Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht

Transcriptie

1 COLLECTIE BEDRIJFSRECHT Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht editie 2009 Prof. Frank Gotzen Gewoon hoogleraar K.U.Brussel (HUB) Buitengewoon hoogleraar K.U.Leuven Directeur Centrum voor Intellectuele Rechten (CIR) Prof. Marie-Christine Janssens Hoofddocent K.U.Leuven / K.U.Brussel (HUB) Voorzitter Raad Intellectuele Eigendom VXNDEN BROELE

2 INHOUDSTAFEL WOORD VOORAF 1 LIJST VAN MEEST GEBRUIKTE AFKORTINGEN 3 HOOFDSTUK I. INLEIDING 5 1. Het principe van de economische vrijheid 5 2. Het principe van de vrije mededinging 5 3. Het verbod van onrechtmatige mededinging als beperking van de economische vrijheid 6 4. De vrijheid van kopie 7 5. De intellectuele rechten als uitzondering op de vrijheid van mededinging en kopie 7 6. Overzicht van de sector van de intellectuele rechten 8 a. Het begrip'intellectuele eigendomsrechten' 8 b. Overzicht en indeling van de intellectuele rechten 8 c. Gemeenschappelijke kenmerken 9 d. Verschilpunten Bevoegdheid inzake intellectuele rechten in België 13 a. Wetgevende bevoegdheid 13 b. De Dienst voor de Intellectuele Eigendom (D.I.E.) 14 HOOFDSTUK II. HET AUTEURSRECHT 15 Afdeling 1. Wetgeving inzake auteursrecht Nationale wetgeving 15 a. De Auteurswet (AW) 15 b. De Wet op de bescherming van computerprogramma's (SW) 15 c. Wetgeving op de bescherming van databanken Communautaire teksten Internationale bescherming 17 a. De Conventie van Bern voor de bescherming van letterkundige en kunstwerken van i f ril: Kl.l'.-K!]l'MU ' I! 1 V

3 I.Mkrt!>S! UTI b. Universele auteursrechtconventie van c. De Conventie van Rome ter bescherming van de uitvoerende kunstenaars, de producenten van fonogrammen en de omroeporganisaties van d. TRIPS - overeenkomst van 15 april e. WIPO Verdragen van 20 december Afdeling 2. Het auteursrecht (sensu stricto) Inleiding Beschermingsvereisten van het auteursrecht 23 a. Een concrete vorm 23 b. Het originaliteitsvereiste 24 c. Geen vereiste van depot Toepassingsdomein van het auteursrecht 27 a. Welke creaties worden beschermd? 27 b. Wie kan de bescherming inroepen? 28 c. Duur van het auteursrecht (artikel 2 AW) 31 d. Niet beschermde creaties Beschermingsomvang 32 a. Twee soorten rechten 32 b. De morele rechten 32 c. De vermogensrechten 34 d. De uitzonderingen 39 e. Een bijzonder vermogensrecht voor auteurs van werken van beeldende kunst: het volgrecht (artikel 11 AW) Overeenkomsten inzake vermogensrechten 53 a. Algemene regels 53 b. Bijzondere regels 55 c. Uitoefening van het auteursrecht door beheersvennootschappen 55 Afdeling 3. De naburige rechten Inleiding Houders van naburige rechten 57 a. De uitvoerende kunstenaars 57 b. Producenten van fonogrammen en films 57 VI

4 c. Omroeporganisaties Inhoud van de naburige rechten 59 a. Het naburig recht van uitvoerende kunstenaars 59 b. Het naburig recht van producenten 61 c. Het naburig recht van omroeporganisaties 62 d. Duur van de bescherming 62 Afdeling 4. Bescherming van technische voorzieningen Achtergrond Bescherming van technische beschermingsmaatregelen (TPM) 64 a. Wat wordt beschermd? 64 b. Welke handelingen gelden als inbreuk? 65 c. Interactie van het beschermingsmechanisme met de uitzonderingen Bescherming van elektronische informatie Aansprakelijkheid van providers voor doorgifte van illegaal materiaal 68 Afdeling 5. Auteursrechtelijke bescherming van computerprogramma's Inleiding Toepassingsgebied 71 a. Voorwerp en voorwaarden van de bescherming 71 b. Titularis van de rechten 72 c. De rechten van de auteur (beschermingsomvang) 72 d. Sancties bij inbreuk 'Open source'software 76 Afdeling 6. Bescherming van computerprogramma's: de alternatieve weg van het octrooirecht Inleiding Uitsluitingsbepaling in de octrooiwet - interpretatie door de rechtspraak Europese initiatieven 81 VII

5 IMUH'Ds! AM l Afdeling 7. Rechtsbescherming van databanken Wetgevend kader 82 a. Een nieuwe industrie en een essentiële schakel in de informatiemaatschappij 82 b. De Europese Richtlijn van c. De omzetting van de Europese richtlijn in Belgisch recht Algemene regels 84 a. Wat is een databank? 84 b. Een tweevoudig beschermingssysteem Auteursrechtelijke bescherming 86 a. Principe 86 b. Beschermingsomvang Het sui generis recht van databankproducenten 88 a. Algemeen 88 b. Voorwerp van de bescherming 89 c. Beschermingsomvang 90 d. Duur van de sui generis bescherming (art. 6 DW) Bescherming van technische maatregelen 92 HOOFDSTUK III. HET MERKENRECHT 93 Afdeling 1. Wetgeving inzake merken Nationale teksten 93 a. De civielrechtelijke regelgeving in de Benelux 93 b. De strafrechtelijke regels in België Communautaire teksten 95 a. Harmonisatierichtlijn van 21 december 1988, zoals vervangen door Richtlijn 2008/95/EG van 22 oktober 2008 (hierna EMRL) 95 b. Verordening van 20 december 1993 inzake het Gemeenschapsmerk, zoals gecodificeerd en vervangen door de Verordening van 26 februari 2009 (hierna EMVO) Internationale teksten 97 a. Unieverdrag van Parijs tot bescherming van de Industriële Eigendom (Afgekort Uv) 97 VIII.v I I I CO! :i(i! Pi 1 : H IJ I-:-M '. il I"

6 tmiorus i AH ( b. Overeenkomst en Protocol van Madrid betreffende de internationale inschrijving van merken 98 c. Overeenkomst van Nice betreffende de internationale classificatie van de waren en diensten 99 d. TRIPS overeenkomst van 15 april Afdeling 2. Fundamentele begrippen Wat is een merk? 101 a. Het belang van merken in het economisch leven 101 b. Het merk als juridisch begrip Soorten merken 102 a. Individuele merken en collectieve merken 102 b. Warenmerken en dienstmerken Indeling van merken 103 a. Woordmerken 104 b. Beeldmerken 104 c. Kleurmerken 105 d. Vormmerken 106 e. Geluidsmerken 108 f. Geurmerken (olfactieve merken) en smaakmerken 108 g. Gecombineerde of complexe merken 109 Afdeling 3. De basisvereisten van het merkenrecht Onderscheidend vermogen 110 a. Het wettelijk vereiste en zijn betekenis 110 b. Toepassing in de praktijk 113 c. Het fluctuerend karakter van het onderscheidend vermogen Toelaatbaarheid 117 a. Tekens die strijdig zijn met de openbare orde of de goede zeden 117 b. Tekens die zijn uitgesloten in toepassing van artikel 6ter Verdrag van Parijs 118 c. Tekens die een misleidend verband met de waar oproepen 118 d. Geen verboden geografische aanduiding Beschikbaarheid van het teken 119 a. Het specialiteitsbeginsel en zijn nuancering 119 b. Anterioriteit door eerder depot 1 20 H t 1 : h II I - IL i ' i i I IX

7 i.miwl DSi'Ai'FI. c. Bestaan van een algemeen bekend merk 122 d. Anterioriteit door eerder gebruik 122 Afdeling 4. De procedures tot merkverkrijging Merkverkrijging in de Benelux 126 a. Indiening van het depot 126 b. Formeel onderzoek 127 c. Anterioriteitsrecherche (onderzoek naar eerdere inschrijvingen) 128 d. Publicatie van het depot 128 e. Oppositieprocedure 128 f. Onderzoek naar de absolute weigeringsgronden 129 g. Inschrijving en bekendmaking van het merk Procedure voor de verkrijging van een Gemeenschapsmerk 131 a. Indiening van het depot 131 b. Formeel onderzoek 132 c. Recherche (anterioriteitsonderzoek) 133 d. Onderzoek van absolute weigeringsgronden 133 e. Publicatie van de aanvrage en mogelijkheid tot reactie door derden 135 f. Beroepsprocedure 137 g. Inschrijving en Publicatie 137 h. Omzetting in een aanvraag om een nationaal merk De internationale inschrijving volgens het systeem van Madrid Het recht van voorrang uit het Unieverdrag van Parijs 140 Afdeling 5. De rechten van de merkhouder Het recht tot uitsluitend gebruik van het merk Het recht om het merk over te dragen of in licentie te geven 142 a. Overdracht van het merkrecht 142 b. Merklicenties Het recht om op te treden tegen inbreuk 145 a. Bevel tot stopzetting 145 d. Bijzondere beperking: de regel van de communautaire uitputting Het recht om merkinschrijvingen van derden nietig te verklaren 170 X

8 Afdeling 6. Het verlies van het merkrecht Het verstrijken van de geldigheidsduur Doorhaling of afstand van de inschrijving Het verval van het merkrecht wegens niet normaal gebruik Nietigverklaring Andere redenen 174 a. Overdracht van het merk 174 b. Prijsgeven aan het normale taalgebruik 174 c. Misleidend gebruik 175 Afdeling 7. Het collectief merk Wat is een collectief merk? Wie kan een collectief merk deponeren? Hoe ontstaat het recht op een collectief merk? Overdracht en licentie De vorderingen bij inbreuk (beschermingsomvang) Het verval van het collectieve merk 178 Afdeling 8. Het merkenrecht in een internetomgeving Het conflict tussen merken en domeinnamen 178 a. Inleiding 178 b. Wat is een domeinnaam 178 c. Registratie van een domeinnaam 179 d. Waarom bestaat een conflict met het merkenrecht? Acties tegen merkinbreuk in domeinnamen 182 a. Vordering op basis van het BVIE 182 b. Bijzondere Belgische wet 183 c. Alternatieve procedure (vorm van arbitrage) Andere vormen van merkinbreuk op het internet Merkregistratie van een domeinnaam 1 86 Afdeling 9. Beleidsrelevante aandachtspunten Belang van een aangepast beleid Keuze van een merkteken 187 XI

9 3. Andere aandachtspunten 189 HOOFDSTUK IV.HET OCTROOIRECHT 193 Afdeling 1. Wetgeving inzake octrooirecht Nationale wetgeving Communautaire teksten (EU) 194 a. Het Gemeenschapsoctrooi (Europees Octrooi voor de Gemeenschappelijke Markt) 194 b. Europese Richtlijn betreffende de rechtsbescherming van biotechnologische uitvindingen Internationale teksten 195 a. Unieverdrag van Parijs tot bescherming van de Industriële Eigendom (afgekort Uv) 195 b. Overeenkomst van Straatsburg betreffende de internationale classificatie van octrooien 196 c. Verdrag van Washington tot samenwerking inzake octrooien 196 d. Verdrag van München inzake de verlening van Europese octrooien (EOV) 196 e. TRIPs overeenkomst (1994) 197 Afdeling 2. Begripsomschrijving Wat is een 'uitvindingsoctrooi'? Soorten uitvindingsoctrooien Meerdere uitvinders 199 a. De realiteit vandaag 199 b. De aanduiding van de werkelijke uitvinders: uitvindersactiviteit 199 c. Het bestaan van mede-eigendom tussen de verschillende uitvinders 200 Afdeling 3. Materiële octrooieerbaarheidsvereisten Wat wordt bedoeld met een "uitvinding"? 201 a. Wat zijn geen uitvindingen? 202 b. Van bescherming uitgesloten uitvindingen Het vereiste van nieuwheid (artikel 5 BOW - 54 EOV) 205 XII

10 i M l ü l D M All I 3. Het vereiste van inventiviteit of uitvinderswerkzaamheid (artikel 6 BOW - 56 EOV) Het vereiste van industriële toepasbaarheid (artikel 7 BOW - 57 EOV) 208 Afdeling 4. Octrooiverleningsprocedure Wie kan een octrooi aanvragen? De procedure tot het verkrijgen van een Belgisch octrooi 210 a. De indiening van een octrooiaanvraag 210 b. Aanvaarding van de aanvraag 212 c. De uitvoering van een nieuwheidsonderzoek 212 d. Verlening en publicatie van het octrooi De procedure tot het verkrijgen van een Europees octrooi 214 a. Overzicht 215 b. Indiening van een Europese octrooiaanvrage 215 c. Formeel onderzoek 216 d. Nieuwheidsonderzoek 217 e. Publicatie van de aanvraag en van her nieuwheidsverslag 217 f. Onderzoek ten gronde 217 g. Octrooiverlening en publicatie 218 h. De oppositie-en beperkingsprocedure 220 i. Beroepsprocedures De internationale procedure (PCT-route) 221 Afdeling 5. Rechten van de octrooihouder (beschermingsomvang) Het uitsluitend recht tot exploitatie 222 a. In beginsel 222 b. Uitzonderingen op het exclusief recht Het recht tot overdracht of licentie 227 a. Het recht tot overdracht van het octrooi 227 b. Het recht tot het verlenen van octrooilicenties Het recht om op te treden tegen inbreuk 228 a. Daden van namaak 228 b. Bevoegdheidsvraagstuk 229 XIII

11 IMIOIDSI All I. Afdeling 2. Het kwekersrecht Algemeen 255 a. Wettelijk kader 255 b. Voorwerp van de bescherming Materiële beschermingsvereisten Formele beschermingsvoorwaarden Inhoud van de exclusieve rechten 259 a. Exclusief exploitatierecht 259 b. Uitzonderingen 259 c. Het recht om op te treden tegen inbreukmakers Beschermingsduur 260 Afdeling 3. De bescherming van topografieën van halfgeleiderproducten ('chips') Algemeen 261 a. Achtergrond 261 b. Wat is een topografie van een halfgeleiderproduct? 261 c. Een specifiek beschermingsmechanisme Hoofdlijnen van de bescherming volgens de Belgische wet 262 a. Voorwerp en vereisten van de bescherming 262 b. Duur van de bescherming 263 c. Inhoud van het exclusief recht 263 HOOFDSTUK VI. GEMEENSCHAPPELIJKE VRAAGSTUKKEN 265 Afdeling 1. Handhaving van intellectuele rechten Inleiding & internationaal kader Algemene procedures en bevoegdheid Specifieke procedures en vorderingen ter handhaving van intellectuele rechten 269 a. Vordering tot staking (artikel 96 WHPC) 269 b. Beslag inzake namaak (artikel 1369bis e.v. Ger. W.) 269 c. Schadevergoeding 270 d. Andere nevenvorderingen 271 e. Strafrechtelijke sancties 274 XV

12 4. Maatregelen door de douaneautoriteiten Alternatieve geschillenregelingen (ADR) 277 Afdeling 2. Creaties van werknemers Inleiding Uitvindingen 279 a. Geen (algemene) wettelijke regeling 279 b. Regeling voor uitvindingen aan Vlaamse universiteiten en hogescholen Auteurswerken Computerprogramma's Databanken Topografieën van halfgeleiderproducten Plantenrassen Merken Tekeningen en modellen 286 Afdeling 3. Bescherming van fabrieksgeheimen en 'know-how' Begripsomschrijving Feitelijke vermogenswaarde Juridische bescherming 288 a. Bekendmaking door (ex) werknemer 289 b. Bekendmaking door derden in het algemeen Organiseer zelf een optimale bescherming 290 Afdeling 4. Bewijs van uw idee, creatie, codes of andere innovaties Neerlegging bij een officiële instantie Het i-depot Specifieke mogelijkheden voor auteurswerken en software 293 XVI

13 IMIDCDM \ri i BIBLIOGRAFIE 295 I. Belangrijkste wetgeving Auteursrecht Merkenrecht Octrooirecht Andere Intellectuele Rechten Intellectuele rechten algemeen 298 II. Handboeken in België 299 III. Een greep uit de buitenlandse literatuur 304 IV. Nuttige internetadressen 306 TREFWOORDENREGISTER 309 H l! :. i - I - K I ' i XVII