- 1 - Eindredactie: An Bellen, Jessica ollislagers, Gunther Leyssens, Gerard Stevens, Elly Vanspauwen,

Transcriptie

1 - 1 - Deze brochure is een uitgave van: vzw PIBO-Campus Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs Provincie Limburg, Agrivisie, kenniscentrum voor landbouw De proefveldwerking gebeurt in samenwerking met: Bodemkundige Dienst, Heverlee (Ir. J. Bries) Suikerindustrie-suikerfabriek Oreye (J. Piffet) Provinciaal Centrum voor Biologische Teelten, Beitem (Ir. L. Delanote) PCF Tongeren (ir. Sven Clemens) Werkgroep biologische landbouw: Gunther Leyssens, Jos De Clercq Losse medewerkers: Miet Broux, Jos Fagard, Guido Haesen, Marc Van Eyck, Jos Fagard jr., An Bellen, Dieter Cauffman, Jeroen Daniëls, Sander Hoogstijns Eindredactie: An Bellen, Jessica ollislagers, Gunther Leyssens, Gerard Stevens, Elly Vanspauwen, Verantwoordelijke uitgever: Gunther Leyssens Sint-Truidersteenweg Tongeren biolandbouw@pibo.be Dit demonstratieproject wordt medegefinancierd door 2010 uitgegeven door vzw Pibo-campus Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigt worden door middel van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever

2 - 2 - Inhoudsopgave TEELTROTATIE ALGEMEENHEDEN BIJ DE TEELTROTATIE BIJKOMENDE VOORDELEN DIE BEREIKT WORDEN DOOR TEELTROTATIE Bodemvruchtbaarheid Rustteelten Meststofgebruik Onkruidonderdrukking Teeltrotatie biologische teelten Bemesting op de bio-percelen... 7 KOLEN PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS WAARNEMINGEN PROEFPLAN TRITICALE PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS RASSEN WAARNEMINGEN Opkomsttelling Onkruidtelling Ziektetellingen Hoogtemeting Waarnemingen PROEFPLAN AARDAPPELEN PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS RASSENPROEF Rassen...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3.2 Opkomst loofontwikkeling Phytophthora FUNGICIDEPROEF PROEFPLAN... 27

3 - 3 - CICHOREI PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS RASSENPROEF... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 4 ONKRUIDBESTRIJDING WAARNEMINGEN PROEFPLAN... FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. GRAS-KLAVER PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS Oogst Waarnemingen VELDBONEN PROEFOPZET PERCEELSGEGEVENS WAARNEMINGEN Opkomsttellingen Onkruidtellingen Waarnemingen Hoogtemeting PROEFPLAN... 37

4 - 4 - TEELTROTATIE 1 Algemeenheden bij de teeltrotatie Teeltrotatie is voor alle landbouwsystemen belangrijk. In de meest algemene vorm wordt teeltrotatie toegepast om bodemmoeheid te voorkomen. Dit leidde zelfs tot een uitzondering op de pachtwet in de vorm van cultuurcontracten. Deze contracten worden in Zuid-Limburg veel voor aardbeien, aardappelen, vlas en boomkwekerijgewassen gebruikt. In de biologische landbouw is het heel gewoon, zelfs noodzakelijk, om een ruime teeltrotatie aan te houden. 5 jaar is heel gewoon, zelfs 7 tot 8 jaar komen voor. Uiteraard is ook hier de bodemmoeheid een te voorkomen probleem. In biologische teelten tracht men met teeltrotatie echter meer te bereiken. 2 Bijkomende voordelen die bereikt worden door teeltrotatie 2.1 Bodemvruchtbaarheid Iedere teelt heeft een andere invloed op de bodem. Hakvruchten bijvoorbeeld, hebben meestal een negatieve invloed. De regelmatige grondbewerkingen, het traag dichtgroeien van de bodem en het - meestal - late oogsttijdstip zijn de voornaamste redenen voor dit probleem. Uiteraard is het gebruik van zware oogstmachines een bijkomend probleem dat niet te onderschatten is. Granen daarentegen vragen weinig grondbewerking, groeien de bodem snel dicht, de doorworteling van de bodem is zeer goed en ze worden in de zomer geoogst, meestal in droge bodemomstandigheden. 2.2 Rustteelten Het is voor iedereen duidelijk dat een braakjaar een rustjaar betekent voor de bodem. Hetzelfde effect kan ook met een aantal teelten bereikt worden. Granen en grassen zijn hiervan een gekend voorbeeld. Ze vragen relatief weinig meststoffen, de bodem heeft lang geen bewerking nodig. De structuur van de bodem verbetert. De bodem is na deze teelten in staat topprestaties te leveren.

5 Meststofgebruik Iedere teelt gebruikt meststoffen in andere verhoudingen. Dat ervaren we duidelijk door de verschillende hoeveelheden meststoffen die we moeten toedienen. Na de teelten blijven ook verschillende verhoudingen aan meststoffen over in de bodem. Met een uitgebalanceerde teeltrotatie kunnen we ook volgens meststofgebruik de teelten perfect op elkaar laten aansluiten. Met de beschikbare stikstof mag het duidelijk zijn: we komen er niet. Vlinderbloemigen zijn onontbeerlijk om een stikstoftekort te voorkomen. De juiste positie van de vlinderbloemige teelt in de rotatie is van groot belang om de stikstof optimaal te benutten. 2.4 Onkruidonderdrukking In cichorei kan gedurende een vrij lange periode onkruid kiemen, omdat er vrij lang licht tot op de bodem kan doordringen. Granen dekken de bodem veel sneller af. Hierdoor wordt het onkruid onderdrukt. De onkruiden die in graslanden voorkomen zijn van een gans andere aard dan de onkruiden in akkerbouwgewassen. De totaal andere beheersmaatregelen, zijnde enerzijds geen grondbewerkingen en maaien of grazen en anderzijds veelvuldige grondbewerkingen zorgen voor totaal verschillende biotoopsituaties met de daaraan gekoppelde plantengemeenschappen. Door op een perceel akkerland en grasland (grasklaver) met elkaar af te wisselen, worden de onkruiden van de beide biotoopsoorten verstoord en verzwakt. In de praktijk leidt dit tot een zeer goede onkruidonderdrukking.

6 Teeltrotatie biologische teelten achter PIBO achter PIBO tegen weg Romeinse kassei centrale tegen weg centrale midden centrale achterkant 2006 veldbonen gras-klaver cichorei rode kool aardappel triticale 2007 triticale Rode kool Veldbonen Cichorei Grasklaver Aardappel 2008 Aardappel Cichorei Triticale Veldbonen Rode kool 2009 Grasklaver Grasklaver Veldbonen Aardappel Triticale Cichorei Rode kool 2010 Rode kool Triticale Grasklaver Aardappel Veldbonen Cichorei 2011 Cichorei Aardappel Rode kool Grasklaver Triticale Veldbonen

7 Bemesting op de bio-percelen Perceelsnaam Teelt N advies ZDM (N) ton/ha E N / ha PIBO weg Triticale PIBO achter Rode kool Centrale weg Aardappelen Centrale midden Veldbonen 70 Centrale achter nieuw Gras-klaver Centrale achter Cichorei 30 Romeinse kassei Gras-klaver Op basis van de grondontledingen en de teelt zijn we de bemesting gaan afstemmen per perceel. De triticale heeft een 80 E N / ha gekregen. Dit was nodig om van start te gaan na de lange winter. Er was weinig of geen insporing. Door de droge periode duurde het lang vooraleer de triticale begon uit te stoelen. De gras klaver is bemest vlak na de winter. De eerste snede was goed. De gras-klaver heeft een 80 E N / ha toegediend gekregen. Dit om het onkruid te onderdrukken. De aardappelen hebben een 110 E N / ha toegediend gekregen. Saturna is een ras dat vrij klein blijft van knoldikte. Daarom de hoge stikstofgift. De rode kool heeft een 110 E N / ha gekregen. Deze gift mag iets hoger zijn, rekening houden met de dikte van de kolen.

8 - 8 - KOLEN 1 Proefopzet Verdere verdieping in de teelt van biologische kolen met bijzondere aandacht voor de teelttechnische problemen van het vorige teeltjaar. We denken hierbij voornamelijk aan de afzet, maar ook aan de ideale oogstomstandigheden. Er wordt weer getracht om rond Nieuwjaar ook te leveren. Er wordt de laatste jaren gewerkt met biologisch plantgoed. Tijdens het teeltjaar 2009 waren de kolen bestemd voor de versmarkt en voor de industrie. Per week leverden we wat de koper eigenlijk vroeg op de markt te Brava. We leverden 8 en 9 kolen per kist. Ook leverden we kolen aan de industrie. Deze kolen waren te dik voor de veiling. Voor het teeltjaar 2010 worden de kolen ook geteeld voor de versmarkt en industrie. Hier worden weer kolen verwacht die een redelijke omvang hebben en de kwaliteit van de kolen moet ook optimaal zijn. Ook worden er weer sproeibanen voorzien in het perceel. We laten de kolen lang staan in het veld. De kolen worden ook bewaard in de frigo s rond 1 C. 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: gras-klaver De voorvrucht van klaver zorgt voor stikstoffixatie en een extra stikstofgift bij vertering van de klaver. De gras-klaver werd gescheurd op Deze datum is beter, zo komt de stikstof vrij op het moment dat het nodig is. De gras-klaver werd twee keer opgereden met een schijveneg. b Plantdatum: Het plantgoed werd geleverd op en uitgezet in het containerpark op het PCF waar ze regelmatig werden beregend. Werkelijke plantdatum: Bij het planten was het essentieel dat het plantbed voldoende diep was klaargelegd. Indien niet zouden de plantjes liggend worden ingeplant en zou de containeraarde van het plantje niet volledig ondergestopt worden. Dit vergroot ernstig het gevaar op uitdrogen van de plant. Zeker dit jaar bij warm en droog weer van de eerste week.

9 - 9 - De plantjes waren voldoende nat tijdens het planten. De eerste week is het droog en warm gebleven na het planten. De planten hadden weinig last van de droogte. Gelukkig heeft het toen geregend. Wel 25 liter/m². er was geen schade waarneembaar en kwam de regen net op tijd. c Plantdichtheid: 60 cm tussen de rij 43 cm in de rij. d Plantmachine: Twee plantkouters die manueel worden aangevuld. e Bemesting: Zeugendrijfmest 110 E N f Variëteit: Plantgoed: Bio-Pesaro Plantenkwekerij De Koster g Onkruidbestrijding: Scheuren gras-klaver Ploegen gras-klaver Onderwerken drijfmest (Canadese eg) Aanleg vals zaaibed (compactor) Onkruid wieden vals zaaibed/opdrogen perceel (Canadese eg) Klaarleggen perceel (messenfrees) Planten rode kool Wiedeg Schoffelen Het mechanisch schoffelen werd uitgevoerd in goede omstandigheden. De grond was zeker los genoeg. Door voldoende snel te rijden werden de kolen een klein beetje aangeaard. De eerste schoffelbeurt ging perfect. Het onkruid was klein zodat het schoffelen een goed effect had. Men kan beter één keer teveel schoffelen dan één keer te weinig. Na het schoffelen zijn we het onkruid in de rij manueel gaan verwijderen.

10 h Ontledingsuitslag van de bouwlaag ph: 6,8 (gunstig) %C: 1,4 (normaal) P: 24 (tamelik hoog) K: 28 (tamelijk hoog) Mg: 13 (normaal) Ca: 195 (normaal) Na 2,2 (tamelijk laag) i Insectenbestrijding: Daar tijdens 2009 toch veel vraatschade werd waargenomen door rupsen van zowel koolwitje als koolmotje en in mindere mate kooluil. Zo wordt deze rupsendruk opgevolgd en als het nodig is wordt er behandeld tegen deze rupsen. Koolmotje Kooluil klein koolwitje Xentari is een biologisch preparaat gebaseerd op sporen van de bacterie Bt. Door het vreten van bespoten plantendelen raken de rupsen geïnfecteerd met de bacterie. In het darmstelsel produceert de bacterie sporen en eiwitkristallen. Bij de afbraak van de kristallen in het darmkanaal komt een toxine vrij dat de darmwand aantast. Ongeveer 2 tot 5 dagen na opname sterven de rupsen af. Het effect van Bt is het grootst wanneer de rupsen nog jong zijn. Producten op basis van Bt hebben geen schadelijke nevenwerking op natuurlijke vijanden en laten geen schadelijk residu achter in bodem of plant. Bt is een product dat steeds in herhaling moet worden toegepast omdat eventuele eitjes aanwezig op de kolen bij een eerste behandeling niet worden afgedood. Het is daarom belangrijk het tijdstip van herhaling goed te kiezen, namelijk wanneer het merendeel van de afgezette eitjes zijn uitgekomen maar voor de rupsen overgaan naar het adultstadium zodat

11 nieuwe eitjes kunnen worden afgezet. Zowel eitjes van de koolmot als het koolwitje kunnen bij warm weer reeds na enkele dagen uitkomen. Advies: Indien meer dan 10% van de planten bezet is met één of meer jonge rupsen, is een behandeling aangewezen, vooral in koolvormend gewasstadium. Grijp dan zo snel mogelijk in en spuit bij voorkeur vanaf de late namiddag tot avond wanneer de rupsen het meest van het blad eten. Bij een temperatuur van minder dan 16 C daalt de vraatactiviteit van de rupsen en is een bespuiting derhalve weinig effectief. Behandeling van jonge rupsen kooluil is een absolute noodzaak! Rupsen die reeds groter zijn dan ongeveer 0,5 cm zijn niet meer te bestrijden met de bacterietoxines. Tegen koolmot moet enkel behandeld worden in geval van zware druk, vooral in bij droge zomers Tien rupsen van koolmot kunnen immers maar dezelfde schade aanrichten als één rups van kooluil. j Schadedrempels Rupsen van het klein koolwitje of kooluil kunnen relatief meer schade aanrichten dan koolmot. Daarom werd een systeem ontwikkeld op basis van rupsequivalenten. Soorten waarvan de rupsen niet zo veel schade veroorzaken wegen minder zwaar dan de soorten die een langere levensduur hebben en meer van de plant kunnen eten. k wildschade Er werd duivenschade vastgesteld. Zo te korter bij de bos zoveel te meer schade men zag. Ook was er schade door konijnen. Zelf zijn we een biologisch middel gaan sproeien tegen de afweer van vogels. Ook hebben we een getuige aangelegd om de effectiviteit van het product te bepalen. Dit had een goed resultaat. Normaliter worden vooral luchtkanonnen ingezet om de schade enigszins te beperken. Door de luide knal die zij op geregelde tijdstippen produceren proberen zij de ongewenste bezoekers van het veld te verjagen. Door de gewenning kan de effectiviteit sterk verminderen, zeker wanneer het huisduiven betreft. Kanonnen, die van 's morgens tot 's avonds ingezet worden, zijn daarbij hinderlijk voor omwonenden en niet-schadelijke fauna. Er dienen zich dan ook allerlei alternatieven aan: felgekleurde strandballen, vibrerende linten, pluimen, dode vogel, netten, flitsende

12 piramides, opblaasbare poppen, geur- en kleurstoffen, (geluiden van) roofvogels,...). We zijn een biologisch product gaan testen tegen duivenschade op basis van een sterke geur. We zijn met dit product twee keer gaan behandelen. l Natuurlijke vijanden: De belangrijkste groep natuurlijke vijanden die nu actief zijn, zijn algemene predatoren zoals spinnen, gaasvliegen en roofwantsen. Deze vangen diverse insecten, van eitjes tot volwassen individuen en dragen op die manier bij tot de natuurlijke plaagbeheersing in uw gewas. De grasstroken tussen de kolenrijen dragen hiertoe positief bij als natuurlijk habitat voor de predatoren. Ook sluipwespen zijn actief. Het volwassen vrouwtje legt eieren in de bladluis. Na uit het ei gekomen te zijn, begint de larve zich te goed te doen aan de bladluis. De eerste dagen ondervindt de bladluis hier nog niet veel hinder van. Als de larve groter wordt begint hij te eten van de inwendige organen van de bladluis waardoor de bladluis uiteindelijk sterft. Wanneer de larve volgroeid is, verpopt hij. Op dit moment is het uiterlijk van de bladluis veranderd in een opgezwollen viltig wit bolletje, de mummie. Nadat de pop uitgekomen is, knaagt de volwassen sluipwesp een gaatje aan de achterkant van de bladluis en kruipt naar buiten. 3 Waarnemingen Het perceel is gelegen aan de school. De kolen zijn in goede omstandigheden geplant. De grond was vochtig. Toch is de eerste week warm en droog geweest. Na de eerste week is er wel 25 liter water gevallen op één dag. De kolen hadden water nodig. Door het gebruik van een afweermiddel tegen duiven was er ook geen vraatschade meer. Twee weken na planten stonden de plantjes er goed bij. De groei van de kolen loopt perfect.

13 Proefplan Centrale R K RO DE KO O l RO DE KO O L 3,5 m g ra s 3,5 m g ra s 8 R 16 R 16 R 4 R V erk avelings weg

14 TRITICALE 1 Proefopzet Het opzet van deze proef is het opvolgen van de biologische teelt van triticale. Er is een rassenproef uitgezaaid met 7 verschillende rassen. De bedoeling is de rassen onderling gaan te vergelijken met elkaar. Per ras zijn er drie herhalingen aangelegd. Het doel van deze proef is om de rassen te vergelijken op twee locaties. De andere proef is aangelegd bij het PCBT. De bedoeling is om de technische en de economische haalbaarheid van de teelt verder te bestuderen. Ook is het belangrijk om te kijken welke verschillen we kunnen waarnemen. Het gaat dan over de groei, grondbedekking, de ziekten en de opbrengsten van de verschillende rassen. Triticale kan geoogst worden voor zowel de korrel als de gehele plant silage (GPS) Voor de aanleg van de proef werken wij volgens het protocol van LCG en WPA (D. Wittouck). Bij ons wordt ze enkel geoogst voor de korrelopbrengst. Dit is een demonstratieproef in samenwerking met het interprovinciaal proefcentrum voor de biologische teelt (vzw). 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: veldbonen b Zaaidatum: c Zaaidichtheid: 400 korrels per m 2 met biologisch zaaizaad d Onkruidbestrijding: wiedeggen De eerste wiedegbeurt was op 18 maart. Dit was vroeg. De grond was net voldoende opgedroogd. De tweede wiedegbeurt was vrij agressief e Bemesting: Zeugendrijfmest 80 E N De bemesting gebeurde vroeg. De triticale stond er zwak bij. Er was geen insporing op het perceel door het voldoende opgedroogde perceel.

15 f Ontledingsuitslag van de bouwlaag: ph: 7,1 (gunstig) %C: 1,4 (normaal P: 23 (tamelijk hoog) K: 17 (normaal) Mg: 14 (normaal) Ca: 327 (normaal) Na: 2,1 (tamelijk laag) g Dieptestaal van de bouwvoor: Diepte in cm Grondsoort Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha PH- KCL % C 0 30 cm leem 9,1 1,5 7,4 1, cm leem 35,7 0, cm leem 12,1 0,5 3 Rassen nr Ras Verdeler BIO DKG Kg/ha 1. Passus Semences de l'est NCB 46,6 186,4 2. Madilo Semences de l'est NCB 46,08 184,32 3. Collegial Agri-obtentions NCB Grandval Agri-obtentions NCB Pizarro Lemaire deffonteines NCB Talentro Clovis Matton NCB Agrano Philip seeds NCB (zaai aan 400 korrels/m²)

16 De rassenkeuze gebeurt in samenwerking met het PCBT. De rassen werden uitgezaaid in 4 herhalingen. In totaal zijn er 7 variëteiten uitgezaaid. De buitenste zaaipijpen van het graanzaaimachine werden dicht gezet. Zo creëren we een opening van 25 cm tussen de rassen onderling. We voorkomen zo dat de rassen door elkaar gaan groeien en krijgen we een correcter beeld per ras tijdens de tellingen en de oogst. 4 Waarnemingen 4.1 Opkomsttelling De opkomsttelling is uitgevoerd op Door de zaai in natte omstandigheden is de opkomst niet zo goed. Juist de rassen Collegial en grandval hadden een mooie stand van het gewas. Deze twee rassen hadden boven de 250 planten per m². De rest van de rassen zaten tussen de 150 en 200 planten per m².

17 Onkruidtelling De eerste wiedegbeurt was iets te nat. Daarom zijn we niet zo agressief gaan behandelen. Door de lange droge periode was het de tweede keer moeilijker te wieden. De meest voorkomende onkruiden waren kamille, perzikkruid en akkerdistel. We hebben zo een 30 tot 40 onkruiden per m². deze telling is uitgevoerd na de tweede wiedegbeurt 4.3 Ziektetellingen In onderstaande tabel zijn de ziektetellingen weergegeven. Ras Bladseptoria Bruine roest Legering Aren (1juni) Passus 50 % Madilo 100 % Collegial 90% Grandval 20 %

18 Pizarro 0 % Talentro 80 % Agrano 100 % Score: 1 ziek Score: 9 Gezond De ziektetelling is uitgevoerd op 15 juni. In bovenstaande tabel zijn de ziektetellingen weergegeven tussen de verschillende rassen. De meeste rassen zijn ziek tot zwaar ziek. Andere rassen zijn dan weer gezonder zoals Constant. Het voorgaande jaar zagen we ook dat Constant een lage ziektedruk had. De aantasting voor meeldauw is minimaal bij de verschillende rassen. 4.4 Hoogtemeting De hoogtemeting is uitgevoerd op 04 juni De hoogtemeting gaan we bepalen om de stro opbrengst te kennen. We doen dit voor elk ras apart. Ook kan dit een maat zijn om de legering te voorspellen. Een ras van 1,4 m zal minder lang recht blijven staan dan een ras dat maar 1 meter hoog is. Toch is dit geen referentie. Een hoger ras kan langer recht blijven dan een minder hoog gewas. Tussen de rassen onderling zijn er vele verschillen. Hier zien we dat Agrano, Madilo, Passus, Benetto en constant dezelfde lengte hebben van de stengels. Ongeveer een 110 cm lang. Talentro en Cultivo hebben minder lange stengels. Tot op heden was geen enkel ras gaan legeren.

19 Waarnemingen Op 1 juni waren de eerste aren uit van sommige rassen. Op deze datum was het graanhaantje ook zichtbaar. Er werd geen legering vastgesteld van geen enkel ras. Op 26/05/09 waren alle aren uit van alle rassen. Op 2 juni 2009 stonden alle rassen in bloei. Op dat moment was er weinig schade van ziekten. Wel zagen we een lichte aantasting van graanhaantje. De schade van het graanhaantje is toegenomen. Tijdens de hoogtemeting op 04 juni was er geen ziekte aanwezig in de triticale. Voor geen enkel ras.

20 Proefplan m VERKAVELINGSWEG

21 AARDAPPELEN 1 Proefopzet Variëteitenproef in samenwerking met het PCBT te Beitem. Doel is om samen met het PCBT op zoek te gaan naar variëteiten die geschikt zijn voor de biologische teeltwijze. Hiertoe worden 6 verschillende variëteiten vergeleken op gebied van grondbedekking, groei, ziekteaantasting, productie en economische waarde per ha. De proeven gebeuren telkens in drie herhalingen waarbij een buffer van Desireé wordt voorzien om de phytopthoradruk in het perceel homogeen te houden. Binnen de proef wordt er ook onderzoek gedaan naar mechanische onkruidbestrijding. Ook is er dit jaar een fungicideproef aangelegd. Dit om opzoek te gaan naar biologische alternatieven van koper. Het bedrijf Cropsafe heeft voor ons producten ontwikkeld om de aardappelziekte tegen te gaan op basis van een gel. Het bedrijf heeft 2 producten ontwikkeld. Deze wordt ook weer in 4 herhalingen aangelegd. Dit is een demonstratieproef in samenwerking met het interprovinciaal proefcentrum voor de biologische teelt (vzw) en Cropsafe. 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: Triticale b Plantdatum: c Variëteiten d Plantafstand per variëteit: 30 cm x 75 cm e werkzaamheden: - Ploegen Bemesten drijfmest Onderwerken drijfmest met vaste tandcultivator Opentrekken akker met Canadese eg klaarleggen aardappelperceel rotoreg (diep) poten aardappelen Poten van proeven Wiedeggen Aanaarden Aanaarden

22 Aanaarden f Ontledingsuitslag bodemstaal: ph: 7,0 (gunstig) %C: 1,6 (normaal) P: 14 (normaal) K: 20 (normaal) Mg: 20 (hoog) Ca: 280 (normaal) Na: 2,5 (tamelijk laag) g Bemesting: Zeugendrijfmest 80 E N Patentkali 290 E K Rassenproef 3.1 Rassen aardappelen Ras Pootgoedbedrijf Kookeig. Biologisch pootgoed 1 Agria Bioselect Agrico Tamelijk vastkokend NCB 2 Toluca Bioselect Agrico Vastkokend NCB 3 Frieslander Bioselect Agrico Tamelijk vastkokend NCB 4 Nicola Van Rijn vastkokend NCB 5 AR Bioselect Agrico Vermoedelijk vastkokend NCB 6 Biogold Van Rijn vastkokend NCB

23 Opkomst De proef is 15 april gepland. Door de droge en koude weersomstandigheden was er pas anderhalve maand later een opkomst. had agria, Hunter en Ar een goede opkomst. Toluca en Bionica hebben de minst goede opkomst. Een 14-tal dagen zijn we nog eens de opkomst gaan bepalen. We zien een evenwijdige lijn wat eigenlijk logisch is. Opkomst rassen 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 opkomst 4 juni opkomst 27 mei Het aanaarden had een zeer goed resultaat. Door de aanschaf van een rugvormer konden we zelf op het juiste ogenblik gaan aanaarden. Dit is zeer belangrijk: op het juiste moment kunnen aanaarden. Door het onkruid klein te houden en het onkruid voor te blijven kunnen de aardappelen onkruid vrij blijven, rekening houdend met de weersomstandigheden. Dit jaar is de mechanische onkruidbestrijding goed gelukt. Toch lag de grond niet fijn genoeg tijdens het planten. Zo verliep de onkruidbestrijding moeilijker. Door de grotere kluiten kiemde het onkruid minder snel. De bedoeling is om het aantal manuren zo laag mogelijk te houden binnen de biologische landbouw.

24 loofontwikkeling Belangrijk voor de biologische teelt is ook dat de rassen zo snel mogelijk de rijen dicht hebben. Zo zien we dat het ras Hunter de beste loofontwikkeling heeft. Deze heeft de rijen bijna dicht. Toluca en Bionica hebben de minst goede loofontwikkeling. De andere rassen zitten hier tussen in. De aardappelen hadden last van de droogte. Dit was merkbaar aan het loof. Op 07 juni is er door de droogte de vroege bloei van het ras Saturna waargenomen. De aardappelen hebben de rijen nog niet volledig dicht. De rassen in proef zijn nog niet aan het bloeien. Deze zijn wel een week later gepland.

25 Phytophthora De waarnemingen werden telkens in 3 herhalingen uitgevoerd. De schadebeoordeling gebeurde volgens de PD- schaal. PD-schaal % aangetast Score Ziektebeeld 0 10 niet aangetast 0-1 9,5 1 ziek blaadje per plant zieke blaadjes per plant zieke blaadjes per plant Meer dan 10 zieke blaadjes % vlekjes (ziek) % vlekjes (ziek) % blad is vernietigd % blad is vernietigd % blad is vernietigd nagenoeg 100% van het blad is afgestorven, de stengels zijn afgestorven maar staan nog overeind alle planten zijn afgestorven, blad en stengel verdroogd PD-scores per variëteit Nr Ras 1 Agria 2 Toluca 3 Frieslander 4 Nicola 5 AR Biogold

26 fungicideproef Koper is niet het middel tegen de aardappelziekte. Er zijn al heel wat mogelijkheden binnen koper met hun verschillende effectiviteit. Het heeft enkel een preventieve werking en is ook niet 100% biologisch. Er zijn heel wat alternatieven op de markt. Tot op heden is weinig alternatief tegen de aardappelziekte wat biologisch is. De firma Cropsafe ontwikkelt biologische producten die de aardappelen kunnen beschermen tegen de aardappelziekte. Deze producten zouden een permanente bescherming geven. De nieuwe bladeren zouden dan een tweede behandeling moeten krijgen. Er zijn twee producten ontwikkeld. Het ene product gaan de bladeren beschermen. Het tweede product gaat ervoor zorgen dat de schimmel de plant niet kan indringen. Deze producten zijn een soort van gel dat de bladeren gaat beschermen tegen de schimmel. De gel is elastisch en kan meegroeien met het blad. Wel moet gekeken worden dat tijdens de bespuitingen de volledige plant beschermd wordt. De fotosynthese van de plant zou niet geremd worden. Wel moeten de nieuwe bladeren voor een tweede maal behandel worden. Daarna zou de plant voldoende moeten beschermd zijn tegen de aardappelziekte. Tabel: Sproeischema aardappelen /ha week week 23 week 24 week 25 week 26 week 27 week 28 datum 6/jun 13/jun 20/jun 27/jun 4/jul 10/jul 1e object 0,5 kg koper 0,5 kg koper 0,5 kg koper 0,5 kg koper 0,5 kg koper 0,5 kg koper 2 e object Sporax (10%) / Sporax (10%) / Sporax (10%) / 3 e object Repello (2%) / Repello (2%) / Repello (2%) /

27 Proefplan Proefplan aardappelen machine kop Weg m lang machine kop 38 m breed Weg

28 CICHOREI 1 Proefopzet In deze proef ligt de onkruidbestrijdingsproef. Er wordt onderzoek uitgevoerd naar de verschillende onkruidbestrijdingstechnieken. Met de nieuwe machines kunnen we de onkruidbestrijding gaan optimaliseren. De biologische cichorei is een teelt die zeer arbeidsintensief is. Er is enorm vraag om deze teelt te telen. Door het arbeidsintensieve werk is de interesse voor deze teelt klein. Toch blijft de prijs en de vraag stijgen naar dit product en wordt er onderzoek gedaan naar de ideale teeltomstandigheden en verschillen tussen de rassen. 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: Kolen b Zaaidatum: c Zaaiafstand: 6,7 x 45cm d Zaaimachine: Accord 6 rijen e Variëteiten: naaktzaad Melci f Bodembewerkingen Ploegen opentrekken akker (Canadese eg) Klaarleggen met compactor (2) g Ontledingsuitslag van de bouwlaag: ph: 6,8 (gunstig) %C: 1,8 (tamelijk hoog) P: 17 (normaal) K: 23 (tamelijk hoog) Mg: 14 (normaal) Ca: 171 (tamelijk laag) Na: 2,1 (laag)

29 Onkruidbestrijding De kieming was ideaal van de cichorei. De grond lag voldoende fijn. Na de zaai hebben we een droogteperiode gekend. Hierdoor is het onkruid minder gaan kiemen en zijn we deze gemakkelijker onder controle houden. De rijen waren bijna dicht toen de grond weer vochtig werd. Toch is er voldoende handwerk in de rij. Schoffelen cichorei (kantmessen) Schoffelen cichorei met vingerwieder Schoffels (achteraan en vooraan) met vingerwieders Schoffels (achteraan en vooraan) met vingerwieders Waarnemingen Er was een vals zaaibed aangelegd. Door de droge periode was er weinig onkruid gekiemd. Door het perceel direct zaaiklaar te leggen en te zaaien hadden we een zeer goede opkomst. We hadden ondanks de droge omstandigheden een voldoende vochtige bodem. De kieming verliep perfect. Door de droogte was er een lage onkruiddruk. aanwezig en er waren ideale kiemingtemperaturen. Door de aanhoudende droogte is het onkruid onderdrukt gebleven. En hebben we het onkruid manueel goed kunnen bijhouden tijdens de kritieke periode.

30 GRAS-KLAVER 1 Proefopzet We hebben dit jaar geopteerd om één variëteit te zaaien. Wel zijn we op zoek gegaan naar biologisch zaad. Ook zijn we direct de rode klaver gaan mengen. Voor een akkerbouwbedrijf is het ook niet gemakkelijk om biologische afnemers te vinden. De biologische veehouders hebben zelf voldoende gras. Het gras is afkomstig van het zaaizaadbedrijf Camena Samen. 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: aardappelen b Zaaidatum: c Zaaidichtheid 45 kg/ha d variëteit: Italiaans raaigras: Fabio Rode klaver: Titus e Bodembewerkingen: Vaste tand cultivator Rotoreg en zaaimachine f Bemesting: Zeugendrijfmest 80 E N g Ontledingsuitslag van de bouwlaag ph: 6,9 (gunstig) %C: 1,5 (normaal) P: 20 (tamelijk hoog) K: 20 (normaal) Mg: 19 (tamelijk hoog) Ca: 266 (normaal) Na 2,9 (tamelijk laag)

31 Onkruidtellingen Onkruid in gras-klaver pl/m² Oogst We zijn gaan zaaien aan 45 kg/ha. Zelf zijn we de rode klaver gaan bijmengen wat goed gelukt is. Door het goede voorjaar is er één keer bemest. Hierdoor is het gras sterk gaan groeien. De eerste snede was vrij goed. Er werden 6 ronde balen geoogst van een 38 are opp (15 balen/ha). Deze balen zijn ingewikkeld en verkocht. Na de eerste snede is er niet bemest. De tweede snede was minder zwaar. Dit heeft te maken met het niet bemesten na de eerste snede. Door de droogte is ook het gras sneller in aar te komen staan. Toch had het gras nog een goede kwaliteit. 2.3 Waarnemingen Door de strenge winter is het gras vrij klein gebleven. In het voorjaar is er op de helft van het perceel drijfmest gereden en op de andere helft, de helft minder. Door de bemesting aan te passen zien we een duidelijk verschil op het perceel. Het gras staat de eerste en tweede snede duidelijk zwaarder dan waar er minder is bemest. Door de stikstof bemesting heeft het onkruid minder de kans gehad. De eerste snede was een zware snede. Vlak na de eerste snede is er geen bemesting geweest. Ook door de droogte was de tweede snede minder zwaar. Het gras kwam ook sneller in aar door de droogte.

32 VELDBONEN 1 Proefopzet De afzetmarkt voor veldbonen is moeilijk. Wel is er vraag naar geoogst product. Toch is de teelt niet zo gemakkelijk. Dit jaar hebben we een variëteitenproef aanliggen. Op de rest van het perceel zijn we ook veldbonen gaan zaaien, maar dan in buitenproef. We zijn 7 rassen gaan uitzaaien in vier herhalingen. We gaan elk ras beoordelen van opkomst tot opbrengst. Binnen de biologische teelt is het belangrijk dat er een samenwerking is tussen de akkerbouwer en veeteler. Ook is het belangrijk voor de veehouder dat hij weet welk ras te zaaien dat past op zijn bedrijf (100% bio). De akkerbouwer heeft hierdoor een verzekerde afzet en de veeteler heeft voor een redelijke prijs krachtvoeder voor zijn vee. Dit is een demonstratieproef in samenwerking met het interprovinciaal proefcentrum voor de biologische teelt (vzw). 2 Perceelsgegevens a Voorvrucht: Cichorei b Zaaidatum: c Zaaidichtheid: 55 korrels per m² zaaidiepte 3 cm d bodembewerkingen: Ploegen Opentrekken akker (2 keer Canadienne) Rotoreg + graanzaaimachine (zonder breedzaaikouter) e Rassen Ras Zaadhuis DKG Kg/ha 1 Divine Agri Obtentions ,6 2 Alexia Saatzucht ,4 Gleisdorf 3 Louxor Lemaire ,8 Deffontaines 4 Betty Serasem ,5 5 Lady Serasem ,6 6 Mandoline Serasem ,1 7 Maya Serasem

33 f Onkruidbestrijding: Gewiedegd De uitval door wiedeggen was nihil, er werden geen verschillen geteld voor en na het wieden. Het wieden gebeurde tot op het bladstadium, de steeltjes van de bonen zijn dan nog flexibel genoeg om terug recht te komen na het wieden. Vanaf het moment dat de bonen meer dan 14 bladeren gevormd hebben is het wieden niet meer mogelijk doordat de stengels te hol zijn geworden. Het gewas groeit de bodem zeer snel dicht, daardoor wordt het onkruid dat nog laat opkomt verstikt door de bonen. Er werd gewied met een tractor met smalle banden om schade te voorkomen. Zo stonden de veldbonen er onkruidvrij bij. Het onkruid bleef klein en verstikte door de veldbonen. g Ontledingsuitslag bodemstaal ph: 6,7 (gunstig) %C: 1,6 (normaal) P: 20 (tamelijk hoog) K: 26 (tamelijk hoog) Mg: 16 (tamelijk hoog) Ca: 203 (normaal) Na: 2,5 (tamelijk laag) h Dieptestaal van de bouwvoor: Diepte in cm Grondsoort Nitrische stikstof in kg N/ha Ammoniakale stikstof in kg N/ha PH- KCL % C 0 30 cm leem 8,0 2,0 6,8 2, cm leem 6,4 3, cm leem 3,9 3,9

34 Waarnemingen 3.1 Opkomsttellingen De opkomst was goed tot zeer goed. Toch zijn er verschillen tussen de rassen. Maya heeft de minst goede opkomst. Dit ras heeft een opkomst van 47 pl/m². Dit is een opkomst percentage van 85 % wat zeker niet slecht is. Louxor, Betty en Lady hebben de beste opkomst.

35 Onkruidtellingen Er zijn geen specifieke onkruidtellingen uitgevoerd. Na de 1ste wiedegbeurt bleven er een 60 onkruiden per m² over. Door de droogte waren er toch nog veel onkruiden gekiemd. Door de 2 de en de 3 de wiedegbeurt en de sterke groei van de veldbonen bleven deze onkruiden ook klein en worden deze verstikt. 3.3 Waarnemingen Op 7 juni stonden de veldbonen in volle bloei. Ook alle rassen staan in bloei. Ook is er een lichte aantasting door bladluizen. Ondanks de droogte zijn de veldbonen toch goed blijven doorgroeien. Hier en daar is er onkruid waarneembaar beneden tussen de veldbonen. Dit onkruid wordt tegengehouden door de veldbonen. Deze nemen het volledige licht weg. 3.4 Hoogtemeting In de tabel vinden we de verschillende hoogtes van de rassen. De telling is uitgevoerd op 17 juni Op het moment van tellen is er geen legering waargenomen. Er zijn rassen die vrij hoog zijn. Deze hebben een gemiddelde van 140 cm. Dus er zijn stengels van 150 cm en hoger. Een hoog gewas wil niet altijd zeggen dat dit ras gevoeliger is voor legering. Er zijn heel wat verschillen waarneembaar. Zo zijn de rassen Lady en Betty het langst. En zijn de rassen Louxor en Maya het kortst.

36 - 36 -

37 Proefplan Centrale 5 m gras 6 m veldbonen BP BP BP BP BP BP BP BP BP BP 6 m veldbonen 5 m gras