Het afronden door Nederlandse vennootschappen van hun winstcijfer tot net boven een referentiepunt Nx10 k-1.

Transcriptie

1 Het afronden door Nederlandse vennootschappen van hun winstcijfer tot net boven een referentiepunt Nx10 k-1. Bachelorscriptie Bedrijfseconomie Universiteit van Tilburg Naam: Remco (R.G.G.) Timmer Onderzoeksgebied: Financial accounting Datum: 15 juni 2006 ANR: s

2

3 Dit onderzoek laat zien dat er in Nederland door managers van ondernemingen gespeeld wordt met de winstcijfers. De winstcijfers worden door deze managers mooier voorgedaan dan dat ze werkelijk zijn. Ze proberen een zo hoog mogelijke winst naar buiten te brengen om zo door verschillende stakeholders van de onderneming beter beoordeeld te worden. Uit dit onderzoek is gebleken dat managers van Nederlandse ondernemingen het winstcijfer zo beïnvloeden dat dit winstcijfer net boven een mooi rond getal komt te liggen. Onderzoek naar deze afrondingsstrategie is tot op heden nog nooit op Nederlandse ondernemingen toegepast, wat dit onderzoek wetenschappelijk relevant maakt. Deze wetenschappelijke relevantie wordt vergroot door het feit dat er in dit onderzoek voor het eerst, op het punt van bovengenoemde afrondingsstrategie, onderscheid wordt gemaakt tussen de beursgenoteerde Naamloze Vennootschap en de nietbeursgenoteerde Besloten Vennootschap. Ook komt er voor het eerst in dit onderzoek naar voren dat het afrondingsgedrag van de managers zich niet beperkt rondom het punt groot aan Nx10 k-1. Er is te zien dat er ook afgerond wordt rondom het cijfer 5 als cijfer op de tweede positie van links van een winstcijfer. Verder is dit onderzoek ook maatschappelijk relevant te noemen. Uit dit onderzoek komt namelijk naar voren dat managers door het aanpassen van de winstcijfers onder andere het gedrag van potentiële aandeelhouders proberen te beïnvloeden. 1. Inleiding Als je tegenwoordig in wat voor winkel dan ook loopt, zie je vaak dat er vreemde prijzen op de prijskaartjes staan. In een elektronicazaak zul je bijvoorbeeld een stereotoren kunnen kopen voor 199. Waarom kost deze stereo niet gewoon 200? Om tot een antwoord op deze vraag te komen moet onder andere het onderzoek van Brenner & Brenner (1982) in ogenschouw worden genomen. Zij laten in hun onderzoek zien dat deze prijzen te maken hebben met het gelimiteerde geheugen van de mens. Doordat mensen niet alles precies kunnen onthouden zullen zij alleen de meest belangrijke gegevens opslaan in hun geheugen. Verscheidene andere studies (bijvoorbeeld Rosch, 1975; Hinrichs, Berie & Mosell, 1982; Poltrock & Schwartz, 1984) laten zien dat mensen bij getallen die uit meerdere cijfers bestaan refereren naar veelvouden van tien. Deze referentiepunten zijn ronde getallen en voldoen aan de formule Nx10 k-1 (waarin N staat voor het cijfer op de eerste positie van links van een getal en k voor het aantal cijfers waaruit dit getal bestaat). In bovenstaand voorbeeld is hierdoor te verwachten dat mensen de prijs 199 zullen afronden naar een dergelijk referentiepunt. Het meest voor de hand liggende referentiepunt zal 200 zijn. Dit impliceert echter dat het niet uitmaakt welke van de twee prijzen voor de stereo gevraagd wordt. De interpretatie van de prijs zal voor de consument namelijk voor beide prijzen 200 zijn. In het eerder genoemde onderzoek van Brenner & Brenner (1982) is echter te zien dat er een verschillende nadruk wordt gelegd op de cijfers in een getal. De meeste nadruk zal gelegd worden op het meest linkse cijfer in een getal en hoe verder een cijfer naar rechts staat in een getal hoe minder nadruk er op dit cijfer gelegd zal worden. Carslaw (1988) trekt hieruit de conclusie dat mensen bij de prijs 199 eerder geneigd zullen zijn naar beneden af te ronden tot 190 dan naar boven tot 200. Op deze manier blijven de cijfers waar de meeste nadruk op is gelegd intact. Het afronden naar 190 is daardoor een stuk eenvoudiger dan het afronden naar 200. Dit betekent dat mensen een prijs van 199 als 190 interpreteren, terwijl zij een prijs van 200 gewoon als 200 zien. Doordat er vervolgens door de mensen weer de meeste nadruk gelegd wordt op het eerste cijfer vanaf links, zullen zij een prijs van 199 als veel lager ervaren dan een prijs van 200 ( Gabor & Granger, 1964; Schindler & Kirby, 1997; Stiving & Winer, 1997).

4 Dit heeft tot gevolg dat consumenten eerder de stereo zullen kopen (Schindler & Kibarian, 1996). En dat is natuurlijk precies wat de managers van de winkels graag zien. Managers van een onderneming willen met hun winstcijfer natuurlijk precies het tegenovergestelde effect creëren. Zij willen namelijk niet dat hun winstcijfer zo laag mogelijk, maar juist zo hoog mogelijk wordt geïnterpreteerd. Zij willen daarom een winst met een zo hoog mogelijk cijfer in de eerste positie van links naar buiten brengen 1. Het gevolg hiervan is namelijk dat deze winst als significant hoger wordt beoordeeld dan een winst die een cijfer in de eerste positie van links heeft die één eenheid lager is. Bedrijven willen dit om meerdere redenen. Een aantal van deze redenen is: Om bij de bank een financiering los te krijgen Om voor potentiële werknemers aantrekkelijker te zijn Om voor potentiële aandeelhouders aantrekkelijker te zijn Vooral deze laatste reden is in het bedrijfsleven erg belangrijk. Als bedrijven bereiken dat potentiële aandeelhouders meer geïnteresseerd raken in hun bedrijf, zal er door deze potentiële aandeelhouders eerder geld in hun bedrijf worden gestoken. Het is voor managers van een onderneming daarom niet slim om bijvoorbeeld een winst naar buiten te brengen van Deze winst zal namelijk door potentiële aandeelhouders als significant lager worden beoordeeld dan een winst van bijvoorbeeld Hierdoor zal het bedrijf door deze potentiële aandeelhouders als minder aantrekkelijk worden beoordeeld, wat tot gevolg heeft dat er door hen minder snel geld in dit bedrijf gestoken zal worden. Het is voor bedrijven daarom beter om een winst naar buiten te brengen die net boven een getal groot aan Nx10 k-1 ligt dan een winst die net onder een dergelijk getal ligt. Het cijfer in de eerste positie van links is in dat geval namelijk één eenheid groter en wordt daardoor als significant hoger beoordeeld. Dit impliceert dat managers geneigd zullen zijn om door het toepassen van earnings management 2 hun winstcijfer naar boven af te ronden totdat dit winstcijfer net boven een getal groot aan Nx10 k-1 komt te liggen. In dit onderzoek is gekeken of bovenstaand afrondingsgedrag ook daadwerkelijk plaatsvindt bij Nederlandse vennootschappen. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen (niet- 1 Hierbij moet worden opgemerkt dat het aantal cijfers voor de komma waaruit het winstcijfer bestaat (k) voor de hoogte van het cijfer op de eerste positie van links gaat. Bedrijven zullen dus liever een winst naar buiten brengen van bijvoorbeeld 1000 dan een winst van 999, terwijl het cijfer op de eerste positie van links lager is bij 1000 dan bij In de bestaande literatuur zijn er vele definities terug te vinden voor het begrip earnings management. Beneish (2001) geeft de volgende drie definities: Managing earnings is the process of taking deliberate steps within the constraints of Generally Accepted Accounting Principles to bring about a desired level of reported earnings. (Davidson, Stickney and Weil, 1987) Managing earnings is a purposeful intervention in the external financial reporting process, with the intent of obtaining some private gain (as opposed to say, merely facilitating the neutral operation of the process). A minor extension of this definition would encompass real earnings management, accomplished by timing investment or financing decisions to alter reported earnings or some subset of it. (Schipper, 1989) Earnings Management occurs when managers use judgment in financial reporting and in structuring transactions to alter financial reports to either mislead some stakeholders about the underlying economic performance of the company or to influence contractual outcomes that depend on reported accounting numbers. (Healey & Wahlen, 1999) Vooral de eerste en derde definitie laten zien wat er in dit onderzoek bedoeld wordt met earnings management.

5 beursgenoteerde) Besloten Vennootschappen (BV s) en (beursgenoteerde) Naamloze Vennootschappen (NV s). De resultaten van het onderzoek laten zien dat ook bij de winsten in Nederland, bij zowel de BV s als de NV s, sporen van dit afrondingsgedrag naar voren komen. De verliezen daarentegen laten dergelijk afrondingsgedrag niet zien. Verder is het te zien dat het in dit onderzoek gezochte afrondingsgedrag zich niet beperkt rondom een getal groot aan Nx10 k-1. Ook rondom het cijfer vijf als cijfer op de tweede positie van links in een winstcijfer vindt dergelijk afrondingsgedrag plaats. Het vervolg van dit onderzoek is als volgt gestructureerd. In hoofdstuk 2 wordt de zogeheten wet van Benford beschreven. Deze wet wordt zowel in dit onderzoek als in alle voorgaande onderzoeken naar het in dit onderzoek gezochte afrondingsgedrag gebruikt. Deze voorgaande onderzoeken zijn te vinden in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 worden vervolgens de hypotheses gegeven en in hoofdstuk 5 is de gebruikte methode van onderzoek terug te vinden. De resultaten van het onderzoek worden in hoofdstuk 6 gepresenteerd. In hoofdstuk 7 wordt afgesloten met de conclusies.

6 2. De wet van Benford Als managers van een onderneming inderdaad hun winstcijfer afronden tot net boven een getal groot aan Nx10 k-1, zullen er vaak getallen voorkomen die een veelvoud zijn van tien. Er zullen daardoor meer (minder) winstcijfers naar buiten worden gebracht met een 0 (9) op de tweede positie van links, dan dat verwacht kan worden door kansrekening. Hierbij moet echter wel rekening worden gehouden met de bevindingen van Newcomb (1881) en Benford (1938). Rond 1881 bestonden er nog geen rekenmachines waarop logaritmen konden worden uitgerekend. Hiervoor in de plaats bestond er een boek met tabellen waarin de logaritmen opgezocht konden worden. Het viel Newcomb op dat de eerste paar bladzijden van dit tabellenboek meer beschadigd waren dan de laatste paar bladzijden. Hij trok hieruit de conclusie dat er veel vaker gebruik werd gemaakt van deze eerste paar bladzijden dan dat er werd gekeken naar de laatste paar bladzijden. Op de eerste paar bladzijden waren de logaritmen van getallen te vinden die een laag cijfer op de eerste positie van links vertoonden, terwijl op de laatste paar bladzijden juist de getallen met een hoog cijfer op de eerste positie van links behandeld werden. Newcomb trok hieruit de conclusie dat er vaker getallen werden opgezocht met een laag cijfer in de eerste positie van links dan dat er getallen werden opgezocht met een hoog cijfer in de eerste positie van links. Dit betekende volgens Newcomb dat er meer getallen moesten bestaan met een laag cijfer in de eerste positie van links in vergelijking met getallen die een hoog cijfer in de eerste positie van links vertonen. Newcomb onderbouwde deze hypothese echter niet met een theoretische verklaring, waardoor zijn artikel nagenoeg onopgemerkt bleef. Bijna 50 jaar later was het Benford die het, onafhankelijk van Newcomb s artikel, ook opviel dat de eerste paar bladzijden van zijn logaritmeboek meer beschadigd waren dan de laatste paar bladzijden. Hij trok hieruit dezelfde conclusies als Newcomb. Benford testte echter wel de hypothese dat er meer getallen zijn met een laag cijfer op de eerste positie van links dan dat er getallen bestaan met een hoog cijfer op deze positie. Hij verzamelde in totaal observaties uit 20 verschillende datasets. Een aantal voorbeelden van deze datasets zijn: de getallen uit alle artikelen op de eerste pagina van een bepaalde krant, de gewichten van de atomen van elementen en de getallen die voorkomen in een bepaald nummer van Reader s Digest. Benford kwam tot de conclusie dat er inderdaad meer getallen bestaan met een laag cijfer in de eerste positie van links dan dat er cijfers zijn die een hoog cijfer in de eerste positie van links vertonen. Benford ontdekte dat de verwachte frequentie van het cijfer x als cijfer op de eerste positie van links geschat kan worden op basis van de volgende formule: P(x is het cijfer op de eerste positie van links)= Log 10 (x+1) Log 10 (x) Deze formule is bekend geworden als de wet van Benford en de verdeling van het cijfer op de eerste positie van links die hieruit volgt wordt de verdeling van Benford genoemd (Durtschi, Hillison & Pacini, 2004). Boyle (1994) laat zien dat een dataset de verdeling van Benford volgt als de getallen uit deze dataset bestaan uit onwillekeurige getallen die getrokken zijn uit verschillende datasets. Verder is het noodzakelijk dat er op deze getallen een mathematische berekening, zoals vermenigvuldigen of optellen, plaats heeft gevonden. Aangezien in dit onderzoek wordt gekeken naar winstcijfers van ondernemingen is het te verwachten dat deze winstcijfers de verdeling van Benford volgen. Winstcijfers zijn namelijk

7 opgebouwd uit verschillende posten van de jaarrekening die bij elkaar opgeteld, dan wel van elkaar afgetrokken zijn. Uit de wet van Benford is de verwachte frequentie van het cijfer y als cijfer op de tweede positie van links af te leiden 3. Deze frequenties kunnen geschat worden met behulp van de volgende formule: 9 y+1 y P(y is het cijfer op de tweede positie van links)= (Log 10 (x+ ---) Log 10 (x+ --)) X= Deze formule laat zien dat de verdeling van het cijfer op de tweede positie van een getal niet een uniforme verdeling is. Het is dus niet zo dat als je een willekeurig getal uit wat voor bron dan ook pakt dat de kans op bijvoorbeeld een 0 op de tweede positie van links in dat getal precies 1/10 is. Tabel 1 laat de verwachte verdeling van de frequenties voor het cijfer op de tweede positie, zoals gevonden is met behulp van bovenstaande formule, zien. Tabel 1: De verwachte verdeling van de frequenties voor het cijfer op de tweede positie, zoals gevonden kan worden met behulp van de wet van Benford. Cijfer op de tweede positie van links Verwacht % 0 11, , , , ,03 5 9,67 6 9,33 7 9,04 8 8,76 9 8,50 In de tabel is te zien dat zelfs als er geen afrondingsgedrag plaatsvindt, het toch het meest (minst) waarschijnlijk is dat er een 0 (9) in de tweede positie van links van het winstcijfer van een onderneming waar te nemen is. Hoewel dit op het eerste gezicht zeer vreemd lijkt, is dit toch uit te leggen aan de hand van het volgende simpele voorbeeld 4. Neem een onderneming die een winst heeft behaald van Als deze onderneming het cijfer op de tweede positie van links met één eenheid toe wil laten nemen, dan is er een toename van de winst van 10% vereist. Zou deze onderneming echter een winst van hebben gehad, dan is er slechts een stijging van de winst van 9,1% nodig om het cijfer in de 3 Zie voor deze afleiding: Thomas, J.K., Unusual patterns in reported earnings. The Accounting Review 54 (volume 4), pp Dit voorbeeld is ontleend aan: Van Caneghem, T., Earnings management induced by cognitive reference points. The British Accounting Review 34, pp

8 tweede positie van links met één eenheid te laten stijgen. Er is te zien dat hoe hoger het cijfer op de tweede positie van links is, hoe kleinere stijging, gemeten als percentage van de winst, er nodig is om dit cijfer met één eenheid te laten stijgen. In tabel 2 zijn de percentages van de winst te zien die nodig zijn als stijging van de winst om het cijfer op de tweede positie met één eenheid te verhogen. Tabel 2: De percentages van de winst die nodig zijn als stijging van de winst om het cijfer op de tweede positie met één eenheid te verhogen. Cijfer op de tweede positie van links % van de winst dat nodig is als stijging ,1 2 8,3 3 7,7 4 7,1 5 6,7 6 6,3 7 5,9 8 5,6 9 5,3 Uit de tabel is af te lezen dat er slechts een stijging van 5,3% van de winst nodig is om een 9 in de tweede positie van links van een winstcijfer met één eenheid te laten stijgen (dus tot een 0). Negens zullen hierdoor het minst lang voorkomen als cijfer op de tweede positie van links, terwijl nullen hier juist het langst zullen staan. Dit verklaart dat het te verwachten is dat er meer (minder) nullen (negens) op de tweede positie van links van een winstcijfer voor zullen komen dan dat verwacht kan worden met een uniforme verdeling. Uit voorgaande literatuur blijken er echter soms nóg meer nullen en nóg minder negens naar voren te komen als cijfer op de tweede positie van links van winstcijfers. Hieruit wordt de conclusie getrokken dat er afronding plaatsvindt van de winstcijfers tot net boven een getal groot aan Nx10 k-1. In het volgende hoofdstuk is deze voorgaande literatuur vermeld en is te zien in welke landen dit afrondingsgedrag door middel van onderzoek naar voren is gekomen.

9 3. Literatuuroverzicht Carslaw (1988) is de eerste die met het idee komt om te kijken of gerapporteerde ondernemingsresultaten door managers van bedrijven worden afgerond tot net boven een referentiepunt groot aan Nx10 k-1. Hij heeft dit onderzoek verricht op de gerapporteerde winsten van beursgenoteerde bedrijven uit Nieuw-Zeeland. Hij kwam tot de conclusie dat er significant meer (minder) nullen (negens) op de tweede positie van links van deze winstcijfers te vinden zijn dan dat men zou verwachten. Carslaw hield hierbij rekening met de eerder genoemde wet van Benford. Deze bevindingen suggereren dat managers van bedrijven inderdaad de door hen gerapporteerde winstcijfers naar boven afronden als deze cijfers een negen in de tweede positie van links vertonen. Door dit afrondingsgedrag zal het cijfer op de eerste positie van links van deze winstcijfers één eenheid hoger uitvallen. Dit heeft tot gevolg dat het gerapporteerde winstcijfer net boven een referentiepunt groot aan Nx10 k-1 komt in plaats van net er onder, waardoor deze winst als significant hoger wordt beoordeeld. Thomas (1989) doet als tweede onderzoek naar dit afrondingsgedrag bij ondernemingen. Om te kijken of deze afrondingsstrategie zich ook buiten Nieuw-Zeeland voordoet, doet Thomas een zelfde soort onderzoek naar de gerapporteerde resultaten van een steekproef van Amerikaanse beursgenoteerde ondernemingen. Hij komt tot dezelfde conclusies als Carslaw. In zijn onderzoek gaat Thomas echter verder. Hij neemt namelijk niet alleen de jaarcijfers van de Amerikaanse ondernemingen mee, maar doet tevens onderzoek naar de gerapporteerde kwartaalcijfers van deze ondernemingen. Bovendien onderzoekt Thomas, in tegenstelling tot Carslaw, ook gerapporteerde verliezen. Bij deze verliezen ziet Thomas dat het tegenovergestelde effect zich voordoet. Hij vindt namelijk meer (minder) negens (nullen) op de tweede positie van links dan dat verwacht kan worden met de wet van Benford. Dit suggereert dat managers gerapporteerde verliezen naar beneden afronden als er een nul in de tweede positie van links staat. Hierdoor zal het cijfer op de eerste positie van links één eenheid lager uitvallen. Dit heeft weer tot gevolg dat dit verlies net onder een referentiepunt groot aan Nx10 k-1 komt in plaats van er net boven, waardoor dit verlies als significant lager wordt beoordeeld. Bij de gerapporteerde kwartaalcijfers komt Thomas eveneens tot de conclusie dat er hierbij sprake is van bovengenoemd afrondingsgedrag. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat dit afrondingsgedrag zich in mindere mate voordoet dan dat gevonden is bij de gerapporteerde jaarcijfers. In zijn onderzoek bekijkt Thomas ten slotte of er ook sprake is van ditzelfde afrondingsgedrag op aandelenniveau. Hij bekijkt hiervoor de winsten per aandeel en komt tot de conclusie dat er ook op aandelenniveau sporen zijn te vinden van deze afrondingsstrategie. Das & Zhang (2003) bevestigen deze conclusie met een door hen uitgevoerd gelijkaardig onderzoek op eveneens een steekproef van Amerikaanse ondernemingen. Niskanen & Keloharju (2000) onderzoeken of ook de resultaten van Finse beursgenoteerde ondernemingen afgerond worden tot net boven een referentiepunt groot aan Nx10 k-1. Zij kijken, net als Carslaw, enkel naar de gerapporteerde winsten. Ook Niskanen & Keloharju komen tot de conclusie dat managers de door hen gerapporteerde winsten naar boven afronden. Zij zien echter dat deze afrondingsstrategie zich niet beperkt tot enkel de negens die zich op de tweede positie van links van het winstcijfer bevinden. Zij vinden namelijk significant meer (minder) nullen en enen (zessen en zevens) op deze tweede positie dan men zou kunnen verwachten met behulp van de wet van Benford. Niskanen & Keloharju verklaren dit aan de hand van de zeer soepele Finse regelgeving op het gebied van het boekhouden,

10 waardoor er veel mogelijkheden zijn tot winststuring en de daarbij komende afrondingsstrategieën. Van Caneghem (2002) voert een gelijkaardig onderzoek uit op basis van een steekproef van beursgenoteerde ondernemingen uit het Verenigd Koninkrijk. Hij vindt, in overeenkomst met Carslaw en Thomas, meer (minder) nullen (negens) dan verwacht kan worden met behulp van de wet van Benford. Om te kijken of deze afwijking van de verwachting ook daadwerkelijk toe te schrijven is aan winststuring, zoals in voorgaande onderzoeken werd gedaan, doet Van Caneghem ook onderzoek naar zijn gegevens nadat hij die gezuiverd heeft voor winststuring. Dit zuiveren voor winststuring doet hij door van zijn gebruikte winstcijfers zogeheten discretionary accruals af te trekken. Volgens Van Caneghem worden namelijk onder andere deze discretionary accruals gebruikt om te kunnen afronden. Door het verwijderen van de discretionary accruals uit de winstcijfers zouden managers minder tot geen mogelijkheid meer hebben tot het afronden van winstcijfers. Verwacht wordt dan ook dat er geen significante verschillen zitten in de frequenties van de cijfers op de tweede positie van links van het winstcijfer en de frequenties zoals die verwacht kunnen worden met behulp van de wet van Benford. Van Caneghem vindt, naar verwachting, inderdaad geen significante afwijkingen in deze frequenties. Hieruit trekt hij de conclusie dat de afwijkingen van de verdeling van het cijfer op de tweede positie van links in de gerapporteerde winstcijfers ten opzichte van de verwachte verdeling op basis van de wet van Benford, toegeschreven kunnen worden aan winststuring. Kinnunen & Koskela (2003) onderzoeken of er sprake is van eerder genoemd afrondingsgedrag aan de hand van een internationale steekproef beursgenoteerde ondernemingen. Hieruit wordt door hen de conclusie getrokken dat er wereldwijd afgerond wordt tot net boven een referentiepunt groot aan Nx10 k-1. Wel vinden zij aanzienlijke verschillen tussen landen. Dit verklaren zij door de verschillen die er tussen landen bestaan op bijvoorbeeld de ruimte die de boekhoudwetgeving laat om de winst te sturen. Ook zien zij dat in landen waar meer met managementbonussen wordt gewerkt er meer wordt afgerond tot net boven een referentiepunt groot aan Nx10 k-1. Aerts & Van Caneghem (2005) onderzoeken voor Belgische beursgenoteerde ondernemingen of de winstcijfers zijn afgerond tot net boven een referentiepunt groot aan Nx10 k-1. Zij doen dit voor zowel winsten als verliezen. Hierbij komen zij tot de conclusie dat er slechts bij de verliezen sprake is van bovengenoemd afrondingsgedrag. Dat de winsten niet naar boven worden afgerond wordt door Aerts & Van Caneghem verklaard door het feit dat de jaarrekening in België voor fiscale doeleinden gebruikt wordt. Door het naar boven afronden van hun winst zouden bedrijven meer belasting moeten betalen, wat het afronden minder aantrekkelijk maakt.

11 4. Hypotheses In dit onderzoek is onderzocht of de managers van Nederlandse vennootschappen hun winstcijfers afronden tot net boven een referentiepunt groot aan Nx10 k-1. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen (niet-beursgenoteerde) Besloten Vennootschappen (BV s) en (beursgenoteerde) Naamloze Vennootschappen (NV s). Er is in dit onderzoek zowel naar winsten als naar verliezen gekeken. Dit is gebeurd voor verschillende winstmaatstaven. Uit de eerdere onderzoeken is naar voren gekomen dat er afrondingsgedrag plaatsvindt op het netto resultaat. Hierdoor is in dit onderzoek ook de winstmaatstaf netto resultaat onderzocht. Verder is het resultaat vóór belasting in Nederland een veel naar buiten gebrachte maatstaf voor de winst. Dit komt doordat voor het eindresultaat van de jaarrekening deze winstmaatstaf wordt gehanteerd. Het is daardoor te verwachten dat met deze winstmaatstaf het meest gespeeld zal worden door de managers van de ondernemingen. De verwachting is daardoor ook dat het in dit onderzoek gezochte afrondingsgedrag bij deze winstmaatstaf het sterkst zal zijn. Omdat er voor zowel de BV s als de NV s veel stakeholders zijn waarvoor de vennootschap graag een winstcijfer wil rapporteren dat net boven een getal groot aan Nx10 k-1 ligt, is het te verwachten dat er bij beide soorten vennootschappen sprake zal zijn van bovengenoemd afrondingsgedrag. Ik verwacht in dit onderzoek dan ook dat er, net als bij Carslaw (1988), Thomas (1989), Niskanen & Keloharju (2000), Van Caneghem (2002) en Kinnunen & Koskela (2003), sprake zal zijn van een afwijking in de verdeling van het cijfer op de tweede positie van links vergeleken met de verdeling van Benford. Net als in dit voorgaande onderzoek is te verwachten dat er meer (minder) winstcijfers met een laag (hoog) cijfer in de tweede positie van links zullen voorkomen. Hierdoor zal de volgende hypothese getest worden: H 1 : Er zullen, voor zowel de BV s als de NV s, significant meer (minder) gerapporteerde positieve winstcijfers bestaan met een laag (hoog) cijfer in de tweede positie van links dan dat verwacht kan worden met behulp van de wet van Benford. Net zoals naar voren is gekomen in de onderzoeken van Thomas (1989), Kinnunen & Koskela (2003) en Aerts & Van Caneghem (2005), verwacht ik dat de bevindingen in Nederland bij de verliezen een tegengesteld patroon ten opzichte van de winsten laten zien. Ik verwacht bij de verliezen dan ook meer (minder) winstcijfers met een hoog (laag) cijfer in de tweede positie van links. De hypothese die getest zal worden bij de verliezen luidt daardoor als volgt: H 2 : Er zullen, voor zowel de BV s als de NV s, significant meer (minder) gerapporteerde negatieve winstcijfers bestaan met een hoog (laag) cijfer in de tweede positie van links dan dat verwacht kan worden met behulp van de wet van Benford. In de inleiding staat vermeld dat een belangrijke groep stakeholders gevormd wordt door de potentiële aandeelhouders. Het is daardoor te verwachten dat de neiging tot het in dit onderzoek gezochte afrondingsgedrag bij de NV s groter zal zijn dan bij de BV s. Het kopen van aandelen gebeurt natuurlijk vele malen vaker bij beursgenoteerde NV s dan bij nietbeursgenoteerde BV s. Hieruit volgt de volgende hypothese:

12 H 3 : De afwijking van de verdeling van het cijfer op de tweede positie van links van gerapporteerde winstcijfers ten opzichte van de verwachte verdeling zoals afgeleid kan worden uit de wet van Benford is, voor zowel de winsten als de verliezen, groter bij NV s dan bij BV s.

13 5. Methode van onderzoek Om de hiervoor genoemde hypotheses te testen is er gebruik gemaakt van gegevens die verkregen zijn met behulp van de database REACH (REview and Analysis of Companies in Holland). Hier zijn alle beschikbare winstcijfers voor de jaren voor zowel nietbeursgenoteerde BV s als voor beursgenoteerde NV s afgehaald. Voor het jaar 2005 dient opgemerkt te worden dat ten tijde van het uitvoeren van het onderzoek nog niet alle ondernemingen hun jaarrekening openbaar hadden gemaakt. Er is daardoor in dit onderzoek gewerkt met gegevens over 2005 die op 9 mei 2006 beschikbaar waren op de database REACH. Verder is er bewust gekozen voor winstcijfers vanaf het jaar In de jaren voor 2001 hadden Nederlandse ondernemingen namelijk nog de keuze om hun jaarrekening op te stellen in guldens of in euro s. Nederlandse ondernemingen zijn vanaf 2001 verplicht om alle jaarrekeningen in euro s op te stellen. De jaarrekeningen van voor 2001 zijn in de database REACH allemaal omgerekend van guldens naar euro s. Mochten managers van deze Nederlandse ondernemingen het in dit onderzoek gezochte afrondingsgedrag toegepast hebben in deze jaarrekeningen, dan zal dit niet terug te zien zijn in de omgerekende winstcijfers. De strategie die in dit onderzoek wordt gebruikt om eventueel afrondingsgedrag aan te tonen werkt namelijk alleen maar op winstcijfers uitgedrukt in de munteenheid waarin ze oorspronkelijk werden gerapporteerd. De gevonden winstcijfers zijn per winstmaatstaf 5 voor alle jaren bij elkaar gevoegd 6, waarna winstcijfers die maar uit één cijfer waren samengesteld zijn verwijderd. In dit onderzoek wordt er namelijk alleen onderzoek gedaan naar de cijfers in de tweede positie van links en bij 1-cijferige winstcijfers bestaat deze positie niet. Uiteindelijk resulteerde dit voor de winstmaatstaf netto resultaat in waarnemingen ( positieve en 3102 negatieve resultaten) voor de BV s en 1766 waarnemingen (1379 positieve en 387 negatieve resultaten) voor de NV s. Bij de maatstaf resultaat vóór belasting waren het aantal waarnemingen voor de BV s en de NV s respectievelijk ( positieve en 3045 negatieve resultaten) en 1765 (1382 positieve en 383 negatieve resultaten). Om te onderzoeken of er sprake is van afrondingsgedrag van managers van ondernemingen, zijn deze winstcijfers in dit onderzoek aan de hand van dezelfde strategie als in voorgaand onderzoek onderzocht. Dit betekent dat ook in dit onderzoek een vergelijking is gemaakt tussen de gevonden frequenties van cijfers in de tweede positie van links van de winstcijfers en de frequenties zoals die verwacht kunnen worden met behulp van de wet van Benford. Hierdoor zijn ook in dit onderzoek de cijfers op de tweede positie van links van de winstcijfers aan de zogeheten χ 2 -statistiek onderworpen. Met behulp van deze statistiek is er gekeken of er significante verschillen te vinden zijn in de verwachte totale verdeling van deze cijfers zoals afgeleid kan worden uit de wet van Benford en de gevonden totale verdeling van deze cijfers. Ook is er door middel van z-statistieken gekeken of er significante afwijkingen zijn te vinden voor alle tien mogelijke cijfers afzonderlijk. 5 Er is in dit onderzoek, naast de winstmaatstaven nettoresultaat en resultaat vóór belasting, ook nog onderzoek gedaan naar de winstmaatstaven EBIT (Earnings Before Interest and Tax), bedrijfsresultaat en resultaat ná belasting. Deze laatste drie maatstaven lieten echter geen sporen van het in dit onderzoek gezochte afrondingsgedrag zien. Hierdoor zijn deze winstmaatstaven verder niet betrokken in dit onderzoek. 6 Oorspronkelijk was de winstmaatstaf resultaat vóór belasting tijdens dit onderzoek opgesplitst in de verschillende jaren van 2001 tot en met Door deze splitsing werden er zo goed als geen significante afwijkingen gevonden tussen de gevonden frequenties van cijfers op de tweede positie van links en de frequenties van cijfers op deze positie zoals die met behulp van de wet van Benford zijn te bepalen. Er is daarom besloten om alle jaren bij elkaar te voegen.

14 6. Resultaten De resultaten van de onderzoeken zijn in dit hoofdstuk opgedeeld naar winstmaatstaf. In paragraaf 6.1 zullen de resultaten worden weergegeven van de analyses van zowel de winsten als verliezen op basis van de winstmaatstaf netto resultaat. Paragraaf 6.2 vertoont vervolgens de resultaten van de analyses van de winsten en verliezen op basis van de winstmaatstaf resultaat vóór belasting. 6.1 Netto resultaat In Tabel 3 zijn de resultaten weergegeven van het onderzoek naar positieve gerapporteerde netto resultaten voor zowel de BV s als de NV s. Het is aan de χ 2 -statistiek, voor zowel de BV s als de NV s, meteen te zien dat de gevonden totale verdeling van het cijfer op de tweede positie van links significant afwijkt van de verdeling van Benford. In beide gevallen is de χ 2 - statistiek zelfs significant op het 1%-niveau. Hieraan is te zien dat de gevonden totale verdeling van het cijfer op de tweede positie van links significant afwijkt van de verdeling zoals die verwacht kan worden met behulp van de wet van Benford. Ook is te zien dat de χ 2 - statistiek behorende bij de verdeling van de positieve netto resultaten van NV s bijna 2 keer zo groot is dan de χ 2 -statistiek behorende bij de verdeling van de positieve netto resultaten van BV s. Hierdoor hoeft de derde hypothese, H 3, niet verworpen te worden. Er kan daardoor gesteld worden dat de afwijking van de gevonden totale verdeling ten opzichte van de verdeling van Benford niet even groot is bij de BV s als bij de NV s. De afwijking bij de NV s is, consistent met hypothese 3, groter dan de afwijking bij BV s. Verder is te zien dat er zowel bij de BV s als bij de NV s, consistent met afrondingsgedrag, minder negens in de tweede positie van links gevonden zijn dan dat verwacht kan worden aan de hand van de wet van Benford. Bij de BV s is deze afwijking echter niet significant. Ook de afwijking in het aantal gevonden nullen verschilt bij zowel de BV s als bij de NV s niet significant van nul. Wel is er te zien dat er bij de BV s significant minder achten en meer tweeën gevonden zijn. Ook de positieve netto resultaten van NV s vertonen significant meer tweeën in de tweede positie van links. Dit impliceert dat ondernemingen de winst niet afronden tot net boven een punt groot aan Nx10 k-1, maar dat ze een ruime marge boven een dergelijk punt aanhouden. Dat ondernemingen hiertoe in staat zijn is toe te schrijven aan de relatief soepele Nederlandse boekhoudwetgeving. Deze wetgeving laat veel ruimte voor winststuring en daarmee ook voor het afronden van resultaten. Mede hierdoor is er besloten om vanaf het jaar 2005 rapportage aan de hand van IFRS (International Financial Reporting Standards) verplicht te stellen voor beursgenoteerde ondernemingen in de Europese Unie 7. Te verwachten is dat de resultaten vanaf het jaar 2005 minder makkelijk te beïnvloeden zijn, waardoor er niet meer zoveel tweeën in de tweede positie van links waar te nemen zijn. Of dit ook daadwerkelijk het geval is blijft open voor verder onderzoek aangezien er ten tijde van dit schrijven niet voldoende gegevens beschikbaar zijn om dit te onderzoeken. Opvallend is ook het feit dat er bij zowel de BV s als de NV s significant meer zessen worden waargenomen. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat mensen niet alleen denken in eenheden van tien, maar dat ze ook refereren naar eenheden van vijf. Ze zouden dan een winst met een cijfer groter of gelijk aan een vijf in de tweede positie van links als significant hoger ervaren dan een winst die een vier of lager in deze positie laat zien. Of mensen dit ook daadwerkelijk doen blijft open voor verder onderzoek. Strijdig met deze mogelijke verklaring is echter het feit dat er significant minder vijven worden waargenomen bij de NV s. 7 Ernst & Young, Vergelijking IFRS met Nederlandse wet- en regelgeving, Editie Deze vergelijking is te vinden op

15 Tabel 3: Frequentie van cijfers op de tweede positie van links van positieve netto resultaten BV s NV s (N=11862) (N=1379) Cijfer Verdeling van Benford Gevonden verdeling Afwijking verdelingen Z- statistiek Gevonden verdeling Afwijking verdelingen Z- statistiek 0 11,97 11,99 0,02 0,05 12,18 0,21 0, ,39 11,56 0,17 0,56 10,59-0,80-0, ,88 11,57 0,69 2,41** 13,71 2,82 3,32*** 3 10,43 10,02-0,41-1,44 9,06-1,37-1, ,03 9,98-0,05-0,16 11,60 1,57 1,90* 5 9,67 9,69 0,03 0,08 7,69-1,98-2,44** 6 9,34 9,80 0,46 1,70* 11,53 2,19 2,75*** 7 9,04 9,28 0,25 0,92 7,83-1,20-1,51 8 8,76 7,78-0,98-3,74*** 9,86 1,11 1,40 9 8,50 8,32-0,18-0,68 5,95-2,55-3,35*** χ 2 = 24,29*** χ 2 = 44,21*** Ook bij de negatieve netto resultaten, zie tabel 4, is er bij zowel de BV s als de NV s sprake van een significante χ 2 -statistiek op het 1%-niveau. Aangezien wederom de χ 2 -statistiek voor de NV s groter is dan voor de BV s, hoeft ook hier hypothese drie niet verworpen te worden. Er zijn dus weer voor zowel de BV s als de NV s afwijkingen tussen de gevonden totale verdeling van het cijfer op de tweede positie van links in het winstcijfer en de verdeling van Benford. De afwijking bij de NV s is wederom groter dan de afwijking bij de BV s. Er zijn, consistent met afrondingsgedrag, meer negens waargenomen dan verwacht kon worden met behulp van de wet van Benford. Bij de BV s is deze afwijking echter niet significant verschillend van 0. Geheel tegen verwachting zijn er ook meer nullen waargenomen. Het geobserveerde patroon van de cijfers in de tweede positie van links lijkt voor deze verliezen daardoor niet consistent met afrondingsgedrag. Bij de NV s zijn er echter wel significant minder enen op de tweede positie van links te zien. De oorzaak hiervan zou wederom kunnen zijn dat Nederland er een soepele boekhoudwetgeving op na laat, waardoor negatieve winstcijfers met een één op de tweede positie van links naar beneden kunnen worden afgerond tot een negatief winstcijfer met een negen op deze positie. Bij de BV s zijn er wederom sporen van afrondingsgedrag te ontdekken rondom het cijfer 5. Omdat het hier over negatieve netto resultaten gaat, is er hier te zien dat er juist minder vijven en meer vieren te vinden zijn op de tweede positie van links. Hierbij moet opgemerkt worden dat de afwijking van de vieren niet significant verschilt van 0. Bij de NV s is dit gedrag niet waar te nemen en zijn er zelfs meer vijven en minder vieren dan verwacht kan worden met behulp van de wet van Benford.

16 Tabel 4: Frequentie van cijfers op de tweede positie van links van negatieve netto resultaten BV s NV s (N=3102) (N=387) Cijfer Verdeling van Benford Gevonden verdeling Afwijking verdelingen Z- statistiek Gevonden verdeling Afwijking verdelingen Z- statistiek 0 11,97 12,86 0,89 1,51 14,21 2,24 1, ,39 12,06 0,67 1,14 8,53-2,86-1,69* 2 10,88 10,74-0,15-0,23 12,92 2,04 1, ,43 9,35-1,08-1,95* 13,18 2,75 1,68* 4 10,03 10,61 0,58 1,04 7,24-2,80-1,75* 5 9,67 8,41-1,25-2,33** 11,37 1,70 1,05 6 9,34 9,41 0,08 0,11 10,59 1,26 0,76 7 9,04 10,41 1,38 2,64*** 4,91-4,13-2,74*** 8 8,76 7,54-1,21-2,36** 5,17-3,59-2,41** 9 8,50 8,61 0,11 0,18 11,89 3,39 2,30** χ 2 = 24,70*** χ 2 = 31,72*** Het onderzoek naar de positieve netto resultaten levert bewijs voor het door managers van een onderneming uitgevoerde afrondingsgedrag. Er is te zien dat er zowel rond het punt groot aan Nx10 k-1, als rond het cijfer 5 afgerond wordt. De analyse van de negatieve netto resultaten brengt echter tegenstrijdige bewijzen naar voren wat betreft het in dit onderzoek gezochte afrondingsgedrag. Bij de NV s zijn sporen te ontdekken van afrondingsgedrag rondom het punt groot aan Nx10 k-1, terwijl de BV s dit gedrag niet blootleggen. Rondom het cijfer 5 als cijfer op de tweede positie van links zijn de rollen echter omgedraaid. Hier lijken BV s juist bewijs te geven voor het in dit onderzoek gezochte afrondingsgedrag, terwijl de NV s zelfs het tegenovergestelde gedrag laten zien. Het onderzoek naar de negatieve netto resultaten is hierdoor niet in staat om bij te dragen aan het aantonen van het in dit onderzoek gezochte afrondingsgedrag. 6.2 Resultaat vóór belasting Uit de jaarrekening komt als eindresultaat het resultaat vóór belasting naar voren. Het is dan ook het resultaat voor belasting dat in Nederland als winstcijfer vaak naar buiten wordt gebracht. Hierdoor is het te verwachten dat de in dit onderzoek gezochte afrondingsstrategie het sterkst zal zijn bij deze winstmaatstaf. Vooral bij de positieve resultaten vóór belasting van de BV s, zie tabel 5, is dit duidelijk te zien. De χ 2 -statistiek laat namelijk een oneindig grote waarde, weergegeven als een waarde >45, zien. Verder is er te zien dat er minder achten en negens voorkomen dan dat verwacht kan worden met behulp van de wet van Benford. Hierbij is de afwijking van de achten zelfs significant op het 1%-niveau. Ook zijn er significant meer enen gevonden in vergelijking met de verdeling van Benford. Net als bij de winstmaatstaf netto resultaat worden er ook hier rond het cijfer vijf sporen van afrondingsgedrag waargenomen. Er zijn namelijk, met een significantieniveau van 1%, meer vijven dan dat verwacht wordt met de verdeling van Benford. Opvallend is wel dat er ook meer vieren worden waargenomen. Ook bij de NV s is er een significant verschil tussen de gevonden totale verdeling en de verdeling van Benford. De χ 2 -statistiek heeft een grootte van 18,84 en is significant op het 5%-niveau. Hierbij komt dat er minder achten en negens en juist meer nullen worden

17 waargenomen. Er moet hier echter wel vermeld worden dat geen van deze afwijkingen significant van nul verschilt. Wel is er weer een significante afwijking waar te nemen bij het cijfer twee. Er zijn net als bij de positieve netto resultaten meer tweeën dan dat verwacht kan worden met behulp van de wet van Benford. Wederom is de soepele Nederlandse boekhoudwetgeving hier een mogelijke verklaring voor. Net als bij de BV s zien we hier ook, geheel tegen verwachting, meer vieren naar voren komen. Tabel 5: Frequentie van cijfers op de tweede positie van links van positieve resultaten vóór belasting BV s NV s (N=12065) (N=1382) Cijfer Verdeling van Benford Gevonden verdeling Afwijking verdelingen Z- statistiek Gevonden verdeling Afwijking verdelingen Z- statistiek 0 11,97 11,84-0,13-0,43 13,02 1,06 1, ,39 12,25 0,86 2,96*** 11,43 0,04 0, ,88 9,81-1,07-3,75*** 13,02 2,14 2,51** 3 10,43 9,77-0,66-2,36** 9,26-1,17-1, ,03 10,65 0,62 2,25** 11,87 1,84 2,23** 5 9,67 10,52 0,85 3,15*** 9,12-0,55-0,65 6 9,34 9,51 0,17 0,62 8,54-0,80-0,97 7 9,04 9,40 0,36 1,38 8,54-0,50-0,60 8 8,76 7,84-0,92-3,54*** 7,89-0,87-1,10 9 8,50 8,41-0,09-0,33 7,31-1,19-1,54 χ 2 = >45*** χ 2 = 18,84** Bij de negatieve resultaten vóór belasting zijn de gevonden totale verdelingen voor zowel de BV s als de NV s wederom significant verschillend van de verdeling van Benford. De gevonden verdelingen wijken echter tegenovergesteld aan elkaar af van de verdeling van Benford. De resultaten voor de BV s laten meer achten en negens en minder enen zien dan de verdeling van Benford, terwijl de resultaten van de NV s juist minder achten en negens en meer enen laat zien. Overigens zijn deze afwijkingen niet allemaal significant verschillend van 0. Bij de BV s zijn er verder significant minder zessen te zien tegenover juist meer zessen bij de NV s. De resultaten van de BV s kloppen met de verwachting, terwijl de resultaten van de NV s hier juist het tegenovergestelde effect laten zien. De enige uitzonderingen hierop zijn dat er bij de BV s meer nullen en vijven en bij de NV s juist minder nullen en vijven waar te nemen zijn op de tweede positie van links. Deze afwijkingen zijn echter bij beide soorten ondernemingen niet significant verschillend van 0. Dat de resultaten van de NV s dwars tegen de verwachting in gaan is deels te verklaren door het feit dat we hier met een relatief klein aantal winstcijfers te maken hebben. Er moet zeer voorzichtig gedaan worden met het trekken van conclusies uit zo n klein aantal gegevens.

18 Tabel 6: Frequentie van cijfers op de tweede positie van links van negatieve resultaten vóór belasting BV s NV s (N=3045) (N=383) Cijfer Verdeling van Benford Gevonden verdeling Afwijking verdelingen Z- statistiek Gevonden verdeling Afwijking verdelingen Z- statistiek 0 11,97 12,61 0,64 1,07 11,23-0,74-0, ,39 10,28-1,11-1,90* 18,02 6,63 4,00*** 2 10,88 10,90 0,02 0,01 13,58 2,69 1, ,43 9,59-0,84-1,49 13,84 3,41 2,10** 4 10,03 10,84 0,81 1,45 2,87-7,16-4,58*** 5 9,67 10,28 0,61 1,11 7,31-2,36-1,47 6 9,34 8,34-1,00-1,86* 15,14 5,81 3,82*** 7 9,04 8,57-0,46-0,86 8,09-0,94-0,55 8 8,76 9,39 0,64 1,21 6,53-2,23-1,45 9 8,50 9,20 0,70 1,34 3,39-5,11-3,49*** χ 2 = 16.67* χ 2 = >45*** De analyse van de positieve resultaten vóór belasting laat voor zowel de BV s als de NV s sporen zien van afrondingsgedrag rondom het punt groot aan Nx10 k-1. Rondom het cijfer 5 als cijfer op de tweede positie van links is echter geen bewijs te vinden voor het in dit onderzoek gezochte afrondingsgedrag. Hoewel de resultaten van de BV s nog wel significant meer vijven laten zien, wordt dit teniet gedaan door het feit dat zowel de BV s als de NV s resultaten laten zien die significant meer vieren vertonen op de tweede positie van links. Ook hypothese 3 wordt niet gesteund door deze analyse. In dit geval is namelijk de afwijking van de verdeling van het cijfer op de tweede positie van links bij de BV s groter dan bij de NV s. Bij de negatieve resultaten vóór belasting lijkt op het eerste gezicht hypothese 3 wel gesteund te worden. De χ 2 -statistiek behorende bij de NV s is namelijk vele malen groter dan die behorende bij de BV s. Er is echter te zien dat de resultaten van de NV s, zowel bij het punt groot aan Nx10 k-1 als bij het cijfer 5 als cijfer op de tweede positie van links, haaks op de verwachtingen staan, terwijl die van de BV s wel voldoen aan de verwachting. De resultaten van de NV s wijken dus wel degelijk heel erg veel af van de verwachting op basis van de wet van Benford, maar doen dit in de verkeerde richting. Hoewel hypothese 3 dus gesteund lijkt, is dit niet het geval voor de gedachte liggende achter hypothese 3. Deze gedachte was namelijk dat afrondingsgedrag bij de NV s meer voor zou komen dan bij de BV s. De negatieve resultaten vóór belasting ontkrachten deze gedachte, waardoor ze bijdragen aan het verwerpen van hypothese 3 in plaats van het te ondersteunen.

19 7. Conclusies In dit onderzoek is onderzocht of managers van Nederlandse vennootschappen hun winsten afronden tot net boven een getal groot aan Nx10 k-1. Dit is gedaan aan de hand van 2 verschillende winstmaatstaven, te weten: nettoresultaat en resultaat vóór belasting. Bij beide winstmaatstaven is voor zowel beursgenoteerde Naamloze Vennootschappen (NV s) als voor niet-beursgenoteerde Besloten Vennootschappen (BV s) naar voren gekomen dat Nederlandse managers inderdaad geneigd zijn om hun winsten op deze manier af te ronden. Hierdoor zullen potentiële aandeelhouders de winst van het bedrijf als significant hoger beoordelen. Dit kan tot gevolg hebben dat deze potentiële aandeelhouders eerder geld, in de vorm van aandelen, in het desbetreffende bedrijf zullen investeren. Of er ook daadwerkelijk meer geld geïnvesteerd wordt als de winstcijfers hoger zijn kan onderzocht worden aan de hand van de ERC (Earnings Response Coëfficiënt). Een vervolgstudie zal daardoor deze bewering kunnen toetsen. Het afronden gebeurt niet alleen net om een getal groot aan Nx10 k-1, maar er is te zien dat Nederlandse managers ruime marges aanhouden. Het is niet zo dat alleen negens op de tweede positie van links in een winstcijfer, maar ook achten op deze positie worden opgehoogd. Verder is te zien dat dit ophogen niet alleen gebeurt tot een nul, maar dat er ook meer tweeën te vinden zijn op de tweede positie van links van een winstcijfer. Een mogelijke verklaring hiervoor is de relatief soepele Nederlandse boekhoudwetgeving. Deze wetgeving laat veel ruimte voor winststuring en daarmee ook voor het afronden van resultaten. Of deze ruime marges zullen verdwijnen door het gebruik van de strakkere boekhoudwetgeving IFRS, die vanaf 2005 verplicht is voor beursgenoteerde ondernemingen, blijft open voor verder onderzoek. Bij het hebben van verliezen zou het voor managers van Nederlandse vennootschappen voordelig kunnen zijn om een cijfer te presenteren die net onder een getal groot aan Nx10 k-1 ligt. Alleen bij de winstmaatstaf resultaat vóór belasting zijn bij de resultaten van de BV s sporen van dit afrondingsgedrag terug te vinden. De resultaten van de NV s, evenals de resultaten van de BV s en NV s op basis van de winstmaatstaf netto resultaat, ondersteunen deze hypothese echter niet. Dit kan verklaard worden doordat bedrijven zouden kunnen doen aan big bath accounting. Bedrijven nemen dan in een jaar van verlies gelijk allerlei maatregelen, zoals het afwaarderen van de voorraad, die het verlies groter maken. Dit doen ze om zo in latere jaren makkelijker een winst te laten zien. In die jaren hoeven ze dan bijvoorbeeld de voorraad niet meer af te waarderen. Het verliesgevende jaar lijkt dan eerder een incident dan een teken van het slecht lopen van het bedrijf. Stakeholders zullen hierdoor meer vertrouwen houden in het bedrijf. Of de in dit onderzoek onderzochte verliezen ook daadwerkelijk gevormd zijn door big bath accounting is niet onderzocht. Er is daardoor op basis van dit onderzoek niet aan te tonen of managers van Nederlandse vennootschappen die niet doen aan big bath accounting ook daadwerkelijk met de verliezen spelen om zo een verlies naar buiten te kunnen brengen die net onder een getal groot aan Nx10 k-1 ligt. Ook is er geen eenduidige conclusie te geven over het al dan niet verwerpen van hypothese 3. Deze hypothese stelde dat de afwijking van de geobserveerde verdeling van het cijfer op de tweede positie van links in een winstcijfer ten opzichte van de verwachte verdeling, zoals gevonden kan worden met behulp van de wet van Benford, groter zal zijn voor NV s dan voor BV s. De verwachting is dat er voor de NV s een grotere neiging zal zijn tot het afronden van de winstcijfers dan dat dat bij de BV s het geval is. Op basis van de analyse van de winstmaatstaf netto resultaat lijkt dit inderdaad het geval. De analyse van de winstmaatstaf

20 resultaat vóór belasting laat echter het tegenovergestelde zien. Hier lijkt het of juist de BV s een grotere neiging tot afronden hebben. Verder onderzoek zal hierdoor uitslag moeten geven welke van de twee vennootschappen het meest geneigd is tot afronden. Opvallend is het feit dat er in dit onderzoek, vooral bij de BV s, sporen van afrondingsgedrag rondom het cijfer vijf als cijfer op de tweede positie van links van een winstcijfer naar voren zijn gekomen. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat mensen niet alleen denken in eenheden van tien, maar dat ze ook refereren naar eenheden van vijf. Ze zouden dan een winst met een cijfer groter of gelijk aan een vijf in de tweede positie van links als significant hoger ervaren dan een winst die een vier of lager in deze positie laat zien. Of mensen dit ook daadwerkelijk doen blijft ook open voor verder onderzoek. Ten slotte is een suggestie voor verder onderzoek het verwijderen van zogeheten discretionary accruals uit de winstcijfers. Net als Van Caneghem (2002) gedaan heeft voor ondernemingen uit het Verenigd Koninkrijk, is te onderzoeken of het in dit onderzoek gevonden afrondingsgedrag gedaan wordt met behulp van de discretionary accruals.