DIE STRANDLOPER. Hierdie is die tweede verslag van 2013.

Transcriptie

1 DIE STRANDLOPER Hierdie is die tweede verslag van POLITIEK Alhoewel die plaaslike politieke toneel die afgelope maand rustig was, het die RSA steeds in die internasionale nuusarena gebly weens moorde, politiekery, verdere stakings en korrupsie. Tussenin het ons wel ook na n nasionale begrotingsrede geluister en gewonder of Cosatu se invloed taan en watter impak dit op die regerende koalise kan hê. Die dood van president Hugo Chavez behoort nie noemenswaadige veranderings in Venezuela tot gevolg te hê nie. Die verwagting is dat die komende verkiesing deur die busbestuurder wat tans die adjunk-president is, gewen sal word. Die aanduiding is dat hy sy voorganger se beleid sal voortsit en met dieselfde ywer die land se rykdom sal verdeel, sonder om te sorg dat die toekomstige welvaart van Venezuela, wat heel moontlik oor die wêreld se grootste oliebronne beskik, ontwikkel word. Chavez het deur nasionalisering buitelandse kapitaal vervreem en daardeur veroorsaak dat die land se langtermyn produksievermoë en welvaart ondermyn word. Lande soos Kuba mag dalk nie meer tot dieselfde mate gesubsideerde olie van Venezuela bekom nie en uitvoere na die VSA kan mettertyd weer toeneem. Die onrustigheid in die Midde-Ooste en Noord- Afrika duur voort en beïnvloed die olie- en finansiële markte van tyd tot tyd. Italiaanse kiesers het in die afgelope verkiesing besluit dat hulle nie van finansiële dissipline hou nie. Die dienende eerste minister, Mario Monti se party het die swakste gevaar terwyl geen party n volstrekte meerderheid kon behaal nie. Tans wil dit voorkom asof daar binnekort weer n verkiesing sal wees. Sal dit n beter uitslag tot gevolg hê? Die uitslag het wel implikasies vir die voortgesette uitvoering van finansiële dissipline in die res van Euroland en moontlik vir die Duitse verkiesing in September. Die nuwe Chinese leiers poog om korrupsie en uitermate vertoon van welvaart deur amptenare onder beheer te kry. Die aantal miljoeners in die parlement neem egter toe en kan die indruk geskep word dat die Kommunistiese Party nie meer die gewone mense verteenwoordig nie. Die welvaartsgaping word groter en kan tot sosiale spanning lei. Die VSA politici het besluit om nie te besluit nie en begrotingsbesnoeiings het outomaties sedert 1 Maart in werking getree. Tot dusver steur die ekonomie hom nie daaraan nie, maar nooi die president wel sommige Kongreslede vir aandete daar is blykbaar wel byvoordele om nie te besluit nie!

2 INTERNASIONAAL In die afgelope maand is die twee mees ooglopende tendense die verswakking van die jen en die pond teenoor meeste geldeenhede die uitsondering die verswakende rand. Daarteenoor het die euro weer begin wipplank ry. Japan gaan die afgelope sowat vyftien jaar onder deflasie gebuk. Die regering wat op 16 Desember 2012 aan bewind gekom het, het besluit om n positiewe inflasiekoers van 2% te bewerkstellig. Dit behels die stimulus van die ekonomie met behulp van fiskale en monetêre beleid wat eintlik beteken dat n klomp geld in die ekonomie ingepomp sal word deur n verdere tekort op die staatsbegroting te bewerkstellig en dat die sentrale bank geld skep deur byvoorbeeld staatseffekte te koop. Japan het egter reeds n staatskuld gelyk aan sowat 220% van die totale ekonomie en op 6 Maart was die rentekoers op tien jaar staatseffekte 0.585%. Hoeveel meer staatskuld kan geskep word voordat Japan in dieselfde penarie as Griekeland beland en hoeveel verder kan rentekoerse nog daal? Kan die feit dat Japan met n verouderende bevolking sit, omgekeer word? Weens die voorneme van die regering het die jen die afgelope drie maande met amper 12% teenoor die dollar verswak en het die aandelebeurs baie sterk vertoon op aanname dat uitvoerders se mededingingsvermoë weens die swakker jen sal verbeter. Of hierdie eksperiment sal werk, sal net die tyd leer, maar ek bly tans skepties In die geval van die pond is die verwagting dat die ekonomie vanjaar swak sal vertoon en dat die Bank van Engeland dalk gedwing kan word om die ekonomie verder te stimuleer deur rentekoerse verder te verlaag of meer likiditeit te skep. Die VSA ekonomie word ondersteun deur die voortgesette herstel van die eiendomsmark en indiensneming. Die aandelebeurs wat onlangs ook nuwe rekord vlakke bereik het, skep ook die gevoel van groter welvaart. Intussen onderneem die Federal Reserve Board om die ekonomie steeds te stimuleer solank inflasie onder beheer en werkloosheid bo 6.5% bly. Dit kanselleer die negatiewe impak wat die outomatiese besnoeiing van staatsuitgawes ten bedrae van $85 miljard in die huidige fiskale jaar tot einde September op ekonomiese groei kan hê. In die volgende nege jaar kan staatsuitgawes met $1.2 triljoen verminder word. Alhoewel dit groei kan belemmer, kan dit toekomstige staatsfinansies op n gesonder basis plaas. Groei van sowat 2% word vanjaar verwag. Volgens die Europese Sentrale Bank (ESB) sal die ekonomie van Euroland vanjaar met sowat 0.5% krimp. Dit sal meebring dat werkloosheid op onaanvaarbare vlakke bly veral in die lande waar besuiniging van staatsuitgawes voortgesit word om tekorte en skuldvlakke onder beheer te bring. Die ESB sal voortgaan om ekonomiese groei te stimuleer deur voldoende likiditeit in die finansiële stelsel te pomp en rentekoerse op huidige vlakke of selfs laer te handhaaf. Die jongste inligting toon dat inflasie steeds onder beheer bly met voedsel- en energiepryse wat in die loop van die jaar verder kan verlangsaam. In die VSA en Euroland word gemiddelde inflasie van minder as 2% verwag. In die VK is inflasie tans hoër as die 2% mikpunt, maar word dit ondergeskik aan die swak groei beskou. Japan sukkel steeds met negatiewe inflasie. China se mikpunt is dat inflasie gemiddeld 3.5% in 2013 moet wees. Gegewe die optrede en voornemens van die sentrale banke word verwag dat

3 korttermynrentekoerse steeds op die huidige lae of laer vlakke sal bly tot einde 2014 of selfs tot in Die uitsondering kan China wees indien inflasie knaend bo 3.5% bly. Langtermynrentekoerse skommel tans soos fondse in en uit hierdie markte vloei. Wanneer onsekerhede toeneem, vloei fondse na die staatseffekte van die VSA, VK of Duitsland. Indien onsekerhede afneem, vloei fondse na die staatseffekte van lande soos Spanje, Italië weens die hoër vlakke van hierdie koerse. Japanese koerse het die afgelope maande verder gedaal weens die aanduiding dat daar meer likiditeit in hierdie mark sal wees. Algemene kommoditeitsmarkte word bevoordeel deur die groot hoeveelheid likiditeit wat in wêreldmarkte voorkom, die lae rentekoerse asook die aanduiding dat die Chinese ekonomie beter sal vertoon as in Daar hang egter vraagtekens oor sommige kommoditeite. Dit word byvoorbeeld verwag dat die prys van ystererts vanjaar kan verswak omdat die aanbod vinniger sal styg as die vraag. In die algemeen word verwag dat landboukommoditeitspryse vanjaar sal daal weens beter oeste in die VSA. Omdat verwag word dat inflasie nie n probleem sal wees in die volgende jaar of twee nie en daar tans minder onstabiliteit in die finansiële markte heers, het die goudprys heelwat van sy glans verloor. Indien hierdie toestande voortduur, kan die prys verder daal. Die olieprys word ondersteun deur die politieke onrustigheid wat in die Midde-Ooste en Noord-Afrika voortduur. Daarteenoor word die prys verswak deur die VSA wat mettertyd al hoe meer selfvoorsienend word. Die ontwikkeling in Venezuela behoort nie vanjaar enige noemenswaardige impak op die olieprys te hê nie, maar indien die nuwe bewindhebbers internasionale investering in dié energiesektor sal toelaat, kan dit die prys mettertyd laer laat neig. Die aanduiding dat China teen 2015 n netto uitvoerder van steenkool kan word, kan die energiemarkte ook met verloop van tyd beïnvloed en pryse laat daal. PLAASLIK Volgens die jongste begroting word verwag dat ekonomiese groei in komende jare sal versnel en sal meebring dat die begrotingstekort van die huidige 5.2% van die totale ekonomie (bruto binnelandse produk) tot 3.1% in die fiskale jaar 2015/16 sal daal. Om dit te vermag sal daar op vele terreine baie aanpassings gemaak moet word. Die arbeidsbedeling sal baie meer aanpasbaar moet word; arbeidsonrus sal spoedig onder bedwang gebring moet word; die onderwysen opleidingstelsel sal daarin moet slaag om kwaliteitstandaarde te lewer; die onsekerhede rondom wetgewing wat byvoorbeeld die mynbousektor omgewe moet uit die weg geruim word; onsekerhede rondom die herverdeling van grond moet uit die weg geruim word; rompslomp moet beperk word; korrupsie moet aan bande gelê word; elektrisiteitsvoorsiening moet vergroot en gestabiliseer word en nie beperkend wees vir groei nie; watervoorsiening moet gewaarborg wees ook vir die sakesektor; die fokus van die fiskale beleid moet swaai van die ondersteuning van verbruik na produksie. Indien nie aan hierdie vereistes voldoen word nie, moet die land tevrede wees met n langtermyn groeikoers van sowat 2.5%. Omdat die fokus van die begroting steeds die

4 ondersteuning van verbruik eerder as produksie is, moet verwag word dat die tekort op die handelsrekening asook die lopenderekening van die betalingsbalans sal voortduur. Hierdie tendens word verder versterk deur die voortgesette infrastruktuurbesteding deur Eskom en Transnet wat invoere van kapitaaltoerusting laat styg. Die lopenderekeningtekort kan vanjaar meer as R200 miljard wees en sal deur die invloei van buitelandse korttermyn kapitaal finansier moet word. Hierdie vloei bly tans baie onstabiel en word beïnvloed deur die arbeidsonrus en ander negatiewe plaaslike nuus. Die rentekoersdifferensiaal tussen die RSA en die buiteland behoort in die langer termyn steeds aanloklik te wees vir beleggings in ons finansiële markte. Die sentrale regering se begroting dui op n groter as verwagte tekort van 5.2% van bbp in die huidige fiskale jaar. Die verwagte beter groei en dissipline met besteding behoort hierdie tekort te laat krimp tot die meer aanvaarbare vlak van 3.1% in fiskale jaar 2015/16. Ek het reeds op die menigvuldige risiko s gewys dat dit nie sal realiseer nie. Dit beteken dat of die regering se besteding meer beperk moet word, of dat die belastinglas in komende jare sal toeneem. Ongelukkig sal dit makliker vir die owerhede wees om belastings te verhoog nieteenstaande die gepaardgaande negatiewe impak daarvan op groei en die produktiewe aanwending van beskikbare hulpbronne. Dieselfde tendens kan in provinsiale en plaaslike begrotings verwag word met die grootste knelpunt by plaaslike owerhede. Die uitstaande belastingskuld van plaaslike owerhede is reeds meer as R80 miljard. Die grootse uitdaging is dat die owerheidsektor wegbeweeg van die oormatige besteding aan welsynsdienste en salaris- en loonuitgawes. Ongelukkig is 2014 verkiesingsjaar! Die begroting kondig n loobsubsidie vir die indiensneming van jong mense aan. Die voortgesette arbeidsonrus, salaris- en loonstygings meer as produktiwiteit- of inflasiestygings plus die swak gehalte van onderwys en opleiding tesame met die lae rentekoerse dui egter daarop dat masjiene eerder as mense in die komende jare in diens geneem sal word. Werkloosheid is tans en sal in die afsienbare toekoms op onaanvaarbare hoë vlakke bly met die gepaardgaande sosiale onrus daaraan verbonde. Die opleiding en aanwending van menslike hulpbronne bly een van die ernstigste knelpunte in die RSA ekonomie. Die verswakking van die rand dra by tot die groter opwaartse druk op binnelandse pryse soos waargeneem in die styging van brandstofpryse. Gelukkig vir die korttermyn word net n 8% verhoging van Eskomkragtariewe toegestaan. Trap ons nie hiermee weer in dieselfde slaggate as in die negentiger jare toe lae kragtariefverhogings aangewend is om inflasie onder bedwang te kry om net later die prys daarvoor te betaal met die tekort aan opwekkingskapasiteit en die noodsaak om kragtariewe teen n versnelde tempo te laat styg nie? Vooruitskattings is steeds dat die gemiddelde inflasiekoers binne die teikenband van die owerhede sal wees in 2013 en 2014 met n moontlike oorskryding van die 6% vlak teen die middel van die jaar. Die verwagting is dat korttermynrentekoerse sywaarts beweeg tot in 2015 gegewe matige groei, inflasie onder beheer en werkloosheid op huidige of hoër vlakke. Plaaslike rentekoerse is steeds aantreklik vir oorsese beleggers of spekulante teenoor oorsese inflasie- en rentekoerse. Langtermynrentekoerse is baie meer onderhewig aan die in- en uitvloei van buitelandse kapitaal wat sedert die middel van 2012 baie meer onstabiel geword

5 het. Hierdie tendens sal na verwagting in die res van die jaar voortgesit word op die aanname dat arbeidsen politieke onrus voor die volgende verkiesing in 2014 sal voortduur. Andersyds behoort die hoër vlak van hierdie koerse steeds aantreklik te wees vir buitelandse beleggers, terwyl die vraag van die openbare sektor weens die tekort op die begroting en die infrastruktuurontwikkeling die vraag na hierdie fondse sal stimuleer. Die rand het die afgelope tyd sterk verswak teenoor alle geldeenhede weens die onderliggende politieke onsekerhede en arbeidsonrus. Terselfdertyd word die rand steeds ondersteun deur die rentekoersdifferensiaal tussen plaaslike en internasionale rentekoerse asook die verskil tussen plaaslike rente- en oorsese inflasiekoerse. Indien die politieke onsekerhede en arbeidsonrus bedaar, kan die rand weer versterk vanaf huidige vlakke. BELEGGINGSOMGEWING Die euro wat aan die begin van die jaar versterk het, het die afgelope tyd die wind ietwat van voor gekry na die onbesliste uitslag van die Italiaanse verkiesing. Die boodskap van die verkiesing is dat die gewone mense nie lus het vir al die pynlike aanpassings wat gedoen moet word om die langtermyn finansiële welvaart van die land en sy inwoners te verseker nie. Na die jarelange oormatige besteding in baie lande, is daar noodwendig n pynlike aanpassingsperiode. Die Italiaanse verkiesing kan egter tot verdere onstabiliteit in die eurosone lei en die euro laat verswak. Terselfdertyd word verwag dat die jen en sterling verder sal verswak in komende weke. Intussen sal die sentrale banke van die VSA, VK, Euroland en Japan voortgaan om ekonomiese groei te stimuleer deur voldoende likiditeit aan die markte te voorsien en te voorkom dat kort- of langtermynrentekoerse voortydig styg. Korttermynrentekoerse kan dus tot einde 2014 of selfs tot in 2015 op huidige lae of selfs

6 laer vlakke bly. Indien die finansiële markte redelik kalm bly, kan verwag word dat fondse van die normale veilige instrumente soos die VSA, VK en Duitse staatseffekte na die markte van lande soos Spanje, Italië en ander lande met hoër rentekoerse kan beweeg. Dit sal kapitaalverliese tot gevolg hê in die normale veilige effektemarkte. Die voortgesette lae internasionale rentekoerse sal die aandelebeurse en kommoditeitsmarkte in komende weke en maande ondersteun veral indien die opbrengs wat hier verkry word, hoër is as wat met rentekoerse verdien kan word. Die verwagting is dat plaaslike korttermynrentekoerse sywaarts sal beweeg tot die einde van 2014 of selfs tot in Dit beteken dat die opbrengs in die geldmarkte in die meeste gevalle minder as die inflasiekoers sal wees vir plaaslike beleggers, maar steeds aanloklik sal wees vir internasionale beleggers en spekulante. Plaaslike langtermynrentkoerse kan onder opwaartse druk kom weens die vraag na langtermyn befondsing veral vanuit die openbare sektor of indien buitelandse kapitaal aan die plaaslike mark onttrek word. Andersins word verwag dat hierdie koerse hoofsaaklik sywaarts sal beweeg weens die matige ekonomiese groei wat in die vooruitsig gestel word en die inflasiekoers wat nie noemenswaardig bo die 6% mikpunt sal styg nie. Die plaaslike aandelebeurs bly aanloklik vir sowel plaaslike as internasionale beleggers en spekulante met die opbrengs in baie gevalle beter as in veral die geldmarkte. Sedert die Marikana voorval word die rand nie net deur rentekoersdifferensiale beïnvloed nie, maar ook deur politieke onsekerhede en enige teken van arbeidsonrus. Ongelukkig kan voorvalle van politieke onbesonne uitsprake of arbeidsonrus nie voorspel word nie en moet aanvaar word dat die rand in komende maande onstabiel in n riskante omgewing sal verhandel. In die langer termyn behoort die rentekoersdifferensiaal tussen plaaslike en internasionale rentekoerse wat in die volgende twee jaar steeds behoort te geld, die rand wel te ondersteun. Ulrich Joubert 8 Maart 2013 Hoewel moeite gedoen is om hierdie dokument so noukeurig moontlik op te stel, aanvaar die opsteller hiervan geen verantwoordelikheid vir die besluite wat op grond van die inligting hierin geneem word nie.