Ondersteuningsplan

Transcriptie

1 Ondersteuningsplan de definitieve versie, 28 april

2 Inleiding Vooraf Voor u ligt het eerste ondersteuningsplan (10 de versie, status definitief) van Samenwerkingsverband Passend Onderwijs VO (SwV Passend Onderwijs VO 20.01). Het kader voor dit plan wordt gevormd door de wetgeving Passend Onderwijs, de afgegeven AMvB s en de definitieve versie van het Referentiekader Passend Onderwijs. Leeswijzer Informatie Het ondersteuningsplan is opgebouwd met de hoofdstukindeling zoals door het landelijk steunpunt medezeggenschap is aanbevolen. In elke hoofdstuk staat apart aangegeven (voor zover van toepassing) of het visie, beleid, inrichting van de organisatie, proces, product of informatie betreft. We onderschrijven de stelling zoals in de handreiking van het landelijk steunpunt medezeggenschap Passend Onderwijs staat vermeld: Passend onderwijs wordt formeel per ingevoerd. Dan geldt ook het eerste ondersteuningsplan, in principe voor de periode Het is onmogelijk om nu al voor een periode van vier jaar in één keer alles goed en volledig te overzien. Het ondersteuningsplan is een levend en voortschrijdend document. De betrokkenen in het samenwerkingsverband, besturen, personeel, ouders en leerlingen zullen met elkaar in gesprek blijven om tot oplossingen te komen waarbij samenwerking en verbinden essentieel zijn. Passend onderwijs in het kort Informatie De basis van passend onderwijs ligt in de zorgplicht die scholen en schoolbesturen krijgen per 1 augustus Elke leerling heeft recht op onderwijs. Een kind wordt door de ouders aangemeld op de school van hun keuze. De school bekijkt of deze aan het kind, gezien zijn of haar mogelijkheden en eventuele beperkingen, goed onderwijs kan geven. Als de school dat niet zelf kan, zorgt de school of voor extra ondersteuning in de school of zorgt ervoor dat het kind op een andere school passend onderwijs kan krijgen. In een regio vormen de scholen voor primair onderwijs (regulier en speciaal) én de scholen voor voortgezet onderwijs (regulier en speciaal) elk een samenwerkingsverband passend onderwijs. Samen staan ze voor het onderwijs aan elke leerling in de regio. Passend onderwijs is de manier waarop onderwijs aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben wordt georganiseerd. Het gaat om zowel lichte als zware ondersteuning. Bijvoorbeeld extra begeleiding op school, aangepast lesmateriaal, hulpmiddelen of onderwijs op een speciale school. Passend onderwijs is dus geen schooltype; kinderen zitten niet op passend onderwijs. Scholen werken met elkaar samen in samenwerkingsverbanden. De scholen in het samenwerkingsverband maken onderling afspraken over hoe ze ervoor zorgen dat alle leerlingen onderwijs krijgen dat bij hen past. Bij passend onderwijs in het voortgezet onderwijs gaat het om extra ondersteuning aan leerlingen die nu onderwijs krijgen op: reguliere scholen voor voortgezet onderwijs (pro, vmbo, havo, vwo); speciale scholen voor cluster 3 (zeer moeilijk lerende kinderen, langdurig zieke of lichamelijk gehandicapte of meervoudig gehandicapte kinderen); scholen voor cluster 4 (onderwijs aan kinderen met een gedragsmatige of psychiatrische problematiek). 2

3 De scholen voor kinderen met een visuele (cluster 1) of een auditieve beperking en/of spraak-taal problemen (cluster 2) hebben een eigen landelijke structuur. Wel kunnen (reguliere) scholen aan deze kinderen extra ondersteuning bieden (bijvoorbeeld via speciale arrangementen en/of ambulante begeleiding). Er wordt onderscheid gemaakt tussen basisondersteuning die elke school aanbiedt en extra ondersteuning die per school verschilt. De scholen binnen één samenwerkingsverband bieden met elkaar een breed aanbod van ondersteuning voor alle leerlingen. Afspraken daarover en de uitwerking daarvan staan in het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband. Het ondersteuningsplan Informatie Het samenwerkingsverband (SwV) maakt afspraken over de wijze waarop voor alle leerlingen een passende plek in het onderwijs kan worden gerealiseerd. De afspraken moeten worden vastgelegd in het ondersteuningsplan. Het ondersteuningsplan is het formele document van het SwV Passend Onderwijs. Het heeft wettelijk gezien een looptijd van vier jaar. Beleid Dit eerste plan wijkt af van de termijn van vier jaar. Enerzijds omdat we willen uittesten of wat we met elkaar hebben bedacht in de praktijk ook echt werkt en anderzijds omdat we de transitie van de jeugdzorg op de voet willen volgen. Om slagvaardigheid te behouden, plannen we vooralsnog maar één jaar vooruit. Dit ondersteuningsplan betreft het schooljaar Samenhang andere documenten Ondersteuningsprofielen scholen Informatie Het ondersteuningsplan kent een nauwe samenhang met de afzonderlijke ondersteuningsprofielen van de verschillende scholen en locaties. In deze profielen hebben de locaties helder gemaakt welke (gezamenlijke) basisondersteuning zij bieden. Daarnaast hebben ze in de extra ondersteuning aangegeven wat ze extra kunnen bieden aan leerlingen met een ondersteuningsbehoefte die boven de basisondersteuning ligt. De ondersteuningsprofielen zijn nog onvoldoende op elkaar afgestemd m.b.t. het gehanteerde format. Beleid / proces De bestuurlijke afspraak in het SwV is dat de besturen/scholen het eigen ondersteuningsprofiel op de eigen website publiceren. In het schooljaar zetten we in op een nieuw format waardoor onderlinge vergelijking wordt vereenvoudigd. Statuten en huishoudelijk reglement Inrichting Het SwV PaOn VO is formeel als stichting opgericht in oktober De stichting is ingeschreven bij de Kamer van koophandel (KvK ) en aangemeld bij DUO/OCW voor de bekostiging. Voorafgaande aan de oprichting zijn de statuten en een huishoudelijk reglement vastgesteld. De statuten en het huishoudelijk reglement maken onderdeel uit van het ondersteuningsplan en zijn als aparte notities beschikbaar voor de geïnteresseerde lezer. Jaarplan (tussen)product Zoals reeds gemeld heeft dit eerste plan een scope van een jaar. Op het moment dat er overgegaan wordt op een vierjaarlijkse cyclus, zal er jaarlijks een jaarplan en jaarverslag verschijnen. Dit terug- en vooruitblikken 3

4 zal een nauwe relatie hebben met de vierjarige beleidscyclus. Het jaarplan maakt als aparte notitie onderdeel uit van dit ondersteuningsplan. Meerjarenbegroting (tussen)product Uiteraard is er een directe relatie van dit ondersteuningsplan met de meerjarenbegroting en het financieel beleid van het SwV. De meerjarenbegroting maakt als aparte notitie onderdeel uit van dit ondersteuningsplan. Vaststellingsdata Het beleid in dit ondersteuningsplan heeft de instemming van het Algemeen Bestuur, vastgesteld in de vergadering van 5 februari Het Op Overeenstemming Gericht Overleg (OOGO) met de gemeenten Groningen, Haren, Ten Boer en Tynaarlo (voor Zuidlaren en omstreken) is gevoerd en overeenstemming is bereikt op 23 januari 2014 over het 5 de concept. De hier voorliggende 10 de versie kent t.o.v. het 5 de t/m 9 de concept geen ingrijpende beleidsmatige veranderingen. Wel is de inrichting van de Commissie van Advies en het beleid rond arrangementen nu toegevoegd, evenals enkele kleine bijstellingen en toevoegingen. Deze bijstellingen/toevoegingen zijn benoemd in een apart document. Alle tussenliggende versies alsmede de definitieve versie is steeds ook aangeboden aan de gemeenten. Over de definitieve versie willen we in juni 2014 opnieuw OOGO voeren. Het (8 ste ) conceptplan is op 6 februari formeel ter instemming aangeboden aan de ondersteuningsplanraad (OPR), waarbij opgemerkt dat eerdere conceptversies ter informatie waren toegezonden. In het overleg met de OPR op 13 februari 2014 is het verzoek gekomen om het ondersteuningsplan op te bouwen met de hoofdstukkenindeling die het landelijke steunpunt medezeggenschap hanteert. Op het 9 de concept ondersteuningsplan is per brief op 31 maart jl. instemming verleend door de ondersteuningsplanraad. Het ondersteuningsplan is definitief vastgesteld door het Algemeen Bestuur op 23 april Het definitieve plan (versie 10) is voor 1 mei naar de Inspectie van het Onderwijs en het ministerie van OCW gezonden. Tot slot willen we een ieder bedanken die een bijdrage heeft geleverd aan dit ondersteuningsplan. Namens het Algemeen Bestuur, Mw. A.A.M. Schaafsma Voorzitter SwV Passend Onderwijs VO

5 Inhoudsopgave Inleiding... 2 Inhoudsopgave Uitgangspunten & algemene visie Inleiding Kernuitspraken bij de uitgangspunten en algemene visie Toelichting bij de uitgangspunten en algemene visie Relevante ontwikkelingen Lwoo/pro: wetsvoorstel in onderzoek Sterkte-zwakte analyse Tripartiete akkoord Doelen en hoe ze te bereiken Organisatie & bestuurlijke inrichting Inleiding Visie en uitgangspunten bij de inrichting van de organisatie Organogram Overzicht besturen en scholen Kengetallen SwV Inrichting organisatie Rechtsvorm en besluitvorming Medezeggenschap Geschillenregelingen Personeel Bestuurlijk toezichtkader Indiceren en Arrangeren Inleiding Visie/uitgangspunten Overzicht ondersteuningsprofielen Basisondersteuning Basiskwaliteit versus basisondersteuning Afspraken basisondersteuning in SwV PaOn VO Professionalisering Extra ondersteuning Tussenvoorzieningen Zware ondersteuning Realisatie van onderwijscontinuüm/dekkend aanbod Aantallen leerlingen met een vorm van extra ondersteuning Indiceren en Commissie van Advies Arrangeren Financieren Inleiding Visie/uitgangspunten Uitwerkingen in de meerjarenbegroting (MJB)

6 5 Samenwerken met derden Inleiding Visie/Uitgangspunten Samenwerking gemeenten/provincie en onderwijs Samenwerking met de overige onderwijspartners Samenwerking en afstemming met cluster 1 en Samenwerking met het mbo Samenwerking met zorgaanbieders Samenwerking met andere samenwerkingsverbanden Samenwerking met SwV VO Ommelanden Samenwerking met de samenwerkingsverbanden primair onderwijs Samenwerking overigen Informeren ouders, bemiddeling (en medezeggenschap) Inleiding Ouders & leerlingen Personeel Communicatie Bemiddeling Kwaliteitszorg Inleiding Inrichting systeem en cyclus van kwaliteitszorg Eisen aan de kwaliteitszorg Evaluatiegegevens (kwalitatief & kwantitatief) Tevredenheidsonderzoeken Opbrengsten van het onderwijs Thuiszitters & VSV Spreiding en doorstroom van het onderwijs Bijlagen Bijlage 1 Lijst met afkortingen en begrippen Passend Onderwijs Bijlage 2 Kaart met afbakening geografisch gebied Bijlage 3 Organogram Bijlage 4 Aangesloten besturen Bijlage 5 Kengetallen Bijlage 6 Overzicht stemverhoudingen Bijlage 7 Inrichtingsvormen Bijlage 8 Basis- en extra ondersteuning per school Bijlage 9 Overzicht basisondersteuning, 13 indicatoren en toezichtkader onderwijsinspectie Bijlage 10 Procedure Indiceren Bijlage 11 Procedure Arrangeren Bijlage 12 Inhoudelijke afstemming OOGO vanuit AGO-notitie Bijlage 13 Toelichting op de samenwerking met cluster Bijlage 14 Transitite VO-MBO Bijlage 15 Transitie PO-VO Bijlage 16 Informatie voor ouders/leerlingen & professionals Bijlage 17 Uitwerking indicatoren kwaliteitszorg toezicht inspectie SwV Bijlage 18 Thuiszitters

7 1 Uitgangspunten & algemene visie 1.1 Inleiding Dit hoofdstuk geeft de bestuurlijke besluiten met betrekking tot uitgangspunten en visie in het samenwerkingsverband (SwV) weer, zoals deze bij de oprichting van het SwV zijn vastgesteld. 1.2 Kernuitspraken bij de uitgangspunten en algemene visie Beleid Uitgangspunten 1 Leerlingen in ons SwV krijgen onderwijs dat bij hen past. 2 Het SwV draagt zorg voor: een dekkend ondersteuningsaanbod, getoetst aan de ondersteuningsprofielen van de scholen; aansluiting in de keten po/so-v(s)o-mbo; aansluiting en samenhang in de regio met omliggende SwV s; samenwerking en samenhang met het gemeentelijke en provinciale ondersteuningsaanbod; basisondersteuning in de scholen die voldoet aan de uitgangspunten in het referentiekader; uitvoering van de taken voor het SwV zoals die binnen de inspectie-eisen voor SwV s Passend Onderwijs zijn geformuleerd. Visie 3 De beschikbare middelen voor het SwV komen ten goede aan de ondersteuning van de leerlingen. 4 Toeleiden naar ondersteuning regelen we op het niveau van het SwV, uitvoering van ondersteuning is een zaak van de afzonderlijke scholen. Het SwV krijgt geen bevoegdheden in de scholen. 5 Regulier waar het kan, speciaal waar het nodig is. 6 De ontwikkeling van het SwV wordt gezien als proces en start bij het borgen van de huidige ondersteuningsarrangementen die goed werken. 7 Het ondersteuningsprofiel en de ondersteuningsstructuur van iedere school is onderdeel van het geheel van het SwV. 8 Het SwV onderzoekt de mogelijkheden tot ontwikkeling van de basisondersteuning in het regulier onderwijs. 9 Het SwV onderzoekt, ontwikkelt en evalueert waar nodig nieuwe vormen van passende ondersteuningsarrangementen. 10 Het SwV wordt inhoudelijk vormgegeven in samenspraak met ouders/leerlingen en personeel. 1.3 Toelichting bij de uitgangspunten en algemene visie Ad 1 We realiseren een onderwijsstructuur die het, in samenwerking met externe partners, mogelijk maakt dat elke leerling het onderwijs krijgt dat hij/zij nodig heeft om een ononderbroken ontwikkelingsproces te kunnen doorlopen. Er kan een spanningsveld ontstaan tussen dat wat ouders passend vinden en dat wat de school en/of het SwV passend vindt. Dit spanningsveld zal in het proces van ontwikkeling de nodige aandacht vergen. Ad 2 - Deze taken zijn een verplichting en geen keuze voor het SwV. De hoeveelheid van taken en de tijdspanne waarbinnen deze gerealiseerd moeten worden, zorgt er wel voor dat we prioriteiten stellen bij de uitwerking de komende jaren. 7

8 Ad 3 - We zijn een SwV waarin de bureaucratie en de kosten voor overhead zo beperkt mogelijk zijn waardoor de middelen zoveel mogelijk aan de ondersteuning van leerlingen ten goede komen. Ad 4 Het SwV krijgt wel verantwoordelijkheden als het gaat om de uitwerking van de inspectie-eisen maar geen bevoegdheden binnen de schoolbesturen. Dit creëert een spanningsveld dat in het proces van ontwikkeling van het SwV de nodige aandacht zal krijgen. Ad 5 - Het SwV biedt arrangementen aan voor leerlingen die extra ondersteuning behoeven. De middelen in het SwV worden daarop ingezet. De ondersteuningsarrangementen willen we dicht bij de leerling laten plaatsvinden, zo mogelijk in de reguliere setting. Ad 6 - We gaan uit van dat wat we nu goed hebben geregeld en willen dat borgen. De voorbereiding/start van het SwV is gebaseerd op de feiten die er nu liggen. In het proces kunnen nieuwe inzichten tot veranderend beleid op de korte en lange termijn leiden. Ad 7 De wijze waarop iedere school inhoud geeft aan het aanbod van ondersteuning en de vormgeving ervan is binnen Passend Onderwijs van belang voor het SwV. Als er op schoolniveau veranderingen worden aangebracht aan het aanbod, dan kan dat van invloed zijn op het totale aanbod in het SwV. De ondersteuningsprofielen en de ondersteuningsstructuur kunnen in het SwV niet meer eenzijdig worden veranderd als het wijzigen van deze profielen of de structuur zou leiden tot een beperking van het aanbod in het SwV. In het proces van ontwikkeling in het nieuwe SwV zal dit de nodige afstemming vergen. Ad 8 Passend Onderwijs heeft onder andere als doel dat er meer leerlingen met beperkingen in het regulier onderwijs worden opgevangen. Dat kan alleen maar worden gerealiseerd als het regulier onderwijs daar ook voor is toegerust. Het SwV koerst op samenwerking bij de professionalisering van het personeel in het kader van handelingsbekwaamheid bij de begeleiding van leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte. De grenzen van de reguliere scholen worden hierbij in acht genomen. Ad 9 - Innovatieve ondersteuningsarrangementen kunnen in de vorm van pilots worden ontwikkeld. Het SwV zal ontwikkeling in de vorm van pilots die tot doel hebben dat leerlingen een betere passende onderwijssetting aangeboden krijgen en/of leiden tot een beter dekkend aanbod in het SwV, met extra financiële inzet ondersteunen. Pilots die door schoolbesturen op eigen initiatief georganiseerd en gefinancierd worden, kunnen ook tot een aanvullend aanbod van ondersteuning in het SwV leiden. De pilots vergen vooraf afstemming in het SwV. Het SwV onderzoekt de mogelijkheden van samenwerking tussen lesplaatsen en expertise in het speciaal voortgezet onderwijs (cluster 3, 4), het praktijkonderwijs en de orthopedagogische en didactische centra (OPDC s). Ad 10 De vorming van een Ondersteuningsplanraad en een Medezeggenschapraad zijn voor het SwV wettelijk bepaald. De samenwerking met ouders en personeel over de inhoudelijke vormgeving van het SwV en de uitwerking van Passend Onderwijs in de scholen, is daarin van groot belang. 1.4 Relevante ontwikkelingen Lwoo/pro: wetsvoorstel in onderzoek Proces Het ministerie van OCW heeft een wetsvoorstel in voorbereiding waarin de middelen voor leerwegondersteunend en praktijkonderwijs (lwoo/pro) en de beschikkingen worden ondergebracht bij Passend Onderwijs. De maatregel dat lwoo en pro onder SwV s wordt gebracht, is van kracht per 1 augustus

9 We onderzoeken, in overleg met de scholen, of opting out is toe te passen bij de invoering van de maatregel om het lwoo/pro onder te brengen bij Passend Onderwijs op 1 augustus De opting out heeft als keuze onderdelen: 1 loslaten van de landelijke criteria; 2 de duur van de indicatie voor lwoo en pro; 3 en het loslaten van de lwoo-licenties voor vmbo-scholen. Het SwV kan voor alle scholen een arrangement toewijzen. We hebben een schriftelijk onderzoek onder de betrokken scholen laten uitvoeren in december 2013-januari Verder onderzoek zal plaatsvinden middels gezamenlijk overleg. We koersen op uiterlijk december 2014 voor een voorlopig bestuurlijk besluit. Verdere invulling van de wetgeving zal leiden tot een definitieve keuze medio Sterkte-zwakte analyse Informatie In de periode augustus-december 2013 is er een tweeledig onderzoek uitgevoerd naar expertise. Alle scholen hebben aangegeven welke ondersteuningsbehoefte zij hebben en welke scholingsvragen er leven. De resultaten van deze onderzoeken zijn meegenomen in dit ondersteuningsplan. In januari 2014 is de praktijktoets van de VO-raad in samenwerking met landelijk platform samenwerkingsverband bij ons afgenomen. De praktijktoets is een vorm van een audit door professionals elders uit het land. De opbrengst was positief. De benoemde aandachtspunten zijn meegenomen in deze versie van het ondersteuningsplan. De samenvatting is voor geïnteresseerde lezers beschikbaar. Op 20 februari is het simulatieonderzoek van de Inspectie uitgevoerd. De samenvatting is voor geïnteresseerde lezers vanaf eind april beschikbaar, o.a. door publicatie op de website van de Inspectie. De door de onderwijsinspectie benoemde verbeterpunten zijn meegenomen in deze versie van het ondersteuningsplan. In is er visitatie geweest van de Kafka Brigade, een landelijke commissie die nieuwe ontwikkelingen van de overheid volgt en toets op o.a. bureaucratie en hanteerbaarheid. Zij hebben in februari 2014 een rapportage aan het SwV geleverd die voor de geïnteresseerde lezer beschikbaar is Tripartiete akkoord Informatie (uit de handreiking) Met de komst van passend onderwijs worden geldstromen verlegd. Dat raakt de bekostiging van o.a. het personeel dat in dienst is bij schoolbesturen en samenwerkingsverbanden. Er is een landelijk akkoord over het opvangen van de personele gevolgen, de tripartiete overeenkomst. Veel aandacht is hierin besteed aan de positie van de huidige ambulante begeleiders. Hoofdlijn van het akkoord is: schoolbesturen hebben de inspanningsverplichting om verlies van expertise en ontslag van personeel te voorkomen; middelen voor de ambulant begeleiders zijn in gegarandeerd; in geldt een herbestedingsverplichting om de middelen bij de (v)so-besturen te besteden. Het ondersteuningsplan kan grote gevolgen hebben voor het verleggen van leerlingstromen of geldstromen en heeft daarmee personele gevolgen. Als het samenwerkingsverband personeel in dienst neemt, dient met dit tripartiete akkoord rekening te worden gehouden. In dat geval komt er nog een aparte medezeggenschapsraad voor het samenwerkingsverband alleen bestaand uit 9

10 personeel in dienst van het samenwerkingsverband zelf. Het samenwerkingsverband is dan ook werkgever. Ons SwV heeft geen personeel in eigen dienst. De ondersteuningsplanraad is niet het aangewezen orgaan om de juiste uitvoering van dit akkoord in de gaten te houden. Dat doen de personeelsgeledingen van de (G)MR-en (instemming bestuur formatieplan) en de vakcentrales met de schoolbesturen in het Decentraal Georganiseerd Overleg of het Op Overeenstemming Gericht Overleg. Schoolbesturen hebben inspanningsverplichting om in de periode gezamenlijk in de regio te kijken hoe de personele gevolgen worden opgelost. Proces Het onderzoek naar mogelijkheden voor de uitwerking van het Tripartiete akkoord loopt tot medio april Afspraken over de uitwerking van het Tripartiete akkoord worden in de AB vergadering van 23 april 2014 gemaakt. De uitkomst kan van invloed zijn op de begroting. Ter grondslag aan het onderzoek ligt een werknotitie met een bestuurlijk akkoord op 5 februari De werknotitie is op aanvraag beschikbaar. 1.5 Doelen en hoe ze te bereiken Beleid (zie ook de volgende hoofdstukken) We zetten in in op: 1. leerlingen, net als voorheen, passend onderwijs te bieden; 2. stabilisatie van het percentage leerlingen dat verwezen wordt naar het (voortgezet) speciaal onderwijs. Het huidige percentage van 1.6% is vergeleken met landelijk gemiddelde van 3.5% al erg laag; 3. stabilisatie van het percentage leerlingen in het praktijkonderwijs en leerwegondersteuning. Het aantal leerlingen praktijkonderwijs ligt nagenoeg op het landelijk gemiddelde. Het percentage van de leerlingen met een lwoo-indicatie is zeer laag vergeleken met het landelijk gemiddelde en verhoudt zich tot het relatief laag aantal leerlingen in het vmbo; 4. het voorkomen en/of verminderen van het aantal (verwijtbare) thuiszitters. Deze taak is weggezet binnen de nieuwe Rebounds (Gomaruscollege en stad Groningen); 5. de kwaliteit van ondersteuning te verhogen; 6. meer scholen een breder ondersteuningsaanbod te laten verzorgen om de druk bij de scholen met een hoog ondersteuningsprofiel te verlagen. We willen de doelen bereiken door: 1. In te zetten op de huidige kracht in het SwV. De kracht die er voor heeft gezorgd dat we een zeer laag deelnamepercentage vso kennen en gezien het hoog aantal rugzakken al veel leerlingen met een ondersteuningsbehoefte in de reguliere scholen een plaats hebben. Ondersteuning op deze wijze blijkt een krachtig middel. Krachtige tussenvoorzieningen als Rebound/Herstart/Op de Rails/OPDC s worden breed gewaardeerd en zijn tevens debet aan het lage verwijspercentage naar het vso. De scholen behouden de middelen die ze nu ook krijgen vanuit de huidige SwV s. Deze middelen zetten ze in op expertise in de eigen school. De scholen behouden de middelen die ze nu ook ontvangen vanuit het schooldeel van de LGF middelen (rugzakken). Deze middelen werden ontvangen via DUO/OCW en worden vanaf door het SwV verstrekt. Met deze middelen financieren de scholen de expertise en inzet van eigen personeel. De rugzakken voor de leerlingen worden gerespecteerd tot de expiratiedatum. Nieuwe aanvragen kunnen via arrangementen worden aangevraagd bij het SwV. De scholen houden de mogelijkheid om leerlingen, met een ondersteuningsvraag die de capaciteit van de school te boven gaat, te verwijzen (ook tussentijds) naar: o Rebound: er zijn twee Rebounds (stad en Gomarus) die beide tegemoet komen aan dezelfde ondersteuningsvragen; o het voortgezet speciaal onderwijs. 2. Naar de beide Rebounds gaat, in de vorm van Expertisebekostiging, een basisbedrag dat vooraf wordt begroot en achteraf wordt verantwoord bij het bestuur van het SwV. Dit basisbedrag is bedoeld om de 10

11 voorziening sowieso aan te bieden, onafhankelijk van het aantal leerlingen. De rest van de bekostiging voor Rebound komt uit bijdragen van de scholen die er gebruik van maken. Herstart en Op de Rails gaan op in deze nieuwe Rebound (mogelijke naamswijziging: OPDC). In is al ingespeeld op deze nieuwe Rebound door vergaande samenwerking tussen Rebound, Herstart en Op de Rails. 3. We zetten in op een goede transitie PO-VO en VO-MBO en VSV-beleid en ondersteunen dat door er middelen voor te reserveren. Voor beide transities hebben we gezamenlijke werkgroepen met de ketenpartners. Samenwerking wordt gezocht op de punten: beleid (toelatingsbeleid), kwaliteit van het advies (Plaatsingswijzer), monitoren (Intergrip) en automatisering (OSO). 4. We zijn deelnemer (ambtelijk en bestuurlijk) in het afstemmingsoverleg gemeenten en onderwijs op provinciaal niveau om afstemming te bewerkstelligen tussen de transitie Passend Onderwijs (1-8-14) en de transitie Jeugdzorg (1-1-15). Beide transities hebben procesdoelstellingen die als transformatie wordt gekenmerkt; anders denken en handelen is een proces van meerdere jaren. 5. We gaan werken met nieuw beleid aangepast op de Wet Passend Onderwijs. Voor het aanvragen van een Toelaatbaarheidsverklaring VSO werken we samen met de SwV s PO en VO in de provincie Groningen. Criteria en routing worden in juni 2014 aan de scholen gepresenteerd. De voorbereiding hierop geschiedt door een selectie van collega s vanuit de werkvloer (voorlopige CvA-leden) en worden bij herhaling getoetst bij andere collega s. De CvA is vanaf 1 augustus 2014 actief (effectief na de zomervakantie). NB Tot 1 augustus 2014 zijn de CvI s van REC3/RENN4 actief voor het afhandelen van de aanvragen van een LGF beschikking (rugzak of vso plaatsing). Alle aanvragen ingediend voor worden gegarandeerd door hen afgehandeld. 6. Het tegengaan van thuiszitters brengen we in de uitvoering onder bij de Rebounds. We monitoren de komende twee jaar de leerlingstromen binnen en buiten de regio. Dit i.o.m. de omliggende SwV s. Met de opbrengsten van de monitor kunnen we, indien wenselijk, onderling afspraken maken tussen de SwV s over grensverkeer. Beleidsvoornemens m.b.t. de doelen: 1. We willen de (basis)ondersteuning op elke vestiging verhogen en de kwaliteit van de (basis)ondersteuning vergroten door: uiterlijk eind 2014 de basisondersteuning (aangepast aan die van het SwV Ommelanden) m.b.t. de kwaliteit in beeld in beeld te brengen. We formuleren vervolgens een beleidsvoorstel op de actiepunten uit de opbrengsten; kort na augustus 2014, zo mogelijk eerder, een Expertise- en Consultatie Team (ECT) in te richten die scholen: o ondersteunt bij het professionaliseren van de aanvraag voor een toelaatbaarheidsverklaring vso en het aanvragen van een arrangement; o ondersteunt om de inzet en kwaliteit van de ondersteuning in de scholen te matchen op de ondersteuningsprofielen. Het ECT krijgt verder de taak om, o.l.v. het projectmanagement, de versnippering van de expertise tegen te gaan die zou kunnen optreden als de tripartiete wordt uitgevoerd door het personeel onder te brengen bij de diverse schoolbesturen. De inzet van het ECT wordt vergoed vanuit het AB-deel van de LGF middelen (personeel cluster 3 en 4) en valt uiteindelijk onder de tripartiete afspraken. Hieraan ligt een bestuursbesluit ten grondslag op 23 april 2014 (zo mogelijk op 5 februari 2014). 2. De tripartiete uitwerking is in voorbereiding en staat in een aparte notitie beschreven. Verder onderzoek is nodig (februari-maart-april). Besluitvorming valt te verwachten op 23 april 2014 in het AB. 11

12 3. We willen, zo mogelijk i.s.m. de omliggende SwV s, een informatiepunt voor ouders en professionals inrichten. Een voorstel tot verdere uitwerking ligt daaraan ten grondslag. De uitwerking heeft invloed op de Tripartiete uitwerking. We verwachten na de zomer 2014 een actief informatiepunt te hebben ingericht. 4. Op het terrein van kwaliteitszorg staan we nog voor flinke uitdagingen. In elk geval we de komende jaren nadere invulling geven aan de volgende thema s: tevredenheidsonderzoeken onder gebruikers van het SwV, monitoren van opbrengsten middels kwaliteitskaarten en Vensters voor Verantwoording, het verder specificeren en automatiseren van de monitor thuiszitters & VSV en spreiding en doorstroom van het onderwijs. Deze thema s sporen met het toezichtkader van de onderwijsinspectie en moeten worden opgenomen in een integrale PDCA-kwaliteitskalender voor het SwV. 5. We onderzoeken de voor- en nadelen van het toepassen van de opting out bij de invoering van de maatregel om het lwoo/pro onder te brengen bij Passend Onderwijs op 1 augustus Een voorgenomen besluit is eind 2014 gepland, definitieve besluitvorming in het voorjaar van We willen middels arrangementen scholen uitdagen om leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte een passende plek te bieden. Hiermee willen we uiteindelijk de lat van de basisondersteuning hoger leggen en de deskundigheid van de docent vergroten. Het resultaat is dat op termijn het verschil tussen scholen met een hoog ondersteuningsprofiel en scholen met een relatief laag ondersteuningsprofiel kleiner wordt. Ook willen we de bureaucratische last van aanvragen verminderen en het proces van aanvragen meer maatwerk laten zijn en korte(re) doorlooptijden realiseren. 7. De ondersteuningsbehoefte van de leerling staat centraal. We stappen af van het kijken naar stoornissen en handicaps maar we kijken wat een leerling nodig heeft om onderwijs te kunnen volgen. Het zwaartepunt bij aanvragen van arrangementen ligt in de school: daar werken ze met de leerling in relatie tot de mogelijkheden van de eigen school. Het ondersteuningsprofiel van de school maakt duidelijk wat die mogelijkheden zijn. 8. We willen de ondersteuning op de scholen meer gelijkmatig verdelen. Er is nu een evenwicht dat ervoor zorgt dat een beperkt aantal scholen/vestigingen relatief veel leerlingen opvangt met een LGF beschikking en daar ook de middelen voor ontvangt. We lopen er tevens tegen aan dat de scholen met een hoog ondersteuningsprofiel steeds vol zijn en dat de andere scholen alsnog dit type leerling moet opvangen. Een (grote) verschuiving op korte termijn zou voor deze scholen een probleem opleveren. De scholen met veel leerlingen met een arrangement krijgen minder leerlingen en derhalve ook minder inkomsten. Die moeten hier op kunnen inspelen. De scholen die weinig leerlingen met een arrangement hebben krijgen er meer en zijn daar niet op ingericht. Kortom dit heeft tijd nodig. Het vergt verder onderzoek ( ) om de juiste sturingsmiddelen/instrumenten te ontwikkelen om dit proces op gang te brengen. Eén van die sturingsmiddelen wordt nu al ingezet middels de pilot Trajectgroepen die met middelen vanuit de VSV in een drietal havo-vwo-scholen in het SwV wordt ingezet. Die subsidie expireert in de zomer van De tussenevaluatie in januari 2014 was zeer bemoedigend. De pilot beoogt leerlingen in HAVO/VWO niet te laten uitvallen/afstromen. 9. In de eerste jaren is er een volumeplafond op het aantal arrangementen dat kan worden aangevraagd. De begroting laat geen overschrijding toe van de middelen die er tussen beschikbaar zijn. De uitwerking van het volumeplafond wordt in juni 2014 aan het AB gepresenteerd ter besluitvorming. 12

13 2 Organisatie & bestuurlijke inrichting 2.1 Inleiding Het SwV Passend Onderwijs VO is een stichting met een bestuur-directiemodel. Er is een Algemeen Bestuur (AB) als besluitvormend orgaan, een Dagelijks Bestuur (DB) als voorbereidend orgaan op de ABbesluiten en voor besluiten die voortvloeien uit staand beleid. De dagelijkse leiding is, in ieder geval tot 1 augustus 2015, in handen van twee projectmanagers die verantwoordelijk zijn voor de voorbereiding en uitvoering van het beleid. De dagelijkse leiding treedt tevens op als vertegenwoordiger van het SwV naar diverse organen binnen en buiten het SwV. Het SwV voert de medezeggenschap uit via een ondersteuningsplanraad (OPR). De toegang tot het speciaal onderwijs (indiceren voor cluster 3 en 4 scholen) verloopt via een Commissie van Advies (CvA). Toedeling van middelen voor de extra ondersteuning aan leerlingen in de reguliere scholen verloopt via vaste bekostiging per leerling en arrangementen. In februari t/m april 2014 wordt de laatste hand gelegd aan de uitwerking van beleid voor indiceren en arrangeren. 2.2 Visie en uitgangspunten bij de inrichting van de organisatie Beleid 1 We willen zeker in het begin niet een te grote afstand tussen de dagelijkse leiding en het bestuur. 2 De besturen willen niet het dagelijks toezicht houden. 3 Bij de bestuurlijke inrichting wordt recht gedaan aan de positie van de kleinere besturen. 4 De dagelijkse leiding heeft een beleidsvoorbereidende en beleidsuitvoerende functie. De besluitvormende functie en het toezicht zijn neergelegd bij het bestuur. 5 De inrichting is een groeimodel. Na verloop van tijd, in ieder geval binnen twee jaar na oprichting, zal opnieuw de overweging worden gemaakt of de gekozen inrichting passend is bij het SwV. 2.3 Organogram Inrichting organisatie Het organogram is als bijlage 3 opgenomen. 2.4 Overzicht besturen en scholen Inrichting organisatie Het overzicht van de aangesloten besturen met de afzonderlijke scholen is als bijlage 4 opgenomen. 2.5 Kengetallen SwV Product Een verkort overzicht van de kengetallen is als bijlage 5 opgenomen. In een aparte notitie, een uitbreiding van de door OCW aangeleverde kengetallen, staan uitgebreide kengetallen aangevuld door het projectmanagement van het SwV. De notitie is voor de geinteresseerde lezer beschikbaar. 2.6 Inrichting organisatie Rechtsvorm en besluitvorming Rechtsvorm Het SwV heeft een stichting als rechtsvorm. Bestuur-directiemodel Binnen deze rechtspersoon zijn de functies van bestuur en toezicht gescheiden. In de uitgangspunten is geformuleerd dat er in de beginfase geen grote afstand moet zijn tussen de dagelijkse leiding en het bestuur. In aanloop, twee jaar vanaf oprichting, wordt de stichting opgezet met een bestuur-directiemodel. Evaluatie kan indien gewenst naar een Raad van Toezicht-model (RvT-model) leiden. Het bestuur kent een AB en een DB. Het bestuur-directiemodel werkt met een mandaatconstructie voor het DB en de dagelijkse leiding waarbij het AB verantwoordelijk blijft. Het toezichtskader stelt het AB in staat om zich te focussen op te bereiken resultaten (wat-vraag) en het DB en de dagelijkse leiding ruimte te geven 13

14 in de uitvoering hiervan (hoe-vraag). Het AB heeft hierbij de rol van interne toezichthouder, de overige bestuurstaken zijn gemandateerd aan het DB en de dagelijkse leiding (nader gedefinieerd in het managementstatuut). Dagelijkse leiding De beleidsvoorbereiding en uitvoering is in handen van de dagelijkse leiding. De dagelijkse leiding is werkzaam op basis van een mandaat (nader gedefinieerd in het managementstatuut). Tot de taken van de dagelijkse leiding behoort in elk geval de coördinatie en bewaking van de uitvoering van het ondersteuningsplan, de bewaking van het budget en de realisatie van de doelstellingen uit het toezichtskader (samen met de scholen). De dagelijkse leiding is ook het gezicht naar buiten. Ze representeert het SwV en kan, binnen de mandaten, zaken doen met andere partijen. Gedurende de aanloop en beginfase ligt de dagelijkse leiding bij twee projectmanagers. Zij werken samen in een collegiaal model (geen onderscheid in hiërarchie). In een regeling met mandaten worden hun bevoegdheden aangegeven. De taakomvang voor de dagelijkse leiding is voor beide projectmanagers in ieder geval elk 0,8 fte. Afhankelijk van taken en budgettaire ruimte is wijziging hierop mogelijk. Scheiding bestuur en toezicht De bestuursleden kiezen uit hun midden een voorzitter voor het AB en DB. De bestuursleden die in het DB zitten, maken bij besluiten waarbij de stemverhoudingen een rol spelen geen deel uit van het statutaire bestuur en hebben in dat geval geen stemrecht. De besturen laten zich dan door een door henzelf gekozen vervanger vertegenwoordigen in het AB. Bezoldiging AB en DB De bestuurders zijn onbezoldigd. Indien het zittende bestuur, in overleg met de voorzitter, vindt dat er een onevenredig beslag op de tijd van de voorzitter wordt gelegd, is een passende vergoeding een overweging. Deze beslissing is aan de besturen. Besluitvorming Bij de besluitvorming wordt er gestreefd naar consensus. Indien geen consensus behaald kan worden, streven we naar consent (geen zwaarwegende bezwaren tegen de voorgestelde besluitvorming). Als dit niet realiseerbaar is, wordt besloten op basis van stemverhoudingen. In de uitgangspunten is geformuleerd dat recht moet worden gedaan aan de positie van grote en kleine schoolbesturen. Meerderheidsbesluitvorming wordt daarom via het stemgewicht tot uiting gebracht waarbij grote besturen meer stemmen bezitten dan kleine besturen.het stemgewicht is in de bestuurdersvergadering van 10 oktober 2012 als volgt vastgelegd (zie tabel 2.3 voor een overzicht van de stemverhoudingen): elk bestuur heeft 1 stem + 1 stem per 200 leerlingen tot leerlingen; en vanaf leerlingen 1 stem per 400 leerlingen; het meerderheidsbesluit moet altijd de instemming hebben van minimaal twee kleine besturen (< leerlingen) Medezeggenschap Beleid Het SwV heeft: 1 een wettelijk verplichte medezeggenschapsraad (MR). Het SwV heeft bij de start van Passend Onderwijs geen personeel in dienst. Er is derhalve een lege MR. De MR fungeert als een personeelsraad en gaat over het personeelsbeleid van het SwV; 2 een wettelijk verplichte ondersteuningsplanraad (OPR). De Wet Medezeggenschap op Scholen (WMS) is hierop van toepassing. Personeel en ouders/leerlingen zijn daarin evenredig vertegenwoordigd. Bij de oprichting van het SwV zijn de volgende uitgangspunten voor de inrichting van de OPR gehanteerd. 1 We volgen in grote lijnen het landelijke model reglement en statuut van het Steunpunt Medezeggenschap Passend Onderwijs. Zie verder hiervoor het reglement OPR en het statuut OPR. 14

15 2 Het aantal leden van de OPR stellen we vast op twintig, waarbij de bestuurlijke wens is uitgesproken om in overleg op termijn toe te groeien naar een OPR van maximaal tien leden. 3 Bij de oprichting van het SwV is de verdeelsleutel voor de OPR als volgt: alle besturen met één of meer BRIN-nummers leveren in principe twee leden voor de OPR (een ouder/leerling én een personeelslid). 4 Besturen met regulier en speciaal onderwijs onder hun hoede, komen met 2 x 2 leden (ouder/leerling en personeelslid vanuit het vso én ouder/leerling en personeelslid vanuit het regulier) in de OPR. Dit geldt voor de besturen SCSOG en O2G2. 5 De Steiger laat zich, naar analogie van de bestuurlijke vertegenwoordiging, vertegenwoordigen door de leden in de OPR van het Gomaruscollege. Portalis en het Sprengencollege laten zich in de OPR vertegenwoordigen door de leden in de OPR van RENN4. 6 Verkiezingen worden op decentraal niveau georganiseerd, dat wil zeggen dat elk schoolbestuur zijn eigen verkiezingen organiseert (uiteraard alleen indien nodig) Geschillenregelingen Informatie Met de komst van Passend Onderwijs is er ook een veelheid aan geschillen- en klachtencommissies ingesteld. Het SwV is wettelijk verplicht aangesloten bij die landelijke geschillenregelingen. Uitspraken van de (landelijke) geschillencommissies zijn bindend voor alle besturen. Commissies en typen geschillen Beleid Wettelijk geregeld 1 Geschil bestuur (besturen) richting SwV. De landelijke arbitragecommissie bij bestuurlijke geschillen in het voortraject, dan wel na invoering van Passend Onderwijs. Organisatie: landelijk, via St. Onderwijsgeschillen. 2 Geschil individuele ouder - school. De tijdelijke geschillencommissie toelating en verwijdering gaat over geschillen tussen ouder en de school (niet via SwV) over de vraag of de school in het kader van zorgplicht een passend aanbod heeft gedaan. Elke school is hier verplicht bij aangesloten en de commissie wordt in stand gehouden door de landelijke St. Onderwijsgeschillen. Deze commissie gaat ook over geschillen ten aanzien van het opgestelde ontwikkelingsperspectief door de school. Daarnaast kunnen ouders bij geschillen over toelating/verwijdering ook terecht bij het College voor de Rechten van de Mens en beroep aantekenen bij de rechter (ook na een oordeel van de geschillencommissie). Georganiseerd door: Geschillencommissie Passend Onderwijs (niet via SwV), College voor Rechten van de Mens en Burgerrechter. 3 Geschil individuele ouder SwV inzake TLV. Als ouders bezwaar maken tegen een beslissing van de CvA over de toelaatbaarheid (TLV) tot het VSO, kunnen ze terecht bij de bezwaaradviescommissie. Ons SwV sluit zich op dit punt aan bij de landelijke bezwaaradviescommissie via de St. Onderwijsgeschillen. Daarnaast wordt met de drie SwV s in de provincie Groningen nog een gezamenlijke interne BAC ingericht met een mediërende rol. 4 Geschil vanuit OOGO. De geschillencommissie in het kader van de OOGO-procedure met gemeenten. Landelijk georganiseerd, via St. Onderwijsgeschillen. 5 Geschil OPR met bestuur SwV over ondersteuningsplan. De geschillencommissie zoals benoemd in het reglement van de ondersteuningsplanraad. Landelijk georganiseerd via LCG WMS. Deze commissie wordt in stand gehouden en juridisch/administratief ondersteund door St. Onderwijsgeschillen. 15

16 Naast deze verplichte commissies kennen we ook een interne regeling voor geschillen tussen schoolbestuur en bestuur SwV: 6 Geschil bestuur (besturen) richting het SwV De eigen (interne) commissie in het kader van de veiligheidsclausule: de Commissie Beroep Besluitvorming (samengesteld uit RvT-leden). Organisatie: SwV, middels procedure beschreven in het huishoudelijk reglement. Dit is ingericht om juridificering tegen te gaan. We handelen liever intern onderlinge verschillen af i.p.v. de gang naar de landelijke geschillencommissie te maken. Na de uitspraak van deze commissie is het nog steeds mogelijk daar gebruik van te maken Personeel Beleid Het SwV heeft bij de start van de bekostiging (1 augustus 2014) geen personeel in dienst. Meerdere personen zijn werkzaam voor het SwV en doen dat vanuit een dienstverband bij een bestuur dat is aangesloten bij het SwV. Besturen ontvangen jaarlijks middelen vanuit het SwV conform de (jaarlijkse) begrotingsafspraken. 2.7 Bestuurlijk toezichtkader Informatie De schoolbesturen stellen gezamenlijk een toezichtskader vast. Het toezichtskader gaat over het toezicht op de wettelijke taken van het SwV (het wat ) en de wijze waarop het wordt uitgevoerd (het hoe ), met andere woorden: wie houdt toezicht waarop en wanneer vinden we het gevoerde beleid van goede kwaliteit? Beleid - wettelijk De bevoegdheden van de toezichthouder (de gezamenlijke schoolbesturen in het Algemeen Bestuur) zijn: 1 toezichthouden op: de doelen/monitoren resultaten; de verdeling van de middelen; het verlenen van mandaten; de begroting; het ondersteuningsplan; het jaarverslag/de tussenrapportages; het benoemen van een accountant; het goedkeuren strategische besluiten (fusie, uitbreiding, huisvesting, statutenwijziging); 2 adviseren aan dagelijks leiding/sparringpartner zijn van dagelijkse leiding; 3 werkgever van de dagelijks(e) leidinggevende(n). 16

17 3 Indiceren en Arrangeren 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk starten we met de visie op ondersteuning en de bestuurlijk geformuleerde uitgangspunten. Vervolgens bieden we een overzicht van de ondersteuningsprofielen van de verschillende scholen en het niveau van de basis- en extra ondersteuning binnen het SwV. Ten behoeve van de extra ondersteuning gaan we nader in op de tussenvoorzieningen (de Rebounds Stad & Gomarus) en de zware ondersteuning (indiceren voor het vso en arrangeren voor extra ondersteuning in de scholen). 3.2 Visie/uitgangspunten Visie Van de - door de besturen bekrachtigde - kernuitspraken (zie paragraaf 1.2), zijn de volgende zes van belang voor het thema ondersteuningsarrangementen. 1 De beschikbare middelen voor het SwV komen ten goede aan de ondersteuning van de leerlingen. De bureaucratie en de kosten voor overhead zijn zo beperkt mogelijk waardoor de middelen zoveel mogelijk aan de ondersteuning van leerlingen ten goede komen. 2 Regulier waar het kan, speciaal waar het nodig is. De ondersteuningsarrangementen willen we dicht bij de leerling organiseren, zo mogelijk in de reguliere setting. 3 De ontwikkeling van het SwV wordt gezien als proces en start bij het borgen van de huidige ondersteuningsarrangementen die goed werken. We gaan eerst uit van dat wat we nu goed hebben geregeld en willen dat borgen. De voorbereiding/start van het SwV is gebaseerd op de feiten die er nu liggen. In het proces kunnen nieuwe inzichten tot veranderend beleid op korte en lange termijn leiden. 4 Het SwV onderzoekt wat de mogelijkheden zijn tot ontwikkeling van de basisondersteuning in het regulier onderwijs. Het SwV koerst op samenwerking bij de professionalisering van het personeel in het kader van handelingsbekwaamheid bij de begeleiding van leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte. 5 Het SwV doet onderzoek naar nieuwe vormen van passende ondersteuningsarrangementen. Het SwV onderzoekt de mogelijkheden van samenwerking tussen lesplaatsen en expertise in het speciaal voortgezet onderwijs (cluster 3 & 4), het praktijkonderwijs en de orthopedagogische en didactische centra (OPDC s). 6 Het SwV wordt inhoudelijk vormgegeven in samenspraak met ouders en personeel. 3.3 Overzicht ondersteuningsprofielen Beleid De bestuurlijke afspraak is dat alle schoolbesturen de eigen ondersteuningsprofielen per school op de eigen website plaatsen. (tussen)product Alle scholen hebben in de periode een ondersteuningsprofiel opgesteld en voorgelegd aan hun medezeggenschapsraad (MR). In deze ondersteuningsprofielen wordt goed zichtbaar wat de basis- en extra ondersteuning per school of locatie (profilering) is. Op dit moment maken verschillende scholen gebruik van een eerder opgesteld format ondersteuningsprofiel, andere scholen maken reeds gebruik van een nieuw format ondersteuningsprofiel dat opgesteld is op basis van de laatste versie van het referentiekader. De vso-scholen hebben een eigen traject voor het maken van de ondersteuningsprofielen gevolgd. De lijst met daarin de basis- en extra ondersteuning per VO-school is opgenomen als bijlage 8. Daarnaast staan alle ondersteuningsprofielen van zowel VO als VSO op de website. Proces In het schooljaar willen we toegroeien naar één model profiel, waarbij we willen leren van de ervaringen in de praktijk. Dat profiel voldoet aan: 1. dat het eenvoudig leesbaar is voor personeel en ouders en voor de laatste groep ook eenvoudig onderling vergelijkbaar; 17

18 2. dat de beschreven ambities van de scholen verder zijn uitgewerkt; 3. dat er een goede koppeling is gemaakt met de ondersteuningsprofielen van de vso-scholen. 3.4 Basisondersteuning Basiskwaliteit versus basisondersteuning Informatie De kwaliteit in het SwV is opgebouwd aan de hand van de piramide kwaliteitseisen (figuur 3.1). Aan de basis van de piramide staan de kwaliteitseisen van de onderwijsinspectie, vastgelegd in het Toezichtkader VO 1. Bovenop de basiskwaliteit zijn er aanvullende eisen vanuit het referentiekader Passend Onderwijs (onder andere met betrekking tot de basisondersteuning). Ten slotte formuleert het bestuur van het SwV aanvullende eisen op het gebied van ondersteuning. Figuur 3.1 Piramide kwaliteitseisen Om te bezien hoe de basisondersteuning binnen SwV Passend Onderwijs VO zich verhoudt tot de basiskwaliteit van de onderwijsinspectie, is een vergelijking gemaakt op basis van het nieuwe toezichtkader VO Afspraken basisondersteuning in SwV PaOn VO Beleid / tussenproduct Binnen het SwV Passend Onderwijs VO hebben we (voorlopige) afspraken gemaakt over het niveau van de basisondersteuning. De lijst met basisondersteuning is opgenomen als bijlage 8. Deze afspraken dienen als fundament, op basis waarvan we de komende jaren gericht gaan werken aan het toekennen van kwaliteitscriteria met betrekking tot de basisondersteuning. Informatie Samenvattend verstaan we onder basisondersteuning de door het SwV afgesproken preventieve en licht curatieve interventies die: eenduidig geldend zijn voor het gehele SwV; binnen de ondersteuningsstructuur van de school passen; onder regie en verantwoordelijkheid van de school vallen; waar nodig met inzet van expertise van andere scholen ingezet worden; soms met inzet van ketenpartners toegepast worden; zonder indicatiestelling worden uitgevoerd; op het overeengekomen kwaliteitsniveau planmatig worden uitgevoerd. 1 Inspectie van het Onderwijs. Toezichtkader VO Utrecht: september

19 Bij basisondersteuning gaat het in grote lijnen om vier aspecten, zoals ze ook in het referentiekader van de sectorraden worden benoemd: 1 de basiskwaliteit van de school, die de Inspectie vaststelt; 2 de kwaliteit van de ondersteuningsstructuur (zorg & begeleiding) van de school; 3 planmatig werken op leerlingniveau; 4 preventieve en licht curatieve interventies (zoals protocollen dyscalculie en dyslexie, fysieke toegankelijkheid, curatieve ondersteuning in samenwerking met ketenpartners en onderwijsprogramma s voor leerlingen met meer/minder dan gemiddelde intelligentie) Indeling basisondersteuning in drie niveaus Informatie Binnen de basisondersteuning onderscheiden we de volgende drie niveaus. 1 De eerste lijn: het primaire proces, het werken in de klas. De spil van de eerstelijns ondersteuning is de mentor. 2 De tweede lijn: de maatregelen van de school om problemen van leerlingen aan te pakken. De uitvoering van deze activiteiten is in handen van de school zelf. Mogelijke activiteiten in de tweede lijn zijn: individuele begeleiding, steunlessen, remedial teaching, schoolmaatschappelijk werk, faalangstreductietraining en dergelijke. 3 De derde lijn: de problematiek van de leerling is te complex en overstijgt de eigen mogelijkheden van de school. Hier is doorverwijzing naar één van de derdelijns instellingen aan de orde, zoals Bureau Jeugdzorg, GGD, leerplicht, politie, verslavingszorg en dergelijke. Ad. 1. Basisondersteuning op eerstelijns niveau De verdere uitwerking van de basisondersteuning op het eerstelijns niveau heeft betrekking op de volgende onderwerpen: toelating van leerlingen; kwaliteit van het mentoraat; signaleren van ondersteunings- en hulpvragen; competenties leraren en professionalisering; afspraken over dyslexie en dyscalculie (protocollen); aanpak gedragsproblemen in de eerste lijn; fysieke toegankelijkheid van schoolgebouw, aangepaste werk- en instructieruimtes en de beschikbaarheid van hulpmiddelen voor leerlingen die dit nodig hebben; een protocol voor medische handelingen 3. Ad. 2. Basisondersteuning op tweedelijns niveau We onderscheiden hierbij de volgende vier activiteiten. 1 Leerstofgebonden activiteiten, gericht op versterking van vaardigheden en het voorkomen en bestrijden van leerachterstanden. Voorbeelden: steunlessen, verrijkinglessen, peer tutoring (leerlingen helpen leerlingen), remedial teaching, talige ondersteuning. Dit zijn voorbeelden: sommige aspecten zullen onder de basisondersteuning vallen, als het meer arbeidsintensief wordt, kan het binnen een arrangement vorm krijgen. 2 Gedragsgebonden activiteiten, gericht op het versterken van sociale vaardigheden dan wel het aanreiken van nieuwe gedragsvaardigheden. Voorbeelden: sociale vaardigheidstrainingen, coaching van leerlingen met autisme, beter omgaan met faalangst, training agressieregulatie, verwerken van rouw en verlies en Rots & water -training. 2 Hiertoe is door het projectmanagement van SwV VO een uitgewerkt format aan de scholen beschikbaar gesteld. Zowel de basisals de extra ondersteuning (profilering) van de school wordt hierin nader uitgewerkt. 3 We zijn in overleg met landelijke besturenorganisaties en de HVD/GGD om tot een eenduidig protocol te komen voor het gehele voortgezet (speciaal) onderwijs. Voor 1 augustus 2014 is dit protocol vastgesteld. 19

20 3 Specifieke doelgroepen: hieronder rangschikken we activiteiten die veelal een mix zijn van gedragsgebonden of leerstofgebonden activiteiten. Voorbeelden: speciale activiteiten voor hoogbegaafde leerlingen. 4 Inzet in het kader van hulpverlening en begeleiding. Voorbeelden: schoolmaatschappelijk werk, schoolpsycholoog, vertrouwenspersoon, counselor. Ad. 3. Basisondersteuning op derdelijns niveau Op het derdelijns niveau gaat het om de ondersteuningsstructuur en de samenwerking met instellingen voor zorg en jeugdhulpverlening. Op dit moment zijn de aspecten van de basisondersteuning bijna geheel gericht op de voorzieningen en expertise binnen de school. Bij het hoger leggen van de lat van de basisondersteuning kan dit derdelijns niveau een rol gaan spelen. Proces Het uiteindelijke doel is de lat van de basisondersteuning in het regulier voortgezet onderwijs hoger te leggen en hierin als SwV ook de komende jaren te investeren. Al vanaf de start hebben de besturen aangegeven dat de basisondersteuning niet zonder nadere uitwerking van de kwaliteit vorm kan krijgen. Daarnaast willen we ook de verbinding met de basisondersteuning binnen de vso-scholen beter vormgeven. Ook willen we, mede gezien de afspraken in de Werkgroep Indiceren Groningen (WIG), in de verbinding met SwV Passend Onderwijs VO Ommelanden (20.02) en SwV Passend Onderwijs PO tot afstemming komen rond de basisondersteuning. Hiertoe hebben we een koppeling gemaakt tussen de huidige aspecten van basisondersteuning, de nieuwe vertaling van basisondersteuning en het toezichtkader van de onderwijsinspectie (zie bijlage 9). Voor de uitvoering is een plan gemaakt dat uiterlijk eind 2014 ten uitvoer is gebracht. Het plan is op aanvraag beschikbaar Professionalisering Een werkgroep professionalisering heeft zich gebogen over het versterken van de expertise in de reguliere scholen ( de lat van de basisondersteuning en extra ondersteuning omhoog ). De werkgroep heeft in kaart gebracht welke vormen van professionalisering op korte termijn (schooljaar ) en middellange termijn (de schooljaren ) nodig zijn om de ondersteuningskracht van het VO te verstevigen. Het samenwerkingsverband heeft zelf geen middelen voor professionalisering, deze middelen zitten in de lumpsum van de scholen. Het samenwerkingsverband ziet zichzelf echter wel als makelaar op dit terrein, als initiator en samenbrenger van scholingsinitiatieven. In een multi-disciplinaire werkgroep met vertegenwoordigers van VO en VSO is een inventarisatie gemaakt van bestaande en toekomstige scholingsbehoefte in het V(S)O. De resultaten van dit onderzoek zijn samen te vatten in vijf grote thema s: 1. Kennis en vaardigheden van docenten in het primair proces (klassenmanagement, differentiatie, omgaan met verschillen, etc.). 2. Kennis en vaardigheden van docenten op het gebied van (kind)psychiatrische problematiek (in- en externaliserend gedrag). 3. Kennis en vaardigheden van docenten/mentoren op het gebied van gespreksvoering (leerlingen, ouders, externe deskundigen). 4. Kennis en vaardigheden m.b.t. invoering van nieuwe werkwijzen binnen Passend Onderwijs. We denken hierbij aan: a. scholing, voorlichting en ondersteuning bij de aanvraag van TLV s + arrangementen bij CvA; b. scholing, voorlichting en ondersteuning bij het gebruik van een instrument (bijv. VPI) voor het vaststellen van ondersteuningsbehoefte; c. scholing, voorlichting en ondersteuning bij de implementatie van HandelingsGericht Werken (HGW); d. scholing, voorlichting en ondersteuning bij de implementatie van het ontwikkelingsperspectief (OPP); 20

21 e. scholing, voorlichting en ondersteuning bij de implementatie van trajectgroepen (als vorm van groepsarrangementen) binnen VO-scholen. 5. Specifieke expertise op het gebied van dyslexie en dyscalculie (als onderdeel van de basisondersteuning, zoals benoemd in het referentiekader). De werkgroep heeft vervolgens bovenstaande vragen gematcht aan het professionaliseringsaanbod van cluster 3 en 4 en de resultaten aangeboden aan de schoolbesturen. Ook heeft deze werkgroep een kader voor handelingsgericht werken opgesteld en de eerste aanzet geleverd voor een Expertise- & Consultatieteam. 3.5 Extra ondersteuning Tussenvoorzieningen Beleid Het SwV borgt de huidige tussenvoorzieningen Rebound, Herstart en Op de Rails in een nieuwe samenwerking tussen deze bestaande voorzieningen (voor Rebound Gomarus en Rebound Stad). Samenwerking met gemeenten, ketenpartners en bedrijfsleven is hierbij van groot belang. We zetten hierbij in op: één loket, één aansturing en één financieringsstroom. (tussen) Product Het aparte plan voor beide voorzieningen is uitgewerkt en beschikbaar. De thema s in dat plan zijn: integratie Rebound, Herstart en Op de Rails en flexibilisering van op-maat-trajecten; vroegtijdige consultatiefunctie door preventieve Rebound, waaronder; individuele begeleiding; begeleiding van moeilijke/disfunctionerende groepen; begeleiding van docenten. terugplaatsing leerlingen vanuit Portalis volgens vastgelegde afspraken in Breed Besturen Overleg (BBO); begeleiding van thuiszitters, inclusief de monitoring ervan; toekomstige samenwerking ketenpartners; actief volgen ontwikkelingen actieve preventie Zware ondersteuning Visie/proces Naast de onderwijsvoorziening heeft het vso een expertisefunctie. Deze functie willen we meer samenbrengen met de andere beschikbare expertise in reguliere scholen en bestaande tussenvoorzieningen. We denken daarbij aan de terugschakeling van leerlingen en het plaatsen van groepen-aan-school (zoals bijvoorbeeld de examenstroom van LG-leerlingen binnen cluster 3 of de profiel-1-leerlingen binnen RENN4). Beleid Ondersteuningsarrangementen worden dicht bij de leerling georganiseerd: Regulier waar het kan, speciaal waar het nodig is. Een plaats in het vso is in de basis tijdelijk, wetend dat er een groep leerlingen is die aangewezen blijft op een speciale setting. Tot augustus 2017 blijven we de (huidige) Leerling gebonden financiering (LGF)-leerlingen 4 binnen het voortgezet onderwijs financieren, inclusief de rugzakken in het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (VAVO). Daarnaast blijft het vso als onderwijsvoorziening gehandhaafd. 4 Dit geldt voor cluster 3 en 4. Voor cluster 1 en 2 geldt dat de scholen voor voortgezet onderwijs de middelen voor LGF kwijtraken. Dit geld gaat dan naar het vso cluster 1 en 2. Het vso moet voor deze middelen dan expertise inzetten. Dus alle middelen voor de clusters 1 en 2 gaan naar het vso en ook de zorgplicht voor deze leerlingen ligt bij het vso. 21

22 Informatie EMB-leerlingen Bij ernstig meervoudig beperkte (EMB)-leerlingen gaat het om kinderen met: a een laag ontwikkelingsperspectief ten gevolge van een ernstige verstandelijke beperking (IQ < 35), vaak met moeilijk te lezen gedrag en ernstige sensomotorische problematiek (zoals ontbreken van spraak, bijna niet kunnen zitten/staan), of b een matig tot lichte verstandelijke beperking (IQ tussen 35 en 70) en een grote zorgvraag ten gevolge van ernstige en complexe lichamelijke beperkingen, of c een matig tot lichte verstandelijke beperking (IQ tussen 35 en 70) in combinatie met moeilijk te reguleren gedragsproblematiek als gevolg van ernstige psychiatrische stoornissen. Proces Het SwV gaat over tot de vaststelling (voor 1 augustus) van een vereenvoudigde procedure voor het vaststellen van de toelaatbaarheid van EMB-leerlingen, inhoudende dat: TLV s voor EMB-leerlingen als beschreven onder a, b en c eenmalig worden afgegeven en vervolgens geldig zijn gedurende het hele verblijf op het (v)so. Veel leerlingen maken de overstap naar het v(s)o op de leeftijd van 12 jaar, maar in elk geval verlaten de leerlingen het so aan het einde van het schooljaar waarin zij de leeftijd van 14 jaar hebben bereikt; bij de overstap van so naar vso een nieuwe TLV moet worden aangevraagd bij het SwV Passend Onderwijs VO. Deze verklaring is vervolgens geldig gedurende het hele verblijf op het vso. In elk geval verlaten de leerlingen het vso aan het einde van het schooljaar waarin zij de leeftijd van 20 jaar hebben bereikt. Leerlingen vanuit JJI instellingen Beleid/informatie Leerlingen die op een residentiële instelling worden geplaatst en onderwijs volgen op de (v)so-school waar de residentiële instelling een samenwerkingsovereenkomst mee heeft, hebben geen toelaatbaarheidsverklaring van het SwV nodig. De kosten voor deze leerlingen worden betaald door het SwV van de school waar de leerling stond ingeschreven vóór plaatsing of door het SwV waar de leerling woont als de leerling vóór plaatsing nog niet stond ingeschreven op een school. De bekostiging voor leerlingen in justitiële jeugdinrichtingen (JJI) en gesloten jeugdzorginstellingen (GJI) blijft ongewijzigd (capaciteitsbekostiging) en valt niet onder de nieuwe systematiek. Met de ministeries van Veiligheid en Justitie en Volksgezondheid, Welzijn en Sport zijn afspraken gemaakt over de bekostiging van de capaciteit van deze instellingen en de scholen die daaraan zijn verbonden. Aangezien in de praktijk veel leerlingen het voortgezet (speciaal) onderwijs rond hun 16 de of 17 de jaar verlaten, zal de VO-Raad het aantal vso-leerlingen dat gebruikmaakt van het wettelijk recht tot zijn 20 ste het voortgezet speciaal onderwijs te volgen, monitoren. Op basis van de uitkomsten van deze monitor kan er eventueel een heroverweging op bovengenoemd uitvoeringsbesluit plaatsvinden. Leerlingen met epilepsie Beleid/informatie Voor leerlingen met epilepsie maken we gebruik van de ambulante diensten van de twee Nederlandse epilepsiescholen De Berkenschutse in Heeze en De Waterlelie in Cruquius. Beide scholen zijn verbonden aan een Epilepsiecentrum (3e-lijns ziekenhuis) voor epileptologie en neurologisch bepaalde leerstoornissen, respectievelijk Kempenhaeghe en Stichting Epilepsie Instellingen Nederland (SEIN). Het werkverband biedt ondersteuning aan leerlingen met epilepsie in het reguliere onderwijs en leerlingen in het speciaal onderwijs. 22

23 Na aanmelding door ouders, arts, school of samenwerkingsverband volgt directe, preventieve betrokkenheid door een onderwijskundig begeleider van het werkverband. Indien meer intensieve ondersteuning nodig is, wordt de ondersteuningsbehoefte en het begeleidingsarrangement voor de betreffende leerling vastgesteld. Naast de eerste preventieve interventie worden de volgende arrangementen onderscheiden: lichte begeleiding, medium begeleiding en zware onderwijszorg. Ter toerusting van docenten biedt het werkverband een signaleringslijst aangaande het herkennen van epilepsieproblematiek. Tevens biedt het werkverband voorlichting, workshops en scholing met betrekking tot epilepsie, leren en gedrag. Leerlingen met ernstige psychiatrische klachten Beleid/informatie Er zijn jongeren met dermate ernstige en hardnekkige psychiatrische klachten dat ambulante hulp of plaatsing in cluster 4 niet voldoende is. Voor deze jongeren bestaat via Accare de mogelijkheid van (dag)klinische behandeling. In onze regio kennen we één kliniekschool: De Wenakker. Deze instelling biedt (dag)klinische psychiatrische behandeling aan jongeren van 12 tot 18 á 19 jaar. Op het terrein kunnen deze jongeren ook een schoolprogramma volgen Realisatie van onderwijscontinuüm/dekkend aanbod Beleid Het SwV is verantwoordelijk voor het realiseren van een dekkend aanbod, zodat er voor elke leerling een passende plek is. De ondersteuningsprofielen van de afzonderlijke locaties vormen hierbij het fundament. Hierbij is de afspraak gemaakt dat de scholen de ondersteuningsprofielen niet eenzijdig kunnen downgraden. Op deze manier wordt het dekkend aanbod bewaakt. Daarnaast monitoren we via de CvA, het loket van de Reboundvoorziening in combinatie met de monitor thuiszitters/vsv of het dekkende aanbod in stand blijft. Ook de ondersteuningsgesprekken vanuit het VO met het PO en de commissie 'Aan Boord' vervult een taak in het stand houden van het dekkende aanbod. Proces We onderkennen ook dat er een doelgroep is, zoals leerlingen met een ernstig externaliserende psychiatrische stoornis, leerlingen met internaliserende problematiek en/of extreme angsten (bijvoorbeeld schoolfobie), waarbij het de vraag is of deze leerlingen op dit moment gebaat zijn bij een onderwijssetting. Deze leerlingen hebben in elk geval een grote zorgvraag. Over de samenwerkingsverbanden in de provincie heen hebben we geïnventariseerd welke witte vlekken er in de samenwerkingsverbanden zijn. In overleg en afstemming met gemeenten en zorginstellingen proberen we ook voor deze leerlingen een aanbod te formuleren. Verwachting is dat we beleid kunnen formuleren in schooljaar We zijn daarin mede afhankelijk van de transitie Jeugdzorg bij de gemeenten. 3.6 Aantallen leerlingen met een vorm van extra ondersteuning Informatie Voor ons SwV hebben we een inventarisatie gemaakt van het aantal leerlingen met een vorm van extra ondersteuning. In 2013: 273 vso-plaatsen (CvI), jaarlijks 91 nieuw; 583 LGF-beschikkingen (CvI), jaarlijks 190 nieuw; 1720 lwoo/pro-beschikkingen (Regionale Verwijzing Commissie (RVC)), jaarlijks 430 nieuw; leerlingplaatsen op jaarbasis in de beide Reboundvoorzieningen; 80 leerlingen op jaarbasis met een vorm van extra bekostiging/ondersteuning vanuit de (oude) SwV s; 40 leerlingen op jaarbasis in Herstart/Op de Rails. 23

24 Dat betekent in ons verband, op basis van huidige beschikkingen, dat 2816 leerlingen een vorm van extra ondersteuning hebben. Dit is 16.6 % van het totale leerlingenaantal. De dossierlast op jaarbasis voor de toelaatbaarheid tot het vso, en daarmee werk voor de Commissie van Advies, is ca. 90 dossiers. Voor de vormen van overige extra ondersteuning betreft dit in de huidige constructie op jaarbasis 860 dossiers. 3.7 Indiceren en Commissie van Advies Beleid Bestuurlijk zijn o.a. de volgende uitgangspunten geformuleerd als het gaat om de inrichting van de Commissie van Advies (CvA), het orgaan dat het advies afgeeft aan het bestuur van het SwV voor de Toelaatbaarheidsverklaring (TLV) tot het vso cluster 3 en cluster 4: 1 We vormen samen met het PO en VO Ommelanden één CvA. 2 De CvA kent een relatief kleine bezetting, waarbij continuïteit belangrijk is. 3 Het zwaartepunt bij aanvragen voor een Toelaatbaarheidsverklaring (TLV) voor het vso (en voor de aanvraag van arrangementen) ligt in de school: daar kennen ze de leerling en de context. Beleid / proces / product De toelating van een leerling tot het vso verloopt via de Commissie van Advies (CvA). Deze CvA is gezamenlijk ingericht voor het PO en VO in de provincie Groningen. De procedure voor de CvA is beschreven in een aparte notitie (februari 2014) en is beschikbaar. Bestuurlijke instemming heeft op 23 april 2014 plaatsgevonden. In bijlage 10 is de procedure schematisch weergegeven. In deze notitie is ook in grote lijnen aangegeven welke procedures en criteria er aangehouden worden qua bekostigingscategorieën en plaatsing van leerlingen. Proces We doen nader onderzoek naar de rol van het Onderwijskundig rapport (OKR) in relatie tot dat wat nieuwe instrumenten om de ondersteuningsbehoefte van de leerling vast te stellen aan informatie gaan leveren. Een nieuw instrument hiervoor is het VraagProfiel Instrument (VPI). Dit instrument is vanaf september 2013 in pilotvorm uitgezet. De uitkomsten monitoren we op provinciaal niveau binnen de Werkgroep Indiceren Groningen (WIG). Het evaluatierapport VPI was in maart 2014 beschikbaar. Advies van de WIG aan besturen is: het VPI kan worden gebruikt als één van de instrumenten om het aanvragen van een TLV te onderbouwen. De WIG adviseert om het VPI daarvoor in te zetten, zodat scholen ervaring opdoen. De WIG adviseert verder om het VPI verder te ontwikkelen, gebruik makend van de ervaringen die de scholen. 3.8 Arrangeren Beleid Daar waar leerlingen behoefte hebben aan meer ondersteuning dan de school in de basis kan bieden en toelating tot een tussenvoorziening of het vso niet aan de orde is, heeft het SwV de mogelijkheid om extra ondersteuning te arrangeren. Deze vorm van ondersteuning (op maat van de onderwijsbehoefte van de leerling en de school) is mogelijk voor: een individuele leerling; een groep leerlingen. Proces In het model arrangeren (bijlage 11) zien we dat het zwaartepunt qua inhoud van de arrangementen in het voortraject ligt en dus op de school gebeurt. De school kent de leerling en de context het beste en kan de meest adequate inschatting maken van wat nodig is om in de ondersteuningsbehoefte van de leerling te voorzien. Uiteindelijk moet de school een match maken met het eigen ondersteuningsprofiel: kunnen we deze leerling wel of niet binnen de eigen school opvangen? 24

25 We willen middels arrangementen scholen uitdagen om leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte een passende plek te bieden. Hiermee willen we: de lat van de basisondersteuning hoger leggen; de deskundigheid van de docent vergroten; de bureaucratische last van aanvragen verminderen; het proces van aanvragen meer maatwerk laten zijn; een korte(re) doorlooptijd tussen de aanvraag en toekenning realiseren; een verschuiving van de nadruk op planvorming vooraf (de aanvraag) naar een accent op de verantwoording achteraf (monitor op resultaat) realiseren. Bij het arrangeren van extra ondersteuning wordt niet alleen gekeken naar de onderwijs- en ondersteuningsbehoeften die door de school geconstateerd worden en die uitstijgen boven de basisondersteuning, maar ook naar horizontale samenwerking (met zorgtaken waarvoor de gemeente de eerste partner is) en verticale samenwerking met het po en het mbo. In het model komen verschillende arrangementen aan de orde: individuele vaste arrangementen en groepsarrangementen. In het proces van toekenning van extra ondersteuning staat het woord handelingsgericht centraal. Ieder arrangement past in een matrix die bestaat uit vijf velden (zie het schema hieronder). Deze velden zijn ontleend aan het instrument Indiceren vanuit onderwijsbehoeften (IVO). knoppen leerling docent schoolteam ouders Aandacht en tijd Specifieke deskundigheid Methoden/materialen & faciliteiten Inrichting schoolgebouw Samenwerking ketenpartners Proces Het bestuurlijke akkoord op arrangeren, zoals in de uitwerkingsnotitie verwoord, is afgegeven in de AB vergadering van 23 april Voor schooljaar wordt de LGF-bekostiging schooldeel voor 100% doorgezet. In gezamenlijkheid met SwV VO willen we komend schooljaar gebruiken om de arrangementen en bijbehorende criteria verder vorm te geven. (tussen)product De verdere toelichting en uitwerking voor arrangeren staat in en aparte notitie (april 2014) en is beschikbaar. In bijlage 11 staat de schematische weergave van de procedure. 25

26 4 Financieren 4.1 Inleiding Bij dit hoofdstuk is de apart bijgevoegde meerjarenbegroting (MJB) de belangrijke onderlegger. In de AB vergadering van 5 februari 2014 is een voorlopig akkoord afgegeven op deze MJB. 4.2 Visie/uitgangspunten Visie Voor de meerjarenbegroting (MJB) hebben we de volgende uitgangspunten: We voldoen aan onze (wettelijke) verplichtingen. De vraag naar expertise is leidend in besteding van de middelen. o We doen daarbij recht aan de ondersteuningsbehoefte van de leerling, de docent en het personeel in de school waar de leerling verblijft. We willen geen tekorten in de (meer)jaarbegrotingen: o we zorgen ervoor dat er niet wordt gekort op de lumpsum; o besturen dragen niet uit eigen middelen bij om tekorten in het SwV te dekken. We respecteren autonome besluiten van besturen op de uitvoering van de ondersteuning. Bij een autonome uitwerking is er de bereidheid om de aanwezige expertise te delen, te versterken en daar waar mogelijk samen te werken. De expertise op de reguliere scholen blijft minimaal op het huidige niveau gehandhaafd. We hebben een dekkend aanbod voor alle leerlingen en willen geen thuiszitters (wettelijke taak voor het SwV). Plaatsing van leerlingen in het vso en pro blijft mogelijk. Hetzelfde geldt voor tussentijdse opvang. DUO regelt de vso-bekostiging. Bij overschrijding van het budget voor vso-verwijzingen, wordt er gekort op de lumpsum van de vo-scholen. Het aantal vso-verwijzingen hebben we zelf in de hand. 4.3 Uitwerkingen in de meerjarenbegroting (MJB) Informatie Als we de uitgangspunten voor de begroting en de Tripartiete in de volle omgang gaan uitvoeren, ontstaat er in de beginjaren een tekort in de MJB. De door het ministerie opgelegde verevening, de uitvoering van de uitgangspunten en de verplichtingen binnen de Tripartiete, zorgt in ons geval voor tekorten in MJB in de jaren 2014 tot en met 2017 (zie de MJB). Vanaf 2017 is er ruimte in de begroting. De optie dat op termijn synergie gevonden wordt in de samenwerking met de andere SwV s lijkt op vrijwel alle punten op korte termijn niet reëel. De synergie en de opbrengsten daarvan zijn nog zeer onzeker en afhankelijk van andere SwV s en kunnen niet als basis dienen voor eventueel in te boeken voordeel. Voor de CvA is er een uitzondering te maken. Samenwerken op het gebied van management waardoor er een besparing kan plaatsvinden op de overhead, is de komende twee jaren niet haalbaar. Voor de periode vanaf 1 augustus 2016 wordt onderzocht wat op dit punt de mogelijkheden zijn. NB: Beide SwV s hebben de intentie uitgesproken om bestuurlijk samen te gaan vanaf 1 augustus Tot die tijd zullen afvaardigingen van de besturen in samenwerking met het projectmanagement van beide SwV s periodiek gezamenlijk bijeenkomen voor nadere afstemming. Beleid 1. Handhaving/Versterking van de ondersteuningsstructuur Inzet van een vast bedrag van ongeveer 30 per leerling, totaal De besturen kunnen daarmee de huidige expertise binnen de scholen borgen en verder ontwikkelen. Ook pro, het gymnasium en vso gaan hiervan profiteren. 26

27 2. Nieuwe tussenvoorziening vanuit de huidige Rebound, Herstart & Op de Rails De Rebound, Herstart & Op de Rails wordt een geïntegreerde voorziening op twee locaties: Gomarus en stad Groningen. Ook de thuiszittersproblematiek wordt hier ondergebracht. Hiervoor wordt in totaal (Rebound + thuiszitters) ongeveer gereserveerd. In deze benadering kan het SwV zijn verantwoordelijkheid voor een dekkend aanbod en geen thuiszitters waarmaken. Het bedrag is voor gebaseerd op leerlingaantallen en de huidige inzet vanuit het SwV. Er wordt ingezet op de aanpak van de problematiek van thuiszitters. 3. Arrangementen vanuit het huidige schooldeel LGF De huidige LGF-beschikkingen worden door het SwV gerespecteerd. De scholen blijven deze ondersteuning ontvangen (de totale omvang van het schooldeel LGF binnen het SwV is ). De afwikkeling van de bestaande rugzakken (omgezet in arrangementen vanaf 1 augustus 2014) wordt administratief als volgt afgehandeld: we totaliseren voor elke school per brinnummer het LGF-bedrag (op basis van , zie OCW kengetallen met aanvulling); uitbetaling verloopt vervolgens over drie schooljaren: o = 100%; o = 67% (2/3 de deel); o = 33% (1/3 de deel). Het voordeel is een beperkte bureaucratische afhandeling (en bijbehorende kosten) waarbij geen beschikkingen hoeven worden opgevraagd. Scholen kunnen hierop gaan begroten. Met de vrijval kunnen (door alle scholen) nieuwe arrangementen worden bekostigd. In het jaar is het, gezien de inzet van 100% en de huidige begroting, niet mogelijk om extra arrangementen aan te vragen. Dat jaar kunnen we gebruiken voor de verdere inrichting van het bepalen van criteria om nieuwe arrangementen aan te vragen. De scholen kunnen in schooljaar de leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte vanuit de onderinstroom bekostigen met het bedrag dat wordt ontvangen vanuit de schoolverlaters in het schooljaar Vanaf is er, binnen de huidige begroting, beperkt ruimte om nieuwe arrangementen aan te vragen. (tussen)product / Proces Voor de verdere uitwerking hiervan zie de werknotitie Arrangeren (februari 2014). Het beleid in deze notitie moet nog bestuurlijk worden bekrachtigd op 23 april in het Algemeen Bestuur. 4. Experimenten Conform de geformuleerde uitgangspunten is er ruimte om experimenten aan te gaan. Experimenten worden uitgevoerd om uiteindelijk de doelstellingen van het SwV te realiseren. In de begroting wordt vanaf ruimte gemaakt voor experimenten. De hoogte wordt vooralsnog bepaald door de financiële ruimte die de begroting biedt. Na 2017 is er zoals de situatie nu is meer financiële ruimte. 5. Overige voorzieningen in het SwV We zetten in op gezamenlijke regie vanuit het SwV ten aanzien van de transitie po-vo en vo-mbo en proberen over de SwV s heen tot een gezamenlijke aanpak te komen. In de begroting van het SwV worden hiervoor middelen opgenomen. Het bedrag is gebaseerd op de huidige inzet door de oude SwV s. 27

28 6. Groeibekostiging vso Het is en blijft mogelijk om leerlingen gedurende het schooljaar in het vso te plaatsen. Dit wordt uitgevoerd met de afspraak dat de basisbekostiging door de VO school wordt betaald aan het VSO in het jaar van overstappen (is tevens extra drempel voor VO scholen om te verwijzen naar vso). De extra ondersteuningskosten in dat jaar worden door het SwV aan het vso betaald. Proces In regelt DUO de bekostiging van deze groeibekostiging voor het laatst. De afspraken over de groeibekostiging worden binnen het eigen SwV gemaakt. Voor eind 2014 willen we de afspraak over groeibekostiging voor de periode vanaf vastleggen. 7. Professionalisering en ontwikkeling Op SwV-niveau zetten we in op professionalisering en ontwikkeling. De bovenschoolse taak voor het SwV is die van vraag en aanbod bij elkaar brengen en op elkaar afstemmen. Schoolbesturen maken eigen keuzes waar ze professionalisering en scholing willen inzetten en zetten eigen middelen in om scholing te financieren. Inzet op SwV-niveau van expertise om de basisondersteuning op orde te brengen, behoort tot de mogelijkheden. De medewerkers worden bij voorkeur ingezet vanuit REC3 en RENN4 indien zij de gevraagde kwaliteit kunnen bieden, waarbij we niet voorbij moeten gaan aan de expertise die reeds binnen het reguliere vo aanwezig is. In de beginjaren willen we deze expertise vanuit de tripartiete verplichting bekostigen en zijn derhalve niet als apart bedrag in de begroting opgenomen. Proces Afspraken over de inzet van expertise worden door het Algemeen Bestuur op 23 april 2014 bestuurlijk gemaakt. 8. Tripartiete akkoord De uitwerkingen van het Tripartiete akkoord staat als volledige herbezetting opgenomen. De uitkomsten van het overleg hierover met werkgevers, werknemers en vakbonden bepalen de uiteindelijke inzet. Proces Het onderzoek naar mogelijkheden voor de uitwerking van het Tripartiete akkoord loopt tot medio april Afspraken over de uitwerking van het Tripartiete akkoord worden in de AB vergadering van 23 april 2014 bestuurlijk gemaakt. De uitkomst kan van invloed zijn op de begroting. 9. Administratieve ondersteuning / management en organisatie De inzet hiervoor is conform bestuurlijke afspraken. Het Eigen Vermogen is opgebouwd vanuit de middelen die de oude SwV s (basisbedrag + Rebound) en de REC s gezamenlijk bij aanvang van de bekostiging van het nieuwe SwV Passend Onderwijs (1-8-14) inbrengen. Met de omliggende samenwerkingsverbanden hebben we de volgende afspraken gemaakt: 1. Voorlopig maken we geen aparte/andere bekostigingsafspraken voor leerlingen die zijn aangewezen op een ondersteuningsaanbod, anders dan wettelijk is vastgelegd binnen de wet Passend Onderwijs. 2. We monitoren de leerlingstromen in de samenwerkingsverbanden op de herkomst van woonplaats en school. M.b.t. deze monitor maken we onderlinge afspraken zodat de cijfers vergelijkbaar zijn. De monitor beschouwt de aantallen en de middelen die er mee gemoeid zijn. 3. Evaluatie van de leerlingstromen moeten duidelijk maken of er nadere afspraken gemaakt moeten worden. 28

29 5 Samenwerken met derden 5.1 Inleiding Informatie In dit hoofdstuk worden de hoofdlijnen geschetst voor de verbinding met de externe partners. Eveneens in dit hoofdstuk aandacht voor het Op Overeenstemming Gericht Overleg (OOGO) over het ondersteuningsplan (OP). Onder externe partners verstaan we in deze notitie: 1 De provincie. Bestuurders en ambtenaren verantwoordelijk voor het domein Jeugd/Onderwijs (tot 1 januari 2015). 2 Gemeenten. De bestuurders en ambtenaren van de gemeenten waar onze leerlingen wonen die verantwoordelijk zijn voor het domein Jeugd/Onderwijs. 3 Onderwijspartners. De partners in de sectoren po/so-v(s)o-mbo in onze omgeving die niet in ons SwV zitten. 4 Andere SwV s. Op landelijk niveau maar met name gericht op regionaal niveau waarin afstemming wordt gezocht met de omliggende SwV s Passend Onderwijs PO en VO. 5 Ministerie van OCW. 6 De zorgaanbieders die verantwoordelijk voor en uitvoerend zijn bij de hulp aan onze leerlingen. 7 Overigen In dit geval specifiek de Regionale Verwijzingscommissie (RVC) voor lwoo/pro (naar verwachting tot 1 november 2015). Voor de samenhang in het beleid is het van belang dat er bestuurlijke dekking is voor het beleid en de maatregelen die daaruit voortvloeien. Daarnaast is het van belang dat voor de vorming van beleid en implementatie van de maatregelen structureel overleg is met en tussen: bestuur; medezeggenschapsraden; management; zorgcoördinatoren; personeel. De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor deze samenhang ligt bij de schoolbestuurders als bestuurders van de eigen school/scholen en als bestuurders van het SwV. De dagelijkse leiding van het SwV speelt bij het informeren over en het voorbereiden en uitvoeren van het beleid een belangrijke coördinerende rol. 5.2 Visie/Uitgangspunten Visie / beleid Het SwV Passend Onderwijs VO zet in op de volgende onderdelen. 1 Een goede verbinding met de gemeentelijke en provinciale partners in onze regio. Daarbij gaan we uit van de bestaande structuren en netwerken. We streven naar eenvoud in het overleg. Afspraken met gemeenten worden bij voorkeur gemaakt vanuit het provinciaal afstemmingsoverleg gemeentenonderwijs. 2 Samenhang in het beleid ten aanzien van ondersteuning tussen de diverse partners binnen het onderwijs in de regio. Daarbij gaan we uit van de bestaande structuren en netwerken; 3 Afstemming met de zorgaanbieders in de regio via samenwerking met de gemeenten. Daarbij gaan we uit van de bestaande structuren en netwerken. 4 Samenhangend beleid tussen SwV s op regionaal en landelijk niveau. Daarbij gaan we uit van de bestaande structuren en netwerken. 5 Samenhang in het eigen SwV tussen ontwikkeling en implementatie/uitvoering van het beleid. 29

30 6 OOGO voor het ondersteuningsplan met de gemeenten Groningen, Haren, Ten Boer en Tynaarlo (voor de regio rondom de plaats Zuidlaren). Dit is een wettelijke verplichting. 5.3 Samenwerking gemeenten/provincie en onderwijs Beleid - wettelijk Bij de invoering van het Passend Onderwijs is er voor het onderwijs zorgplicht ontstaan en de gemeenten krijgen door de decentralisatie van de jeugdzorg de verantwoordelijkheid voor alle hulp en zorg voor de jeugd en ouders, zowel bestuurlijk als financieel. Afstemming moet plaatsvinden om de juiste zorg te bieden. Het SwV Passend Onderwijs VO zet in op een goede verbinding met de gemeentelijke en provinciale partners in onze regio m.b.t. met betrekking tot de aansluiting van de domeinen Jeugd en Onderwijs. We nemen als SwV deel aan periodiek overleg om deze verbinding in stand te houden. We gaan daarbij uit van 1 een netwerk op regionaal niveau voor het OOGO; 2 een netwerk op provinciaal niveau. Het laatstgenoemde is het afstemmingsoverleg Gemeenten en Onderwijs (AGO), waarin we zowel bestuurlijk als ambtelijk zijn vertegenwoordigd. In het AGO nemen vertegenwoordigend plaats: alle SwV s PO en VO, alle gemeenten, het MBO, cluster 1 en 2. Voor het AGO is een beleidsnotitie gemaakt waaraan het SwV medewerking en bestuurlijke instemming heeft verleend. Voor de geïnteresseerde lezer is deze notitie beschikbaar. Uitwerking/toelichting De wetgeving rondom Passend Onderwijs geeft de verplichting tot en de concept Jeugdwet vraagt om afstemming, het zogenoemde Op Overeenstemming Gericht Overleg (OOGO). Als SwV vinden we een provinciale benadering belangrijk omdat de leerlingen uit gemeenten in de hele provincie (en ook Noord- en Midden Drenthe) komen. Voor de vo-scholen is het lastig om met al deze gemeenten het overleg te voeren, dan wel in te spelen op de diversiteit in beleid van de gemeenten. Voor het OOGO gaan we uit van de regio Groningen, Haren, Ten Boer en Tynaarlo (de plaats Zuidlaren en omgeving) afgekort GHTBZ. Ter voorbereiding is er een ambtelijk overleg ingesteld. In het OOGO en in het afstemmingsoverleg Gemeenten en Onderwijs is aandacht voor de volgende thema s: 1 samenhangende onderwijs-, ondersteunings- en hulpstructuur voor jongeren (preventie, signalering, beoordeling, toewijzing ondersteuning en hulpaanbod); 2 overgangen voorschools-po/so-vo/vso-mbo (of hbo); 3 consequenties van Passend Onderwijs voor leerlingenvervoer; 4 consequenties van Passend Onderwijs voor onderwijshuisvesting; 5 tegengaan voortijdig schoolverlaten en aanpak thuiszitters; 6 aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt vo/vso en mbo. Zie bijlage 12 voor een inhoudelijke uitwerking van bovenstaande thema s vanuit de kernvragen: Wat heeft het onderwijs van de gemeenten nodig? Wat hebben gemeenten nodig van het onderwijs? Welke ontwikkelopgaven kunnen we hiervoor benoemen? De thema s staan ook in het AGO op de agenda. Bijlage 12 vormt de leidraad voor het OOGO over het ondersteuningsplan. Het eerste OOGO is gevoerd op 23 januari 2014 en heeft tot overeenstemming geleid. Visie Samenvattend is door de gemeenten en het onderwijs in het AGO op provinciaal niveau de onderstaande visie geformuleerd. Als SwV hebben we die visie gedeeld 1 Gemeenten en onderwijs willen samenwerken bij de ontwikkeling, implementatie en uitvoering van het Passend Onderwijs en de decentralisatie Jeugdzorg. Daarvoor hebben we afstemmingsoverleg op lokaal, regionaal en provinciebreed niveau waarbij we ook over de provinciegrenzen heen afstemming zoeken. 30

31 2 Het onderwijs is een onmisbare schakel in het tijdig opsporen van problemen en de aanpak daarvan; de school wordt gezien als een belangrijke plek om problemen vroeg te signaleren, zodat snel en adequaat (lichte) zorg en ondersteuning verleend kan worden en problemen niet escaleren. De school is vindplaats, maar de aanpak voor het oplossen van de problemen hoeft niet noodzakelijkerwijs in het onderwijs plaats te vinden. Wanneer er in het gezin en/of de leefomgeving een probleem wordt gesignaleerd, zal daar waar dat nodig is de school worden geïnformeerd, geraadpleegd dan wel betrokken bij de afstemming van de hulpverlening. 3 We willen jeugdigen een goede start bieden, overdracht en overgangen goed regelen, problemen en uitval zoveel mogelijk voorkomen en daar waar nodig adequate ondersteuning bieden in en rond de scholen, het gezin en leefomgeving. 4 Voor het in enige vorm indiceren of toegankelijk maken van de zwaardere voorzieningen, is het belangrijk dat ouders en/of hun kinderen eenduidig worden bediend en dat onderwijs en gemeenten samenwerken. 5 Voor leerlingen waarbij de problematiek dermate complex en ernstig is dat de pedagogische civil society ontoereikende mogelijkheden biedt en dus zijn aangewezen op zware zorg, maken gemeenten op regionaal of bovenregionaal afspraken over de beschikbaarheid en toegankelijkheid van deze zware ondersteuning. Bestaande samenwerkingsrelaties tussen (voortgezet) speciaal onderwijs en hulpverlening (ontstaan op basis van noodzakelijke deskundigheid) worden daarbij waar mogelijk gerespecteerd. 6 We streven naar een compacte en overzichtelijke overlegstructuur waar provinciebreed tussen gemeenten en onderwijs op beleidsmatige hoofdlijnen overleg wordt gevoerd, afstemming wordt gezocht en kaders voor het beleid worden ontwikkeld. Bij het ontwikkelen van (kader)beleid wordt gekeken of het provinciale niveau wenselijk is, of dat het lokaal/regionaal kan worden ingestoken. De weging op welk niveau dit moet gebeuren, moet geschieden in de afstemming tussen gemeenten en onderwijs. Regionale ervaringen worden benut en waar mogelijk streven we naar provinciale eenduidigheid. 5.4 Samenwerking met de overige onderwijspartners Beleid Het SwV zet in op samenhang in het beleid ten aanzien van ondersteuning tussen de diverse partners binnen het onderwijs in de regio. Daarbij gaan we uit van de bestaande structuren en netwerken en de vorming van een nieuwe overlegstructuur. Uitwerking/toelichting We zetten in op de vorming van een, nog niet bestaande, overlegstructuur tussen po/so-v(s)o-mbo op provinciaal niveau. Op gemeentelijk niveau wordt er overleg gevoerd binnen OOGO-structuren. Het onderwijs wordt op provinciaal niveau regelmatig aangesproken op vertegenwoordigend overleg. We zitten regelmatig als afzonderlijke partners bij diverse overlegstructuren. Als onderwijspartners zelf hebben we geen overlegstructuur zonder dat daarbij andere partners zitten. Het kan voor de toekomst in het kader van Passend Onderwijs en de transitie in de jeugdzorg van belang zijn dit overleg op provinciaal niveau wel te voeren. Dit overleg zou op bestuurlijk niveau één of twee keer per jaar moeten plaatsvinden. Het is hierbij optioneel om de agenda uit te breiden naar algemeen/breed bestuurlijk overleg Samenwerking en afstemming met cluster 1 en 2 Informatie Samenwerking met cluster 1 (visuele handicap) Wanneer leraren, ouders of andere verwijzers vermoeden dat een kind of jongere een visuele beperking heeft, kunnen de ouders hun kind aanmelden bij Visio of Bartiméus (Bartiméus infolijn: of Visio Cliëntservicebureau: ). Contactpersoon voor ons samenwerkingsverband is: Mariëlle Jongsma, ambulant onderwijskundig begeleider ( , mariellejongsma@visio.org). Ook scholen of 31

32 SwV s kunnen leerlingen aanmelden als zij daarvoor toestemming hebben van de ouders. Na aanmelding worden de medische gegevens, waaronder de oogheelkundige gegevens, opgevraagd en worden er zo nodig gedurende één of meerdere dagen onderzoeken uitgevoerd, zoals visueel functieonderzoek, psychologisch onderzoek en pedagogisch en/of didactisch onderzoek. Op grond van de resultaten van dit onderzoek beoordeelt de Commissie van Onderzoek van de betreffende onderwijsinstelling of het kind op basis van de landelijke toelatingscriteria recht heeft op ambulante onderwijskundige begeleiding of op onderwijs van een onderwijsinstelling voor leerlingen met een visuele beperking. Wanneer het kind/de jongere toelaatbaar is, wordt in afstemming met de ouders en (indien aan de orde) de reguliere school een passend arrangement samengesteld: ambulante onderwijskundige begeleiding op een reguliere school, ieder arrangement wordt op maat ingevuld op basis van de behoeften en ondersteuningsvragen van de betreffende leerling. (voortgezet) speciaal onderwijs bij een onderwijsinstelling voor leerlingen met een visuele beperking. Informatie Samenwerking cluster 2 (auditieve handicap, spraaktaalstoornis) De instellingen van cluster 2 hebben vanaf 1 augustus 2014 ondersteuningsplicht. De overheid heeft bepaald dat cluster 2 niet tot de SwV s gaat behoren maar een landelijke positie heeft. Cluster 2 is verantwoordelijk voor het leveren van expertise aan de leerlingen die meer ondersteuning nodig hebben dan het regulier onderwijs kan bieden en voor die leerlingen die toelaatbaar zijn tot een instelling van cluster 2. Voor leerlingen met een auditieve en/of communicatieve beperking (doof, slechthorend en/of ernstige spraaktaalmoeilijkheden), waarbij de ondersteuningsbehoefte de zorgplichtmogelijkheden overstijgt, werken het SwV en de scholen binnen het SwV samen met de Stichting Kentalis Onderwijs, gevestigd aan de Rijksstraatweg 63, 9752 AC te Haren ( In deze samenwerking zijn er afspraken gemaakt over (voor een verdere toelichting zie bijlage 13): basisondersteuning; extra ondersteuning binnen het regulier onderwijs; inzet menskracht en middelen; overgangsregeling; verwijzing en plaatsing; expertise-overdracht Samenwerking met het mbo Informatie Voor het mbo is het van belang dat in het vo gewerkt wordt aan het managen van verwachtingen van de opleiding en het beroep. En dat er naartoe wordt gewerkt dat jongeren op het vmbo- en havo-onderwijs in reële kansen over opleiding en arbeidsmarktperspectief gaan denken. Het gaat hierbij om vragen als: past de gekozen beroepsrichting wel bij jouw mogelijkheden? En zo nee, is het met ondersteuning passend te maken en/of is er nooit een kans om aan het werk te komen in een reguliere baan in de gekozen beroepsrichting? Dit vraagt om een fundamentelere visie op loopbaanbegeleiding (LOB) in vo en mbo, waarin de accenten liggen op: Wat kun je goed? Wat kun je niet of minder en waarmee is dat eventueel te compenseren? Als er geen compensatie mogelijk is, wat heeft dat voor consequenties voor je beroepskeuze? Wat het vo van het mbo mag verwachten, is een lijst met de opleidingen en de competenties die daar op de eerste of tweede plaats staan. Zo wordt inzichtelijk gemaakt dat jongeren met (grote) beperkingen juist op die competentiegebieden geen/minder diploma- en/of arbeidsmarktperspectief hebben. Vo en mbo werken gezamenlijk aan de perspectieven (of, indien noodzakelijk, de bijstelling ervan) van de jongeren. Het is daarbij van belang om gezamenlijk planmatig programma s in het vo te ontwikkelen. De ambtelijke werkgroep vo-mbo op provinciaal niveau willen we derhalve voortzetten. In de provincie is verder op 32

33 bestuurlijk vlak samenwerking via het voortijdig schoolverlaten-convenant (VSV-convenant, expireert in 2016) en er is een bestuurlijk platform actief voor vo-mbo. Binnen Passend Onderwijs willen we vo-scholen en mboscholen laten aansluiten op: wat is reguliere begeleiding, wat is extra begeleiding/arrangementen en waar zien wij kansrijke diploma- en arbeidsmarktperspectieven voor de leerlingen? Beleid We werken met het mbo samen in de werkgroep vo-mbo, in de Werkgroep Indiceren Groningen (WIG) en in het AGO, allen op provinciaal niveau. Zie hiervoor bijlage Samenwerking met zorgaanbieders Beleid / proces Het SwV Passend Onderwijs VO zet in op afstemming met de zorgaanbieders in de regio via en i.s.m. de gemeenten op provinciaal niveau. De samenwerking zal vanaf (start nieuwe Jeugdwet) vorm krijgen. Uitwerking/toelichting Deze samenwerking vindt plaats door periodiek bestuurlijk overleg tussen de zorgaanbieders, de gemeenten/provincie en het onderwijs op provinciaal niveau. De wens is dit overleg te verbinden met het bestaande provinciaal Afstemmingsoverleg Zorg voor de Jeugd. Dit overleg vindt nu nog niet plaats. Wij vinden het van belang dit overleg tot stand wordt gebracht. De zorgaanbieders zijn de uitvoerders van zorgverlening aan de leerlingen. In de transitie van de zorg voor de jeugd in Nederland, vindt er decentralisatie plaats van alle jeugdzorg. De gemeente wordt verantwoordelijk in de toeleiding naar de zorg die door de zorgaanbieders wordt verleend. We willen als onderwijs goed zicht houden op deze transitie en de gevolgen daarvan voor onze leerlingen. We willen daarbij ook de dialoog tot stand brengen wat de scheiding is tussen de ondersteuning die de school biedt en de zorg die via de gemeente wordt aangeboden door de zorgaanbieders. 5.6 Samenwerking met andere samenwerkingsverbanden Beleid / proces Het SwV Passend Onderwijs VO zet in op samenhangend beleid tussen SwV s op regionaal en landelijk niveau. We zetten in op periodiek overleg met deze SwV s. Toelichting Veel leerlingen (40%) op de scholen in ons SwV, komen uit gemeenten die in die regio s van het SwV Passend Onderwijs van de provincie Groningen, Noord- en Midden-Drenthe en Noordoost-Friesland liggen. Voor de samenhang in beleid en een dekkend ondersteuningsaanbod, is samenwerking met deze twee omliggende SwV s van belang. Besturen en dagelijkse leiding nemen kennis van beleid vanuit deze twee regio s en dragen zorg voor afstemming in beleid. Om kennis te nemen van landelijk beleid binnen de SwV s verbinden we ons aan het platform voor SwV s in Nederland. De dagelijkse leiding van het SwV is lid en deelnemer aan dit overleg. De Vereniging Landelijk Platform Samenwerkingsverbanden VO wordt kortweg aangeduid met: 'Het Landelijk Platform SWV-VO' Samenwerking met SwV VO Ommelanden Beleid / proces Beide SwV s hebben de intentie uitgesproken om bestuurlijk samen te gaan vanaf 1 augustus Tot die tijd zullen afvaardigingen van de besturen in samenwerking met het projectmanagement van beide SwV s periodiek gezamenlijk bijeenkomen voor nadere afstemming. 33

34 5.6.2 Samenwerking met de samenwerkingsverbanden primair onderwijs Informatie We hebben in onze regio voornamelijk te maken met twee SwV s Primair Onderwijs. Dit zijn: SwV Passend Onderwijs PO het SwV voor scholen in de provincie Groningen en Noordenveld; SwV Passend Onderwijs PO het SwV voor scholen in Noord- en Midden-Drenthe. Thema s die we met het primair onderwijs willen afstemmen zijn: 1 Afstemming in de keten so/po-vso/vo op thema s als: a. ontwikkelingsperspectief (OPP); b. doorstroom; c. ondersteuningsprofielen; d. regionale samenhang. 2 afstemming en verbinding van de Commissie van Advies (CvA) en expertiseteams. Beleid / proces We werken samen in een werkgroep po-vo, Samen Over genaamd (voor de regio Groningen-Haren-Ten Boer- Zuidlaren), de WIG en het AGO (provinciaal niveau) en het overleg tussen de projectmanagers PO en VO in Groningen en Noord- en Midden-Drenthe. We werken daarin aan afstemming en afspraken op beleidsniveau. Uitgangspunten voor de integrale aanpak po-vo in de regio zijn: a wij zetten in op gezamenlijk beleid en verbetering van het proces van de transitie (toelatingsbeleid); b wij zetten in op professionalisering van het advies (Plaatsingswijzer); c wij willen het jaarlijkse proces van de transitie monitoren en de schoolloopbaan van de individuele leerling kunnen volgen (Intergrip); d wij willen de overdracht van gegevens automatiseren (OSO- overstap service onderwijs). Het vastgestelde toelatingsbeleid en de notitie integrale aanpak po-vo is op aanvraag beschikbaar. De belangrijkste punten van dit beleid vindt u in bijlage Samenwerking overigen Informatie Hier wordt specifiek de Regionale VerwijzingsCommissie voor lwoo/pro bedoeld, de RVC. Deze commissie is een door de overheid ingesteld onafhankelijk orgaan dat de beschikkingen afgeeft voor lwoo/pro. De contacten verlopen voornamelijk op het niveau van de directe werkvloer en in de oude SwV s via de coördinatoren. Ontegenzeggelijk is ook vanuit bestuurlijk oogpunt de relatie met de RVC de komende jaren belangrijk. De RVC wordt tot 1 november 2015 gecontinueerd. Per 1 augustus 2015 worden de middelen voor lwoo/pro en de beschikkingen bij de Swv s ondergebracht en de RVC wordt naar verwachting per 1 november 2015 opgeheven. Beleid De contacten met de RVC worden tot opheffing van de RVC gecontinueerd door de dagelijkse leiding van het SwV. 34

35 6 Informeren ouders, bemiddeling (en medezeggenschap) 6.1 Inleiding In dit hoofdstuk gaan we nader in op medezeggenschap binnen ons SwV. In dit hoofdstuk aandacht voor de specifieke rol van ouders/leerlingen en docenten bij medezeggenschap en de informatievoorziening naar deze doelgroepen toe. 6.2 Ouders & leerlingen Informatie In ons SwV is één van de uitgangspunten dat we het SwV inhoudelijk willen vormgegeven in samenspraak met ouders/leerlingen (en personeel). Ouders hebben op verschillende fronten invloed en inbreng. Op tal van plaatsen wordt in de wet passend onderwijs aandacht besteed aan de rol en de positie van ouders. In ieder geval komt dat in de volgende artikelen aan de orde: in het ondersteuningsplan opnemen hoe ouders geïnformeerd worden over ondersteuningsmogelijkheden (artikel 17a, lid 8f); op overeenstemming gericht overleg met ouders van leerlingen met ondersteuningsplan en de jaarlijkse evaluatie met ouders (artikel 26, lid 1); aanmelding en toelating van leerlingen en de positie van ouders (artikel 27, lid 2a en verder); tijdelijk geschillencommissie toelating en verwijdering bij geschil tussen ouders en het bevoegd gezag (artikel 27c, lid 2); het samenwerkingsverband verstrekt van elk advies over de ondersteuningsbehoefte van een leerling als bedoeld in het veertiende lid, afschrift aan de ouders (art.17a, lid 15); ouders in de medezeggenschapsraad hebben adviesrecht met betrekking tot het schoolondersteuningsprofiel; ouders in de ondersteuningsplanraad hebben instemmingsrecht ten aanzien van het ondersteuningsplan (wet medezeggenschap op scholen). 6.3 Personeel Informatie Wat hierboven geldt voor ouders, geldt ook voor personeel. Het SwV is van ons samen. Betrokkenheid van personeel zien we op vele fronten terug. In de aanloop naar Passend Onderwijs hebben personeelsleden in verschillende werkgroepen binnen de projectstructuur geparticipeerd. Na continueren we diverse werkgroepen. Op het niveau van de school hebben personeelsleden invloed via de MR op het ondersteuningsprofiel van de school of de locatie. Ook in het traject van aanvragen van een arrangement of een TLV hebben docenten een belangrijke rol. Het personeel is vertegenwoordigd in de ondersteuningsplanraad (OPR). 6.4 Communicatie Beleid Een belangrijk communicatiekanaal vanuit het SwV is het contact via de scholen. Voor ouders en leerlingen is het SwV een lastig te doorgronden construct. De school waar de leerling dagelijks onderwijs volgt, is dat niet. Vandaar dat we sterk inzetten op communicatie via de scholen binnen ons SwV. Minimaal één keer per jaar (en zo nodig vaker) geven we een SwV-nieuwsbrief uit: één voor professionals binnen de scholen en één voor ouders/externe contacten. Als SwV maken we ook gebruik van een website. Op is een portal te vinden dat doorlinkt naar de drie verbanden in de provincie Groningen: twee voor vo en één voor po. Ons verband is te vinden door te klikken op Hierop vinden gemeenten, ouders/leerlingen en professionals informatie en downloads specifiek voor ons SwV. 35

36 Om geschillen te voorkomen en te helpen bij het oplossen ervan, is er een nieuwe website met informatie over geschillen in het passend onderwijs. Deze website is mede mogelijk gemaakt door het ministerie van OCW, de PO-Raad en de VO-raad. We maken in de communicatie actief gebruik van een In de infovoorziening en de communicatie gaan we mogelijk gebruikmaken van een centraal informatiepunt voor ouders en professionals. Hier wordt op dit moment nadere invulling aan gegeven door de drie samenwerkingsverbanden in de provincie Groningen. Eerste focus zal liggen op het traject van aanvragen van toelaatbaarheidsverklaringen bij de Commissie van Advies. Relevante basisinformatie voor ouders/leerlingen en professionals over extra ondersteuningsmogelijkheden is te vinden in bijlage 16 en op onze website. Beleid / product / proces Binnen het SwV willen we een centraal informatiepunt voor ouders en professionals (scholen, gemeenten, zorginstellingen). De taken van een dergelijk centraal informatiepunt zouden onder andere kunnen zijn: (mede) beheren en onderhouden van de website; (mede) beheren van het twitteraccount; helpdesk voor telefonische vragen en vragen via de mail aangaande extra ondersteuning; bijdragen aan de uitgave van nieuwsbrieven vanuit het SwV voor verschillende doelgroepen; (mede) bijdragen aan voorlichtingen en presentaties vanuit het SwV. Eén en ander is in januari 2014 nader uitgewerkt in een notitie die bestuurlijk is bekrachtigd in het AB van 5 februari Deze uitwerkingsnotitie is voor de geïnteresseerde lezer beschikbaar. We willen bezien in hoeverre we kunnen aansluiten bij en gebruik kunnen maken van beschikbare expertise vanuit cluster 3 en 4, mede in relatie tot de uitvoering van het tripartiete akkoord. Het streven is het informatiepunt in te richten met de omliggende samenwerkingsverbanden po en vo in de provincie Groningen. We koersen op inrichten voor Bemiddeling Zie voor de geschillenregelingen &

37 7 Kwaliteitszorg 7.1 Inleiding In dit hoofdstuk beschrijven we het kader voor de kwaliteitszorg van het nieuwe SwV Passend Onderwijs VO 20.01, inclusief de inrichting van het systeem en de cyclus. Het geheel van de inrichting van de kwaliteitszorg is proces dat in vorm moet krijgen. 7.2 Inrichting systeem en cyclus van kwaliteitszorg Informatie Kwaliteitszorg omschrijven we als het totaal van activiteiten, procedures en instrumenten, die bedoeld zijn om op een permanente, systematische en cyclische wijze de kwaliteit van het SwV te bepalen, te bewaken, te borgen en te verbeteren. Hierbij zijn de volgende vijf vragen voor kwaliteitszorg de leidraad: Doen we de goede dingen? Doen we de dingen goed? Hoe weten we dat? Vinden anderen dat ook? Wat doen we met die kennis en informatie? Cyclus kwaliteitszorg SWV VO Missie,visie en ambities & strategisch beleid samenwerkingsverband Wat doen we met die kennis? Plan' doelstellingen plannen Doen we de goede dingen? Act bijstellen verbeteren 'Do' uitvoering van plan Wat vinden anderen daarvan? Check zelfevaluatie Doen we de dingen goed, hoe weten we dat? auditing Figuur 7.1 Kwaliteitszorgcyclus (naar Hofmans & Heegsma) 7.3 Eisen aan de kwaliteitszorg Beleid Ten behoeve van het kader hebben we een aantal eisen geformuleerd. Goede kwaliteitszorg moet daarbij aan de volgende voorwaarden voldoen. a Focus op primaire proces Het primaire proces staat centraal. Het primaire proces is het onderwijs en meer specifiek de ondersteuning van alle leerlingen, maar in het bijzonder aan leerlingen die aangewezen zijn op een orthopedagogische en orthodidactische benadering. Dit sluit aan bij onze visie dat kwaliteit van onderwijs de belangrijkste pijler 37

38 vormt van Passend Onderwijs. Het gaat daarbij onder andere om een betere toerusting van docenten bij het kunnen omgaan met verschillen tussen leerlingen. b Doelen van kwaliteitszorg Bij kwaliteitszorg gaat het steeds om drie doelen, die alledrie in verschillende fasen aan de orde komen: 1 het afleggen van verantwoording naar buiten toe ( accountability ); 2 de verdere verbetering van de school en het samenwerkingsverband (SwV) zelf ( improvement ); 3 het borgen van die verbetering. c PDCA-cyclus Kwaliteitszorg draait in de kern om de ontwikkeling van het SwV tot een lerende organisatie. Het gaat er daarbij om zoveel mogelijk samen de gewenste kwaliteit van activiteiten zo concreet mogelijk te benoemen, de uitvoering in de gaten te houden en samen na te gaan in hoeverre de gewenste kwaliteit is bereikt. Is dat het geval, dan moet de kwaliteit worden geborgd. Is dat niet het geval, dan moet de kwaliteit worden verbeterd tot die aan de norm voldoet. Deze vier fasen in de cyclus worden aangeduid met de term PDCAcirkel (Deming): Plan - Do - Check Act. Figuur 7.2 De PDCA-cyclus van Deming d Drie succesfactoren Goede kwaliteitszorg voldoet aan de volgende drie succesfactoren. Kwaliteitszorg is: doelgericht: men weet op welke doelen men met kwaliteitszorg mikt: verantwoorden, verbeteren en/of borgen; systematisch: is ingericht volgens een meerjaren (kwaliteits)beleidsplan, waarin de organisatie, activiteiten en de kosten zijn vastgelegd; integraal: richt zich op verschillende beleidsterreinen en de samenhang daartussen. Daarnaast worden alle geledingen betrokken en wordt er gebruikgemaakt van een gevarieerd instrumentarium. e Zelfevaluatie & audits Proces Een belangrijke fase binnen de kwaliteitszorg is de zelfevaluatie (de checkfase in de cyclus). Het is een onderdeel van kwaliteitszorg en levert antwoord op de vraag: doen we de dingen goed en hoe weten we dat? Alleen zelfevaluatie is echter niet voldoende. Het is goed wanneer de zelfevaluatie beoordeeld wordt door personen van buiten het SwV. Die externe oordelen kunnen worden gegeven door deskundigen en/of 'critical friends'. 38

39 7.4 Evaluatiegegevens (kwalitatief & kwantitatief) Proces De exacte uitwerking van de kwaliteitszorg moet deels nog nader vorm krijgen. In elk geval willen we hierbij vorm en inhoud nader onderzoeken van: tevredenheidsonderzoeken, opbrengsten, monitor thuiszitters & VSV en spreiding en doorstroom van het onderwijs. Deze thema s sporen met het toezichtkader van de onderwijsinspectie. Eind komend schooljaar dient er een meer uitgewerkte kwaliteitskalender voor het samenwerkingsverband beschikbaar te zijn die het schooljaar daarna uitgevoerd gaat worden Tevredenheidsonderzoeken Proces Op termijn willen we de tevredenheid gaan meten van gebruikers van het SwV: bijv. onder management scholen, zorgcoördinatoren/orthopedagogen, leerkrachten en ouders. We hebben hier nu fragmentarisch zicht op, bijv. door enquêtes Intergrip en overgang PO-VO en bijeenkomsten voor medezeggenschap. Dit moet nader uitgewerkt worden in een structurele kwaliteitskalender Opbrengsten van het onderwijs Proces Opbrengsten en basisarrangementen brengen we in beeld met de kwaliteitskaarten van de vo-scholen en via Vensters voor Verantwoording. Dit moet nader uitgewerkt worden Thuiszitters & VSV Beleid De monitor thuiszitters en de coördinatie voor de opvang van thuiszitters willen we via de Rebound laten verlopen. In de uitwerking van de nieuwe Rebound zal dit worden vormgegeven. De conceptplannen hiervoor zijn inmiddels beschikbaar. Zie ook bijlage 18 voor de verdere uitwerking en de monitor thuiszitters die is uitgevoerd Spreiding en doorstroom van het onderwijs Proces Via BRON kunnen we straks alle leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte traceren. Doorstroomgegevens op basis van rendement vo (kwaliteitskaart vo, ook het instrument Intergrip kan hierbij ondersteuning bieden (volgen van de schoolloopbaan van leerlingen voor een periode van drie jaren). Dit moet nader uitgewerkt worden. 39

40 Bijlagen Bijlage 1 Lijst met afkortingen en begrippen Passend Onderwijs Kernbegrippen Passend Onderwijs (PaOn) Het zorgdragen voor een passend onderwijsaanbod aan zowel leerlingen die extra zorg nodig hebben als leerlingen die dit niet nodig hebben. De kwaliteit van het onderwijs is zo hoog mogelijk. Opbrengstgericht werken en passend onderwijs vormen twee hoofdaspecten van kwaliteit van onderwijs: het onderwijs is voor alle leerlingen passend én opbrengstgericht. Hiermee krijgt ieder kind de kans op de beste ontwikkeling. De Wet op het passend onderwijs wordt op 1 augustus 2014 van kracht, en richt zich op basisonderwijs, speciaal onderwijs, voortgezet (speciaal) onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Samenwerkingsverband (SwV) Scholen gaan samenwerken in regionaal ingedeelde en door de minister bepaalde samenwerkingsverbanden. Er komen ongeveer 150 samenwerkingsverbanden, 75 voor het primair en 76 voor het voortgezet onderwijs. Samenwerkingsverbanden worden een privaatrechtelijk rechtspersoon zonder winstoogmerk (stichting, vereniging, coöperatie) en statutair vastgelegd. In het samenwerkingsverband maken de scholen onder meer afspraken over welke begeleiding in de reguliere scholen kan worden geboden, welke kinderen geplaatst kunnen worden in het (voortgezet) speciaal onderwijs en over de verdeling van de ondersteuningsmiddelen. Groningen kent drie samenwerkingsverbanden: SwV PO 2.01 (Primair Onderwijs) voor de hele provincie en Noordenveld; SwV VO (Voortgezet Onderwijs) voor de stad Groningen, Haren, Ten Boer en Zuidlaren e.o.; SwV VO (Voortgezet Onderwijs) voor de rest van de provincie (Ommelanden) en Noordenveld. Ondersteuningsplan Binnen het samenwerkingsverband maken de besturen met elkaar afspraken over de manier waarop alle leerlingen in het samenwerkingsverband zo goed mogelijk de passende ondersteuning kunnen krijgen die zij nodig hebben. Deze afspraken worden vastgelegd in het ondersteuningsplan. Ondersteuningsplanraad (OPR) De ondersteuningsplanraad is de medezeggenschapsraad van het samenwerkingsverband. De belangrijkste taak van deze raad is instemming te verlenen aan het ondersteuningsplan. De ondersteuningsplanraad bestaat voor de helft uit personeel en voor de helft uit ouders (en leerlingen). De leden van de ondersteuningsplanraad worden afgevaardigd door de leden van de MR-en van de scholen in het samenwerkingsverband. Ondersteuningsprofiel Iedere school stelt een ondersteuningsprofiel op. In dit profiel beschrijft de school welke ondersteuning de school kan bieden en hoe deze ondersteuning is georganiseerd. De medezeggenschapsraad van de school heeft adviesrecht op het vaststellen van het ondersteuningsprofiel. Alle ondersteuningsprofielen van de scholen in het samenwerkingsverband samen zorgen voor een dekkend aanbod zodat alle leerlingen passend onderwijs kunnen krijgen. Ontwikkelingsperspectief (OPP) Met een ontwikkelingsperspectief maakt de school een voorspelling over het verwachte uitstroomniveau in het voortgezet onderwijs. Het ontwikkelingsperspectief is sturend voor het aanbod dat de school de leerling biedt en bevat handvatten voor de planning van het onderwijs. De school stelt een ontwikkelingsperspectief op voor leerlingen die extra ondersteuning op school nodig hebben in het reguliere onderwijs en voor alle 40

41 leerlingen in het speciaal onderwijs. De school heeft hierover overleg met de ouders. Dit overleg is erop gericht dat ouders en school en samen eens zijn over het ontwikkelingsperspectief. In het nieuwe onderwijsstelsel (passend onderwijs) vervangt het ontwikkelingsperspectief het handelingsplan. Voor de leerling met een extra ondersteuningsaanbod wordt wettelijk verplicht een OPP gemaakt. Op overeenstemming gericht overleg (OOGO) Het bestuur van het samenwerkingsverband overlegt met alle gemeenten in het samenwerkingsverband over het ondersteuningsplan. Dit op overeenstemming gericht overleg heeft betrekking op de inhoud van het ondersteuningsplan, de ondersteuning aan leerlingen en de aansluiting op de jeugdzorg. Arrangement - Het geheel aan pedagogische, didactische en specialistische handelingen die de school, binnen een bepaalde organisatorische context en eventueel in samenwerking met derden, uitvoert met het doel de ontwikkeling van de leerling te optimaliseren. Basisondersteuning Dit is de door het samenwerkingsverband afgesproken onderwijszorg die een school aan alle leerlingen moet kunnen bieden. De basisondersteuning wordt vastgelegd in het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband. De basisondersteuning is niet landelijk vastgesteld; samenwerkingsverbanden bepalen zelf het niveau van basisondersteuning die de scholen binnen het samenwerkingsverband bieden. De basisondersteuning kan dus verschillen per regio. De kwaliteit van de basisondersteuning moet voldoen aan door de onderwijsinspectie vastgestelde normen. De definitie van basisondersteuning is als volgt omschreven: 'het door het samenwerkingsverband afgesproken geheel van preventieve en curatieve interventies die binnen de ondersteuningsstructuur van de school planmatig en op een overeengekomen kwaliteitsniveau, eventueel in samenwerking met ketenpartners, worden uitgevoerd'. Clusteronderwijs De scholen voor speciaal onderwijs zijn verdeeld in vier clusters. Cluster 1: scholen voor visueel gehandicapte kinderen en visueel gehandicapte kinderen met een meervoudige beperking. Cluster 2: scholen voor dove en slechthorende kinderen en kinderen met ernstige spraakmoeilijkheden, mogelijkerwijs in combinatie met een andere handicap. Cluster 3: scholen voor leerlingen met verstandelijke (ZML) en/of lichamelijke beperkingen (Mytyl/Tyltyl) en aan leerlingen die langdurig ziek zijn (LZ). Cluster 4: scholen voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen, langdurig zieke kinderen zonder een lichamelijke handicap en onderwijs aan kinderen in scholen die verbonden zijn aan pedologische instituten. Bij de invoering van passend onderwijs blijft het speciaal onderwijs bestaan, maar de term 'cluster' zal niet meer officieel worden gehanteerd. Commissie van Advies Commissie van het samenwerkingsverband die de toelating beoordeelt voor een leerling m.b.t. extra ondersteuning middels een arrangement in het regulier onderwijs of de toelating tot speciaal onderwijs. Toelaatbaarheidsverklaring (TLV) Voor het (voortgezet) speciaal onderwijs, het speciaal basisonderwijs en praktijkonderwijs is een TLV nodig om te worden toegelaten. De TLV wordt afgegeven door de Commissie van Advies (CvA) van het samenwerkingsverband. 41

42 Afkortingen AB - Ambulante begeleiding. Ambulante deskundige op het terrein van ondersteuning van leraren en begeleiding leerlingen die in de reguliere school het onderwijs volgt. Tevens deskundig op het terrein van handelingsplanning en gesprekken met ouders. Verricht tevens werkzaamheden op het terrein van preventieve AB en terugplaatsings- AB. Bao - Basisonderwijs. BBL of BB of BL - Basis Beroepsgerichte Leerweg. BJZ - Bureau Jeugdzorg. BRIN nr - BRIN nummer -BasisRegistratie Instellingen, een door het Ministerie toegekend bekostigingsnummer aan onderwijsinstellingen. Cluster 1 Cluster 2 - Cluster 3 - Cluster 4 - Onderwijs voor blinden en slechtzienden. Onderwijs voor leerlingen met ernstige spraaktaalproblematiek en met auditieve beperkingen (doof of slechthorend). Onderwijs voor leerlingen met verstandelijke of lichamelijke beperkingen en zieke leerlingen. Onderwijs voor leerlingen met gedragsproblematiek. CvI Commissie van Indicatiestelling - Onafhankelijke commissie die aan de hand van landelijke regels bepaalt of een leerling recht heeft op speciaal onderwijs, of in aanmerking komt voor een rugzakje binnen het reguliere onderwijs. De commissies zijn ondergebracht bij de Regionaal Expertise Centra (REC). Op 1 augustus 2014 stopt de indicatiestelling door de CvI. Vanaf die datum kunnen door de CvI dus geen indicaties meer worden afgegeven. ESM - Ernstige spraak-/taalmoeilijkheden. GGD - Gemeentelijke GezondheidsDienst. HGW - Handelingsgericht werken, planmatig en cyclisch werken rondom de ondersteuning aan een leerling. Dit is een systematische werkwijze waarmee een basisschool praktische handvatten krijgt voor het vormgeven van de ondersteuningsstructuur op de school. HGW heeft een aantal uitgangspunten. Zo staan de onderwijsbehoeften van leerlingen centraal (wat heeft een leerling nodig om een bepaald doel te bereiken?) en wordt uitgegaan van een cyclus van planmatig handelen. Bij HGW wordt gewerkt met groepshandelingsplannen. Ouders zijn bij HGW een belangrijke educatieve partner. Herstart - Herstart is een project van de REC's Cluster 4 om oplossingen op maat te vinden voor leerlingen die meer dan 4 weken thuis zitten. HP - Handelingsplan, dit wordt in ieder geval opgesteld bij leerlingen met een rugzak, lwoo en PrO beschikking. De ouders dienen in te stemmen met het HP. LEA - Lokale Educatieve Agenda: toewijzing van een extra lokaal budget t.b.v. zorgleerlingen in overleg met de gemeente. 42

43 Leerplichtambtenaar - Overheidsfunctionaris die naleving van de leerplichtwet controleert. LG - Lichamelijk gehandicapt. LGF - Leerlinggebonden financiering. LWOO - Leerwegondersteunend onderwijs. LZ - Langdurig zieke kinderen. LZ-som - Langdurig zieke kinderen met een somatische problematiek. MBO - Middelbaar beroepsonderwijs. MG - Meervoudig gehandicapt. MI - Meervoudige Intelligentie. Op de Rails - Op de Rails is een landelijk project, met als doel het creëren van extra plaatsen om leerlingen met ernstige gedragsproblemen op te vangen. Wordt uitgevoerd door REC-scholen cluster 4. OPDC - Orthopedagogisch Didactisch Centrum. Dit is een aparte locatie, waar kinderen met een LWOO beschikking of leerlingen die bekostigd worden uit het regionale zorgbudget van het samenwerkingsverband worden opgevangen. OKR - Onderwijskundig rapport opgesteld als de leerling de school verlaat. Geeft informatie over de schoolgeschiedenis en resultaten van de leerling. PAB - Preventieve Ambulante Begeleiding. PGB - Persoonsgebonden Budget. PO - Primair Onderwijs. PrO - Praktijkonderwijs - Onderwijs gericht op de praktijk, voor VO leerlingen die geen diploma kunnen behalen. Rebound - Tijdelijk opvang en intensieve begeleiding voor max. 6 maanden, voor leerlingen met ernstige problematiek. REC - Regionaal Expertise Centrum. Bundelt de expertise van scholen voor speciaal onderwijs in een regio. Ouders kunnen hier informatie en begeleiding krijgen. Ook wordt vanuit het REC de ondersteuning van de reguliere school gecoördineerd door middel van ambulante begeleiding. Bij de invoering van passend onderwijs blijft het speciaal onderwijs bestaan, maar verdwijnen de REC s als rechtspersoon. Rugzak - Vorm van ambulante begeleiding (zie ook LGF). RVC - Regionale Verwijzingscommissie. Verzorgt voor de overheid de beoordeling voor de beschikking voor LWOO en PrO. 43

44 SBaO of SBO - Speciaal Basisonderwijs. SH - Slechthorend. SMW - School Maatschappelijk Werk. SO - Speciaal Onderwijs. VO - Voortgezet Onderwijs. VPI Vraagprofiel instrument. VSO - Voortgezet Speciaal Onderwijs. WEC - Wet op de expertisecentra. WVO - Wet op het Voortgezet Onderwijs. ZMLK - Zeer Moeilijk Lerende Kinderen. 44

45 Bijlage 2 Kaart met afbakening geografisch gebied Bijlage 3 Organogram Algemeen Bestuur (10 schoolbesturen) Dagelijks Bestuur Projectmanagement Commissie van Advies Ondersteuningsplanraad Schoollocaties & Reboundvoorzieningen 45

46 Bijlage 4 Aangesloten besturen Verplicht: Bevoegd Gezag Scholen Vereniging voor Gereformeerd Speciaal Onderwijs (VGSO) De Steiger - (v)so cluster 3 Stichting voor Christelijk Speciaal Onderwijs Groningen (SCSOG) De Wingerd - (v)so cluster 3 De Bolster praktijkonderwijs (pro) Stichting Regionaal Expertisecentrum Noord Nederland voor leerlingen met ernstige gedrags- en/of psychiatrische stoornissen, cluster 4 (RENN4) Stichting Openbaar Onderwijs Groep Groningen (O2G2) Stichting Vrije School Noord en Oost Nederland Van Heemskerck - vso cluster 4 Hart de Ruyter - vso cluster 4 Erasmusschool - vso cluster 4 Zernike College - vmbo/havo/atheneum Reitdiep College - vmbo/havo/atheneum Werkman College - vmbo/havo/atheneum Heyerdahl College praktijkonderwijs (pro) Praedinius gymnasium Mytylschool 'Prins Johan Friso (v)so cluster 3 W.A. van Lieflandschool - (v)so cluster 3 Parcival College - vmbo/havo/atheneum Stichting Gereformeerde Scholen Groep (GSG) Gomaruscollege pro/vmbo/havo/atheneum Stichting Carmel College Maartenscollege- mavo/havo/atheneum Vereniging Willem Lodewijk Gymnasium Willem Lodewijk Gymnasium Stichting Christelijk Onderwijs Groningen (SCOG) Stichting Het Poortje CSG scholen stad Groningen: Augustinuscollege - vmbo/havo/atheneum Wessel Gansfortcollege - vmbo/havo/ atheneum Portalis locatie Groningen Vrijwillig: Stichting VSO ZMOK de Sprengen Scholing & Training Sprengen College Administratienummers bevoegde gezagen: Ver. Willem Lodewijk Gymnasium St. Christelijk Onderwijs Groningen St. SCSOG St. Gereformeerde Scholengroep St. O2G St. Carmelcollege St. Vrije School Noord- en Oost Nederland Ver. voor Gereformeerd Speciaal Onderwijs St. RENN St. Het Poortje VSO ZMOK de Sprengen 46

47 Bijlage 5 Kengetallen (bron: OCW kengetallen samenwerkingsverband. In het overzicht opgenomen het meerjarenverloop o.b.v. leerlingtelling (bijgewerkt t/m dec 2013). 1. leerlingen LWOO PRO overig VO totaal VO*) vso cat 1 vso cat 2 vso cat 3 vso totaal rugzakken CLUSTER 4 LG MG LZ ZMLK totaal rugzakken deelname % VO2001 LWOO PRO ,59% 2,76% ,72% 2,71% ,56% 2,90% ,57% 3,06% Landelijk LWOO PRO ,61% 2,93% VO2001 vso cat 1 vso cat 2 vso cat 3 vso totaal rugzakken ,22% 0,04% 0,14% 1,40% 2,56% ,14% 0,07% 0,08% 1,29% 3,07% ,26% 0,05% 0,04% 1,34% 3,43% ,43% 0,05% 0,12% 1,61% 3,44% Landelijk vso cat 1 vso cat 2 vso cat 3 vso totaal rugzakken ,15% 0,11% 0,34% 3,61% 1,94% schoolgaand in het vo in het SWV woonachtig in SWV en schoolgaand in het vso cluster 1 cluster 2 cluster 1 cluster

48 Bijlage 6 Overzicht stemverhoudingen School Adres Bestuur Aantal lln vestiging Maartenscollege Hemmenlaan 2 Willem Lodewijk gymnasium Verzetsstrijderslaan 220 Gomarus College Vondelpad 1 Gomarus College Lavendelweg 7 71 Totaal lln bestuur St. Carmel College Vereniging WLG St. Geref. 727 Scholengroep RENN4 5 Gomarus College Vondelpad Gomarus College Vondelpad Gomarus College Magnolia 355 Star Numanstraat 98 1 Van Heemskerckschool Hart de Ruyterschool Metaallaan Erasmusschool Van Heemskerckstraat Praktijkschool Multatulistraat 91 SCSOG De Bolster De Wingerd Reggestraat 1 18 Portalis vestiging Groningen Hoogeweg 9 St. Het Poortje 0 Lln tellen niet mee 6 1 O2G2 Reitdiepcollege Eikenlaan Reitdiepcollege Diamantlaan Reitdiepcollege Heesterpoort 1 85 Heyerdahl College Kluiverboom 1b 101 W. A. van Lieflandschool Paterswoldseweg Prins Johan Friso Dilgtplein 1 18 Prins Johan Friso Dilgtplein 1 7 Praedinius Gymnasium Turfsingel H N Werkman College Nieuwe Sint Jansstraat H N Werkman College Agricolastraat H N Werkman College Melisseweg H N Werkman College Kluiverboom 1a 290 Zernike College Helper Brink 30 + Julianalaan 1101 Zernike College Westerse Drift Zernike College Rummerinkhof Zernike College (nu nog Noorderpoort) Augustinuscollege loc. Admiraal de Ruyter Van Schendelstr Admiraal de SCOG Ruyterlaan WesselGansfortCollege, vestiging Kluiverboom Kluiverboom Augustinuscollege, Diamantlaan Aantal stemmen 5 Van de gehele vso zijn alleen die leerlingen meegenomen die in ons verband woonachtig zijn. 6 De leerlingen van Portalis tellen niet mee in de bekostiging van het SwV. Bestuurlijk schuift Portalis wel aan en ze hebben één stem. 48

49 vestiging Diamantlaan WesselGansfortCollege, vestiging Heerdenpad Heerdenpad Vrije school Zutphen- St. vrije School Groningen Merwedestraat 45 N-O Nederland 457 De Steiger Koperstraat 4 VGSO Sprengencollege TOTAAL Meerderheid Uitwerking schema stemverhoudingen ( ) 49

50 Bijlage 7 Inrichtingsvormen Inrichtingsvorm Leden (stavaza ) Algemeen Bestuur mw. A. Schaafsma (voorzitter), dhr. H. van der Molen, dhr. L. de Boom (penningmeester), vacature CSG, dhr. A. Slob, dhr. H. Weisbeek, dhr. T. Zipper, dhr. P. Holsappel, mw. A. van de Bosch (mw. M. Noorman, vertegenwoordigd door dhr. P. Holsappel), (Sprengencollege vertegenwoordigd door dhr. L. de Boom) Dagelijks Bestuur mw. A. Schaafsma (vz), dhr. L. de Boom (penningmeester), dhr. H. van der Molen (secr.) Dagelijkse leiding SwV middels dhr. E. de Graaf, dhr. J. Houwing projectmanagement Ondersteuningsplanraad Hans Sietsma (voorzitter), Vincent Bekkering (plv. voorzitter), Hil Tasma (secretaris), Rianne Schippers, Ineke de Haan, Marieke Kuipers, Joop de Goede, Peta Douma, Fina Booij, Caroline van Dalen, Corry te Meerman, Rolf Hiemstra, Eduard Hoeksma, Coba Anninga, Dieta Mietus Commissie van Advies voorlopig tot voor drie SwV s PO & VO: o Janneke Darwinkel orthopedagoog generalist - Eemsdeltacollege o Jaap Krul - maatschappelijk functionaris - regio Veendam o Jan Plantinga directielid - PrO de Bolster o Inge Geluk orthopedagoog generalist CSG o Leon van der Veen voorzitter CvI cluster 4 o Boudien Flapper kinderarts UMCG o Wilfred Hofstetter - lid CvI cluster 3 o Sijkie Amels SwV PO Westerkwartier o Jos Boerema SBO De Zwaaikom, Hoogezand Bezwaarcommissie Administratie Het SwV is aangesloten bij de landelijke bezwaaradviesommissie De administratie wordt gevoerd door O2G2 Inrichtingsvormen en zittende leden op het moment van de oprichting 50

51 Bijlage 8 Basis- en extra ondersteuning per school Basisondersteuning Reitdiep College KO Reitdiep College LvG Reitdiep College SvH Zernike College (totaal) Werkman College Centrum Werkman College Kl'boom Werkman College Dalton Parcival College Praedinius gymnasium Begeleiding op sociale en emotionele aspecten x x x x x x x x x x Beleid t.a.v. eruit sturen x x x x x x x x x x Beleid t.a.v. schorsing en verwijdering x x x x x x x x x x Beleid t.a.v. verzuim x x x x x x x x x x Decanaat (niet voor Pro) x x x x x x x x x Docentenbegeleiding x x x x x x x x x x Dyslexie en dyscalculie: begeleiding /coördinator x x x x x x x x x Handelingsplan c.q ontwikkelingsperspectief /IOP x x x x x x x x x x Intern begeleider/leerlingbegeleider/counselor x x x x x x x x x Leerlingbesprekingen x x x x x x x x x x Leerlingvolgsysteem x x x x x x x x x x Meldkamerfunctie/coördinator x x x x x x x x x x Mentoraat en begeleiding x x x x x x x x x x Ouder(gespreks)avonden x x x x x x x x x x Rapportbesprekingen x x x x x x x x x x Vertrouwenspersoon x x x x x x x x ZAT en intern zorgteam x x x x x x x x x x Zorgcoördinator x x x x x x x x x x Profilering Beleid t.a.v. NT2 x x x Interne crisisopvang/time-out x x x x x Huisbezoek/ouderbezoek x x x x x Huiswerkbegeleiding x x x x x x x x Logopedie x LWOO-klas x x x x x Onderwijsassistenten / PAL x x x x x x x (C-stroom) x Opvang voor nieuwkomers (allochtonen) x x Orthodidacticus /onderwijskundige x Orthopedagoog/psycholoog x x x x x x x x (OPDC) x x PRO-klas x x Remediale hulp x x x x x x x (verwijzing) Schoolarts x x x x x x x x x x Schoolmaatschappelijk werker x x x x x x x x x x Stage & stagebegeleiding x x x x x x Maatschappelijke stage x x x x x x x x School Video Interactie Begeleiding x x Gezonde en Veilige School-projecten x x x Ambulante begeleiding (REC-scholen) x x x x x x x x x x Faalangstreductietraining x x x x x x x Sociale vaardigheids- & weerbaarheidstraining x x x x x x x Alcohol bewuste school x x Halt voorlichting x x x x x? voorlichting verslavingszorg x x x Begeleiding voor lln met hoogbegaafdheid x Leerlingenraad x x x x x x x x x x Pauze surveillances aula/plein x x x x Pestprotocol + voorlichting x x x x x x x Jeugdagent (op afroep) x x x x x x Spreekuur leerplicht x x x x x x x x x Heyerdahl College 51

52 52

53 Bijlage 9 Overzicht basisondersteuning, 13 indicatoren en toezichtkader onderwijsinspectie Nr. Aspecten van basisondersteuning 1 Begeleiding op sociale en emotionele aspecten Nr. indicator toezicht Beschrijving kwaliteitsaspect inspectie Sociale opbrengsten Sociale & maatschappelijke competenties van leerlingen Indicatoren basisondersteuning (kwaliteitscriteria) Thema 1: Leerlingen ontwikkelen zich in een veilige omgeving 5.3 Veilige sociale gemeenschap 2 Beleid t.a.v. eruit sturen 3 Beleid t.a.v. schorsing en verwijdering Thema 1: 3. De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen en afhandelen van incidenten 5. De school hanteert regels voor veiligheid en omgangsvormen Thema 1: 3. De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen en afhandelen van incidenten. 5. De school hanteert regels voor veiligheid en omgangsvormen Thema 7: De school draagt leerlingen zorgvuldig over 4 Beleid t.a.v. verzuim 4.4 Effectief beleid schoolverzuim Thema 9: De school voert een helder beleid op terrein van onderwijsondersteuning Thema 12: De school heeft een effectieve interne zorgstructuur Thema 13: De school heeft een effectief zorgteam 5 Decanaat (vo) / trajectbegeleiding vso & PrO Docentenbegeleiding Ondersteuning ouders/leerlingen bij keuzes schoolloopbaan Voorbereiden ouders/leerlingen op vervolgopleiding/arbeidsmarkt Op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur Professionele normen voor leraren Leraren werken doelgericht aan competenties Thema 6: Voor alle leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte en/of ondersteuningsvraag is ambitieus ontwikkelingsperspectief (OPP) vastgesteld Thema 7: De school draagt leerlingen zorgvuldig over Thema 8: Ouders (en leerlingen) zijn nauw betrokken bij de school en de arrangementen Thema 5: Het personeel werkt continu aan de eigen handelingsbekwaamheid en competenties Thema 12: De school heeft een effectieve interne zorgstructuur 7 Dyslexie- & dyscalculiebegeleiding 8 Handelingsplan of ontwikkelingsperspec tief (signalering, diagnosticering & evaluatie)/ IOP 5.5 Op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur Systematisch vorderingen toetsen Bepalen onderwijsbehoefte van leerlingen Thema 3: Het personeel werkt opbrengst- en handelingsgericht aan het realiseren van de ontwikkelingsperspectieven van leerlingen Thema 4: Het personeel werkt met effectieve methoden en aanpakken Thema 6:Voor alle leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte en/of ondersteuningsvraag is ambitieus ontwikkelingsperspectief (OPP) vastgesteld Thema 12: De school heeft een effectieve interne zorgstructuur Thema 13: De school heeft een effectief zorgteam 53 Thema 2: De school heeft continue zicht op de ontwikkeling van leerlingen Thema 3: Het personeel werkt opbrengst- en handelingsgericht aan het realiseren van de

54 9 Intern begeleider/leerlingbegeleider/counselor Leerlingbesprekingen Actief gebruik van een leerlingvolgsysteem Doelen gesteld om achterstanden te bestrijden Planmatige ondersteuning Ontwikkelingsperspectief School evalueert/verbetert systematisch onderwijsproces Planmatige ondersteuning Ontwikkelingsperpectief Planmatige ondersteuning Ontwikkelingsperpectief School evalueert/verbetert systematisch onderwijsproces Leraren evalueren systematisch kwaliteit van onderwijs ontwikkelingsperspectieven van leerlingen Thema 6:Voor alle leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte en/of ondersteuningsvraag is ambitieus ontwikkelingsperspectief (OPP) vastgesteld Thema 7: De school draagt leerlingen zorgvuldig over Thema 9: De school voert een helder beleid op terrein van onderwijsondersteuning Thema 11: De school bepaalt jaarlijks de effectiviteit van de basisaanbod en de extra ondersteuning en past het beleid zo nodig aan Thema 12: De school heeft een effectieve interne zorgstructuur Thema 13: De school heeft een effectief zorgteam Thema 5: Het personeel werkt continu aan de eigen handelingsbekwaamheid en competenties Thema 12: De school heeft een effectieve interne zorgstructuur Thema 13: De school heeft een effectief zorgteam Thema 2. De school heeft continu zicht op de ontwikkeling van leerlingen Thema 3: Het personeel werkt opbrengst- en handelingsgericht aan het realiseren van de ontwikkelingsperspectieven van leerlingen Thema 6:Voor alle leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte en/of ondersteuningsvraag is ambitieus ontwikkelingsperspectief (OPP) vastgesteld Thema 7: De school draagt leerlingen zorgvuldig over Thema 8: Ouders (en leerlingen) zijn nauw betrokken bij de school en arrangementen Thema 11: De school bepaalt jaarlijks de effectiviteit van de basisaanbod en de extra ondersteuning en past het beleid zo nodig aan. Thema 2: De school heeft continue zicht op de ontwikkeling van leerlingen Thema 3: Het personeel werkt opbrengst- en handelingsgericht aan het realiseren van de ontwikkelingsperspectieven van leerlingen Thema 6:Voor alle leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte en/of ondersteuningsvraag is ambitieus ontwikkelingsperspectief (OPP) vastgesteld Thema 9: De school voert een helder beleid op terrein van onderwijsondersteuning Thema 10: De school heeft haar ondersteuningsprofiel vastgesteld Thema 11: De school bepaalt jaarlijks de effectiviteit van de basisaanbod en de extra ondersteuning en past het beleid zo nodig aan. 12 Meldkamerfunctie 5.3 Veilige sociale gemeenschap Thema 1: Leerlingen ontwikkelen zich in een veilige omgeving Thema 13: De school heeft een effectief zorgteam 54

55 13 Mentoraat & begeleiding 14 Ouder(gespreks) avonden Op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur Planmatige ondersteuning Rol school in zorgketen Thema 4: Het personeel werkt met effectieve methoden en aanpakken Thema 9: De school voert een helder beleid op terrein van onderwijsondersteuning Thema 10: De school heeft haar ondersteuningsprofiel vastgesteld Thema 12: De school heeft een effectieve interne zorgstructuur Thema 13: De school heeft een effectief zorgteam Thema 8: Ouders (en leerlingen) zijn nauw betrokken bij de school en arrangementen 15 Rapportbesprekingen Thema 2: De school heeft continue zicht op de ontwikkeling van leerlingen Thema 3: Het personeel werkt opbrengst- en handelingsgericht aan het realiseren van de ontwikkelingsperspectieven van leerlingen 16 Vertrouwenspersoon 5.3 Veilige sociale gemeenschap Thema 1: Leerlingen ontwikkelen zich in een veilige omgeving Thema 13: De school heeft een effectief zorgteam 17 ZAT en intern zorgteam Zorgcoördinator Planmatige ondersteuning Adequate overgang zorgleerlingen Rol school in zorgketen Planmatige ondersteuning Adequate overgang zorgleerlingen Rol school in zorgketen Thema 6: Voor alle leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte en/of ondersteuningsvraag is ambitieus ontwikkelingsperspectief (OPP) vastgesteld Thema 7: De school draagt leerlingen zorgvuldig over Thema 9: De school voert een helder beleid op terrein van onderwijsondersteuning Thema 10: De school heeft haar ondersteuningsprofiel vastgesteld Thema 12: De school heeft een effectieve interne zorgstructuur Thema 13: De school heeft een effectief zorgteam Thema 6: Voor alle leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte en/of ondersteuningsvraag is ambitieus ontwikkelingsperspectief (OPP) vastgesteld Thema 7: De school draagt leerlingen zorgvuldig over Thema 9: De school voert een helder beleid op terrein van onderwijsondersteuning Thema 10: De school heeft haar ondersteuningsprofiel vastgesteld Thema 12: De school heeft een effectieve interne zorgstructuur Thema 13: De school heeft een effectief zorgteam 55

56 Bijlage 10 Procedure Indiceren 56

57 Bijlage 11 Procedure Arrangeren 57