Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 13 JUNI 2014 C F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C F C. B., Mr. Jacqueline Oosterbosch, advocaat bij het Hof van Cassatie, tegen CERCLE MÉDICAL MEUSE ET SAMSON vzw, Mr. Paul Alain Foriers, advocaat bij het Hof van Cassatie. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest van het hof van beroep te Luik van 21 december Advocaat-generaal Thierry Werquin heeft op 16 mei 2014 een conclusie neergelegd ter griffie. Raadsheer Sabine Geubel heeft verslag uitgebracht en advocaat-generaal Thierry Werquin heeft geconcludeerd.

2 13 JUNI 2014 C F/2 II. CASSATIEMIDDEL De eiseres voert volgend middel aan. Geschonden wettelijke bepalingen - de artikelen 8, 1, 9, inzonderheid 2, 36 en 37 van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen; - de artikelen 1, 2 en 3, 4 en 5 van het koninklijk besluit van 8 juli 2002 tot vaststelling van de opdrachten verleend aan huisartsenkringen; - de artikelen 144, 145 en 146 Grondwet. Aangevochten beslissingen Het bestreden arrest stelt vast wat volgt: (i) [de verweerster] is wettelijk belast met, onder meer, de organisatie van geneeskundige wachtdiensten binnen haar ambtsgebied, waartoe de regio van A. behoort ; (ii) bij dagvaarding van 16 september 2009 [vordert] [de verweerster] (de eiseres) voorlopig te veroordelen tot het presteren van haar wachtdiensten, volgens het tijdschema dat voor het gehele jaar 2009 is vastgelegd (enzovoorts voor de volgende jaren), dat alles op straffe van een dwangsom van euro voor elke niet-gepresteerde dag die naar behoren is vastgesteld ; (iii) [de verweerster] heeft haar vordering bij conclusie als volgt gewijzigd: - (de eiseres) vragen om, binnen acht dagen na de te wijzen beschikking, de rechtbank en [de verweerster] te verduidelijken hoeveel wachtdiensten zij, onder voorbehoud van alle rechten, minimaal kan presteren teneinde te voldoen aan haar verplichting de continuïteit van de verzorging en van de wachtdiensten te verzekeren; - [de verweerster], gelet op die verduidelijkingen en onder voorbehoud van alle rechten, vragen, ter verzekering van de continuïteit van de verzorging, een schema met wachtdiensten voor te leggen dat rekening houdt met wat (de eiseres) zal hebben voorgesteld; - (de eiseres) voorlopig, en onverminderd de beslissing van de rechtbank van eerste aanleg te Namen over de grond van de zaak, ertoe veroordelen de continuïteit van de verzorging te verzekeren en haar wachtdiensten te presteren volgens de door haar voor te stellen minimumdienst, onder voorbehoud van alle rechten, dat alles op straffe van een dwangsom van 500 euro per niet-gepresteerde dag die naar behoren is vastgesteld; - daarenboven, en zonder de goedkeuring van de minimumdienst af te wachten, alvorens recht te doen een gerechtelijk geneeskundig deskundigenonderzoek bevelen ; (iv) in hoger beroep stelt [de verweerster] een nieuwe vordering in, die ertoe strekt: - voor recht te zeggen dat (de eiseres) verplicht is aan zestien wachtdiensten per jaar deel te nemen, met dien verstande dat die wachtdiensten enkel tijdens het weekend, dus op de

3 13 JUNI 2014 C F/3 wachtpost, zullen plaatsvinden van 8 tot 20 uur, dus met uitsluiting van avond- en nachtdiensten, en diensten van zes ononderbroken uren (dus ofwel van 8 tot 14 uur, ofwel van 14 tot 20 uur), op de data die [de verweerster] concreet zal bepalen volgens de behoeften van de dienst (wachtlijst), dat alles te rekenen vanaf de uitspraak van het te wijzen arrest; - voor recht te zeggen dat (de eiseres) het wachtdienstschema moet naleven zoals het overeenkomstig het arrest zal worden vastgesteld, op straffe van een dwangsom van euro per vastgestelde overtreding (dat wil zeggen per maandelijkse wachtdienst die niet, hetzij gedeeltelijk, hetzij geheel werd gepresteerd), waarbij die dwangsom voor het eerst is verschuldigd daags na de betekening van het te wijzen arrest. Vervolgens beslist het bestreden arrest, onder de titel 1. Rechtsmacht van de rechter in kort geding, dat de rechter in kort geding ( ) de rechtsmacht heeft om van de vordering kennis te nemen en dat hij bevoegd is ( ) om uitspraak te doen over de miskenning van een subjectief recht, zoals dat door [de verweerster] in voorliggend geval is aangevoerd, om de volgende redenen: 1.1 Bevoegdheid van de tuchtrechtelijke en administratieve overheden Na verschillende middelen van niet-ontvankelijkheid van de vordering te hebben opgeworpen, voert (de eiseres) aan dat de rechter in kort geding geen rechtsmacht heeft om van de vordering kennis te nemen, op grond dat zulks tot de bevoegdheid van hetzij de tuchtrechtelijke overheden (raad van de Orde van geneesheren van de provincie N.) hetzij de administratieve overheden (provinciale geneeskundige commissie en Raad van State) behoort. Krachtens artikel 144 van de Grondwet behoren geschillen over burgerlijke rechten bij uitsluiting tot de bevoegdheid van de rechtbanken, wat hier het geval is. De rechter in kort geding heeft derhalve de rechtsmacht om van de vordering kennis te nemen. 1.2 Advies van de raad van beroep met het Frans als voertaal van de Orde van geneesheren (De eiseres) meent dat de vordering niet-ontvankelijk moet worden verklaard, op grond dat enkel de raad van de Orde van geneesheren bevoegd is om uitspraak te doen over haar vordering tot vrijstelling van wachtdienst om gezondheidsredenen. Volgens haar volgt dat uit het advies van de raad van beroep van de Orde van geneesheren van 29 maart Volgens het hof [van beroep] moet dat middel veeleer worden beoordeeld vanuit de invalshoek van de rechtsmacht van de rechter in kort geding. Artikel 117 van de code van plichtenleer (gewijzigd op 30 juni 2007) bepaalt dat elke op de lijst van de Orde ingeschreven arts, overeenkomstig zijn bevoegdheid, aan die wachtdiensten moet deelnemen en in voorkomend geval tot de werkingskosten ervan moet bijdragen, [dat] uitzonderingen wegens leeftijd, gezondheid of andere gerechtvaardigde redenen kunnen worden toegestaan en [dat] het beoordelen van tekortkomingen aan de de-

4 13 JUNI 2014 C F/4 ontologische verplichtingen met betrekking tot de wachtdiensten behoort tot de bevoegdheid van de provinciale raden. Krachtens de bepalingen van het voormelde artikel is de raad van de Orde van geneesheren dus, inzake plichtenleer, bevoegd om de tekortkomingen aan de regels betreffende de wachtdiensten te beoordelen. In geen geval verliest de rechter in kort geding hierdoor zijn bevoegdheid om uitspraak te doen over de miskenning van een subjectief recht, zoals dat in voorliggend geval door [de verweerster] wordt aangevoerd. Grieven Krachtens artikel 144 Grondwet behoren geschillen over burgerlijke rechten bij uitsluiting tot de bevoegdheid van de rechtbanken. Artikel 145 Grondwet preciseert dat de geschillen over politieke rechten tot de bevoegdheid van de rechtbanken behoren, behoudens de bij wet gestelde uitzonderingen, en artikel 146 wijst ten slotte erop dat geen rechtbank, geen met eigenlijke rechtspraak belast orgaan kan worden ingesteld dan krachtens een wet en dat geen buitengewone rechtbanken of commissies, onder welke benaming ook, in het leven kunnen worden geroepen. Artikel 8, 1, van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen verbiedt de beoefenaars, wetens en zonder wettige reden in hun hoofde, een in uitvoering zijnde behandeling te onderbreken zonder vooraf alle maatregelen te hebben getroffen om de continuïteit van de verzorging te verzekeren door een andere beoefenaar die dezelfde wettelijke kwalificatie heeft. Artikel 9 van het koninklijk besluit nr. 78 betreft de wachtdiensten. De eerste paragraaf van voormeld artikel bepaalt dat de representatieve beroepsverenigingen van de beoefenaars of de te dien einde opgerichte groeperingen wachtdiensten mogen instellen die de bevolking een regelmatige en normale toediening van de gezondheidszorg, zowel in het ziekenhuis als ten huize, waarborgen. Geen van de bedoelde beoefenaars die aan de vereiste voorwaarden voldoet, kan van die wachtdiensten worden uitgesloten, op voorwaarde dat de betrokkene het huishoudelijk reglement onderschrijft en zich aan de deontologische regels houdt. De bewuste verenigingen of groeperingen delen aan de bevoegde geneeskundige commissie de door hen opgestelde wachtrol, evenals elke wijziging die hieraan zou worden aangebracht, en een huishoudelijk reglement mee. Krachtens artikel 9, 2, van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 bepaalt de geneeskundige commissie de behoeften inzake wachtdiensten. Zij controleert de werking van die wachtdiensten en is bevoegd om de in 1 bedoelde huishoudelijke reglementen goed te keuren en geschillen inzake de wachtdiensten te beslechten. Wanneer met betrekking tot de wachtdiensten regels zijn vastgesteld in de code van plichtenleer die door de nationale raad van de betrokken Orde is uitgewerkt en waaraan de Koning bindende kracht heeft verleend, verwijst de commissie daarnaar bij de uitvoering van de voormelde opdrachten. Bij tekortkoming of ontoereikendheid doet de geneeskundige commissie, op eigen initiatief of op aanvraag van de gouverneur van de provincie, een beroep op de

5 13 JUNI 2014 C F/5 medewerking van de belanghebbende organisaties of beoefenaars met het oog op het organiseren of het aanvullen van de wachtdiensten. Artikel 36 van het koninklijk besluit nr. 78 bepaalt dat er in elke provincie een geneeskundige commissie wordt opgericht en stelt de samenstelling en de benoeming van de leden van die commissies vast. Artikel 37 van hetzelfde besluit somt de taken van de geneeskundige commissie binnen haar ambtsgebied op. Een van de bijzondere taken van de geneeskundige commissie bestaat erin de echtheid van de titels van de beoefenaars na te gaan en het visum eraan te hechten; [zij] trekt het visum in of maakt het behoud ervan afhankelijk van de aanvaarding, door de betrokkene, van de opgelegde beperkingen wanneer vastgesteld wordt dat een gezondheidszorgbeoefenaar niet meer voldoet aan de vereiste fysieke of psychische geschiktheden om, zonder risico's, de uitoefening van zijn beroep voort te zetten ; [zij] waakt erover dat de geneeskunde en de artsenijkunde, de veeartsenijkunde, de kinesitherapie, de verpleegkunde en de paramedische beroepen in overeenstemming met de wetten en reglementen worden uitgeoefend; [zij] spoort de gevallen van onwettige uitoefening van de geneeskunde, artsenijbereidkunde, veeartsenijbereidkunde, kinesitherapie, verpleegkunde of van een paramedisch beroep op en deelt die gevallen aan het parket mee. Dezelfde bepaling [artikel 37, 1, [2 ], d)] bepaalt dat een van de bijzondere opdrachten van de geneeskundige commissie erin bestaat de in artikel 9 bedoelde opdrachten te vervullen, met name het beslechten van geschillen inzake de wachtdiensten. Het koninklijk besluit van 8 juli 2002 tot vaststelling van de opdrachten verleend aan huisartsenkringen omschrijft (artikel 1, 2 en 3 ) de huisartsenkring als een vereniging die alle vrijwillig toegetreden praktijkvoerende artsen groepeert, die binnen een welbepaalde geografisch omschreven en aaneengesloten zone hun beroepsactiviteit uitoefenen, teneinde de onder hoofdstuk II van onderhavig besluit geformuleerde opdrachten en de huisartsenwachtdienst als een uitgewerkt beurtrolsysteem dat regelmatige en normale verstrekking van huisartsgeneeskundige zorg aan de bevolking garandeert en dat wordt beheerd door praktijkvoerende artsen binnen de huisartsenzone, zoals bedoeld in artikel 1, 5, van dat besluit, uit te voeren. Luidens artikel 4 van het voormelde besluit organiseren de huisartsenkringen met name één huisartsenwachtdienst binnen de gehele huisartsenzone, waarbij die huisartsenwachtdienst kan bestaan uit meerdere onderdelen om samen één huisartsenwachtdienst voor de gehele huisartsenzone te vormen, terwijl artikel 5 de normen opsomt waaraan de huisartsenwachtdienst moet beantwoorden. Krachtens die bepalingen is de opdracht die erin bestaat huisartsenwachtdiensten te organiseren en dus wachtrollen op te stellen en die wordt toevertrouwd aan huisartsenkringen zoals [de verweerster], een openbaredienstopdracht die een doel van volksgezondheid nastreeft; een dergelijke opdracht kent aan die kring geen enkel subjectief burgerlijk recht toe.

6 13 JUNI 2014 C F/6 Artikel 9, 2, van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 bepaalt dat de geneeskundige commissie zelf de behoeften inzake wachtdiensten moet bepalen en de werking ervan moet controleren, de huishoudelijke reglementen van de representatieve beroepsverenigingen van de beoefenaars of van de daartoe opgerichte groeperingen dat wil zeggen de huisartsenkringen moet goedkeuren en de geschillen inzake de wachtdiensten moet beslechten. Hieruit kan worden afgeleid dat, wanneer een huisarts, bij de organisatie van de wachtdienst door de met die opdracht belaste huisartsenkring, aanvoert dat hij van zijn wachtdienstverplichtingen moet worden vrijgesteld en betwist dat hij op de rol kan worden opgenomen, het geschil moet worden beslecht door de provinciale geneeskundige commissie, waarvan de beslissing vatbaar is voor beroep bij de Raad van State, aangezien de voormelde commissie een orgaan is dat als administratieve overheid optreedt. Het administratief karakter van de aldus ingevoerde procedure inzake wachtdiensten sluit uit dat een dergelijk geschil, in de zin van artikel 144 Grondwet, betrekking heeft op burgerlijke rechten. De huisartsenkringen, die een openbaredienstopdracht vervullen, hebben geen subjectieve rechten op grond waarvan zij de zaak bij de rechtscolleges van de rechterlijke orde aanhangig kunnen maken; krachtens artikel 9, 2, van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 behoren geschillen inzake wachtdiensten uitsluitend tot de bevoegdheid van de bevoegde provinciale geneeskundige commissie. Het bestreden arrest beslist derhalve onwettig dat de rechter in kort geding de rechtsmacht heeft om van de vordering kennis te nemen en dat hij bevoegd is om uitspraak te doen over de miskenning van een subjectief recht, zoals dat door [de verweerster] in voorliggend geval is aangevoerd (schending van alle in het middel bedoelde bepalingen). III. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling Over de door de verweerster tegen het middel opgeworpen grond van nietontvankelijkheid: het middel vermeldt de artikelen 556 en 584 Gerechtelijk Wetboek niet: Het middel, dat melding maakt van de schending van een wettelijke bepaling, voldoet aan het vereiste van artikel 1080 Gerechtelijk Wetboek, krachtens hetwelk het verzoekschrift de vermelding moet bevatten van de wettelijke bepalingen waarvan de schending wordt aangevoerd, op voorwaarde dat die schending kan leiden tot de vernietiging van het bestreden dictum.

7 13 JUNI 2014 C F/7 Het middel verwijt het arrest dat het beslist dat het geschil betrekking heeft op burgerlijke rechten in de zin van artikel 144 Grondwet en dat de rechter in kort geding [ ] de rechtsmacht heeft om van de vordering kennis te nemen. De bepalingen waarvan het middel de schending aanvoert, zouden, indien het middel gegrond is, volstaan om de cassatie van die beslissing tot gevolg te hebben. De grond van niet-ontvankelijkheid kan niet worden aangenomen. Gegrondheid van het middel 1. Luidens artikel 144 Grondwet behoren geschillen over burgerlijke rechten bij uitsluiting tot de bevoegdheid van de rechtbanken. De hoven en rechtbanken nemen kennis van de vordering van een partij die gegrond is op een subjectief recht. Het bestaan van een dergelijk recht veronderstelt dat de eiseres zich beroept op een welbepaalde juridische verplichting die een regel van objectief recht rechtstreeks aan een derde oplegt en bij de nakoming waarvan die partij belang heeft. 2. Krachtens artikel 8, 1, eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen mogen de beoefenaars die houder zijn van een wettelijk diploma van doctor in de genees-, heel- en verloskunde, wetens en zonder wettige reden in hun hoofde, een in uitvoering zijnde behandeling niet onderbreken zonder vooraf alle maatregelen te hebben getroffen om de continuïteit van de verzorging te verzekeren door een andere beoefenaar die dezelfde wettelijke kwalificatie heeft. Luidens artikel 8, 1, derde lid, ziet de raad van de Orde van geneesheren erop toe dat de voormelde bepaling wordt nageleefd. 3. Artikel 113 van de code van de geneeskundige plichtenleer, die is opgemaakt door de nationale Raad van de Orde van geneesheren ter uitvoering van artikel 15, 1, van het koninklijk besluit nr. 79 van 10 november 1967 betreffende de Orde van geneesheren, bepaalt dat de continuïteit van de verzorging verzekeren een deontologische plicht is; artikel 114 bepaalt dat elke geneesheer, naargelang van het geval, de nodige maatregelen moet nemen om de continuïteit van de ver-

8 13 JUNI 2014 C F/8 zorging van zijn zieken te waarborgen; artikel 115 bepaalt dat wachtdiensten worden opgericht om de geneesheer in staat te stellen de continuïteit van de verzorging te waarborgen en artikel 116, eerste lid, bepaalt dat de organisatie van deze wachtdiensten bij de beroepsverenigingen of de met dat doel opgerichte plaatselijke organisaties berust. Artikel 117 van dezelfde code voegt in het eerste lid hieraan toe, dat elke op de lijst van de Orde ingeschreven geneesheer, overeenkomstig zijn bevoegdheid, aan deze wachtdiensten moet deelnemen, in het tweede lid, dat uitzonderingen om gezondheidsredenen, omwille van hoge leeftijd of om andere geldige redenen worden toegestaan, en, in het derde lid, dat het beoordelen van tekortkomingen aan de deontologische verplichtingen met betrekking tot de wachtdiensten tot de bevoegdheid behoort van de provinciale raden van de Orde, die, overeenkomstig artikel 6, 2, van het voormelde koninklijk besluit nr. 79, moeten waken over het naleven van de regelen van de geneeskundige plichtenleer en de fouten van de geneesheren tuchtrechtelijk moeten bestraffen. De Koning heeft tot op heden geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid, bedoeld in artikel 15, 1, tweede lid, van hetzelfde koninklijk besluit nr. 79, om de code van geneeskundige plichtenleer verbindende kracht te verlenen. 4. Op grond van artikel 9, 1, van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen zijn er huisartsenkringen opgericht die per zone alle vrijwillig toegetreden huisartsen groeperen. De opdrachten van die huisartsenkringen zijn vastgelegd in het koninklijk besluit van 8 juli 2002; ze zijn, krachtens artikel 4 van dat koninklijk besluit, onder meer belast met de organisatie van de huisartsenwachtdienst binnen hun respectieve zone. Overeenkomstig artikel 9, 1, tweede lid, van het koninklijk besluit nr. 78, delen ze de door hen opgestelde wachtrol mee aan de provinciale geneeskundige commissie waaronder ze ressorteren. 5. Krachtens artikel 37, 1, 2, d), van dat koninklijk besluit heeft elke provinciale geneeskundige commissie, in haar ambtsgebied, in het bijzonder tot taak de bij artikel 9 bepaalde opdrachten te vervullen.

9 13 JUNI 2014 C F/9 Volgens artikel 9, 2, eerste lid, bepaalt de geneeskundige commissie de behoeften inzake wachtdiensten, controleert zij de werking van die wachtdiensten en beslecht zij geschillen inzake wachtdiensten. 6. Uit het geheel van die bepalingen volgt, enerzijds, dat hoewel de huisartsen weliswaar wettelijk verplicht zijn de continuïteit van de verzorging van hun patiënten te verzekeren, zij evenwel slechts de deontologische plicht hebben aan wachtdiensten deel te nemen, waarvoor zij aan de tuchtrechtelijke instanties verantwoording verschuldigd zijn, en anderzijds, dat de huisartsenkringen daaraan geenszins het recht ontlenen de toegetreden geneesheren te verplichten aan de wachtdiensten deel te nemen, maar daarin slechts de grondslag aantreffen voor hun eigen verplichting om wachtdiensten te organiseren onder het toezicht van de bevoegde provinciale geneeskundige commissie. 7. Het bestreden arrest schendt bijgevolg de in het middel bedoelde bepalingen, waar het beslist dat het geschil betreffende de deelname van de eiseres aan de door de verweerster georganiseerde wachtdiensten betrekking heeft op een burgerlijk recht, dat de rechter in kort geding derhalve de rechtsmacht heeft om van de vordering kennis te nemen en dat de raad van de Orde van geneesheren inzake plichtenleer bevoegd is om de tekortkomingen aan de regels betreffende de wachtdiensten te beoordelen [ ], maar de rechter in kort geding hierdoor in geen geval de bevoegdheid verliest om uitspraak te doen over de miskenning van een subjectief recht, zoals dat in voorliggend geval door [de verweerster] wordt aangevoerd. Het middel is gegrond. De vernietiging van het bestreden arrest van 21 december 2011 leidt tot nietigverklaring van de arresten van 25 juni 2012 en 14 januari 2013, die het gevolg daarvan zijn. Dictum Het Hof Vernietigt het bestreden arrest. Verklaart de arresten van 25 juni 2012 en 14 januari 2013 nietig.

10 13 JUNI 2014 C F/10 Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het vernietigde arrest en van de nietig verklaarde arresten. Houdt de kosten aan en laat de beslissing daaromtrent aan de feitenrechter over. Verwijst de zaak naar het hof van beroep te Bergen. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, eerste kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Christian Storck, raadsheer Didier Batselé, afdelingsvoorzitter Albert Fettweis, de raadsheren Martine Regout en Sabine Geubel, en in openbare terechtzitting van 13 juni 2014 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Christian Storck, in aanwezigheid van advocaat-generaal Thierry Werquin, met bijstand van griffier Patricia De Wadripont. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Geert Jocqué en overgeschreven met assistentie van griffier Kristel Vanden Bossche. De griffier, De raadsheer,