DE N.V. VEREENIGDE IJSFABRIEKEN EN HET KOELHUIS FRIGO TE IJMUIDEN

Transcriptie

1

2 DE N.V. VEREENIGDE IJSFABRIEKEN EN HET KOELHUIS FRIGO TE IJMUIDEN KORTE BESCHRIJVING DOOR HET LID K. H. TUSENIUS, Directeur der N.V. Overgedrukt uit het Weekblad,,DE INGENIEUR 1931 no. 21. Algemeen gedeelte.

3 De N.V. Vereenigde IJsfabrieken en het Koelhuis Frigo te IJmuiden Het bedrijf der N.V. Vereenigde IJsfabrieken werd ruim 30 jaar geleden opgericht door de stichting van de IJsfabriek,,IJmuiden, de eerste ijsfabriek, welke te IJmuiden werd gebouwd. 54 Jaar geleden ontstond IJmuiden door den bouw van de eerste schutsluis, en eerst een 20-tal jaren daarna begon zich daar het visscherijbedrijf te ontwikkelen. De uitoefening van een visscherijbedrijf was ook toen reeds onmogelijk zonder dat er ijs ter beschikking was als middel tot conserveering van de gevangen visch op zee en voor het transport te land. In het begin van de ontwikkeling van IJmuiden wist men zich te behelpen met ijs, dat s winters verzameld werd uit vijvers en slooten, en weer wat later met den aanvoer van z.g. Noorsch ijs. De zachte winters en storing van den aanvoer over zee maakten het noodig dat men, om een regelmatige uitoefening van het visscherijbedrijf te verkrijgen, zich ging toeleggen op de fabricage van kunstijs. Inmiddels was de visscherijvloot te IJmuiden reeds gegroeid tot een 50-tal trawlers. Voor deze betrekkelijk kleine vloot was het in economisch opzicht een waagstuk een speciale kunstijsfabriek te bouwen, temeer daar de toenmalige visschersvloot een kwijnend bestaan leed. Reeds korten tijd na de totstandkoming van de IJsfabriek IJmuiden ging dan ook een groot deel van de stoomvisschersvloot failliet, waardoor de IJsfabriek IJmuiden genoodzaakt werd om haar afzetgebied te behouden, een groot deel van de vloot te koopen en in bedrijf te houden. Hierdoor was weliswaar de afzet van het product ijs verzekerd, maar tot aan het einde van den wereldoorlog Korte beschrijving door het lid K.H. TUSENIUS, Directeur der N.V.

4 2 N.V. VEREENIGDE IJSFABRIEKEN - KOELHUIS FRIGO. BEGANE GROND IJSFABRIEK NOORDPOOL. kon niet gesproken worden van een rendeerend bedrijf. De vloot breidde zich uit, en in de omgeving van de IJsfabriek IJmuiden verrees de IJsfabriek De Noordpool, terwijl de bestaande Noorschijs-handel zich tot aan den wereldoorlog als concurrent wist te handhaven. Na 25 jaar van moeizaam zich handhaven van deze IJsfabriek, had de koeltechniek zich zoodanig ontwikkeld, dat de geheele installatie totaal verouderd was en de noodzaak ontstond de geheele inrichting te moderniseeren. Deze verbouwing werd noodig en moest uitgevoerd worden gedurende de tweede helft van den wereldoorlog. Om de verbouwing goed te kunnen verrichten en tevens de clientèle van ijs te kunnen blijven voorzien, was men genoodzaakt de bovengenoemde IJsfabriek De Noordpool te koopen. Na gereedkoming van de nieuwe installatie van de IJsfabriek IJmuiden had dus de IJsfabriek IJmuiden de beschikking over een tweetal groote moderne ijsfabrieken, gelegen op betrekkelijk korten afstand van elkander. De overvloedige aanvoer van visch gedurende de laatste oorlogsjaren en de jaren daarna gaven gelegenheid tot ruimen afzet van ijs. Deze omstandigheid echter animeerde ook anderen tot den bouw van ijsfabrieken, zoodat in 1921 in Schaal 1 : 400. Fig. 2. IJmuiden per dag een kg ijs kon worden geproduceerd. De fabrieken IJmuiden en De Noordpool waren intusschen in exploitatie gegeven aan de N.V. Vereenigde IJsfabrieken. De exploitatie van deze complexen in één hand gaf aanmerkelijke bezuiniging. Nadat de productie-capaciteit van de verschillende fabrieken haar hoogtepunt had bereikt, verminderde echter de vischaanvoer zoodanig, dat er geen sprake van was, dat eenige fabriek ook maar loonend ijs kon produceeren. De koude-capaciteit was dus veel grooter dan de behoefte hieraan. Een en ander was oorzaak, dat gezocht werd naar middelen tot productief maken van de beschikbare koude en het meest voor de hand liggend was het gebruik van deze koude in koel- en vrieshuizen. Daartoe werden alle belendende en tusschenliggende perceelen geleidelijk aangekocht en ingericht tot koel- en vrieshuizen, waardoor ontstond het complex als op bijgaande teekeningen in platte gronden aangegeven, waardoor een uiterst modern complex tot koudeproductie ontstond. Waar oorspronkelijk een 6-tal stoomketels met daarbij

5 N.V. VEREENIGDE IJSFABRIEKEN - KOELHUIS FRIGO. BEGAGE GROND IJSFABRIEK IJMUIDEN. 3 Schaal 1 : 400. Fig. 3. behoorende stoommachines voor de aandrijving werden gebruikt, werd in den loop der jaren alles electrisch aangedreven, waarvoor de stroom geleverd wordt door het P.E.N., terwijl Dieselmotoren zorgen voor krachtopwekking gedurende den spertijd. Een 100-tal electromotoren van 300 tot 5 pk drijven de compressoren aan en de bijbehoorende hulpwerktuigen. De totale koudeproductie bedraagt calorieën per uur, de beschikbare koel- en vriesruimte is m 3, de grootste compressor, fabrikaat M.A.N., heeft een capaciteit van cal., de kleinste, van het fabrikaat Freundlich, cal. Bij vrijwel alle onderdeelen is het z.g. oververhittingssysteem toegepast, terwijl de nieuwste en modernste uitvindingen op koeltechnisch gebied een toepassing vinden. Ten tijde van het bezoek mag verwacht worden, dat het ijsbedrijf en vriesbedrijf volledig in gang zijn. Gedurende dezen tijd van het jaar worden de koel- en vriesruimten voor het grootste gedeelte gebruikt voor eieren en visch, beide artikelen natuurlijk streng van elkander gescheiden. Bij den bouwen inrichting van de koelhuizen is er op gerekend, dat levensmiddelen van den meest uiteenloopenden aard en van verschillende eigenaren geheel afzonderlijk van elkander kunnen worden opgeslagen, terwijl voor iedere ruimte een aparte koelbron aanwezig is. Als belangrijk mag worden beschouwd de watervoorziening; behalve het water, waarvan het ijs wordt geproduceerd, wordt gedurende den zomer 200 t water per uur uit den bodem opgebracht en door de condensatoren gepompt. Daar de gemiddelde waterstand meer dan 10 m

6 4 IJSGENERATOR VAN GEWAPEND BETON. Fig. 4. MACHINEKAMER IJSFABRIEK DE NOORDPOOL. Fig. 5. KOELHUIS,,FRIGO IJMUIDEN. ALGEMEENE VRIESRUIMTE TEMPERATUUR 10 C. TOT 15 C. Fig. 7. onder het maaiveld ligt, moeten hier diepwelpompen van verschillende constructie worden toegepast. Gedurende den winter wordt voor afkoelingsdoeleinden zeewater gebruikt. Het ijs wordt geproduceerd in 3 groote generatoren, welke ieder weerin 2 afdeelingen zijn verdeeld. Als bijzonderheid wordt vermeld, dat één van deze generatoren uitgevoerd is in gewapend beton. Al het gefabriceerde ijs wordt in breekmachines gemalen en dus in kleine stukjes afgeleverd aan stoomtrawlers of aan den vischhandel voor ijsverpakking van de visch. De IJmuider visschersvloot telt 200 stoomtrawlers, welke van tot kg ijs medenemen voor reizen, welke varieeren: van 7 dagen tot 30 dagen, in verband met haar grootte en afstand van de vischgronden. De dagafzet van ijs is zeer afwisselend; er komen dagen voor van kg, maar ook dagen van kg. Hierop is de productie, de voorraad, alsmede het transport ingericht. AANBOUW MACHINEKAMER IJSFABRIEK IJMUIDEN Fig. 6. KOELHUIS,,FRIGO IJMUIDEN. EEN DER VELE KOELLOKALEN. In ieder lokaal worden ± 1000 kisten eieren opgeslagen. Fig 8.

7 5 KELDER MET BANANENOPSLAG. BASSIN VOOR VISCHBEVRIEZING. PATENT OTTESES. Fig. 9. Fig. 10. Een meer interessant dan belangrijk onderdeel van het bedrijf is de toepassing van het patent OTTESEN, een methode tot snelle bevriezing van visch en andere vleeschwaren in pekel. Reeds van 1918 af hebben de Vereenigde IJsfabrieken dit patent geëxploiteerd als eenige licencehouders. De pekel, waarin de visch wordt gedompeld, heeft een zoo lage temperatuur, dat ijsafzetting plaats heeft; hierdoor dringt geen zout in de te bevriezen levensmiddelen. De moeilijkheid in de toepassing van dit systeem ligt in het feit, dat door de ijsafzetting in de pekel dit ijs zich vastzet op de verdampers en deze isoleert. De visch, bevroren in deze pekel, wordt afgespoeld met zoet water, waardoor een luchtafsluitende ijslaag ontstaat. Visch, op deze wijze door middel van koude geconserveerd, is na vele maanden bij consumptie niet van versche visch te onderscheiden. Alle schepen van de Maatschappij,,Nederland b.v. nemen op deze wijze geconserveerde visch mede voor uit- en thuisreis. Deze conserveeringsmethode van visch heeft als economisch voordeel, dat daardoor de vischprijzen, vooral van de fijnere vischsoorten, eenigszins gestabiliseerd worden. Tot afsluiting van deze korte beschrijving dient nog vermeld te worden, dat het gebouwencomplex, behalve de reeds omschreven hoofdgebouwen, bevat: kantoren, magazijnen, garages, werkplaatsen voor bankwerkers, vuurwerkers, houtbewerking, electriciens, drooginrichtingen, stallen, schaftlokalen, teekenkamer, waardoor het mogelijk is alle reparaties, nieuwbouw, expeditie enz. in eigen beheer uit te voeren.

8

9 DE N.V. VEREENIGDE IJSFABRIEKEN EN HET KOELHUIS FRIGO TE IJMUIDEN KORTE BESCHRIJVING DOOR HET LID K. H. TUSENIUS, Directeur der N.V. Overgedrukt uit het Weekblad,,DE INGENIEUR 1931 no. 21. Algemeen gedeelte.

10 De N.V. Vereenigde IJsfabrieken en het Koelhuis Frigo te IJmuiden Het bedrijf der N.V. Vereenigde IJsfabrieken werd ruim 30 jaar geleden opgericht door de stichting van de IJsfabriek,,IJmuiden, de eerste ijsfabriek, welke te IJmuiden werd gebouwd. 54 Jaar geleden ontstond IJmuiden door den bouw van de eerste schutsluis, en eerst een 20-tal jaren daarna begon zich daar het visscherijbedrijf te ontwikkelen. De uitoefening van een visscherijbedrijf was ook toen reeds onmogelijk zonder dat er ijs ter beschikking was als middel tot conserveering van de gevangen visch op zee en voor het transport te land. In het begin van de ontwikkeling van IJmuiden wist men zich te behelpen met ijs, dat s winters verzameld werd uit vijvers en slooten, en weer wat later met den aanvoer van z.g. Noorsch ijs. De zachte winters en storing van den aanvoer over zee maakten het noodig dat men, om een regelmatige uitoefening van het visscherijbedrijf te verkrijgen, zich ging toeleggen op de fabricage van kunstijs. Inmiddels was de visscherijvloot te IJmuiden reeds gegroeid tot een 50-tal trawlers. Voor deze betrekkelijk kleine vloot was het in economisch opzicht een waagstuk een speciale kunstijsfabriek te bouwen, temeer daar de toenmalige visschersvloot een kwijnend bestaan leed. Reeds korten tijd na de totstandkoming van de IJsfabriek IJmuiden ging dan ook een groot deel van de stoomvisschersvloot failliet, waardoor de IJsfabriek IJmuiden genoodzaakt werd om haar afzetgebied te behouden, een groot deel van de vloot te koopen en in bedrijf te houden. Hierdoor was weliswaar de afzet van het product ijs verzekerd, maar tot aan het einde van den wereldoorlog Korte beschrijving door het lid K.H. TUSENIUS, Directeur der N.V.

11 2 N.V. VEREENIGDE IJSFABRIEKEN - KOELHUIS FRIGO. BEGANE GROND IJSFABRIEK NOORDPOOL. kon niet gesproken worden van een rendeerend bedrijf. De vloot breidde zich uit, en in de omgeving van de IJsfabriek IJmuiden verrees de IJsfabriek De Noordpool, terwijl de bestaande Noorschijs-handel zich tot aan den wereldoorlog als concurrent wist te handhaven. Na 25 jaar van moeizaam zich handhaven van deze IJsfabriek, had de koeltechniek zich zoodanig ontwikkeld, dat de geheele installatie totaal verouderd was en de noodzaak ontstond de geheele inrichting te moderniseeren. Deze verbouwing werd noodig en moest uitgevoerd worden gedurende de tweede helft van den wereldoorlog. Om de verbouwing goed te kunnen verrichten en tevens de clientèle van ijs te kunnen blijven voorzien, was men genoodzaakt de bovengenoemde IJsfabriek De Noordpool te koopen. Na gereedkoming van de nieuwe installatie van de IJsfabriek IJmuiden had dus de IJsfabriek IJmuiden de beschikking over een tweetal groote moderne ijsfabrieken, gelegen op betrekkelijk korten afstand van elkander. De overvloedige aanvoer van visch gedurende de laatste oorlogsjaren en de jaren daarna gaven gelegenheid tot ruimen afzet van ijs. Deze omstandigheid echter animeerde ook anderen tot den bouw van ijsfabrieken, zoodat in 1921 in Schaal 1 : 400. Fig. 2. IJmuiden per dag een kg ijs kon worden geproduceerd. De fabrieken IJmuiden en De Noordpool waren intusschen in exploitatie gegeven aan de N.V. Vereenigde IJsfabrieken. De exploitatie van deze complexen in één hand gaf aanmerkelijke bezuiniging. Nadat de productie-capaciteit van de verschillende fabrieken haar hoogtepunt had bereikt, verminderde echter de vischaanvoer zoodanig, dat er geen sprake van was, dat eenige fabriek ook maar loonend ijs kon produceeren. De koude-capaciteit was dus veel grooter dan de behoefte hieraan. Een en ander was oorzaak, dat gezocht werd naar middelen tot productief maken van de beschikbare koude en het meest voor de hand liggend was het gebruik van deze koude in koel- en vrieshuizen. Daartoe werden alle belendende en tusschenliggende perceelen geleidelijk aangekocht en ingericht tot koel- en vrieshuizen, waardoor ontstond het complex als op bijgaande teekeningen in platte gronden aangegeven, waardoor een uiterst modern complex tot koudeproductie ontstond. Waar oorspronkelijk een 6-tal stoomketels met daarbij

12 N.V. VEREENIGDE IJSFABRIEKEN - KOELHUIS FRIGO. BEGAGE GROND IJSFABRIEK IJMUIDEN. 3 Schaal 1 : 400. Fig. 3. behoorende stoommachines voor de aandrijving werden gebruikt, werd in den loop der jaren alles electrisch aangedreven, waarvoor de stroom geleverd wordt door het P.E.N., terwijl Dieselmotoren zorgen voor krachtopwekking gedurende den spertijd. Een 100-tal electromotoren van 300 tot 5 pk drijven de compressoren aan en de bijbehoorende hulpwerktuigen. De totale koudeproductie bedraagt calorieën per uur, de beschikbare koel- en vriesruimte is m 3, de grootste compressor, fabrikaat M.A.N., heeft een capaciteit van cal., de kleinste, van het fabrikaat Freundlich, cal. Bij vrijwel alle onderdeelen is het z.g. oververhittingssysteem toegepast, terwijl de nieuwste en modernste uitvindingen op koeltechnisch gebied een toepassing vinden. Ten tijde van het bezoek mag verwacht worden, dat het ijsbedrijf en vriesbedrijf volledig in gang zijn. Gedurende dezen tijd van het jaar worden de koel- en vriesruimten voor het grootste gedeelte gebruikt voor eieren en visch, beide artikelen natuurlijk streng van elkander gescheiden. Bij den bouwen inrichting van de koelhuizen is er op gerekend, dat levensmiddelen van den meest uiteenloopenden aard en van verschillende eigenaren geheel afzonderlijk van elkander kunnen worden opgeslagen, terwijl voor iedere ruimte een aparte koelbron aanwezig is. Als belangrijk mag worden beschouwd de watervoorziening; behalve het water, waarvan het ijs wordt geproduceerd, wordt gedurende den zomer 200 t water per uur uit den bodem opgebracht en door de condensatoren gepompt. Daar de gemiddelde waterstand meer dan 10 m

13 4 IJSGENERATOR VAN GEWAPEND BETON. Fig. 4. MACHINEKAMER IJSFABRIEK DE NOORDPOOL. Fig. 5. KOELHUIS,,FRIGO IJMUIDEN. ALGEMEENE VRIESRUIMTE TEMPERATUUR 10 C. TOT 15 C. Fig. 7. onder het maaiveld ligt, moeten hier diepwelpompen van verschillende constructie worden toegepast. Gedurende den winter wordt voor afkoelingsdoeleinden zeewater gebruikt. Het ijs wordt geproduceerd in 3 groote generatoren, welke ieder weerin 2 afdeelingen zijn verdeeld. Als bijzonderheid wordt vermeld, dat één van deze generatoren uitgevoerd is in gewapend beton. Al het gefabriceerde ijs wordt in breekmachines gemalen en dus in kleine stukjes afgeleverd aan stoomtrawlers of aan den vischhandel voor ijsverpakking van de visch. De IJmuider visschersvloot telt 200 stoomtrawlers, welke van tot kg ijs medenemen voor reizen, welke varieeren: van 7 dagen tot 30 dagen, in verband met haar grootte en afstand van de vischgronden. De dagafzet van ijs is zeer afwisselend; er komen dagen voor van kg, maar ook dagen van kg. Hierop is de productie, de voorraad, alsmede het transport ingericht. AANBOUW MACHINEKAMER IJSFABRIEK IJMUIDEN Fig. 6. KOELHUIS,,FRIGO IJMUIDEN. EEN DER VELE KOELLOKALEN. In ieder lokaal worden ± 1000 kisten eieren opgeslagen. Fig 8.

14 5 KELDER MET BANANENOPSLAG. BASSIN VOOR VISCHBEVRIEZING. PATENT OTTESES. Fig. 9. Fig. 10. Een meer interessant dan belangrijk onderdeel van het bedrijf is de toepassing van het patent OTTESEN, een methode tot snelle bevriezing van visch en andere vleeschwaren in pekel. Reeds van 1918 af hebben de Vereenigde IJsfabrieken dit patent geëxploiteerd als eenige licencehouders. De pekel, waarin de visch wordt gedompeld, heeft een zoo lage temperatuur, dat ijsafzetting plaats heeft; hierdoor dringt geen zout in de te bevriezen levensmiddelen. De moeilijkheid in de toepassing van dit systeem ligt in het feit, dat door de ijsafzetting in de pekel dit ijs zich vastzet op de verdampers en deze isoleert. De visch, bevroren in deze pekel, wordt afgespoeld met zoet water, waardoor een luchtafsluitende ijslaag ontstaat. Visch, op deze wijze door middel van koude geconserveerd, is na vele maanden bij consumptie niet van versche visch te onderscheiden. Alle schepen van de Maatschappij,,Nederland b.v. nemen op deze wijze geconserveerde visch mede voor uit- en thuisreis. Deze conserveeringsmethode van visch heeft als economisch voordeel, dat daardoor de vischprijzen, vooral van de fijnere vischsoorten, eenigszins gestabiliseerd worden. Tot afsluiting van deze korte beschrijving dient nog vermeld te worden, dat het gebouwencomplex, behalve de reeds omschreven hoofdgebouwen, bevat: kantoren, magazijnen, garages, werkplaatsen voor bankwerkers, vuurwerkers, houtbewerking, electriciens, drooginrichtingen, stallen, schaftlokalen, teekenkamer, waardoor het mogelijk is alle reparaties, nieuwbouw, expeditie enz. in eigen beheer uit te voeren.