Aanbesteding onderzoek Circulaire VerdienModellen

Transcriptie

1 Aanbesteding onderzoek Circulaire VerdienModellen Stichting Management Studies (SMS), gelieerd aan werkgeversorganisatie VNO-NCW, laat voor haar donateurs, leden van het VNO-NCW en anderen wetenschappelijk praktijkonderzoek verrichten naar specifieke thema s die in de toekomst door het bestuur van belang worden geacht. De vraagstukken richten zich op het ondersteunen van algemeen management van grote ondernemingen alsmede op verschillende HR-onderwerpen. De onderzoeksrapporten worden veelal in boekvorm gepubliceerd bij Uitgeverij Van Gorcum. In de bijlage is een overzicht opgenomen van de tot nu toe verschenen ruim 80 publicaties van Stichting Management Studies ( in de afgelopen bijna 50 jaar. Het bestuur van Stichting Management Studies heeft besloten tot het laten verrichten van wetenschappelijk praktijkonderzoek naar Circulaire VerdienModellen in bedrijven en de gevolgen voor de arbeidsverhoudingen. Zij wenst de geschikte onderzoekspartij hiervoor te selecteren door het onderzoek aan te besteden. Het bestuur roept geïnteresseerde onderzoekspartijen op om in te schrijven op deze aanbesteding. 1. Inleiding tot het onderwerp Al geruime tijd circuleert de idee van de circulaire economie bij overheid en bedrijfsleven. De idee van een circulaire economie gaat over het verkleinen van het afval dat producten en diensten na hun verbruikstermijn opleveren. Het afval wordt vervolgens verwerkt tot afbreekbare hoeveelheden of gedemonteerd en hergebruikt. Hiermee tracht men een antwoord te vinden op de steeds schaarser wordende grondstoffen, die zijn verwerkt in met name fysieke producten, die mede door diensten worden voortgebracht. In het rapport Towards a Circular Economy van de Ellen MacArthur Foundation uit voorspelt McKinsey dat de Europese Unie meer dan EUR 500 miljard kan verdienen door anders om te gaan met grondstoffen en circulair te gaan ondernemen. Voor de Nederlandse economie ligt volgens TNO 2 een potentie van de circulaire economie op EUR 7 miljard en ruim extra banen. Bij het aantreden van het kabinet Rutte 2 is in het regeerakkoord 3 opgenomen dat het kabinet streeft naar een circulaire economie en wil de (Europese) markt voor duurzame grondstoffen en hergebruik van schaarse materialen stimuleren. De idee van de circulaire economie is in de benadering van bovenstaande en andere onderzoeken 4 voornamelijk macro-economisch, waarin economische belangen, maatschappelijke aspecten en wet- en regelgeving vaak bepalend zijn. De relevantie van deze benadering is niet te ontkennen, want er zijn zeker verschillende barrières die op (inter)nationaal niveau van de politiek geslecht moeten worden om een grensoverschrijdende circulaire economie te kunnen realiseren. Nederland kan daar een gidsrol in vervullen vanwege haar sterke internationale oriëntatie in handel en distributie. Echter, uiteindelijk zullen bedrijven, consumenten en overheden met elkaar moeten samenwerken om een economie met minder verspilling te realiseren. Overheden kunnen de circulaire economie stimuleren en faciliteren, consumenten gaan van bezit naar gebruik en hergebruik, en bedrijven organiseren zich meer en meer in ketens. Bedrijven zullen zich niet alleen meer in ketens gaan organiseren, maar zullen ook verantwoordelijk zijn voor hergebruik en ontmanteling van de door hen geleverde en geproduceerde producten. 1 Towards the circular economy, Ellen MacArthur Foundation, Kansen voor de circulaire economie in Nederland, TNO, Bruggen slaan, Regeerakkoord VVD - PvdA, 29 oktober Circular economy, Dutch Sustainable Growth Coalition, 2015 Circular Advantage, Accenture Aanbesteding onderzoek Circulaire VerdienModellen 1 van 8

2 Circulaire VerdienModellen De transitie van bezit naar gebruik en hergebruik, en de verantwoordelijkheid voor afval daagt ondernemingen uit om op zoek te gaan naar vernieuwing van hun huidige verdienmodellen, waarin combinaties worden gemaakt van producten en diensten. Door producten verder te integreren met dienstverlening ontstaat naast nieuwe markten ook de mogelijkheid om verantwoordelijkheid te nemen voor het ontstaan en de gehele levensduur van de door henzelf geproduceerde producten: Cradle-to-Cradle. Deze verantwoordelijkheid leidt tot het herontwerpen van producten en processen en daarmee forse investeringen, maar het heeft door hergebruik van schaarse grondstoffen ook een verdienpotentieel. Het rapport van de Ellen MacArthur Foundation introduceert vier basisvormen van circulaire waardecreatie. Het gaat daarbij om: De kracht van de korte cyclus. Onderhoud, reparatie en aanpassing van bestaande producten en diensten. De kracht van de lange cycli. Het verlengen van de gebruiks- en levensduur van bestaande producten en processen. De kracht van cascades. Het creëren van nieuwe combinaties van grondstoffen en materiaalcomponenten en de ver- en inkoop van opgewaardeerde reststromen. De kracht van pure cirkels. Het 100% gebruik van zuivere grondstoffen en materialen. Philips Lighting is misschien wel het bekendste voorbeeld van een onderneming die de transformatie doormaakt van verkoop van lampen naar het leveren van licht. Daarmee breidt zij haar verdienmodel van het produceren, verkopen en leveren van producten uit met het innemen en ontmantelen van haar producten. Overigens levert Lighting niet alleen de lampen, maar bijvoorbeeld ook de armaturen. De omslag naar dit nieuwe verdienmodel heeft gevolgen voor bijna alles binnen Lighting, van het (her)ontwerp van producten en het inrichten van de productieprocessen tot aan het verwerken van het restafval. Bij Apple wordt ook steeds meer nagedacht over het hergebruik van de door haar ontworpen, geproduceerd en verkochte devices als iphones, ipads, ipods, Macbooks, etc. Zo heeft Apple zich een aantal jaren geleden ook toegelegd op de tweedehands markt van de genoemde devices door bij het inleveren van gebruikte devices een korting te verlenen op de aankoop van een nieuwe. Vervolgens worden de ingenomen devices voor zover mogelijk weer verkocht in een tweedehands keten. De verouderde devices worden door Apple geheel ontmanteld en tevens wordt verantwoordelijkheid genomen voor het restafval. Om er voor te zorgen dat ontmanteling zoveel mogelijk leidt tot hergebruik van componenten zal het interne ontwerp van de devices ingrijpend veranderen. Dit zijn eerste stappen naar een circulair verdienmodel. Het hergebruik, oftewel het verhandelen van gebruikte goederen, is in Nederland altijd sterk vertegenwoordigd. Naast de tweedehands boekenmarkten en rommelmarkten is het bekendste voorbeeld Marktplaats (onderdeel van ebay), maar ook Bol.com met de tweedehands boeken. Het gaat van tijdelijk bezit naar tijdelijk gebruik, waarbij de producent nu (nog) niet is betrokken. Een producent komt alleen in actie als het product defect is of als het aansprakelijk wordt gesteld door consumenten vanwege ondeugdelijke producten. Overigens is de markt voor reparaties van elektronische producten ook gewijzigd. Naast de te betalen verwijderingsbijdrage bij aanschaf van een elektronisch product is ook de trend dat steeds meer producenten de reparatie van hun producten in eigen beheer zijn gaan uitvoeren, omdat er steeds meer expertise nodig is om de complexe producten te kunnen repareren. Daarnaast worden steeds meer elektronische producten via internet rechtstreeks verkocht en geleverd door de fabrikant. Voorts kan de fabrikant er op toezien dat zijn producten na hun levensduur door henzelf worden verwerkt, zodat reputatieschade tot een minimum kan worden beperkt. Aanbesteding onderzoek Circulaire VerdienModellen 2 van 8

3 Bij Nespresso is het sinds enige tijd mogelijk om de gebruikte koffiecupjes te verzamelen in de daarvoor gemaakte zakken en deze mee te geven aan DHL. Het blijkt voor Nespresso een bijzonder kostenvoordeel op te leveren indien zij de koffiecupjes kunnen hergebruiken. De schaal van innemen is nog vrij beperkt omdat de zakken voornamelijk te verkrijgen zijn bij bestellingen via de website. 2. Onderzoeksvraag Het transformeren naar nieuwe verdienmodellen is voor vele ondernemingen een bijzondere uitdaging. Producten en organisaties moeten vaak drastisch worden aangepast en belemmeringen opgeheven om kansen te benutten. Ook moeten vaak nieuwe afspraken met leveranciers worden gemaakt. Het ontwerpen en implementeren van circulaire verdienmodellen leidt voor bedrijven tot grotere aanpassingen omdat ook de gehele keten moet worden (her)ontworpen en gerealiseerd. Voor het voeren van de regie op die ketens door de producent zal veel gebruik worden gemaakt van elektronische communicatie en platforms. Echter het terughalen en verwerken van gebruikte producten levert ook de nodige complexe distributievraagstukken op. Kortom, het is fascinerend om inzicht te verwerven in de wijze waarop bestaande en nieuwe bedrijven in staat kunnen zijn om circulaire verdienmodellen te ontwikkelen en vooral ook te realiseren. Daarmee zou ook zichtbaar moeten worden wat de kansen en bedreigingen zijn voor bestaande bedrijven. De onderzoeksvraag zou kunnen luiden: Hoe zijn bedrijven in staat om zich om te vormen tot circulaire verdienmodellen en de regie te voeren over ketens? Deelvragen bij de onderzoeksvraag zijn dan: Hoe zitten Circulaire VerdienModellen in elkaar? Hoe zijn bedrijven in staat om hun verdienmodel te veranderen? Hoe kunnen bedrijven de regie nemen over hun keten(s)? Welke investeringen en risico s lopen bedrijven met Circulaire VerdienModellen? Met de beantwoording van deze onderzoeksvraag zou het mogelijk moeten zijn inzichten te verwerven in het succes van Circulaire VerdienModellen binnen bedrijven. Met de onderzoeksresultaten kunnen de donateurs van SMS en leden van het VNO-NCW handvatten aangereikt krijgen om het vraagstuk van Circulaire VerdienModellen op een effectieve wijze aan te pakken in het belang van de continuïteit van het bedrijf, de consumenten en de maatschappij. 3. Eindresultaat van het onderzoek Het onderzoek naar Circulaire VerdienModellen en de gevolgen voor arbeidsverhoudingen zal leiden tot een onderzoeksrapport dat voldoet aan de volgende criteria: 1. Goede wetenschappelijke methodologie en uitvoering van het onderzoek. 2. Theoretische vernieuwing ten aanzien van het onderzoeksonderwerp. 3. Toegankelijk voor de doelgroep van het onderzoeksonderwerp. 4. Toepasbaar in de praktijk van de doelgroep. De kwaliteit van het onderzoek wordt bewaakt door het bestuur van Stichting Management Studies. 4. Oplevering van het onderzoek Het definitieve onderzoeksrapport wordt gepresenteerd aan het bestuur van Stichting Management Studies ultimo april 2017 en vervolgens beslist deze over het publiceren in boekvorm. Rond de publicatie wordt medio juni 2017 een symposium georganiseerd over het onderzoeksonderwerp Circulaire VerdienModellen. Aanbesteding onderzoek Circulaire VerdienModellen 3 van 8

4 5. Organisatie van het onderzoek Het wetenschappelijk praktijkonderzoek Circulaire VerdienModellen wordt uitgevoerd door een onderzoeksteam. Het bestuur van Stichting Management Studies hecht grote waarde aan een heterogene samenstelling van het onderzoeksteam. Haar voorkeur gaat daarbij uit naar een combinatie van wetenschappelijke onderzoekers van universiteiten/hogescholen en onderzoekers/professionals uit de bedrijfspraktijk. Een onderzoeksteam heeft een omvang van maximaal vier onderzoekers. De achtergrond van de teamleden zal liggen in de economie, management en organisatie. Het onderzoeksteam wordt inhoudelijk begeleid door een commissie, die wordt samengesteld uit de kring van members van SMS en leden van het VNO-NCW. Een bestuurslid van SMS treedt op als voorzitter van deze Begeleidingscommissie, waarin ook een lid van de Programmacommissie zitting heeft. Deze personen vormen met de algemeen secretaris van Stichting Management Studies het Presidium van de Begeleidingscommissie. Zij onderhouden op regelmatige basis contact met het onderzoeksteam en zullen op cruciale momenten in overleg treden. 6. De planning van de inschrijving en de selectie Gezien de actualiteit van het onderzoeksonderwerp is er door het bestuur voor gekozen om het onderzoek nog te starten voor de zomervakantie. Deze keuze heeft tot gevolg dat er wordt afgeweken van de gangbare inschrijftermijn van een maand. De inschrijftermijn is nu vastgesteld op tien weken. Het bestuur acht deze termijn voor onderzoekspartijen voldoende om in te schrijven op deze aanbesteding. De inschrijving sluit op donderdag 24 maart 2016 om 17:00 uur. Het selecteren van de inschrijvingen wordt verricht door de Programmacommissie van Stichting Management Studies. De eerste selectie van de inschrijvingen vindt plaats op dinsdag 29 maart Op uiterlijk woensdag 30 maart 2016 worden de onderzoekspartijen, die hebben ingeschreven, van de uitslag op de hoogte gebracht per mail via hun penvoerder. Voorts wordt aan geselecteerde onderzoekspartijen gevraagd om hun aanpak van het onderzoek Circulaire VerdienModellen te presenteren aan de Programmacommissie op woensdag 6 april 2016 tussen 16:00 en 20:00 uur. De Programmacommissie kan aan de presenterende onderzoekspartijen eventueel nog nadere informatie vragen. De Programmacommissie besluit over welke onderzoekspartij wordt voorgedragen aan het bestuur en zal de desbetreffende onderzoekspartij hiervan uiterlijk vrijdag 8 april 2016 telefonisch op de hoogte stellen evenals de niet-geselecteerde onderzoekspartijen. De geselecteerde onderzoekspartij voor het verrichten van het onderzoek Circulaire VerdienModellen wordt uitgenodigd een presentatie te geven aan het bestuur over hun onderzoeksopzet en -aanpak. Deze bijeenkomst zal plaatsvinden op woensdag 20 april 2016 tussen 9:00 en 11:00 uur. Het bestuur zal op deze datum beslissen en haar beslissing via de algemeen secretaris telefonisch doorgeven aan de onderzoekspartij. 7. Financiële kaders van het onderzoek Het budget voor het verrichten van het wetenschappelijk praktijkonderzoek Circulaire VerdienModellen en het schrijven van het onderzoeksrapport/boek ligt op , exclusief BTW. In het bedrag zijn inbegrepen het schrijven van een artikel in Holland Management Review en een eventuele vertaling van het onderzoeksrapport/boek in de Engelse taal. Tussen de geselecteerde onderzoekspartij en Stichting Management Studies wordt een schriftelijke samenwerkingsovereenkomst gesloten en door beide partijen ondertekend door een rechtsgeldige vertegenwoordiger. 8. Criteria voor de inschrijving Aanbesteding onderzoek Circulaire VerdienModellen 4 van 8

5 De inschrijving op deze aanbesteding geschied per aan Daniëlle Adam-van den Broek met Onderzoekspartijen die inschrijven op deze aanbesteding wordt verzocht het volgende aan te leveren uiterlijk op donderdag 24 maart 2016 om 17:00 uur: 1. Vermelden van namen van de leden van het onderzoeksteam en de penvoerder en contactgegevens op voorblad. 2. Korte managementsamenvatting en motivatie voor het inschrijven op het onderzoek Circulaire VerdienModellen. 3. Plan van aanpak van het onderzoek met onder meer vermelding van onderzoeksmodel, methodologie, uitvoering, literatuur, tijdslijn, etc. 4. Korte resumés van de leden van het onderzoeksteam met o.a. naam, adres, mobielnummer, Een pagina met tijdsbesteding van alle onderzoekers, tarieven en totaal bedrag. 6. Twee (2) exemplaren van de inschrijving, waarvan èèn geanonimiseerd. De totale omvang per inschrijvende onderzoekspartij bedraagt maximaal 5 pagina s A4 in een leesbaar lettertype en regelafstand, bijvoorbeeld Times New Roman, grootte 11 met regelafstand 1. Tot uiterlijk maandag 21 maart 2016 om 17:00 uur kunt u vragen stellen over deze aanbesteding. Gelieve deze te versturen per aan Daniëlle Adam-van den Broek met adam@vnoncw-mkb.nl. 9. Disclamer Aan deze aanbesteding Circulaire VerdienModellen kunnen geen rechten worden ontleend. Het bestuur houdt zich het recht voor om zonder opgaaf van reden een inschrijving te weigeren. Over de selectie van inschrijvingen kan niet worden gecorrespondeerd. Opgesteld te s-gravenhage op maandag 22 februari Aanbesteding onderzoek Circulaire VerdienModellen 5 van 8

6 Bijlage: SMS-Publicaties Verwachte publicaties 91. Social Entrepreneurship, najaar Circulaire VerdienModellen, voorjaar Leiderschap, Governance & Toezicht, najaar Robotisering, najaar GameChangers, zomer Re-inventing business. How companies innovate their business model, Henk Volberda, Frans van den Bosch, Kevin Heij, voorjaar Re-inventing business. Hoe bedrijven hun businessmodel innoveren, Henk Volberda, Frans van den Bosch, Kevin Heij, 2 e herziene druk voorjaar Controle is Goed, Vertrouwen nog Beter, Kees Cools, 5 e herziene druk voorjaar Gepubliceerd onderzoek 83. Social Media? Social Business! de groei naar sociale volwassenheid, Gerrita van der Veen, Arne Maas, Anne-Marie Delfgaauw, Han Gerrits, Een rijke historie met toekomst - Voortbouwen op 50 jaar Stichting Management Studies, Nieuwerwets organiseren, Hans de Bruijn, Haiko van der Voort, Harald Warmelink, Ruben van Wendel de Joode, Nikki Willems, Managing the Transition to a Sustainable Enterprise. Lessons from Frontrunner Companies, Rob van Tulder, Rob van Tilburg, Mara Francken, Andréa da Rosa, Earthscan, Schaarste bestaat niet. Strategisch omgaan met de factor arbeid, Ronald Dekker, Geert-Jan Waasdorp, Charissa Freese, Veronique Oonk, Re-inventing business. Hoe bedrijven hun businessmodel innoveren, Henk Volberda, Frans van den Bosch, Kevin Heij, Cultural Change and Leadership in Organizations. A Practical Guide to Successful Organizational Change, Jaap Boonstra, Wiley Blackwell, Duurzaam ondernemen waarmaken. Het bedrijfskundig perspectief, Rob van Tilburg, Rob van Tulder, Mara Francken, Andréa da Rosa, Leiders in Cultuurverandering. Een praktische gids voor strategische en culturele veranderingen in organisaties, Jaap Boonstra, 2 e druk Het nieuwe werken ontrafeld. Over Bricks, Bytes & Behavior, Ruurd Baane, Patrick Houtkamp, Marcel Knotter, 3 e druk Shared Service Centers II. Van kostenbesparing naar waardecreatie, J. Strikwerda, 2 e druk De ontwortelde onderneming. Ondernemingen overgeleverd aan financiers?, Arnoud W.A. Boot, 2 e druk Springen over de grens. Praktijkcases van Nederlands ondernemerschap in een globaliserende economie, C. van Essen, J. Meijaard, Innovatieroutine. Hoe managers herhaalde innovatie kunnen stimuleren, Danny Jacobs, Hendrik Snijders, Van unitmanagement naar multidimensionale organisaties, Hans Strikwerda, 2 e druk De toekomst van de arbeidsrelatie. Een essay over wederkerig risicomanagement, Gerard Evers, Ton Wilthagen, De winst van productiviteit. Sturen op resultaat in dienstverlening, Marc Zegveld, Erik den Hartigh, Alliantiebesturing. Samenwerking als precisie-instrument, Ard-Pieter de Man, Controle is goed, vertrouwen nog beter, Kees Cools, 4 e druk Aanbesteding onderzoek Circulaire VerdienModellen 6 van 8

7 64. Maatwerk in overleg, R. Goodijk, A. Sorge, Productiviteit in dienstverlening, B. van Ark, Gj. de Jong, De dialoog als vroege Poortwachter, Aukje Nauta, Guurtje van Sloten, Shared Service Centers. Van kostenbesparing naar waardecreatie, J. Strikwerda, 6 e druk Het eindspel. Werknemers, hun partners en leidinggevenden over uittreden uit het arbeidsproces, Kène Henkens, Hanna van Solinge, Werk(en) moet wel leuk zijn, J.J. van Hoof e.a., Knowledge sharing in practice, Marleen Huysman, Dirk de Wit, Kluwer. 57. Arbeidsrelaties op maat: naar een derde contract?, R. Huiskamp, J. de Leede, J.C. Looise, E-business voor gevestigde ondernemingen, Arno Oosterhaven, Het onmisbare middenkader, mw. J.I. Stoker, A.W. de Korte, 2 e druk Belonen in strategisch perspectief, mw. M.C. Langedijk, mw. P.M.L. Ykema-Weinen, Kennis delen in de praktijk. Vergaren, uitwisselen en ontwikkelen van kennis met ICT, M. Huysman, D. de Wit, De bakens verzet; publieke taakorganisaties in verandering, J.M.M. Sopers, Managementconcepten in beweging: tussen feit en vluchtigheid, L. Karsten, K. van Veen, De waarde en waarden van concerns, Hans van Londen, 2 e druk Rijden managers door rood licht?, Hans Wissema m.m.v. M.J. Langenberg, A.M. Messing, Decentralisatie van personeelsmanagement. Het dilemma tussen ondernemen en besturen, D.J.B. van der Leest, G.R.A. de Jong, P.W.M. van Haaren, 2 e druk Management van employability. Nieuwe kansen in arbeidsrelaties, J.B.R. Gaspersz, E.M. Ott, 3 e druk Besturing van professionele organisaties. Van praktijk naar onderneming, A.B.M. van Poucke, H.E. van Wijk, Management transfers. Kansen en risico's bij het werven van extern management, D.J. Schoenmaker, B. Boivin, Horizontale synergie. De lastige praktijk van het realiseren van synergie bij decentrale ondernemingen, G.J. Wijers, Unit management II: Ondernemerschap en samenhang in de gedecentraliseerde onderneming, Johan G. Wissema, 3 e druk De nieuwe werknemer?!, A.W. de Korte, J.F. Bolweg, 3 e druk Verplatting van organisaties, D. Keuning, W. Opheij, T.H. Maas, J. Duyser, 2 e druk Veertig-plussers in de onderneming, J.G. Boerlijst, B.I.J.M. van der Heijden, A. van Assen, 2e druk De manager en het verzuim. Een beter bedrijfsresultaat met minder ziekteverzuim en minder arbeidsongeschiktheid, Th. Broersen, V. Vrooland, 2 e druk Unit management: Entrepreneurship and coordination in the Decentralised firm, Hans Wissema, Financial Times, Marktgericht ondernemen. Management van continuïteit en vernieuwing, Piet Bolwijn, Ted Kumpe, 4 e herziene druk Inzicht in uitbesteding. Ondernemingsstrategie en besturing, G. Hiemstra, J.J. van Tilburg, 2 e druk Flexibiliteit binnen stabiele arbeidsrelaties. Mogelijkheden van interne arbeidsflexibiliteit, C.D. Loen, P. van Schilfgaarde, Verzelfstandiging. Strategische en organisatorische overwegingen voor het zelfstandig maken van concerndochters, R.A.P. Annink, Leiden en leren leiden, Hans van Londen, 2 e druk De flexibele onderneming. Mogelijkheden en instrumenten om de flexibele inzet van personeel te vergroten, P. van Schilfgaarde, W.J.M. Cornelissen, Aanbesteding onderzoek Circulaire VerdienModellen 7 van 8

8 31. De drie raden, het samenspel van Raad van Bestuur, Raad van Commissarissen en Ondernemingsraad, J.Z. Heijink, VUT, nu en straks, D.B.J. van Koningsveld, Bedrijfscultuur: diagnose en beïnvloeding, G. Sanders, B. Neuijen, 8e druk Unit management: het decentraliseren van ondernemerschap, Hans Wissema, 4 e herziene druk Angst voor veranderen? Een mythe!, Hans Wissema, H.M. Messer, Hans Wijers, 7 e druk Flexibele automatisering, een uitdaging voor management, J.G. Boerlijst, J.J. Krabbendam, P. van Schilfgaarde, J.A.M. Willenborg, Automatisering binnen Personeelszaken, A.M. Bunjes, G.J.A. Visser, Arbeidsduurverkorting; een beroep op creativiteit, L.M. van Hoogstraten-van Embden Andres, 2 e druk Management bij stagnatie, P. van Schilfgaarde, T. Keuzenkamp, C.G. Zandvliet, Leiding, besluitvorming, medezeggenschap, J. Geersing, J. van Delden, Trends in het sociaal beleid, B. van Dijkum-de Jong, Deeltijdarbeid in het bedrijf, N. Schoemaker, A. van Gageldonk, M. Demenint, A. van Vianen, Ongeschoolde arbeid, R. Kagie, N. Bakker, Begeleiden van veranderingen in organisaties, Coöperatief Adviesbureau voor personeelbeleid b.a., Rendement van sociaal beleidsonderzoek, M. van de Vall, B. van Dijkum-de Jong, Inkomens op tafel, Nederlandse Stichting voor Psychotechniek, Ondernemingsraden en medezeggenschap, B.W.M. Hövels, P. Nas, Inspraak bij benoemingen, E. Cools, B. van Dijkum-de Jong, G.P. Hauer, A. Platteeuw, H.H. Smits, Academici in het bedrijfsleven, G.M. van den Bosch-Zuidgeest, J.M. van den Broek, P.J. van Ginneken, J.J. van Hoof, A.L. Mok, P.J.H. van Montfort, Ploegenarbeid, waarom, wanneer en hoe?, J.R. de Jong, Sociale aspekten van fusies, N. Geerlings, J. Riemersma, H. Sytstra e.a., Een schets van een onderzoeksmodel van de arbeidsmarkt. Uitgangspunt voor discussie, P.A. Koefoed, Het hoe en waarom van variabele werktijd, B. van Dijkum-de Jong, 2 e druk Direkteuren over arbeidsmotivatie en personeelsbeleid, J.A.P. van Hoof, P. Nas, J. Pouwels, J.M. van Westerlaak, Vakbeweging en onderneming in Nederland, P.H. van Gorkum, H.H. van Zuthem, Meebetalen aan sociale verzekeringen, J.H.G. Segers, Ph.C. Stouthard, J.M.H. de Zwart, F.J.H.M. van der Ven, R.A.N.M. de Wit, Medezeggenschap, H.J. van Zuthem, A. Wynia, 2 e druk Bedrijfsautomatisering, G. Brenninkmeijer, J. Dekker, H. Feitsma, Beloningsmethodieken, H. Thierry, Arbeidstijdverkorting, De verhouding beambte-arbeider, 2 e druk Wijziging van de loonuitbetalingstermijn. Een overzicht van positieve en negatieve aspecten, Verschillende van deze uitgaven zijn in pdf te vinden op Aanbesteding onderzoek Circulaire VerdienModellen 8 van 8