De Educatieve Stemtest

Transcriptie

1 De Educatieve Stemtest Tips en methodieken voor de leraar

2 Inhoud Inleiding Van Stemtest 2014 tot Educatieve Stemtest Het stemgedrag van kiezers Kiezen is moeilijk De Stemtest als didactisch instrument: doe er meer mee Achtergrondinfo: de stellingen gewikt en gewogen Beperking van de Stemtest Inleiding Stemtesten en stemwijzers zijn al sinds een tiental jaren een veelgebruikt instrument bij verkiezingen. Alleen jammer dat ze zo kort online beschikbaar zijn. Want heel wat leraren vinden de stemtest ook een handig instrument om in de klas mee te werken buiten verkiezingsperiodes. Daarom hebben we van de Stemtest 2014 een Educatieve Stemtest gemaakt. Handig om met je leerlingen in de klas uit te proberen. Maar wat kun je met de resultaten? En wat kun je meer doen, dan eenvoudigweg vast te stellen wat het resultaat is? In deze bundel geven we tips bij het gebruik van de Educatieve Stemtest met jouw leerlingen. De Kracht van je Stem Vlaams Parlement 2

3 1 Van Stemtest 2014 tot Educatieve Stemtest Het doel van een stemtest is, in een periode die voorafgaat aan verkiezingen, kiezers de mogelijkheid te bieden om te bepalen hoe hun eigen overtuigingen en verwachtingen zich verhouden tot het aanbod van de politieke partijen die deelnemen aan de verkiezingen. (Samenleving en politiek, 2005, nr. 3) Stemtesten bestaan wereldwijd en hebben in veel landen zeer veel bezoekers. In 2014 gebruikten bijna een miljoen mensen de De Stemtest De Stemtest vertelt de deelnemers welke partijen nauw aansluiten bij hun overtuiging en welke daar juist het verst van afstaan. Op die manier krijgen ze een inhoudelijk inzicht in het partijpolitieke landschap en de eigen positie daarbinnen. De bedoeling van de Stemtest is dus in de eerste plaats pedagogisch: deelnemers iets leren over zichzelf en over de partijen. De verkiezingen van 25 mei 2014 waren bijzonder. We verkozen een Federaal en een Europees Parlement. Vlaamse kiezers verkozen het Vlaams Parlement. In Brussel werd ook het Brussels Parlement verkozen en in Wallonië het Waals Parlement. Er waren dan ook vijf stemtesten. Die stemtesten verdwenen meteen na de verkiezingen van het web. Dat is jammer, want als educatief middel om het partijenlandschap te verkennen blijven ze veel langer bruikbaar. Van de Vlaamse Stemtest 2014 maakten we nu dus de Educatieve Stemtest. Zo blijft de test ook buiten verkiezingsperiodes bruikbaar. De test zelf is niet veranderd. De stellingen zijn dezelfde, de weging van de thema s ook. Waar moeilijker begrippen gebruikt werden, hebben we meer uitleg gegeven. Die verschijnt als pop-up. De stellingen zijn op wetenschappelijke basis geselecteerd en gewogen. Daarom mogen we ze niet aanpassen. De meeste stellingen zijn nog steeds relevant. Voor sommige stellingen geldt dat ze in 2014 nog opties waren, terwijl ze intussen in beleid zijn uitgevoerd. Maar dat betekent niet dat ze niet waardevol kunnen zijn in een debat. Inzicht in het partijpolitieke landschap is ook buiten verkiezingsperiodes nuttig. Omdat het helpt om inzicht te krijgen in de werking van onze democratie. Partijen spelen daar een cruciale rol in. De Educatieve Stemtest kan een handig hulpmiddel zijn om het partijpolitieke landschap meer helder te krijgen. 3

4 2 Het stemgedrag van kiezers Wat speelt er in de hoofden van de kiezers? Vier politicologen hebben reeds in 2009 het stemgedrag van de kiezers bij de gewestverkiezingen onderzocht. Ze ondervroegen een representatieve groep kiezers tweemaal voor en ook meteen na de verkiezingen. De resultaten bieden een interessante kijk in de hoofden van de Belgische kiezers. 1 Enkele vaststellingen: De verkiezingsuitslag geeft geen eenduidig signaal. Kiezers stemmen voor vele verschillende partijen om zeer verschillende redenen. Er zijn dus vele stemmen van het volk. Bij elke verkiezing verandert zowat een derde van de kiezers van partij. Die veranderende kiezers zijn daarom niet wispelturig. Ze komen meestal terecht bij een partij die zeer kort staat bij hun vorige keuze. Het vertrouwen in de politieke instellingen en in de politici is nergens erg groot, ook niet in België. Kiezers met een politiek wantrouwen stemmen vaker ongeldig en blanco of stemmen meer op extremere partijen. De kiezers maken een keuze tussen partijen die hun ideeën uitdragen en verdedigen. De oude breuklijnen en tegenstellingen spelen daarbij nog steeds een rol. In 2009 brachten 60% van de kiezers een voorkeurstem uit. De meesten daarvan brachten één of twee voorkeurstemmen uit. Voorkeurstemmen komen wat meer van oudere kiezers en van kiezers met een grotere politieke belangstelling, en ze gaan ook wat meer naar de grotere partijen die met gekende kopstukken kunnen uitpakken. De competentie van de kandidaat is volgens de kiezers de belangrijkste reden om een voorkeurstem uit te brengen. Sommige kiezers gaan met tegenzin naar de stembus en zouden allicht niet gaan stemmen indien die verplichting er niet meer was. Toch zou dat geen spectaculaire gevolgen hebben voor de uitslag. Vooral de kiezers die nu blanco of ongeldig stemmen, zouden thuisblijven. 1 Kris Deschouwer, Pascal Delwit, Marc Hooghe & Stefaan Walgrave (red), De stemmen van het volk. Een analyse van het kiesgedrag in Vlaanderen en Wallonië op 7 juni 2009, Brussel: VUBPRESS, 272p., ISBN

5 In de klas 1) Doe de volgende test in de klas. Deel twee fiches per leerling uit. Laat de leerlingen op fiche 1 noteren voor welke partij ze zouden stemmen als er vandaag verkiezingen waren (of een blanco stem zouden uitbrengen). Laat de leerlingen op fiche 2 noteren om welke redenen ze hun keuze hebben gemaakt. Verzamel de (anonieme) antwoorden en sorteer de antwoordfiches 1 volgens de partijen. Noteer hoeveel verschillende partijen er een stem kregen van de leerlingen. Sorteer vervolgens de antwoordfiches 2 en noteer de verschillende redenen waarom leerlingen een bepaalde stemkeuze maken. Indien de test overeenstemt met het onderzoek van de politicologen zou de conclusie zijn: de leerlingen/de kiezers stemmen verdeeld de leerlingen/kiezers stemmen om heel verschillende redenen op partijen of kandidaten. 2) Laat de leerlingen individueel de educatieve stemtest uitvoeren. Bespreek met de leerlingen in een klasgesprek: Komt het resultaat van de educatieve stemtest overeen met je keuze op fiche 1? Is het resultaat van de educatieve stemtest voor jou verrassend? Waarom of waarom niet? De bedoeling van deze stap is de leerlingen te laten ontdekken dat er in verschillende partijprogramma s standpunten en voorstellen zijn, waar ze het mee eens kunnen zijn. Conclusie: er is meer dan één partij waar je ideeën vindt die met jouw mening overeenkomen. 3) Kiezers kiezen niet alleen op basis van een partijprogramma. Ook persoonlijke redenen, het stemgedrag van mensen in de naaste omgeving of affiniteit met bepaalde kandidaten spelen een rol. Welke eigenschappen moet een goede kandidaat volgens de leerlingen hebben? Laat de leerlingen een vacature uitschrijven voor hun ideale kandidaat. In de vacature moeten de motivatie van de kandidaat en zijn of haar belangrijkste competenties en eigenschappen vermeld staan. 5

6 Vacature : Kandidaat Volksvertegenwoordiger Als volksvertegenwoordiger behartigt u de belangen van U handelt in opdracht van.. en rapporteert aan U bent verantwoordelijk voor.. U draagt de visie uit van.. U onderhoudt contacten met.. en bent het aanspreekpunt voor. Profiel: U bent in het bezit van.. U hebt een sterke affiniteit met U hebt ervaring in.. U bent gedreven om U heeft voldoende kennis van U kunt zich vlot uitdrukken in.. Aanbod: Wij bieden u. 6

7 3 Kiezen is moeilijk In de klas: Niet alleen leerlingen die voor de eerste keer gaan stemmen, vinden kiezen moeilijk. Hieronder vindt u enkel uitspraken van (bekende) kiezers. Leg enkele citaten voor aan de leerlingen. Welke criteria hanteren deze personen om hun keuze te maken tussen de partijen en kandidaten? Welke criteria vinden de leerlingen belangrijk? Vergelijk met de vacature voor de ideale kandidaat volksvertegenwoordiger. NAAR WIE GAAT UW STEM? (op basis van artikel De Standaard, 6 juni 2009) Rachida Lamrabet, schrijfster: Ik heb sinds ik in 1998 de Belgische nationaliteit verwierf een regel van drie voor mezelf uitgewerkt die me helpt tijdens het stemmen. Ik stem links, vrouw en behorende tot een etnische minderheid. Marc Hooghe, politicoloog aan de KU Leuven: Ik denk dat je politiek personeel best kiest op dezelfde manier als waarop je ander personeel aanwerft. Criteria als ernst en bekwaamheid liggen dus voor de hand. Maar ook het vermogen om in een groep te werken en niet alleen met het eigen ego bezig te zijn. Een evenwichtige visie op waar we over tien jaar willen staan en een open kijk op wat er in de rest van de wereld gebeurt strekken tot aanbeveling. Peter Vandermeersch, hoofdredacteur: Ik stem voor mensen. Als ik in West-Vlaanderen zou wonen, zou ik allicht bij een andere partij uitkomen dan in Antwerpen. Maar ik stem in Vlaams-Brabant en daar kies ik voor een minister die een mooi palmares kan voorleggen. Europees denk ik aan een uitstekend parlementslid. Rik Van Cauwelaert, journalist: Ik houd dat liever voor mezelf. Maar u zou verrast opkijken, als u het wist. Laat ik dit zeggen: ik ben conservatief en ik denk dat ik conservatief blijf. Marc De Vos, directeur Itinera: Ik zou deze keer liever niet stemmen, zo gefrustreerd loop ik rond over de hele politieke toestand. Maar laten we constructief blijven en ons afvragen: wie van de partijen, wie van de politici, achten we het meest in staat om met de moed van de overtuiging de harde werkelijkheid onder ogen te zien, de diepe hervormingen te overwegen die zich opdringen, en het pragmatisme te betonen om dat politiek haalbaar te maken? Sabine Appelmans, tenniscoach: Ik weet het nog altijd niet. Ik heb een stemtest gedaan maar dat wil nog niet zeggen dat ik voor die partij ga stemmen. Ik vind het dit jaar nog moeilijker dan anders, en ik denk dat dat te maken heeft met de economische crisis. Ik heb de laatste keer een andere keuze gemaakt dan normaal, maar dat heeft ook niet geholpen. Ik merk wel dat ik nu iets socialer ben gaan denken. Ivo Mechels, consumentenman: Ik maak mijn keuze op basis van drie criteria. Ten eerste: het moet een democratische partij zijn. Ten tweede, en dat geldt vooral voor de Europese verkiezingen, moet het een pro-europese partij zijn. Ik ben een groot voorstander van een eengemaakt Europa. En ten derde: ik kies voor personen, niet voor een lijst. Ik ken veel politici persoonlijk en ik kies dan liefst voor iemand die werk gemaakt heeft van consumentenbescherming in de ruimste zin van het woord. Jean-Pascal van Ypersele, klimatoloog: Ik weet op wie ik ga stemmen, maar ik vertel dat liever niet in de krant. Het is niet automatisch Ecolo. Milieu en klimaat wegen wel zwaar door in mijn keuze maar zeker niet als enige thema. Zo hecht ik veel belang aan onderwijs en sociale vooruitgang. Ik stem anders voor Europa dan voor de regio. 7

8 4 De Educatieve Stemtest als didactisch instrument: doe er meer mee Aan de hand van de Educatieve Stemtest kun je niet alleen je eigen mening over 35 stellingen in kaart brengen, maar ook partijen met elkaar vergelijken, argumenten opzoeken, bevoegdheden en beleidsthema s vergelijken en wegen, een debat over een thema voeren en daarbij de argumenten van de partijen gebruiken, 1) Verkiezingen gaan over de inhoud De Educatieve Stemtest moet licht werpen op het partijlandschap. De motivaties die de partijen geven, zijn interessant. Wie de vragen heeft beantwoord en de resultaten bekijkt, kan ook alle motivaties openklikken. Een gebruiker van de Educatieve Stemtest kan dus verschillende argumenten pro en contra bekijken. Hij of zij kan de antwoorden invullen en wijzigen. Telkens zal de score automatisch veranderen. Zo kan iemand op een speelse manier met het eigen profiel experimenteren en het op basis van de inhoud scherpstellen. Laat de leerlingen aan het eind van de stemtest die oefening maken: wat gebeurt er wanneer ze een antwoord wijzigen? Welke standpunten nemen de partijen in over een bepaalde stelling? 2) Debatteren met een of enkele stellingen De motivaties achter de stellingen leveren materiaal voor een oefening in het debatteren over heel specifieke dossiers. De leerlingen kunnen op basis van de stellingen het dossier uitspitten en kennismaken met de complexe realiteit erachter. Ook vernemen ze hoe de argumenten worden gewogen en welke thema s hoog op de politieke agenda staan. Ze leren dat bepaalde partijen bepaalde thema s heel belangrijk vinden. Ze leren dat politiek niet alleen een kwestie is van het hebben van ideeën en standpunten, maar ook van compromissen sluiten. De onderhandelingen die meteen na de verkiezingen van start gaan, zijn minstens even belangrijk als de verkiezingen zelf. 3) De verdeling van bevoegdheden Ook voor het Europese en het federale parlement vind je de Stemtest 2014 terug. De stellingen in die testen gaan dus over federale of Europese bevoegdheden. Wanneer ze de verschillende stellingen naast elkaar leggen, kunnen leerlingen zelf de bevoegdheidsverdeling eruit afleiden. Het is beslist een interessante oefening om leerlingen de drie stemtesten te laten doen. Wanneer je telkens bij een ander resultaat uitkomt, geeft dat heel wat stof tot debat en kritische reflectie over de verschillen tussen de verschillende beleidsniveaus en de verdeling van de bevoegdheden. Ook dat biedt voor leerlingen een meerwaarde. 4) Verschillen tussen de landsdelen De Franstalige Stemtest 2014 maakt duidelijk hoe in beide landsgedeelten de gevoeligheden verschillen. Sommige thema s lopen gelijk, zoals de maximumfactuur in het onderwijs. Maar andere thema s vind je in het ene landsdeel terug, terwijl het volledig ontbreekt in het andere landsdeel. 8

9 De stellingen geordend per thema Onderwijs Leerkrachten in moeilijke scholen moeten een financiële bonus krijgen Er moet een hoofddoekenverbod komen voor leerkrachten in het gemeenschapsonderwijs Scholen moeten halalmaaltijden aanbieden aan hun moslimleerlingen Er moeten meer technische vakken gegeven worden in het secundair onderwijs Middelbare scholen mogen geen dure schoolreizen meer organiseren Bij de inschrijving op een school, moeten leerlingen die in de buurt wonen altijd voorrang krijgen ongeacht hun afkomst Pas na de eerste twee jaren van het secundair onderwijs zouden leerlingen een studierichting moeten kiezen Arbeid, economie, en consumentenbescherming Eerder dan zelf sociale woningen te bouwen, moet de overheid mensen helpen om op de privémarkt te huren Vlaamse overheidsbedrijven moeten verplicht een minimum aantal personen met een handicap in dienst hebben Industriële bedrijven moeten vrijgesteld worden van onroerende voorheffing bij nieuwe investeringen in materieel De regels om een privécreche uit te baten moeten worden versoepeld Ook werkloze ouderen boven de 60 jaar moeten verplicht begeleid worden naar een nieuwe job Welzijn Eerder dan zelf sociale woningen te bouwen, moet de overheid mensen helpen om op de privémarkt te huren Vlaamse overheidsbedrijven moeten verplicht een minimum aantal personen met een handicap in dienst hebben Een gezin moet voor ieder kind evenveel kinderbijslag krijgen De regels om een privécreche uit te baten moeten worden versoepeld Wie meer verdient, moet meer betalen voor de zorgverzekering; wie minder verdient, moet minder betalen Middelbare scholen mogen geen dure schoolreizen meer organiseren Zodra sociale huurders voldoende verdienen, moeten ze hun sociale woning afstaan Nederlands kennen mag geen voorwaarde zijn om in aanmerking te komen voor een sociale woning Begroting en financiën In crisistijden mag de Vlaamse begroting in het rood gaan Industriële bedrijven moeten vrijgesteld worden van onroerende voorheffing bij nieuwe investeringen in materieel In plaats van een verkeersbelasting, moeten autobestuurders betalen volgens het aantal kilometers dat ze rijden Vooral een lening voor de renovatie van een oude woning moet fiscaal voordelig zijn Vlaanderen moet niet tussenkomen in de schulden van de Vlaamse gemeenten 9

10 Milieu en energie Wie een auto ouder dan 10 jaar vervangt door een zuiniger automodel, moet een premie krijgen De aanleg van de Oosterweelverbinding moet worden stopgezet Vooral een lening voor de renovatie van een oude woning moet fiscaal voordelig zijn Bij smogalarm moeten de beperkingen op het gebruik van de wagen worden verstrengd Mobiliteit en openbaar vervoer Tijdens spitsuren moet er op de autosnelwegen een rijstrook voorbehouden worden voor carpooling Straten die opnieuw aangelegd worden, moeten een fietspad hebben In plaats van een verkeersbelasting, moeten autobestuurders betalen volgens het aantal kilometers dat ze rijden De aanleg van de Oosterweelverbinding moet worden stopgezet Bij smogalarm moeten de beperkingen op het gebruik van de wagen worden verstrengd Ook bus- en tramlijnen met weinig passagiers moeten blijven Immigratie en integratie Alle nieuwkomers moeten deelnemen aan een inburgeringsexamen Er moet een hoofddoekenverbod komen voor leerkrachten in het gemeenschapsonderwijs Scholen moeten halalmaaltijden aanbieden aan hun moslimleerlingen Er moeten meer mensen van vreemde afkomst te zien zijn op de openbare omroep Nederlands kennen mag geen voorwaarde zijn om in aanmerking te komen voor een sociale woning Politieke instellingen Het provinciale bestuursniveau moet verdwijnen De Vlaamse overheid moet kleine gemeenten samenvoegen Burgemeesters moeten rechtstreeks verkozen worden Media en cultuur Er moeten meer mensen van vreemde afkomst te zien zijn op de openbare omroep Cultuurprojecten gericht op een breed publiek moeten meer subsidies krijgen Ruimtelijke ordening Wonen in de stad moet fiscaal aangemoedigd worden Buitenlands beleid en ontwikkelingssamenwerking Vlaanderen moet minder geld besteden aan ontwikkelingshulp De regels voor de uitvoer van wapens en militaire onderdelen moeten strenger worden 10

11 5 Achtergrondinfo: de stellingen gewikt en gewogen De Stemtest 2014 bevatte 35 stellingen. Aan de keuze voor die 35 stellingen gaat een heel selectieproces vooraf. Concrete dossiers De Stemtest vertrekt niet vanuit de ideologieën van de partijen maar van de posities die de partijen innemen op concrete dossiers, die actueel zijn in de verkiezingsperiode en die een rol zullen spelen in het beleid. Bijvoorbeeld: De Stemtest zal niet vragen of er meer of minder inmenging moet zijn van de overheid, maar wel of De Lijn al dan niet moet worden geprivatiseerd. Dat is een concreet dossier waarin verschillende partijen verschillende standpunten innemen, standpunten die symbool staan voor de achterliggende ideologisch geïnspireerde breuklijnen. De Stemtest peilt naar de toekomst, niet naar het verleden. Er zullen nooit stellingen worden voorgelegd die betrekking hebben op hoe de partijen in het (recente) verleden bepaalde dossiers hebben behandeld. In het buitenland bestaan er stemtesten die wel naar het stemgedrag van de volksvertegenwoordigers in de voorbije legislatuur kijken. Maar het grootste nadeel daarvan is dat de verschillen tussen regerings- en oppositiepartijen sterk worden uitvergroot. Het deel uitmaken van een meerderheid laat nu eenmaal niet toe om volledig conform het eigen programma te besturen. Inspiratie en complexiteit Om de stellingen van De Stemtest op te stellen, wordt op heel wat plaatsen input verzameld. Politieke actualiteit, partijprogramma s, websites, vorige stemtesten, Al die informatie wordt meegenomen om te komen tot de concrete dossiers waar de stellingen rond draaien. Michiel Nuytemans, die mee de stemtest ontwikkelde: Ook de inbreng van de journalisten is heel relevant. Zij kunnen heel goed een dossier in één zin verwoorden. De samenwerking van journalisten en academici is vruchtbaar. Maar de eindbeslissing ligt bij de academici. In 2014 kwamen er uit de brainstormsessies meer dan 200 stellingen voort, die de basis vormden voor verdere selectie. Vervolgens moeten de soms erg complexe dossiers samengebald worden in korte en heldere stellingen. Dit ligt niet altijd voor de hand. Zo zijn de finesses van de zesde staatshervorming onmogelijk in één stelling te proppen. Het is onvermijdelijk dat je af en toe wel eens een nuance zult missen. 11

12 De Stemtest brengt structuur en vereenvoudiging aan in die grote complexiteit aangezien de stellingen zich grotendeels concentreren op grote breuklijnen: Breuklijnen De sociaal-economische breuklijn Thema: Milieu en mobiliteit Thema: Veiligheid en migratie De communautaire breuklijn De ethische breuklijn progressiefconservatief Enkele voorbeelden van concrete thema s (op verschillende beleidsniveaus ) Salarissen van overheidsmanagers De ontslagregeling van werknemers Beperking van werkloosheid in de tijd Smogalarm verstrengen Subsidieregelingen voor isolatie woningen In alle opnieuw aangelegde straten een fietspad Veroordeelden moeten straf uitzitten GAS-boetes afschaffen De overheveling van bevoegdheden naar de regio s De Vlaamse onafhankelijkheid De wetgeving over euthanasie Draagmoederschap voor homokoppels Weging van de thema s 1) Weging per beleidsniveau De verschillende thema s wegen niet allemaal even zwaar. Politicologen bepalen hoeveel stellingen er per bevoegdheid nodig zijn op elk bestuursniveau. Belangrijke bevoegdheden die veel tijd en middelen innemen (vb. onderwijs op Vlaams niveau) krijgen meer stellingen dan minder belangrijke bevoegdheden (vb. wetenschapsbeleid). Als je het eens bent met een stelling maar je vindt dat thema eigenlijk niet zo belangrijk, dan is het belang voor je politiek profiel ook eerder beperkt. Daarom wordt in de stemtest ook in kaart gebracht hoe belangrijk partijen en gebruikers de verschillende thema s vinden. 2) Weging aan de kant van de partijen De partijprogramma s worden grondig onderzocht. Hoe meer aandacht een bepaalde partij in haar programma aan een thema geeft, hoe belangrijker dat thema voor die partij is en dus hoe meer gewicht de stellingen over dat thema voor die partij krijgen. Er wordt dus rekening gehouden met het gewicht dat de partijen aan de thema s geven. Hiervoor wordt een internationaal gevalideerde wetenschappelijke methode gebruikt. Partijen onderscheiden zich dus niet alleen van andere partijen op basis van de inhoud van hun ideeën (het antwoord op de stellingen) maar ook op basis van het belang dat ze aan thema s -en dus stellingen daarover- hechten. Hoewel twee partijen misschien grotendeels dezelfde antwoorden geven op de stellingen kan het belang dat ze aan die stellingen hechten toch verschillen. 12

13 3) Weging aan de kant van de gebruikers Ook aan de kant van de gebruikers van de Stemtest krijgen de stellingen verschillende gewichten. De Stemtest vraagt aan mensen immers niet alleen of ze eens/oneens zijn met de stellingen. Er wordt aan de deelnemers ook een lijst met thema s voorgelegd en er wordt hen expliciet gevraagd voor elk thema aan te duiden hoe belangrijk het voor hen is. De stellingen die over die thema s handelen, krijgen voor deze deelnemer dan een extra-gewicht. Zorgvuldige formulering Als de dossiers vastliggen, kunnen de concrete stellingen verwoord worden. Bij het verwoorden van de stellingen moet er ook met zeer veel rekening worden gehouden. Een goede stelling moet duidelijk en eenduidig zijn, mag de gebruiker niet sturen en moet de partijen verdelen. 1) Stellingen zijn duidelijk en eenduidig De stellingen moeten in de eerste plaats duidelijk zijn voor een breed publiek. Moeilijke termen zijn te mijden of vereisen een kort woordje uitleg. Stellingen mogen ook geen dubbele negatie bevatten, dat maakt ze moeilijk interpreteerbaar. Stellingen moeten ook eenduidig zijn: er mag maar één idee in zitten, geen twee of meer. Alle nieuwkomers moeten een inburgeringscursus volgen en slagen voor het inburgeringsexamen. is bijvoorbeeld een slechte stelling. Je kunt immers voor de cursus zijn en tegen het examen. Hier moeten de makers dus een keuze maken en een van de twee elementen weglaten. De stellingen zijn allemaal voorgelegd aan verschillende panels van gewone burgers die de makers helpen bij het verstaanbaar houden of maken van stellingen. Soms gaven de panelleden te kennen dat de reikwijdte van een bepaalde stelling onduidelijk of moeilijk uit te leggen was; die stellingen worden aangepast of geschrapt. 2) Stellingen zijn niet sturend Stellingen nemen een duidelijke positie in. Stellingen mogen geen argumenten of doelstellingen bevatten. Een stelling kan bijvoorbeeld niet zijn: Vlaanderen moet onafhankelijk worden om ons eigen economisch beleid te kunnen voeren. Het is perfect mogelijk om een uitgesproken standpunt op te nemen als De grenzen van het land moeten gesloten worden. Wat echter niet kan is: We moeten de toeloop van Roemenen stoppen. Het woord toeloop is niet neutraal. Gekleurde adjectieven moeten vermeden worden, net zoals woorden zoals nog (vb. nog meer, nog hoger etc). De verwoording mag niet suggereren dat het logisch is om ja of neen te antwoorden. De neutraliteit zit niet in de inhoud van de stelling maar in de manier waarop zij wordt verwoord. De samenstellers van de test bekijken ook hoeveel stellingen veeleer links en veeleer rechts zijn georiënteerd. Ze zorgen ervoor dat er voor de globale stemtest een evenwicht bestaat. 13

14 3) Stellingen verdelen de partijen Om in de resultaten van De Stemtest verschillen te kunnen genereren, moeten die natuurlijk in De Stemtest aanwezig zijn. Een partij die zich profileert op een punt waarover iedereen het eens is, heeft dan wel een nadeel: sommige stellingen die relevant zijn, zijn om die reden niet bruikbaar voor De Stemtest. Soms kan het verschil duidelijker worden gemaakt door de stelling zodanig te formuleren dat er toch wat frictie op komt. Neem bijvoorbeeld de wachtlijsten in de gehandicaptenzorg. Als men stelt: De wachtlijsten in de gehandicaptensector moeten afgebouwd worden, dan zal iedereen dit wellicht beamen. Op die manier voegt de stelling niets toe aan de test. Maar het dossier van de wachtlijsten in de gehandicaptenzorg moet wel aanwezig zijn omdat het belangrijk is. Door bijvoorbeeld te stellen Wij willen de wachtlijsten afbouwen, ook als dat wil zeggen dat de belastingen moeten stijgen kan de Stemtest wél een onderscheid tussen de partijen maken. De selectie van de finale stellingen De stellingen die na een eerste selectie overblijven, worden naar de partijen gestuurd. De partijen beantwoorden de stellingen en geven daarbij ook een motivatie. Vervolgens wordt er gekeken of de partijen verschillende antwoorden geven op de stellingen. Belangrijk is verder dat de stellingen niet telkens dezelfde partijen tegenover elkaar zetten. Een pakket van stellingen moet de partijen op verschillende dimensies verdelen. Als Groen en sp.a steeds hetzelfde antwoord op de stellingen geven, dan zal De Stemtest op het eind de deelnemers geen verschil tussen Groen en sp.a kunnen bieden. En dus zorgen de makers ervoor dat er stellingen in de selectie zitten die Groen en sp.a uit elkaar trekken. In die zin benadrukt het systeem de verschillen tussen partijen en dekt het de gelijkenissen tussen partijen toe. Dat is niet echt problematisch want gelijkenissen tussen partijen wegen minder door bij het uitbrengen van een stem. Als er tenslotte totaal verschillende motivaties worden gegeven door twee partijen die toch hetzelfde antwoord geven, wijst dit erop dat er in de stelling meerdere problemen tegelijk vervat zijn. Dat kan leiden tot de eliminatie van deze stelling. Uiteindelijk bleven er 45 stellingen in de Stemtest over. Deze werden voorgelegd aan Vlamingen om te kijken of de stellingen voor deze grote groep duidelijk zijn. Uiteindelijk houden de makers bij de finale selectie 35 stellingen over. 14

15 6 Beperking van de Stemtest Niet alle partijen die een kandidatenlijst indienen, worden in de stemtest opgenomen. Heel wat nieuwe of kleinere partijen zitten er niet in. Dat maakt van De Stemtest een conservatief instrument, zoals de kritiek terecht stelt. Maar het beperken van het aantal partijen in de stemtest is de enige manier om die ook te laten werken. Als dertig partijen in de test worden opgenomen, zal de Stemtest niet goed werken. De makers van de stemtest hebben daarom een objectief criterium gehanteerd: partijen die al een verkozene hebben in het parlement, zitten in De Stemtest. Bij het gebruik van de Educatieve Stemtest, is het belangrijk om de leerlingen op deze beperking te wijzen en ook andere partijen te belichten. In 2014 kwamen zo in de verschillende kieskringen ook pvda, VCP, R.O.S.S.E.M., Roel, Genoeg, Piratenpartij, SLP, Lijst Dedecker, Vrijheid en Belgische Alliantie op. 15

16 Leuvenseweg Brussel tel