Jos De Clercq

Transcriptie

1 - 1 - Deze brochure is een uitgave van: vzw PIBO-Campus Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs Provincie Limburg, Agrivisie, kenniscentrum voor landbouw De proefveldwerking gebeurt in samenwerking met: Bodemkundige Dienst, Heverlee (Ir. J. Bries) Suikerindustrie-suikerfabriek Oreye (J. Piffet) Provinciaal Centrum voor Biologische Teelten, Beitem (Ir. L. Delanote) PCF Tongeren (ir. Sven Clemens) Werkgroep biologische landbouw: Gunther Leyssens, Jos De Clercq Losse medewerkers: Miet Broux, Jos Fagard, Guido Haesen, Marc Van Eyck, Jos Claes, Jos Fagard jr., Dieter Cauffman, Jeroen Daniëls, Koen Vrancken, Morgan Carlens Eindredactie: Jessica ollislagers, Gunther Leyssens, Koen Vrancken en Elly Vanspauwen, Verantwoordelijke uitgever: Gunther Leyssens Sint-Truidersteenweg Tongeren biolandbouw@pibo.be Dit demonstratieproject wordt medegefinancierd door 2012 uitgegeven door vzw Pibo-campus Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigt worden door middel van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever Inhoudsopgave

2 - 2 - Inhoudsopgave TEELTROTATIE ALGEMEENHEDEN BIJ DE TEELTROTATIE BIJKOMENDE VOORDELEN DIE BEREIKT WORDEN DOOR TEELTROTATIE Bodemvruchtbaarheid Rustteelten Meststofgebruik Onkruidonderdrukking Teeltrotatie biologische teelten Organische bemesting op de bio-percelen...6 KORRELMAÏS PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS WAARNEMINGEN OPKOMST Opkomsttabel Opkomstgrafiek OOGST Aantal kolven en planten per ha hoogtemetingen opbrengsten BESLUIT PROEFPLAN TRITICALE PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS RASSEN WAARNEMINGEN Opkomstpercentage Onkruidtelling Stand van de rassen Ziektetellingen Hoogtemeting Bloei Graanhaantje OOGST Korrelopbrengst bij 15% vocht Vochtgehalte en hectolitergewicht Overzicht triticale BESLUIT PROEFPLAN... 21

3 - 3 - AARDAPPELEN PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS RASSENPROEF Rassen aardappelen Opkomst Bodembedekking Phytophthora OOGST Opbrengst Relatieve opbrengst Procentuele verdeling van de sortering per varïeteit Bakproeven Evaluatie van de opbrengst van de laatste jaren OVERZICHT RASSEN Bespreking van de rassen Besluit PROEFPLAN CICHOREI PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS ONKRUIDBESTRIJDING WAARNEMINGEN OOGST GRASKLAVER PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS ONKRUIDTELLINGEN OOGST WAARNEMINGEN VELDBONEN PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS WAARNEMINGEN Opkomsttellingen Onkruidtellingen plagen Hoogtemeting OOGST Opbrengst BESLUIT PROEFPLAN... 44

4 - 4 - TEELTROTATIE 1 Algemeenheden bij de teeltrotatie Teeltrotatie is voor alle landbouwsystemen belangrijk. In de meest algemene vorm wordt teeltrotatie toegepast om bodemmoeheid te voorkomen. Dit leidde zelfs tot een uitzondering op de pachtwet in de vorm van cultuurcontracten. Deze contracten worden in Zuid-Limburg veel voor aardbeien, aardappelen, vlas en boomkwekerijgewassen gebruikt. In de biologische landbouw is het heel gewoon, zelfs noodzakelijk, om een ruime teeltrotatie aan te houden. 5 jaar is heel gewoon, zelfs 7 tot 8 jaar komen voor. Uiteraard is ook hier de bodemmoeheid een te voorkomen probleem. In biologische teelten tracht men met teeltrotatie echter meer te bereiken. 2 Bijkomende voordelen die bereikt worden door teeltrotatie 2.1 Bodemvruchtbaarheid Iedere teelt heeft een andere invloed op de bodem. Hakvruchten bijvoorbeeld, hebben meestal een negatieve invloed. De regelmatige grondbewerkingen, het traag dichtgroeien van de bodem en het - meestal - late oogsttijdstip zijn de voornaamste redenen voor dit probleem. Uiteraard is het gebruik van zware oogstmachines een bijkomend probleem dat niet te onderschatten is. Granen daarentegen vragen weinig grondbewerking, groeien de bodem snel dicht, de doorworteling van de bodem is zeer goed en ze worden in de zomer geoogst, meestal in droge bodemomstandigheden. 2.2 Rustteelten Het is voor iedereen duidelijk dat een braakjaar een rustjaar betekent voor de bodem. Hetzelfde effect kan ook met een aantal teelten bereikt worden. Granen en grassen zijn hiervan een gekend voorbeeld. Ze vragen relatief weinig meststoffen, de bodem heeft lang geen bewerking nodig. De structuur van de bodem verbetert. De bodem is na deze teelten in staat topprestaties te leveren. 2.3 Meststofgebruik Iedere teelt gebruikt meststoffen in andere verhoudingen. Dat ervaren we duidelijk door de verschillende hoeveelheden meststoffen die we moeten toedienen. Na de teelten blijven ook verschillende verhoudingen aan meststoffen over in de bodem. Met een uitgebalanceerde teeltrotatie kunnen we ook volgens meststofgebruik de teelten perfect op elkaar laten aansluiten. Met de beschikbare stikstof mag het duidelijk zijn: we komen er niet. Vlinderbloemigen zijn onontbeerlijk om een stikstoftekort te voorkomen. De juiste positie van de vlinderbloemige teelt in de rotatie is van groot belang om de stikstof optimaal te benutten. 2.4 Onkruidonderdrukking In cichorei kan gedurende een vrij lange periode onkruid kiemen, omdat er vrij lang licht tot op de bodem kan doordringen. Granen dekken de bodem veel sneller af. Hierdoor wordt het onkruid onderdrukt. De onkruiden die in graslanden voorkomen zijn van een gans andere aard dan de onkruiden in akkerbouwgewassen. De totaal andere beheersmaatregelen, zijnde enerzijds geen grondbewerkingen en

5 - 5 - maaien of grazen en anderzijds veelvuldige grondbewerkingen zorgen voor totaal verschillende biotoopsituaties met de daaraan gekoppelde plantengemeenschappen. Door op een perceel akkerland en grasland (grasklaver) met elkaar af te wisselen, worden de onkruiden van de beide biotoopsoorten verstoord en verzwakt. In de praktijk leidt dit tot een zeer goede onkruidonderdrukking. 2.5 Teeltrotatie biologische teelten achter PIBO achter PIBO tegen weg romeinse kassei centrale tegen weg centrale midden centrale achterkant 2007 Triticale Rode kool Veldbonen Cichorei Grasklaver Aardappel 2008 Aardappel Cichorei Triticale Veldbonen Rode kool Grasklaver 2009 Grasklaver Veldbonen Aardappel Triticale Cichorei Rode kool 2010 Rode kool Triticale Grasklaver Aardappel Veldbonen Cichorei 2011 Cichorei Aardappel Korrelmaïs Grasklaver Triticale Veldbonen 2012 Veldbonen Grasklaver Cichorei Korrelmaïs Aardappel Triticale

6 Organische bemesting op de bio-percelen Perceelsnaam Teelt N advies ZDM ton/ha E N / ha PIBO weg Aardappelen PIBO achter Cichorei Centrale weg Grasklaver Centrale midden Triticale Centrale achter Veldbonen Centrale achter Grasklaver Romeinse kassei Korrelmaïs Op basis van de grondontledingen en de teelt zijn we de bemesting gaan afstemmen per perceel. We zijn gaan rekenen met de totale stikstof. De triticale heeft een 80 E N/ha gekregen. Dit was nodig om van start te gaan na de lange winter. Er was weinig of geen insporing. Door de ideale periode duurde het niet lang vooraleer men het verschil zag van de bemesting. Ook heeft de triticale een derde fractie gekregen (32 E N) onder de vorm van een organische meststof (monterra nitrogen 13). Het grasland is bemest vlak na de winter. De eerste snede was goed. De grasklaver heeft een 80 E N/ha toegediend gekregen. Dit om het onkruid te onderdrukken en het gras vlot van start te laten gaan. De andere teelten hebben een 15 ton/ha toegediend gekregen. Dit is de maximum dosis die toegelaten is. We moeten niet alleen rekening houden met de maximale N-gift, maar ook met de toegelaten P-dosis per ha per jaar wat de beperkende factor kan zijn.

7 - 7-1 Proefopzet KORRELMAÏS Aangezien de biologische landbouwers verplicht zijn biologisch vermeerderd zaadgoed te gebruiken, dient er een marktonderzoek uitgevoerd te worden. Dit marktonderzoek zal gericht zijn naar de beschikbaarheid van bio-zaadgoed bij verschillende zaadproducenten. De biologische kippenhouders zijn vragende partij om biologische korrelmaïs aan te kopen. Dit is dan ook een rendabele teelt naar akkerbouwers toe. Zij hebben een verzekerde afzet van hun geoogst product en de kippenhouders hebben biologisch voeder voor hun kippen. Wij zijn op zoek gegaan naar biologische korrelmaïsrassen. Er zijn niet zoveel korrelmaïsrassen beschikbaar. Wel dubbeldoelrassen. Maar we zijn uitsluitend op zoek gegaan naar korrelmaïsrassen. Deze rassen zijn we gaan uitzaaien en gaan we vergelijken t.o.v. elkaar. Dit is een tweejaarlijkse proef in samenwerking met Provincie Limburg. 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: gras-klaver De voorvrucht van klaver zorgt voor stikstoffixatie en een extra stikstofgift bij vertering van de klaver. De gras-klaver werd gescheurd op b Bemesting: Zeugendrijfmest 15 ton/ha c Zaaien: 2 mei 14 mei d Variëteit: rassenproef in vier herhalingen en twee verschillende zaaitijdstippen nr Ras Verdeler BIO FAO 1. LG Limagrain ja Lapriora KWS ja Ronaldinio KWS ja Farmduo FARMSAAT ja Farmoso FARMSAAT ja 240

8 - 8 - e Werkzaamheden: Scheuren grasklaver Ploegen grasklaver Onderwerken drijfmest (Canadese eg) Aanleg vals zaaibed (compactor) Onkruid wieden vals zaaibed/opdrogen perceel (Canadese eg) Zaaien Schoffelen Wiedeg (agressief) Wiedeg (agressief) Schoffelen Schoffelen Er werd eerst geschoffeld. Dit gaf een zeer goed resultaat. Wel moest men letten bij die rijen die een slechte opkomst hadden. Er werd twee keer met de wiedeg door gereden. Daarna is er nog één keer geschoffeld. De onkruidbestrijding was inorde. Er is nog één uur manueel gewied. Het voornaamste onkruid was melganzevoet en akkerdistel (pleksgewijs). f Ontledingsuitslag van de bouwlaag ph: 6,7 (gunstig) %C: 1,6 (normaal) P: 20 (tamelijk hoog) K: 21 (normaal) Mg: 18 (tamelijk hoog) Ca: 256 (normaal) Na 2,8 (tamelijk laag) g Dieptestaal van de bouwvoor: Diepte in cm Grondsoort Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha PH-KCL % C 0 30 cm Lichte leem 28,7 6,7 6,6 1, cm leem 14,1 2, cm leem 10,8 1,8 3 Waarnemingen Het perceel is gelegen aan de kassei. De eerste maïs had last van de droogte. Hierbij was de opkomst zeer onregelmatig. Dit zien we wel op meerdere plaatsen dit jaar. De maïs die half mei is gezaaid had een veel betere opkomst. De opkomst is veel regelmatiger. Het ras LG vertoonde een lichtere kleur en een kleine groeiachterstand t.o.v. de andere rassen op 20 juni.

9 - 9-4 Opkomst 4.1 Opkomsttabel nr Ras Verdeler Opkomst 2 mei Opkomst 14 mei Opkomst % 1. LG Limagrain Lapriora KWS Ronaldinio KWS / / 4. Farmduo FARMSAAT Farmoso FARMSAAT Zaaidichtheid: korrels/ha 4.2 Opkomstgrafiek

10 Oogst Eerst werden de stalen geoogst op 9 november in droge omstandigheden. Het perceel werd geoogst op 11 november. We zien dat het vochtgehalte rond de 30 % ligt. In onderstaande tabel zien we het aantal planten, het aantal kolven per 100 planten en het aantal afhangende kolven. 5.1 Aantal kolven en planten per ha nr Ras Verdeler Planten/ha Aantal kolven/ 100 planten Afhangende kolven 1. LG Limagrain ,3 8 % 2. Lapriora KWS % 3. Ronaldinio KWS ,11 2 % 4. Farmduo FARMSAAT ,5 % 5. Farmoso FARMSAAT ,5 % Gemiddelde ,8 % 5.2 hoogtemetingen nr Ras Verdeler Planthoogte cm Hoogte kolfinplanting cm 1. LG Limagrain 265,1 99,5 2. Lapriora KWS 214,6 74,1 3. Ronaldinio KWS 221,3 93,3 4. Farmduo FARMSAAT 273,6 105,3 5. Farmoso FARMSAAT 259,1 97,5 gemiddelde 246,8 93,9 In bovenstaande tabel zien we dat er toch verschillen zijn tussen de rassen. Er zijn ook rassen die vrij lang waren.

11 opbrengsten nr Ras Verdeler Kg ds kolf vocht Kg korrel bij 15% 1. LG Limagrain , Lapriora KWS , Ronaldinio KWS , Farmduo FARMSAAT , Farmoso FARMSAAT , gemiddelde , In bovenstaande tabel zien we de opbrengsten van de rassen. We zien dat het ras Ronaldinio de beste opbrengst heeft ( kg/ha). Lapriora heeft de minst goede opbrengst ( kg/ha). Toch zien we dat dit ras nog een goede opbrengst heeft. In het algemeen zien we dat de maïs geoogst is aan een vochtgehalte van 30%. 6 Besluit Uit deze proeven kunnen we al besluiten trekken. We zien dat het ras Lapriora vrij klein blijft en er veel onkruid zich kan ontwikkelen. Er is meer onkruid tussen de rijen en de opbrengst is ook het minst. We zien dat Ronaldinio de beste opbrengst heeft. We zien dat beide rassen van KWS een goed vochtgehalte hebben. In de gangbare teelt was het ook een goed ras. De twee rassen van Farmsaat haalde ook een goede opbrengst.

12 Proefplan korrelmais zaai 14 mei Romeinse kassei zaai 2 mei

13 Proefopzet TRITICALE Het opzet van deze proef is het opvolgen van de biologische teelt van triticale. Er is een rassenproef uitgezaaid met 6 verschillende rassen. De bedoeling is de rassen onderling gaan te vergelijken met elkaar. Per ras zijn er drie herhalingen aangelegd. Het doel van deze proef is om de rassen te vergelijken op twee locaties. De andere proef ligt in West-Vlaanderen. De bedoeling is om de technische en de economische haalbaarheid van de teelt verder te bestuderen. Ook is het belangrijk om te kijken welke verschillen we kunnen waarnemen. Het gaat dan over de groei, grondbedekking, de ziekten en de opbrengsten van de verschillende rassen. Triticale kan geoogst worden voor zowel de korrel als de gehele plant silage (GPS) Voor de aanleg van de proef werken wij volgens het protocol van LCG en WPA (D. Wittouck). Bij ons wordt ze enkel geoogst voor de korrelopbrengst. Dit is een demonstratieproef in samenwerking met het interprovinciaal proefcentrum voor de biologische teelt (vzw). 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: veldbonen b Zaaidatum: c Zaaidichtheid: 400 korrels per m 2 d Onkruidbestrijding: wiedeggen De eerste wiedegbeurt was op 23 maart. Dit was vroeg. De grond was net voldoende opgedroogd, zo bekomt men de ideale omstandigheden. Te droog is niet goed (weinig effect) e Bemesting: 1 e fractie Zeugendrijfmest 80 E N e fractie Monterra 32 E N De bemesting gebeurde vroeg. De triticale stond er zwak bij. De bemesting werden uitgevoerd in ideale omstandigheden. f Ontledingsuitslag van de bouwlaag: ph: 6,7 (gunstig) %C: 1,8 (tamelijk hoog) P: 19 (normaal) K: 25 (tamelijk hoog) Mg: 16 (tamelijk hoog) Ca: 234 (normaal) Na: 2,1 (laag)

14 g Dieptestaal van de bouwvoor: Diepte in cm Grondsoort Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha PH-KCL % C 0 30 cm Lichte leem 21,7 10,6 6,6 1, cm leem 25,0 3, cm leem 15,3 1,0 3 Rassen nr Ras Verdeler BIO DKG Kg/ha 1. Agostino Sw seed NCB 46, Constant Lemaires deffontaines NCB 44, Grandval Agri-obtentions NCB 47, Orval Agri-obtentions NCB 55, Vuka Sem-partner NCB 43, Azzerti* Clovis Matton NCB 40, (zaai aan 400 korrels/m²) * wintertarwe De rassenkeuze gebeurt in samenwerking met het PCBT. De rassen werden uitgezaaid in 3 herhalingen. In totaal zijn er 6 variëteiten uitgezaaid. De buitenste zaaipijpen van het graanzaaimachine werden dicht gezet. Zo creëren we een opening van 25 cm tussen de rassen onderling. We voorkomen zo dat de rassen door elkaar gaan groeien en krijgen we een correcter beeld per ras tijdens de tellingen en de oogst.

15 Waarnemingen 4.1 Opkomstpercentage De opkomsttelling is uitgevoerd op Door de zware winter was de opkomst minder. Juist de rassen Orval en Grandval hadden een mooie stand van het gewas. Grandval staat gekend voor een goede start. Deze twee rassen hadden boven de 250 planten per m². De andere rassen hadden een gemiddelde opkomst tussen de 150 en 200 planten per m².

16 Onkruidtelling De onkruidtelling werd uitgevoerd voor de wiedeggen, vlak na de winter. De eerste wiedegbeurt werd ook uitgevoerd in ideale omstandigheden. De meest voorkomende onkruiden waren kamille, perzikkruid en akkerdistel. Er stonden zo een 30 tot 40 onkruiden per m². Van 1 tot 4 in de tabel= aantal tellingen 4.3 Stand van de rassen

17 Ziektetellingen In onderstaande tabel zijn de ziektetellingen weergegeven. Ras Bladseptoria Gele roest Bruine roest witziekte Agostino 7, Constant 6, Grandval 6, Orval 5, Vuka 6, Azzerti* 4, Score: 1 ziek Score: 9 Gezond Tot op heden is er weinig of geen legering merkbaar bij de rassen. 4.5 Hoogtemeting De hoogtemeting is uitgevoerd op 06 juni De hoogtemeting gaan we bepalen om de stro opbrengst te kennen. We doen dit voor elk ras apart. Ook kan dit een maat zijn om de legering te voorspellen. Een ras van 1,2 m zal minder lang recht blijven staan dan een ras dat maar 1 meter hoog is. Toch is dit geen referentie. Een hoger ras kan langer recht blijven dan een minder hoog gewas. Tussen de rassen onderling zijn er vele verschillen. We zien wel duidelijk dat Agostino veel minder hoog is als de rest. Tot op heden was geen enkel ras gaan legeren.

18 *=Wintertarwe 4.6 Bloei Op 14 mei waren de eerste aren uit van sommige rassen. Dit is 14 dagen vroeger dan normaal. Op deze datum was het graanhaantje ook zichtbaar. Er werd geen legering vastgesteld van geen enkel ras. Ook bleef de ziekte heel beperkt van de rassen. Eind mei stonden de rassen in bloei. Dit is een 14 vroeger dan normaal. 4.7 Graanhaantje We zien elk jaar de aantasting van het graanhaantje stijgen. Ook in de gangbare landbouw. Wel heel opmerkelijk is dat op hetzelfde perceel er weinig aantasting is in de triticale, maar in de tarwe was de schade veel groter.

19 Oogst Op 2 augustus werd de triticale geoogst. Door de goede omstandigheden was het vochtgehalte ideaal en kon er vlot geoogst worden. Die periode was er nog goed weer. Sindsdien is het weer minder geweest. Er werden 4 herhalingen geoogst van de 6 rassen. 5.1 Korrelopbrengst bij 15% vocht In de onderstaande tabel vinden we de oogstgegevens terug van de rassen uitgedrukt in kg/ha. Nr Ras Kg/ha (15% vocht) Rel. tov gem 1 Agostino Constant Grandval Orval Vuka Azzerti wt Triso zt gemiddelde In de tabel zien we dat de opbrengsten iets hoger liggen dan het voorgaande jaar. Toch hebben we, van het perceel, een gemiddeld gewicht van 6194 kg/ha. Het ras Grandval had de hoogste opbrengst (7053 kg/ha). Talentro had de laagste opbrengst (5894 kg/ha).

20 Vochtgehalte en hectolitergewicht In deze tabel zien we de opbrengsten met daarnaast het vochtgehalte en het hectolitergewicht. Zo kunnen we de rassen onderling gaan vergelijken. Het graan was sneller droog door de goede weersomstandigheden en de mindere stand van het gewas. Nr Ras Opbrengst kg/ha Vochtgehalte hectolitergewicht 1 Agostino , Constant , Grandval , Orval , Vuka , Azzerti wt , Triso zt , Overzicht triticale 2011

21 Besluit De zaai gebeurde in goede omstandigheden en niet te laat (8/11/10). Er is een week na zaai heel veel neerslag gevallen waardoor het perceel is overstroomd. De opkomst van de rassen was moeilijk. De triticale is te klein de strenge winter in gegaan. Maar heeft zich goed herpakt in het voorjaar. De onkruidbestrijding is zoals elk jaar geen probleem. Er is dan ook maar twee keer met de wiedeg door de triticale gereden. Wel zijn er twee fracties gegeven aan het graan. Een eerste fractie met drijfmest en een derde fractie met een biologisch kunstmest (monterra 13). De derde fractie zorgde toch voor een meeropbrengst. Door de droogte was het graan niet hoog en bleef de ziekte weg. De oogst gebeurde in goede omstandigheden. De opbrengst was ook goed, ondanks de droogte en de mindere goede start. Toch hebben we, van het perceel, een gemiddeld gewicht van 6194 kg/ha. Het ras Grandval had de hoogste opbrengst (7053 kg/ha). Talentro had de laagste opbrengst (5894 kg/ha). 7 Proefplan

22 Proefopzet AARDAPPELEN Variëteitenproef in samenwerking met het PCBT te Beitem. Doel is om samen met het PCBT op zoek te gaan naar variëteiten die geschikt zijn voor de biologische teeltwijze. Hiertoe worden 6 verschillende variëteiten vergeleken op gebied van grondbedekking, groei, ziekteaantasting, productie en economische waarde per ha. Dit jaar ligt de proef specifiek richting chipsafzet. We gaan rassen vergelijken qua bakkleur. De proeven gebeuren telkens in drie herhalingen waarbij een buffer van Désireé wordt voorzien om de phytopthoradruk in het perceel homogeen te houden. Binnen de proef wordt er ook onderzoek gedaan naar mechanische onkruidbestrijding. Dit is een demonstratieproef in samenwerking met het interprovinciaal proefcentrum voor de biologische teelt (vzw). 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: Triticale b Plantdatum: c Variëteiten d Plantafstand per variëteit: 30 cm x 75 cm e werkzaamheden: - Ploegen Bemesten drijfmest Onderwerken drijfmest met Canadese eg Klaarleggen aardappelperceel rotoreg (diep) Poten aardappelen Poten van proeven Wiedeggen Aanaarden Aanaarden Aanaarden f Ontledingsuitslag bodemstaal: ph: 7,0 (tamelijk hoog) %C: 1,6 (normaal) P: 23 (tamelijk hoog) K: 21 (normaal) Mg: 16 (normaal) Ca: 283 (normaal) Na: 2,6 (tamelijk laag)

23 g Dieptestaal van de bouwvoor: Diepte in cm Grondsoort Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha PH- KCL % C 0 30 cm zandleem 23,5 5,4 7,2 1, cm Lichte leem 21,0 3, cm leem 19,6 2,7 h Bemesting: Zeugendrijfmest 110 E N Patentkali 290 E K Rassenproef 3.1 Rassen aardappelen Ras Pootgoedbedrijf Kookeig. Biologisch pootgoed 1 Agria Agrico Vast kokend/chips NCB 2 Lady Rosetta Meijer Chips NCB 3 Ballerina Danespo Vast kokend NCB 4 Heidi Norika Vast kokend NCB 5 Pyrol Binst Chips NCB 6 Lady Claire Meijer Chips NCB

24 Opkomst De proef is eind april gepland. Door de droge weersomstandigheden was er pas anderhalve maand later een opkomst. De rassen Agria en Heidi hadden een goede start. Deze hadden een gelijkmatige en mooie opkomst. De rassen Ballerina en Lady Claire hadden een mindere startgroei. De startgroei kan belangrijk zijn voor de onkruidbestrijding. Tabel: 0 = 0% 10 = 100% Toch heeft Ballerina zich goed herpakt. We zien wel dat de rassen Agria, Ballerina en Heidi een goede eind opkomst hadden. Het is belangrijk in de bioteelt een ras te hebben dat snel de rijen dicht heeft. Het ras moet wel geschikt zijn voor de afzet per bedrijf.

25 Bodembedekking Tabel: 0= slecht (tabel begint bij 5, dus het verschil is klein van de rassen) 10= zeer goed Belangrijk voor de biologische teelt is ook dat de rassen zo snel mogelijk de rijen dicht hebben. Zo zien we dat de rassen Frieslander en Nicola de beste bodembedekking hebben. Deze heeft de rijen bijna dicht. Toluca heeft de minst goede loofontwikkeling. De andere rassen zitten hier tussen in. De aardappelen hadden weinig last van de droogte. Half juni was er nog geen bloei zichtbaar. Wel was er al droogteschade, maar dat was ook rasafhankelijk.

26 Phytophthora De waarnemingen werden telkens in 3 herhalingen uitgevoerd. De schadebeoordeling gebeurde volgens de PD- schaal. PD-schaal % aangetast Score Ziektebeeld 0 10 niet aangetast 0-1 9,5 1 ziek blaadje per plant zieke blaadjes per plant zieke blaadjes per plant Meer dan 10 zieke blaadjes % vlekjes (ziek) % vlekjes (ziek) % blad is vernietigd % blad is vernietigd % blad is vernietigd nagenoeg 100% van het blad is afgestorven, de stengels zijn afgestorven maar staan nog overeind alle planten zijn afgestorven, blad en stengel verdroogd PD-scores per variëteit Nr Ras 12/07/ /08/ Agria Lady Rosetta Ballerina Heidi Pyrol Lady Claire 5 1 koperbehandeling 08/06/ g/ha koperhydroxide 15/06/ g/ha (+ bio-pyretrex) 22/06/ g/ha koper 28/06/ g/ha koper 04/07/ g/ha Koper 12/07/ g/ha Koper 18/07/ g/ha Koper 22/07/ g/ha Koper

27 Oogst Door de droge maanden april en mei was de groei van aardappelen goed. De ruggen waren toch fel uitgedroogd. Rond de knol bleef het wel vochtig. In juli en augustus is het wel minder goed weer geweest. Het loof was begin augustus volledig afgestorven door de ziekte. Wel zien we dat de knollen van verschillende rassen mooi groot zijn. We zijn twee keer moeten gaan loofklappen. Op het einde van de teelt was er veel onkruid aanwezig op het perceel. We zijn gaan oogsten op 15 september. De oogst verliep onder goede omstandigheden. Een maand later zijn de rassen geoogst. 4.1 Opbrengst nr ras Opbrengst (kg/ha) Middenmaat (kg/ha) Groot (kg/ha) Martkbare Opbrengst (kg/ha) 1 Agria Lady rosetta Ballerina Heidi Pyrol Lady claire Gemiddeld We hebben dit jaar top opbrengsten en aardappelen zonder rotte knollen. In de tabel zien we de opbrengsten van de verschillende rassen. Enkel de rassen Agria en Lady Rosetta hebben een heel goede opbrengst. Het gemiddelde ligt ook een stuk hoger dan voorgaande jaren. Enkel het ras Agria heeft een goede diktemaat. We zien dit jaar minder grote verschillen tussen de rassen. Zo heeft het ras Heidi weinig of geen dikke knollen. Het ras agria heeft dan veel dikke knollen. Ook in de marktbare opbrengst zien we verschillen. Er is weinig diktemaat bij de rassen. Dit komt doordat het rassen zijn specifiek voor de chipsindustrie. Deze rassen mogen ook weer niet te dik zijn.

28 Relatieve opbrengst nr ras Opbrengst in % Middenmaat % Groot % % Marktbare opbrengst 1 Agria Lady rosetta Ballerina Heidi Pyrol Lady claire Gemiddeld Procentuele verdeling van de sortering per varïeteit nr ras Opbrengst Kg/ha Middenmaat % Groot % % Marktbare opbrengst 1 Agria % 40% 84% 2 Lady rosetta % 29% 89% 3 Ballerina % 16% 87% 4 Heidi % 10% 85% 5 Pyrol % 17% 92% 6 Lady claire % 17% 93% Gemiddeld % 21% 88% De marktbare opbrengst ligt gemiddeld rond de 88%. Dit is zeer hoog. De waarden liggen allemaal rond dezelfde waarde. Het is een goed jaar geweest voor de aardappelen qua opbrengst.

29 Bakproeven nr ras OWG PIBO OWG lani Suikers Bakkleur 1 Agria Lady rosetta Ballerina 394 / / / 4 Heidi 386 / / / 5 Pyrol Lady claire Gemiddeld 422 / / / Zo te lager het suikergehalte, zo te beter de bakkwaliteit Bakkleur: 0= slecht 10 = super 7 = goed en aanvaarbaar 4.5 Evaluatie van de opbrengst van de laatste jaren nr variëteit Agria Biogold / 3 Lady claire / / / Sarpo Mira / / / 5 Triplo / / / 6 Bionica / / / 7 Toluca /

30 Overzicht rassen In bovenstaande grafiek zien we alles van de rassen bij elkaar. Van opbrengst tot oogst. Sommige rassen hebben een minder goede start, maar een goede opbrengst zoals Agria. Andere rassen scoren in het algemeen goed zoals Lady rosetta. Andere rassen beginnen goed maar hebben een minder goede opbrengst. 5.1 Bespreking van de rassen De rassen zijn begin september geoogst. De aardappelen volle velds zijn een maand later gerooid. De aardapelen zijn een maand later gesorteerd. Om de rassen goed te kunnen onderscheiden van de gangbare rassen. Dit jaar hadden we weinig last van rotte aardappelen tijdens de bewaring van aardappelen. De opbrengsten van de rassen was goed naargelang de eerste droge maanden. Eerst was het twee maanden te droog. Dan de laatste maanden was het te nat. Er zijn vele verschillen tussen de rassen. Sommige rassen hadden een snelle opkomst en een snelle bodembedekking. Andere rassen groeiden minder snel door de droogte. Ballerina had het meeste last van de ziekte. Alle rassen hadden een goede tot zeer goede opbrengst. Zo n hoge opbrengsten hebben we lang niet meer gehad. Hieronder een bespreking van elk ras apart Agria Agria heeft zich dit jaar weer eens bewezen. Het blijft een goed standaard ras. We zien dat het ras goed tegen de droogte kan. Dit zien we over meerdere jaren heen. Vrijwel het beste ras in onze rassenproef. Het ras had een opbrengst van kg/ha. Ook had het ras een mooie diktemaat. Dit ras blijft zich bewijzen

31 in de biolandouw. Het ras heeft een goede marktbare opbrengst. Misschien is dit een ras dat geschikt is voor de chipsindustrie voor onze gronden. Agria heeft een goede opbrengst, een goede korte bewaring maar een minder goede lange bewaring. Het probleem dit jaar is dat de agria te dik is voor chipsindustrie Lady Rosetta Lady rosetta heeft een minder goede start maar op het einde van de teelt valt dit ras mee. Het ras heeft een goede opbrengst (39 ton/ha). Dit is ook typisch een chipsras. Dit zien we aan het aantal dikke knollen. De diktemaat valt ook goed mee. Het ras heeft voldoende knollen ondanks de droge ruggen. Lady Rosetta is goed bestendig tegen de ziekte. Lady rosetta is een rode aardappel die zelfs iets meer opbrengt dan onze Lady Claire Ballerina Ballerina is geen chips ras, maar een consumptie aardappel. Het heeft een minder goede start en een bodembedekking. Opvallend is wel dat het ras snel last heeft van de ziekte. Het loof is het eerst afgestorven. Dit verhoogt de onkruiddruk. Toch behaalt Ballerina een goede opbrengst (36 ton/ha). Wel zien we dat het ras weinig dikke knollen heeft. We zien in het algemeen dat ballerina minder scoort op verschillende gebieden Heidi Dit is ook een consumptie aardappel. Het ras heeft grotere verschillen. Het heeft een gemiddelde opkomst, maar een goede bodembedekking. Toch was dit ras snel uitgegroeid qua opkomst. Het ras heeft de minst goede opbrengst (26 ton/ha). We zien ook dat het ras heel weinig dikke knollen heeft. Het ras is ook gevoeliger aan de ziekte dan andere rassen. Het ras heeft nog maar kleine knollen begin juli Pyrol Dit is ook een chipsras. Voor de chipsindustrie hebben we gelijkvormige aardappelen nodig. We zien dat dit chipsras de minst beste opbrengst heeft: 31 ton/ha. We zien wel dat het ras beter tegen de ziekte kan dan een Lady Claire of een Ballerina. Wel zien we dat het loof blijft groeien. Dit zien we aan de tweede opkomsttelling. Pyrol heeft weinig knollen begin juli Lady Claire Dit ras hebben we ook in buiten proef staan. Dit ras heeft een mooie vorm van aardappel en een goede opbrengst (33 ton/ha). We zien ook dat het een goede marktbare opbrengst heeft. Het ras kan goed tegen de ziekte en is lang groen gebleven. Het ras blijft afzet zeker. Lady claire heeft een mooie diktemaat begin juli en een behoorlijk aantal knollen. 5.2 Besluit Het was een goed jaar voor de biologische aardappelen. Met goede opbrengsten en weinig rotte aardappelen. Men zegt dat een droog jaar altijd goede opbrengsten heeft. Alle rassen bewaarden vrij goed. Juist zouden de aardappelen begin september kunnen gerooid worden, naar onkruiddruk toe, en niet eind oktober.

32 Proefplan Weg 3 meter 4 rijen VERKAVELINGSWEG

33 CICHOREI 1 Proefopzet In deze proef ligt de onkruidbestrijdingsproef. Er wordt onderzoek uitgevoerd naar de verschillende onkruidbestrijdingstechnieken. Met de nieuwe machines kunnen we de onkruidbestrijding gaan optimaliseren. De biologische cichorei is een teelt die zeer arbeidsintensief is. Er is enorm vraag om deze teelt te telen. Door het arbeidsintensieve werk is de interesse voor deze teelt klein. Toch blijft de prijs en de vraag stijgen naar dit product en wordt er onderzoek gedaan naar de ideale teeltomstandigheden en verschillen tussen de rassen. 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: Kolen b Zaaidatum: c Zaaiafstand: 7,4 x 45cm d Zaaimachine: Accord 6 rijen e Variëteiten: naaktzaad Orchies f Bodembewerkingen: - Ploegen Afslepen Vals zaaibed Opentrekken akker (Canadese eg) Klaarleggen met compactor (2) g Ontledingsuitslag van de bouwlaag: ph: 6,6 (gunstig) %C: 1,2 (normaal) P: 24 (tamelijk hoog) K: 22 (tamelijk hoog) Mg: 13 (normaal) Ca: 210 (normaal) Na: 2,6 (tamelijk laag)

34 Onkruidbestrijding De kieming was ideaal van de cichorei. De grond lag voldoende fijn. Na de zaai hebben we een droogteperiode gekend. Hierdoor is het onkruid minder gaan kiemen en zijn we deze gemakkelijker onder controle houden. Toch is er voldoende handwerk in de rij. Schoffelen cichorei (kantmessen) Wiedeg (agressief en goede werking) Wiedeg (agressief en goede werking) Schoffelen cichorei ( 2 schoffels) Door gebruik te maken van het wiedbed hadden we veel minder handwerk. Met het wiedbed werken is veel aangenamer dan met de hak. 4 Waarnemingen Er was een vals zaaibed aangelegd. Door de droge periode was er weinig onkruid gekiemd. Door het perceel direct zaaiklaar te leggen en te zaaien hadden we een zeer goede opkomst. We hadden ondanks de droge omstandigheden een voldoende vochtige bodem. De kieming verliep perfect. Door de droogte was er een lage onkruiddruk. Ondanks de droogte groeide de cichorei perfect verder. Op dat moment heeft hij een voorsprong ten opzichte van andere jaren. 5 Oogst De oogst verliep na een droge periode. Door de goede oogstmachine en de goede bodem bleef de tarra beperkt. Het was echter niet nodig om de cichorei te reinigen. De opbrengsten zijn hoog de laatste jaren. Dit heeft te maken met de goede start van de cichorei. Op 17 november zijn we gaan rooien. De wortels direct gaan reinigen en direct op een wagen geladen. Op 18 november is de biologische cichorei geleverd aan So No dé in Frankrijk. Het is belangrijk dat er zo weinig mogelijk aarde wordt getransporteerd. Datum Kg/ha De laatste twee jaar hebben we hoge opbrengsten. Ook het onkruid wordt goed onder controle gehouden.

35 Proefopzet GRASKLAVER We hebben dit jaar geopteerd om één variëteit te zaaien. Wel zijn we op zoek gegaan naar biologisch zaad. Ook zijn we direct de rode klaver gaan mengen. Voor een akkerbouwbedrijf is het ook niet gemakkelijk om biologische afnemers te vinden. De biologische veehouders hebben zelf voldoende gras. Het gras is afkomstig van het zaaizaadbedrijf Camena Samen. 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: aardappelen b Zaaidatum: c Zaaidichtheid 45 kg/ha d variëteit: Italiaans raaigras: Fabio Rode klaver: Titus e Bodembewerkingen: Vaste tand cultivator Rotoreg en zaaimachine f Bemesting: Zeugendrijfmest 80 E N g Ontledingsuitslag van de bouwlaag ph: 7,3 (gunstig) %C: 1,5 (normaal) P: 15 (normaal) K: 26 (tamelijk hoog) Mg: 28 (hoog) Ca: 377 (tamelijk hoog) Na 2,0 (laag)

36 pl/m² Onkruidtellingen Onkruid in gras-klaver = het aantal herhalingen van tellen 4 Oogst We zijn gaan zaaien aan 45 kg/ha. Zelf zijn we de rode klaver gaan bijmengen wat goed gelukt is. Door het goede voorjaar is er één keer bemest. Hierdoor is het gras sterk gaan groeien. De eerste snede was vrij goed. Er werden 7 ronde balen geoogst van een 33 are opp (23 balen/ha). Deze balen zijn ingewikkeld en verkocht. Na de eerste snede is er bemest. De tweede snede was iets minder zwaar. Dit heeft te maken met de droogte na de eerste snede. Door de droogte is ook het gras sneller in aar te komen staan. Toch had het gras nog een goede kwaliteit. De opbrengst van de derde snede was nog lager dan van de tweede snede. Deze snede leverde 3 ronde balen (9 balen/ha) gras op. 5 Waarnemingen Door de strenge winter is het gras vrij klein gebleven. In het voorjaar is er drijfmest gereden. De bemesting van de eerste snede was voldoende. Na de eerste snede is er bemest met een organische meststof (monterra 13). De eerste snede was een zware snede. De tweede snede was minder zwaar maar toch nog voldoende. Ook door de droogte was de tweede snede minder zwaar. Het gras kwam ook sneller in aar door de droogte. Ook de derde snede was minder door de droogte. Het gras is niet speciaal voor productie maar vooral als rustteelt.

37 Proefopzet VELDBONEN De afzetmarkt voor veldbonen is moeilijk. Wel is er vraag naar geoogst product. Toch is de teelt niet zo gemakkelijk. Dit jaar hebben we een variëteitenproef aanliggen. We zijn 8 rassen gaan uitzaaien in drie herhalingen. We gaan elk ras beoordelen van opkomst tot opbrengst. Binnen de biologische teelt is het belangrijk dat er een samenwerking is tussen de akkerbouwer en veeteler. Ook zijn we de veldbonen gaan mengen met andere teelten (wikken klaver en zomertarwe) om het onkruid te onderdrukken. Ook is het belangrijk voor de veehouder dat hij weet welk ras te zaaien dat past op zijn bedrijf (100% bio). De akkerbouwer heeft hierdoor een verzekerde afzet en de veeteler heeft voor een redelijke prijs krachtvoeder voor zijn vee. Dit is een demonstratieproef in samenwerking met het interprovinciaal proefcentrum voor de biologische teelt (vzw). 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: Cichorei b Zaaidatum: c Zaaidichtheid: 50 korrels per m² zaaidiepte 3 cm d bodembewerkingen: - Ploegen Opentrekken akker (2 keer Canadese eg) Rotoreg + graanzaaimachine (kuhn) e Rassen Ras Zaadhuis DKG Kg/ha 1 Espresso RAGT(France) Pyramid Limagrain Nickerson Betty RAGT(France) Divine Agri-obtentions Lady RAGT(France) Louxor Lemaire Deffontaines Mandoline RAGT(France) Fabelle RAGT(France) f Onkruidbestrijding: Wiedeg

38 De uitval door wiedeggen was nihil, er werden geen verschillen geteld voor en na het wieden. Het wieden gebeurde tot op het bladstadium, de steeltjes van de bonen zijn dan nog flexibel genoeg om terug recht te komen na het wieden. Vanaf het moment dat de bonen meer dan 14 bladeren gevormd hebben is het wieden niet meer mogelijk doordat de stengels te hol zijn geworden. Het gewas groeit de bodem zeer snel dicht, daardoor wordt het onkruid dat nog laat opkomt verstikt door de bonen. Er werd gewied met een tractor met smalle banden om schade te voorkomen. Zo stonden de veldbonen er onkruidvrij bij. Het onkruid bleef klein en verstikte door de veldbonen. g Ontledingsuitslag bodemstaal ph: 6,5 (gunstig) %C: 1,8 (tamelijk hoog) P: 20 (normaal K: 19 (normaal)) Mg: 14 (normaal) Ca: 205 (normaal) Na: 1,2 (laag)

39 Waarnemingen 3.1 Opkomsttellingen De opkomst was matig tot goed. Toch zijn er verschillen tussen de rassen. Espresso, Betty en Lady hebben een minder goede opkomst. Deze rassen hebben een opkomst van 30 pl/m². Dit is een opkomst percentage van 60 % wat zeker niet goed is. Divine, Mandoline en fabelle hebben de beste opkomst. We hebben veel last gehad van plagen, zeker onderaan op het perceel voor alle rassen.

40 Onkruidtellingen Er zijn geen specifieke onkruidtellingen uitgevoerd. Voor de wiedegbeurten stonden er een 60 tot 80 onkruiden per m². Door de droogte waren er toch nog veel onkruiden gekiemd. Door de 2 de en de 3 de wiedegbeurt en de sterke groei van de veldbonen bleven deze onkruiden ook klein en werden deze verstikt. Toch zien we dat een teelt zonder doorzaai moeilijk gaat. Er is veel ruimte over en kunnen er onkruiden kiemen. Bij de doorzaai zien we dat er veel minder onkruiden kiemen. Wel zien we dat er onderdrukking is van de tarwe naar de bonen toe. Volgend jaar de zaaidichtheden nog verlagen van de tarwe.

41 plagen wanneer de veldbonen net boven stond hadden we veel last van duiven. Hierdoor zijn we linten gaan plaatsen. Dit had effect maar te laat. Een kleine periode later hadden we fel last van konijnen. De schade is zichtbaar gebleven. 3.4 Hoogtemeting Mengteelt ras Hoogte cm bonen Hoogte bonen cm Hoogte tarwe cm 1 Espresso 74 2 Pyramid 71 3 Betty 82 4 Divine 75 5 Lady 85 6 Louxor 81 7 Mandoline 69 8 Fabelle 81 9 Alleen bonen Bonen + 50 kg tarwe Bonen + 75 kg tarwe Bonen+100 kg tarwe 64 80

42 Oogst Er werd geoogst op 20 augustus De weersomstandigheden lieten het niet toe om de bonen droog genoeg te oogsten. Door telkens maar een korte droge periode te hebben, zijn we de bonen gaan oogsten op die datum. De bonen hadden last van de droogte gehad tijdens hun groei. Dit zagen we ook aan de opbrengst. 4.1 Opbrengst In onderstaande tabel staan de opbrengsten en het vochtgehalte. nr Ras Kg/ha (15%) % vocht 1 Espresso ,8 2 Pyramid ,3 3 Betty ,4 4 Divine ,5 5 Lady ,1 6 Louxor ,7 7 Mandoline ,3 8 Fabelle ,4 Gemiddelde ,8 Het gemiddelde lag rond de 2969 kg/ha. Ondanks de zware druk van plagen en van droogte, zien we dat de bonen een goede opbrengst hebben gebaald. Twee rassen (Betty en Louxor) hebben een hogere opbrengst dan andere rassen.

43 Besluit De opkomst van de rassen was slecht tot matig. Er was heel veel duivenschade waardoor één herhaling moest geschrapt worden uit de proef. De opbrengst was goed. we zien dat espresso een lage opkomst heeft maar dit goed maakt met de opbrengst. In onze regio zien we dat enkel veldbonen een moeilijke teelt is. Er kan zich teveel onkruid ontwikkelen. Een mengteelt daarentegen geeft veel beter resultaat en een hogere opbrengst. Er zijn geen opbrengsten bepaald van de mengteelten, wat in de toekomst wel gaat gebeuren.

44 Proefplan m Alleen veldbonen veldbonen veldbonen veldbonen veldbonen bonen zomertarwe zomertarwe zomertarwe wikke klaver witte 50 kg/ha 100 kg/ha 75 kg/ha m perceel 40 m VERKAVELINGSWEG