*11int02360* 11int Nota Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (Wet OKE) Gemeente Hilvarenbeek

Transcriptie

1 *11int02360* 11int02360 Nota Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (Wet OKE) Gemeente Hilvarenbeek September 2011

2 1. Inleiding Op 1 augustus 2010 is de Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie (Wet OKE) in werking getreden. Het doel van deze wet is toegankelijke voorschoolse voorzieningen te creëren die aan de wettelijke basiskwaliteitseisen voldoen en die voor elk kind die dat nodig heeft een voorschools educatief programma aanbied. Aanleiding was het harmoniseren van de wet- en regelgeving voor kinderopvang en peuterspeelzalen en het vergroten van de toegankelijkheid van peuterspeelzalen. De Wet OKE bestaat uit drie onderdelen: - Versterking van het peuterspeelzaalwerk - Voldoende aanbod Vroeg- en voorschoolse educatie (VVE) - Controle en handhaving peuterspeelzaalwerk 1.2 Wettelijk kader De Wet OKE leidt tot wijzigingen in een aantal bestaande wetten: - Wet kinderopvang - Wet op het Primair Onderwijs - Wet op het Onderwijstoezicht - Enkele andere wetten in verband met de wijzigingen in het onderwijsachterstandenbeleid De kwaliteitseisen voor de kinderopvang zijn sinds 2005 wettelijk verankerd en dus voor het hele land gelijk. Peuterspeelzaalwerk is ondergebracht bij de WMO en decentraal geregeld. Dit zorgt voor grote verschillen tussen gemeenten en organisaties. Door de kwaliteitseisen in de wet op te nemen wordt de kwaliteit van het peuterspeelzaalwerk in het hele land gelijk. De wet- en regelgeving voor de kwaliteit van peuterspeelzalen wordt in lijn gebracht met de eisen voor de kinderopvang. 1.3 Rol van de Gemeente De gemeente heeft een aantal verantwoordelijkheden volgens de Wet OKE: - het bereiken van de doelgroepkinderen - het bepalen van een definitie voor doelgroepkinderen - een dekkend en hoogwaardig aanbod VVE in de voorschoolse periode - afdoende kwaliteit van het reguliere peuterspeelzaalwerk, waardoor de samenwerking tussen kinderopvang en peuterspeelzalen wordt bevorderd - toezicht en handhaving op de kwaliteit van peuterspeelzalen en voorschoolse educatie - het voeren van overleg binnen de gemeente met partners uit voorschoolse instellingen en onderwijs en afspraken maken over de resultaten van vroegschoolse educatie Een deel van deze taken hebben te maken met de invoering van de wet en zijn éénmalig. Andere taken komen jaarlijks terug. Hoe de gemeente vorm geeft aan deze taken wordt bij de betreffende onderwerpen verder besproken. 1.4 Leeswijzer De aanpak op de drie onderdelen van de Wet OKE zal in de volgende hoofdstukken worden toegelicht. Vooraf gaat deze nota in op de huidige stand van zaken met betrekking tot het peuterspeelzaalwerk. Tot slot volgt de financiële vertaling van bovenstaande onderdelen. 2

3 2 Peuterspeelzalen in Hilvarenbeek In alle kernen van de gemeente Hilvarenbeek, behalve Baarschot, is een peuterspeelzaal. De peuterspeelzalen van Hilvarenbeek, Haghorst en Diessen zijn in 2009 gefuseerd met Mikz kinderopvang. In Esbeek en Biest-Houtakker zijn twee onafhankelijke peuterspeelzaalbesturen actief. Peuterspeelzaal Aantal kinderen Aantal groepen De Hilverhummels (Hilvarenbeek) 69 5 t Kwetternest (Diessen) 57 3 t Drempeltje (Haghorst) 12 1 De Houtrakkers (Biest-Houtakker) 20 1 De Debberkes (Esbeek) 23 1,5 Totaal ,5 Tabel 1: bron: subsidieaanvragen 2011 peildatum februari 2010 De peuterspeelzalen van Mikz werken samen met de kinderopvang van Mikz. Zo wordt op alle locaties gewerkt met gemengde groepen peuterspeelzaal en kinderopvang. Alleen De Hilverhummels beschikt naast gecombineerde groepen ook over een afzonderlijke peuterspeelzaalgroep. Deze aanpak voorkomt segregatie tussen verschillende groepen kinderen 1 en bevordert de continuïteit van het peuterspeelzaalwerk. Kinderdagverblijf 0-4 jarigen Aantal kinderen Hilvarenbeek 192 Diessen 67 Haghorst 9 Totaal 268 Tabel2: bron: Mikz Kinderopvang 1 oktober 2010 Gastouderopvang 0-4 jarigen Aantal kinderen Hilvarenbeek 36 Diessen 14 Haghorst 3 Totaal 53 Tabel 3: bron: Mikz Kinderopvang 1 oktober Peuterspeelzaalbeleid In 2002 is het Peuterspeelzaalbeleid Hilvarenbeek vastgesteld. Hierin zijn de beleidskaders voor en de visie op het peuterspeelzaalwerk binnen de gemeente vastgesteld. Peuterspeelzaalwerk wordt gezien als basisvoorziening in de gemeente. De basisfuncties van de peuterspeelzaal zijn: spelen, ontwikkelen en ontmoeten. De visie van de gemeente wordt verder als volgt beschreven: het peuterspeelzaalwerk levert met een goed uitgevoerde basisfunctie, gecombineerd met een brede algemene toegankelijkheid een waardevolle bijdrage aan het algemeen preventief jeugdbeleid. Hiervoor is samenwerking en afstemming met voorzieningen voor jongeren van belang om vraag een aanbod op elkaar aan te laten sluiten. Een professionele organisatie is hiervoor noodzakelijk. Alleen dan kan het peuterspeelzaalwerk als een volwaardige partner in het maatschappelijk veld van voorzieningen functioneren en participeren en een zinvolle bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen en de opvoedingsondersteuning van ouders. 1 Tegengaan van segregatie tussen verschillende groepen kinderen is een onderwerp waarover gemeente, schoolbesturen, kinderopvang en peuterspeelzalen samen afspraken moeten maken op basis van de Wet Primair Onderwijs. 3

4 Peuterspeelzaalwerk wordt in Hilvarenbeek gesubsidieerd voor kinderen vanaf 2,5 jaar tot 4 jaar, op basis van twee dagdelen per week. Een groep bestaat uit maximaal 16 en minimaal 10 peuters. Per groep ontvangt de peuterspeelzaal 5.538,- subsidie (prijspeil 2011). Deze subsidie wordt verstrekt op basis van één beroepskracht en één vrijwillige medewerker per groep. Doordat Mikz kiest voor gemengde groepen, moeten zij voldoen aan de hogere eisen van de kinderopvang. Zij werken daarom met twee beroepskrachten per groep. Zij ontvangen dezelfde subsidie als de onafhankelijke peuterspeelzalen. Eerder is niet gekozen om een taak rondom vroeg- en voorschoolse educatie weg te leggen bij de peuterspeelzalen. Hilvarenbeek is nooit in aanmerking gekomen voor rijksmiddelen uit het Onderwijsachterstandenbeleid 2, waardoor hier ook geen VVE verplichting aan ten grondslag lag. Tot op heden was er daardoor geen volwaardig VVE aanbod voor peuters met een taal- of ontwikkelingsachterstand. Wel boden peuterspeelzalen, op advies van het consultatiebureau, sommige peuters de mogelijkheid een derde dagdeel af te nemen. Peuterspeelzalen mogen kinderen die als risicokind zijn aangemerkt, of kinderen met een verstandelijke beperking dubbel tellen. Hierdoor had de leidster van een groep de mogelijkheid dit kind extra aandacht te geven. Het Peuterspeelzaalbeleid stamt uit Sindsdien zijn de kinderopvang en peuterspeelzalen sterk naar elkaar toegegroeid. Deze samenwerking is noodzakelijk om het voorzieningenniveau in de kleine kernen te kunnen continueren. De subsidieafspraken zijn niet afgestemd op de nieuwe situatie. Bij het herijken van het subsidiebeleid zal een nieuwe toekomstbestendige invulling worden gegeven aan deze afspraken. 2.2 Zorg in de peuterspeelzaal Alle baby s en peuters bezoeken regelmatig het consultatiebureau. Hier wordt de ontwikkeling van jonge kinderen zorgvuldig bijgehouden. De verpleegkundigen van het consultatiebureau zijn ook regelmatig aanwezig bij de peuterspeelzalen en de kinderopvang. Professionals en ouders kunnen tijdens dergelijke bezoeken vragen stellen aan de verpleegkundigen, bijvoorbeeld wanneer zij zich zorgen maken over de ontwikkeling van een kind. Gemeente Hilvarenbeek subsidieert Thebe voor deze jeugdgezondheidszorg 0-4 jarigen. 2.3 Bereik Mikz Kern Aantal kinderen 0-4 jr PSZ* KO** Gastouder Bereik*** Hilvarenbeek % Diessen % Haghorst % Totaal Tabel 4: * Peuterspeelzalen zijn gesubsidieerde organisaties ** Kinderopvang is een private onderneming *** Er zijn kinderen die zowel de gastouderopvang als het peuterspeelzaalwerk bezoeken, hierdoor is het mogelijk dat het werkelijke bereik iets afwijkt van het berekende bereik. 2 Middelen uit het Onderwijsachterstandenbeleid worden toegekend op basis van het aantal gewichtenleerlingen binnen de gemeente. Een gemeente moet een minimum van 6% gewichtenleerlingen hebben om middelen te ontvangen. Binnen Hilvarenbeek zijn 4,4 % gewichtenleerlingen (2010). Leerlingen krijgen een gewicht op basis van het opleidingsniveau van de ouders. 4

5 2.4 Bereik onafhankelijke peuterspeelzalen Kern Aantal kinderen 2-4 jr PSZ Bereik Esbeek % Biest-Houtakker % Totaal Tabel

6 3. Versterking van het peuterspeelzaalwerk De Wet OKE stelt aan peuterspeelzalen de volgende kwaliteitseisen: - leidster kind ratio 1:8 - Groepsgrootte maximaal 16 feitelijk aanwezige kinderen - Op elke groep tenminste één beroepskracht met opleidingsniveau PW-3 Daarnaast beschrijft de wet een aantal bepalingen: - Personeel moet in bezit zijn van een verklaring omtrent gedrag - Er is een schriftelijke risico-inventarisatie die de risico s van de opvang van kinderen in beeld brengt - Er geldt een informatieplicht aan ouders over het beleid - De voertaal is Nederlands - Er moet voldaan worden aan de eisen rond veiligheid en gezondheid, brandweervoorschriften en eisen aan speeltoestellen en keukenhygiëne In het peuterspeelzaalbeleid zijn afspraken gemaakt over de leidster-kind ratio, groepsgrootte en opleidingsniveau. Deze afspraken komen overeen met de eisen van de Wet OKE. De peuterspeelzalen van Mikz werken, conform de eisen van de kinderdagopvang, met twee gediplomeerde leidsters op een groep. Naast beroepskrachten werken de onafhankelijke peuterspeelzalen ook met vrijwillige leidsters. Omdat deze peuterspeelzalen geen kinderopvang bieden, werken zij conform de Wet OKE met één betaalde leidster en één vrijwilliger per groep. De peuterspeelzalen controleren of alle vrijwilligers beschikken over een verklaring omtrent gedrag (VOG). Wanneer een VOG ontbreekt zorgen de peuterspeelzalen voor een dergelijke verklaring. Alle gediplomeerde medewerkers beschikken over een VOG. De onafhankelijke peuterspeelzalen beschikten nog niet over een schriftelijke risico-inventarisatie. Beide besturen nemen het op zich om deze risico-inventarisatie op te stellen. Hiervoor is een landelijke digitale risicomonitor beschikbaar. Voor geregistreerde kinderopvang en peuterspeelzalen is deze monitor zonder kosten beschikbaar. Gezien de complexheid van de risicoinventarisatie worden beide besturen extern ondersteund bij het opstellen hiervan. In alle volgende jaren zijn de besturen verantwoordelijk voor het bijhouden van de risico-inventarisatie. Alle peuterspeelzalen voldoen aan de informatieplicht middels ouderavonden en een intakegesprek met de ouders van de peuter. Op alle peuterspeelzalen is Nederlands de voertaal. De peuterspeelzalen voldoen aan de eisen rondom veiligheid, gezondheid en keukenhygiëne. Deze eisen worden ook opgenomen in de risicomonitor. Wanneer de onafhankelijke peuterspeelzalen de risicomonitor hebben ingevoerd en de VOG s van alle vrijwilligers aanwezig zijn, voldoen alle peuterspeelzalen aan de kwaliteitseisen van de Wet OKE. De peuterspeelzalen van Mikz voldoen al aan alle eisen, om dat zij vanwege gemengde groepen al langere tijd de eisen van de kinderopvang volgen. 6

7 4. Voor- en vroegschoolse educatie Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) houdt in dat kinderen op jonge leeftijd meedoen aan educatieve programma s. Een VVE-programma begint in een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf en loopt door in de eerste twee jaren van de basisschool. Het doel van VVE is om de ontwikkeling van kinderen met een taal- of ontwikkelingsachterstand (doelgroepkinderen) zodanig te stimuleren dat hun kansen op een goede schoolloopbaan en maatschappelijke carrière worden vergroot. Een VVE programma kent een gestructureerde didactische aanpak en neemt een aantal dagdelen per week in beslag. Om een kwalitatief en dekkend aanbod VVE binnen de gemeente te garanderen zoals de Wet OKE voorschrijft, moeten afspraken worden gemaakt over de volgende onderdelen: - Niveau van VVE in de peuterspeelzalen - doelgroepbepaling - toeleiding van de doelgroep naar VVE aanbod - aantal plaatsen VVE - ouderbijdrage voor doelgroepkinderen - doorgaande leerlijn naar het basisonderwijs - resultaten van vroegschoolse educatie 4.1 Kwaliteitseisen VVE volgens de Wet OKE Aan kinderdagverblijven en peuterspeelzalen die VVE bieden worden extra eisen gesteld: - Voorschoolse educatie wordt ten minste vier dagdelen of 10 uur per week aangeboden op een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf; - Voor VVE wordt een breed programma gebruikt dat zich richt op de ontwikkelingsdomeinen: taal, rekenen, motoriek en de sociaal-emotionele ontwikkelingen; - Op een groep waaraan VVE wordt aangeboden staat minimaal 1 beroepskracht per 8 kinderen. In groepen van maximaal 16 kinderen staan dus twee beroepskrachten; - Beroepskrachten hebben tenminste een opleiding gevolgd op PW-3 niveau. Onderdeel van deze beroepsopleiding vormt tenminste één module over het verzorgen van voorschoolse educatie. Als de beroepskracht niet over een dergelijke module beschikt, dan bezit deze bewijs dat specifieke scholing over VVE is afgerond; - De houder van een kinderdagverblijf of peuterspeelzaal waar VVE wordt aangeboden stelt jaarlijks een opleidingsplan op waarin staat beschreven hoe de kennis en vaardigheden in VVE van de beroepskrachten worden onderhouden. 4.2 Niveau van VVE in de peuterspeelzalen VVE basis voor alle peuters In overleg met alle peuterspeelzalen hebben de onafhankelijke peuterspeelzalen aangegeven, op dit moment, geen mogelijkheid te zien om uit te groeien tot volwaardige VVE-locaties. Het is voor hen niet mogelijk aan de eisen voor VVE te voldoen. Zowel de opleidingsduur als de salariskosten van een tweedeleidster vormen voor hen een probleem. Zij hebben aangegeven in de toekomst wellicht toe te willen groeien naar een volledige VVE locatie. Wanneer dit zowel vanuit de peuterspeelzalen, als vanuit de gemeente, wenselijk blijkt, dan moeten de subsidievoorwaarden en de hoogte van de subsidie voor het algemeen peuterspeelzaalwerk worden herzien. Beide peuterspeelzalen gaven wel aan basis VVE te willen aanbieden aan alle kinderen. Dit betekent dat wel gebruik wordt gemaakt van de basis VVE methode in alle groepen, maar dat er geen VVE ontwikkelingsprogramma voor afzonderlijke kinderen wordt opgesteld. Het is voor alle kinderen bevorderlijk wanneer zij al op jonge leeftijd in aanraking komen met methodisch werken, dit vergemakkelijkt de overgang naar het basisonderwijs. Ook Mikz biedt een basisprogramma VVE aan alle peuters. Zo zullen alle kinderen in de gemeente Hilvarenbeek tenminste VVE basis ontvangen wanneer zij een peuterspeelzaal, of kinderopvang bezoeken. 7

8 Volledig VVE programma De peuterspeelzalen van Mikz gaan, vanaf het schooljaar , een volledig VVE programma aanbieden. Doordat Mikz werkt met gecombineerde groepen peuterspeelzaalwerk en kinderopvang, beschikken zij al over twee leidsters per groep. Ten tijde van de fusie tussen Mikz en de peuterspeelzalen beschikte niet alle leidsters over een PW-3 opleiding. Inmiddels ronden de laatste leidsters op korte termijn een dergelijke opleiding af. Daarnaast hebben de medewerkers van Mikz peuterspeelzalen een VVE basis en verdiepingsmodule gevolgd. Peuters uit Esbeek en Biest-Houtakker die als doelgroepkind worden aangemerkt, kunnen een volledig VVE programma in Hilvarenbeek, Diessen, of Haghorst volgen. Ouders worden, via het consultatiebureau, gemotiveerd om hun kind in een andere kern deel te laten nemen aan VVE. Ouders kunnen niet worden verplicht hun kind deel te laten nemen aan een VVE programma. 4.3 Doelgroepbepaling en indicering Gemeenten zijn vrij in het bepalen van de doelgroep voor VVE. De doelgroep van het VVE beleid zijn kinderen die het risico lopen om taal- en ontwikkelingsachterstanden op te lopen. Gemeenten zijn verplicht tenminste voldoende plaatsen te realiseren op basis van de onderwijsachterstandenregeling van het onderwijs 3. Deze regeling richt zich echter in zijn geheel op het opleidingsniveau van de ouders en geeft daarom geen zekerheid over een daadwerkelijke achterstand. In overleg met de lokale partners is gekozen om uit te gaan van een daadwerkelijk gemeten achterstand bij peuters. Het consultatiebureau houdt de ontwikkeling van alle kinderen bij middels het Van Wiechenschema. Dit schema is erop gericht ontwikkelingsstoornissen bij kinderen vroegtijdig te ontdekken. In het Van Wiechenschema worden de fijne motoriek, adaptie en gedrag, grove motoriek en de communicatie van baby s en peuters bijgehouden. Het consultatiebureau neemt ook een omgevingsanalyse af bij alle kinderen. Hierin wordt gekeken naar de mogelijkheden die ouders of verzorgers hebben om zelf een eventuele achterstand bij hun peuter op te lossen. Peuters met een achterstand op de communicatiecomponent van het Van Wiechenschema, bij wie uit de omgevingsanalyse blijkt dat dit in de thuissituatie niet gecompenseerd kan worden, kunnen in aanmerking komen voor een volledig VVE-programma. Het consultatiebureau weegt van deze peuters af of zij gebaat zijn bij een VVE programma. Dit is niet bij alle kinderen het geval, bijvoorbeeld wanneer een medische afwijking de achterstand veroorzaakt. Het consultatiebureau heeft een bereik van (bijna) 100% van de peuters in Hilvarenbeek. Het bureau is daarnaast als onafhankelijke partij de aangewezen partner om VVE doelgroepkinderen te indiceren. Doordat de verpleegkundigen van Thebe ook in andere gemeenten in de regio actief zijn op het consultatiebureau, hebben zij ervaring met het signaleren van doelgroepkinderen voor VVE. Voorstel te besluiten: VVE doelgroepkinderen laten indiceren op basis van de communicatiecomponent van het Van Wiechenschema in combinatie met de omgevingsanalyse, door het consultatiebureau. 3 Onderwijsachterstandenbeleid: leerlingen krijgen een gewicht toebedeeld afhankelijk van de opleiding van de ouder, 0,3 voor kinderen wiens ouders maximaal lbo/vbo, praktijkonderwijs of vmbo basis of kaderberoepsgerichte leerweg hebben gevolgd, 1,2 voor kinderen wiens ouders maximaal basisonderwijs, of (v)so-zmlk hebben gevolgd. 8

9 4.4 Toeleiding van de doelgroep naar VVE aanbod Peuters die door het consultatiebureau worden aangemerkt als doelgroepkind, krijgen een verwijzing naar een VVE peuterspeelzaal. Het is de verantwoordelijkheid van de ouders om kinderen vervolgens aan te melden bij een dergelijke peuterspeelzaal. Hierbij is het zaak in het eerste jaar te monitoren hoeveel verwijzingen het consultatiebureau uitgeeft en hoeveel doelgroepkinderen daadwerkelijk worden ingeschreven voor een VVE programma. De verwachting is dat de meeste ouders hiervoor zelf de verantwoordelijkheid kunnen dragen. Het consultatiebureau ziet peuters wanneer zij 1,5 jaar, 2 jaar en 3 jaar oud zijn. Kinderen ontwikkelen zich vaak in een ander tempo ten opzichte van elkaar. Zo kan een kind tussen de tweede en derde verjaardag alsnog een achterstand oplopen, terwijl het dan geen bezoek aan het consultatiebureau brengt. Om dit mogelijke gat op te vangen, kunnen professionals uit de kinderopvang, het peuterspeelzaalwerk en de gastouderopvang op zo n moment contact opnemen met het consultatiebureau. Het consultatiebureau kan hierop besluiten dat het noodzakelijk is een tussentijds consult in te plannen met het kind en de ouder. De verwachting is echter dat deze manier van signaleren slechts enkele keren per jaar voor komt. 4 Om de overgang naar VVE indicatie goed te regelen voor kinderen die nu al gebruik maken van de peuterspeelzaal, kan de bovengenoemde route worden ingezet. Het valt onder de verantwoordelijkheid van de peuterspeelzaal om contact op te nemen met het consultatiebureau wanneer zij vermoeden dat één van de peuters als VVE doelgroepkind kan worden aangemerkt. 4.5 Aantal plaatsen VVE Op basis van de cijfers van het consultatiebureau zullen in Hilvarenbeek zo n 14 kinderen in de leeftijd 2 4 jaar voldoen aan de eisen van een VVE doelgroepkind. Binnen de gemeente Hilvarenbeek worden in totaal maximaal 14 VVE plaatsen gerealiseerd, 3 plaatsen voor kinderen van 2 tot 2,5 jaar, 4 plaatsen voor kinderen van 2,5 tot 3 jaar en 7 plaatsen voor kinderen van 3 tot 4 jaar. Voorstel te besluiten: Binnen de Hilvarenbeekse peuterspeelzalen maximaal 14 VVE plaatsen realiseren voor doelgroepkinderen, die in aanmerking komen voor een verlaagde ouderbijdrage aan het peuterspeelzaalwerk. 4.6 Ouderbijdrage voor doelgroepkinderen VVE moet laagdrempelig en financieel toegankelijk zijn. In de wet is daarom bepaald dat gemeenten aan ouders van doelgroepkinderen een ouderbijdrage mogen vragen die maximaal de hoogte is van de bijdrage die zij op grond van de Wet op de Kinderopvang zouden betalen indien zij de maximale toeslag zouden ontvangen. Gemeenten moeten de peuterspeelzalen compenseren voor de rest van de ouderbijdrage. Een doelgroepkind van 2 jaar ontvangt 2 dagdelen peuterspeelzaalwerk, een kind van 2,5 jaar 3 dagdelen en een kind van 3 jaar vier dagdelen. De verrekening van deze ouderbijdrage loopt via Mikz peuterspeelzalen. Mikz vraagt, vanaf 2012, jaarlijks een budgetsubsidie aan voor de ouderbijdrage van het geraamde aantal VVE doelgroepkinderen voor dat jaar. Aan het eind van het jaar vindt de afrekening van deze ouderbijdrage plaats. Mikz is verantwoordelijk voor een gedegen en inzichtelijke administratie met betrekking tot de in- en uitstroom van VVE doelgroepkinderen, de gemeente kan deze administratie ten allen tijde inzien. Wanneer de onafhankelijke peuterspeelzalen in de toekomst doorgroeien naar volledige VVE locaties, dan zal een verdeling worden gemaakt van de doelgroepkinderen per kern. 4 Zie voor stroomschema indicatiestelling VVE de bijlagen 9

10 Mikz heeft een controlerende functie richting ouders. Wanneer zij van de verlaagde ouderbijdrage gebruik mogen maken, moet hun kind ook deelnemen aan het volledige VVE programma. Als ouders hun kind niet, of niet alle afgesproken dagdelen naar de peuterspeelzaal brengen, dan kunnen zij de verlaagde ouderbijdrage verliezen. Mikz zal ouders er eerst enkele keren op aanspreken als zij hun verantwoordelijkheid hierin verwaarlozen. 4.7 Doorgaande leerlijn naar het basisonderwijs De verantwoordelijkheid voor VVE in de vroegschoolse periode ligt bij de schoolbesturen. Zij ontvangen hiervoor middelen vanuit het rijk via de lumpsum. Gemeenten, besturen van peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en scholen zijn samen verantwoordelijk voor de organisatie van een doorgaande lijn in de ontwikkeling van kinderen. Een belangrijk instrument hiervoor zijn afspraken rondom de overdracht van kinderen van de voorschoolse instellingen naar het onderwijs. In 2010 zijn alle betrokken instellingen gaan werken met een gezamenlijk overdrachtsprotocol. De organisaties hebben een jaar ervaring met dit protocol en hebben tijdens verschillende overleggen in juni 2011 aangegeven hierover zeer tevreden te zijn. Het protocol zal daarom op de huidige manier worden voortgezet. 4.8 Resultaten vroegschoolse educatie Naast een overdrachtsprotocol moet de gemeente ook afspraken maken over de resultaten van vroegschoolse educatie binnen het basisonderwijs. Op de verschillende scholen wordt momenteel een begin gemaakt met vroegschoolse educatie. Binnen het verband van de Lokale Educatieve Agenda zullen in het voorjaar van 2012 afspraken worden gemaakt over de resultaten van de vroegschoolse educatie. Verschillende scholen hebben zo tijd enige ervaring op te doen met deze manier van werken. In het LEA overleg zullen de resultaten van VVE jaarlijks worden besproken. 10

11 5. Toezicht en handhaving De bepalingen over toezicht en handhaving van kwaliteit van voorschoolde voorzieningen en VVE zijn in de wet OKE samengebracht en uitgebreid. Het betreft de volgende taken die onder de verantwoordelijkheid van de gemeente vallen: - Verantwoordelijkheid voor, toezicht op en handhaving van de kwaliteit van de kinderopvang en het peuterspeelzaalwerk ligt bij de gemeente; - Controle op kwaliteitseisen aanbod VVE; - Opzet van een landelijk register van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven die VVE aanbieden; - Verslag doen over het uitgevoerde toezicht en resultaten daarvan aan de gemeenteraad en de minister. 5.1 Verantwoordelijkheid voor toezicht Gemeenten zien toe op de naleving van de kwaliteitseisen voor peuterspeelzalen. Net als voor de kinderopvang heeft de gemeente de GGD aan als toezichthouder aangewezen. Het toezicht wordt uitgevoerd op basis van de wettelijke kwaliteitseisen en de Beleidsregel kwaliteit peuterspeelzalen. 5.2 Controle op kwaliteitseisen aanbod VVE Net als voor het regulier peuterspeelzaalwerk moeten gemeenten toezien op de naleving voor VVE. De GGD beoordeelt of aan de eisen is voldaan die zijn opgenomen in de AMvB 5. De bevindingen worden toegevoegd aan de jaarlijkse rapporten van de GGD. Wanneer er op de kwaliteitseisen tekorten worden geconstateerd, geeft de GGD dit rapport door aan de inspectie van onderwijs, de gemeente en de betreffende instelling. 5.3 Landelijk register peuterspeelzalen en kinderdagverblijven Gemeenten worden verplicht te registreren en openbaar te maken welke peuterspeelzalen en kinderdagverblijven er in de gemeente zijn en of ze gesubsidieerde voorschoolse educatie aanbieden. Gemeenten zijn verplicht gegevens te verstrekken, aan de minster van onderwijs, die nodig zijn voor het uivoeren van toezicht op VVE. Het rijk ontwikkelt op basis van deze gegevens ook een Landelijk Register Peuterspeelzaalwerk, zodat er een goed beeld komt van de landelijke ontwikkeling van het aantal peuterspeelzaalorganisaties. 5.4 Verslag toezicht aan gemeenteraad en minister Van gemeenten wordt gevraagd om jaarlijks een rapport over het gehouden toezicht en de resultaten daarvan op te stellen voor de gemeenteraad en de minister. De minister stelt vast op welk moment van het jaar dit moet gebeuren en ook welke punten in het rapport aan de orde moeten komen. 5.5 Handhaving De gemeente stelt op korte termijn een handhavingsbeleid op met betrekking tot zowel de peuterspeelzalen als de kinderopvang. 5 Besluit basisvoorwaarden kwaliteit Voorschoolse Educatie, vastgesteld op 7 juli

12 6. Financiën De financiering voor de Wet OKE is net als de inhoudelijke onderdelen in drie stromen te onderscheiden: - Stelpost versterking van het peuterspeelzaalwerk - Voor- en vroegschoolse educatie - Stelpost toezicht en handhaving kwaliteit peuterspeelzalen 6.1 Inkomsten - Stelpost Versterking van het peuterspeelzaalwerk Om de kwaliteitseisen in iedere peuterspeelzaal op het wettelijke niveau te krijgen is structureel 35 miljoen toegevoegd aan het gemeentefonds. Hilvarenbeek ontvangt een structureel bedrag van ,-. Wanneer de kwaliteit in de peuterspeelzalen voldoet aan de nieuwe normen, kunnen de extra middelen worden ingezet voor de financiële compensatie aan ouders van doelgroepkinderen. - Voor- en vroegschoolse educatie Voor het realiseren van een dekkend aanbod VVE en het financieel toegankelijke houden van voorschoolse educatie is een uitkering in het kader van het Onderwijs Achterstanden Beleid aangepast. Om in aanmerking te komen voor deze rijksmiddelen moeten in een gemeente tenminste 6% gewichtenleerlingen naar school gaan. Gemeente Hilvarenbeek komt niet in aanmerking voor deze middelen. De minister heeft echter aangegeven dat gemeenten die geen middelen uit het Onderwijs Achterstanden Beleid ontvangen, of wanneer deze middelen niet toereikend zijn, toch aan alle eisen van de Wet OKE moeten voldoen. - Stelpost Toezicht en handhaving kwaliteit peuterspeelzalen De gemeenten zijn verantwoordelijk voor het toezicht en de handhaving op de kwaliteit van het peuterspeelzaalwerk. De GGD voert de controles uit. Het rijk voegt structureel 4 miljoen toe aan het gemeentefonds voor toezicht en handhaving. Gemeente Hilvarenbeek ontvangt jaarlijks 2.000,- voor de extra kosten van de toezichthouder (GGD) en de gemeentelijke handhavingkosten. 6.2 Uitgaven - GGD controles: De GGD voert de jaarlijkse controles uit op de peuterspeelzalen. Gemengde groepen peuterspeelzaalwerk/kinderopvang hoeven niet gecontroleerd te worden, zij worden meegenomen in de controle van de kinderopvang. De peuterspeelzalen in Esbeek, Biest-Houtakker en 1 groep in Hilvarenbeek moeten wel gecontroleerd worden. De kosten per controle bedragen 1.190,15 (kosten voor drie peuterspeelzalen 3.570,-). De GGD heeft aangegeven in 2011 geen controles uit te voeren in bestaande peuterspeelzalen. Registratiekosten: nieuwe peuterspeelzalen moeten zich laten registreren. Om voor registratie in aanmerking te komen moet de GGD eerst de peuterspeelzaal controleren, aan deze controle zijn kosten verbonden ( 732, 40 per registratie). De Hilverhummels gaat deels in 2011 en deels in 2012 verhuizen naar de verschillende Samenwijslocaties. Onduidelijk is of er na deze splitsing nog een afzonderlijke peuterspeelzaalgroep zal blijven bestaan, die als nieuwe peuterspeelzaal moet worden geregistreerd. Registratie van eventuele nieuwe peuterspeelzalen kan worden gefinancierd uit de Overige kosten. - Risico-inventarisatie: de peuterspeelzalen in Esbeek en Biest-Houtakker beschikken nog niet over de digitale risico-inventarisatie, die verplicht is binnen de Wet OKE. Het 12

13 opstellen van een dergelijke inventarisatie is complex, daarom worden deze peuterspeelzalen hierbij extern ondersteund. De kosten bedragen voor 700,- voor beide peuterspeelzalen. - Ouderbijdrage: De gemeente moet ouders van VVE doelgroepkinderen compenseren voor de ouderbijdrage aan de peuterspeelzaal. Ouders betalen bij Mikz peuterspeelzalen een eigen bijdragen van 49,- per maand voor 2 dagdelen per week. Het consultatiebureau geeft aan dat in Hilvarenbeek jaarlijks zo n 14 kinderen aan de voorwaarden voor een VVE doelgroepkind voldoen. De verwachting is dat zo n drie kinderen in de leeftijd van 2 tot 2,5 jaar de peuterspeelzaal twee dagdelen bezoeken, 4 kinderen in de leeftijd van 2,5 tot 3 jaar de peuterspeelzaal drie dagdelen zullen bezoeken, 7 kinderen in de leeftijd van 3 tot 4 jaar bezoeken de peuterspeelzaal 4 dagdelen ( 7.500,- per jaar voor 14 kinderen, in /12 deel 2.614,- voor 14 kinderen). Leeftijd Dagdelen Bijdrage ouders Bijdrage gemeente 2 jaar (half jaar) 2 61,20 196,05 2,5 jaar (half jaar) 3 91,80 294,08 3 jaar (1 jaar) 4 244,80 784,20 Tabel 6: Ouderbijdrage per kind De ouderbijdrage wordt jaarlijks geïndexeerd op basis van de eigen bijdrage zoals opgenomen in de Wet op de kinderopvang. Voorstel te besluiten: De ouderbijdrage aan de peuterspeelzaal per VVE doelgroepkind zoals aangegeven in tabel 6 van de nota Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie vaststellen voor Voorstel te besluiten: Het vaststellen van de jaarlijkse ouderbijdrage aan de peuterspeelzaal voor VVE doelgroepkinderen vanaf 2012 delegeren aan de afdelingsmanager van de afdeling Ontwikkeling. - Scholingskosten: het bestuur van een VVE peuterspeelzaal stelt jaarlijks een scholingsplan op om het opleidingsniveau peuterspeelzaalwerk en VVE op peil te houden. De scholingskosten voor de VVE peuterspeelzalen worden per jaar geraamd op 2.800,- per jaar. Bij de fusie in 2009 zijn een aantal vrijwilligers in dienst gekomen van Mikz peuterspeelzalen. Om te voldoen aan de eisen van een VVE peuterspeelzaal moesten zij een PW-3 en VVE opleiding volgen. In 2011 ronden zij deze opleiding af. De kosten voor deze opleiding bedragen ,- en vallen onder de versterking van het peuterspeelzaalwerk. Trainingen die de leidsters momenteel volgen via VVErsterk worden gesubsidieerd door de rijksoverheid. Het is echter niet mogelijk alle trainingen bij VVErsterk te volgen. Met Mikz is afgesproken dat eventueel nieuw personeel tenminste in bezit is van een PW-3 diploma (of andere voor de CAO toerijkende opleiding). Om een goed basis aanbod VVE te garanderen voor alle kinderen in Hilvarenbeek moeten ook de leidsters van de peuterspeelzalen in Esbeek en Biest-Houtakker jaarlijks hun kennis op peil houden. Hiervoor is in totaal een budget van 1.050,- per jaar gereserveerd voor beide peuterspeelzalen. In 2011 zullen geen opleidingen meer plaatsvinden. - Programmamateriaal: om een volwaardig VVE programma aan te bieden moeten peuterspeelzalen werken met een erkende VVE methode. De kosten voor de eerste aanschaf van dit programma zijn 350,- per pakket ( 1.750,- voor vijf groepen). Een dergelijke methode moet jaarlijks worden aangevuld en onderhouden de kosten hiervoor 13

14 bedragen per pakket 100,- per jaar ( 400,- vanaf 2013). In 2012 is rekening gehouden met extra kosten om de pakketten op peil te brengen ( 1.000,- voor vier locaties in 2012). De onafhankelijke peuterspeelzalen in Esbeek en Biest-Houtakker gaan een basis VVE programma aanbieden. Hiervoor moeten ook zij beschikken over enkele onderdelen van een VVE methode. In 2010 hebben deze peuterspeelzalen de basismodule aangeschaft vanuit de Lokale Educatieve Agenda. Deze basismodulen moeten ook jaarlijks worden aangevuld ( 100,- per locatie, 200,- in totaal). In 2011 zullen de modules van de peuterspeelzalen in Esbeek en Biest-Houtakker op peil worden gebracht ( 200,- per locatie, 400,- voor beide locaties). - Ontwikkelingsmaterialen: peuterspeelzalen hebben naast het VVE programma ook ontwikkelingsmateriaal nodig. Deze materialen worden ingezet om de ontwikkelingsachterstand van kinderen weg te werken en richten zich vooral op sociaalemotionele en motorische ontwikkeling. Wegens veelvuldig gebruik hebben deze materialen een afschrijvingstermijn van 2 jaar. Het is noodzakelijk dat de peuterspeelzalen deze materialen jaarlijks op peil brengen. Per peuterspeelzaal is 500,- per jaar beschikbaar voor ontwikkelingsmaterialen ( 2.500,- voor de VVE peuterspeelzalen, 1.000,- voor de VVE basis peuterspeelzalen). - Personeelskosten: Alle leidsters en vrijwilligers moeten beschikken over een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). De peuterspeelzalen in Esbeek en Biest-Houtakker moeten de VOG s in 2011 aanvragen voor de vrijwilligers. Jaarlijks stromen daarnaast enkele nieuwe vrijwilligers in waarvoor zij een verklaring moeten aanvragen. De kosten bedragen in totaal in ,- en in 2012 en verder 150,- voor beide peuterspeelzalen. De wekelijkse VVE programma s voor de doelgroepkinderen vergen enige voorbereiding. In deze tijd vinden oudergesprekken plaats, worden toetsresultaten verwerkt en de wekelijkse activiteitenprogramma s voor de doelgroepkinderen voorbereid. Per week kost dit een half uur per leidster. Op jaarbasis bedragen de kosten 683,- per leidster ( 3.410,- 5 leidsters de Hilverhummels, 1.365,- 2 leidsters t Kwetternest, 683,- 1 leidster t Drempeltje). - Reguliere peuterspeelzaalsubsidie: peuterspeelzalen ontvangen de reguliere subsidie op basis van 2 dagdelen per kind, maximaal 16 kinderen per groep, zoals beschreven in het peuterspeelzaalbeleid. VVE doelgroepkinderen bezoeken de peuterspeelzaal 4 dagdelen vanaf hun 3 e jaar en 3 dagdelen vanaf 2,5 jaar. Peuterspeelzalen mogen deze kinderen dus 1,5 of 2 maal tellen. Voor Hilvarenbeek betekent dit dat er in totaal een extra groep peuterspeelzaalwerk bij komt. Deze kinderen zijn verdeeld over verschillende locaties van Mikz kinderopvang en peuterspeelzalen. Mikz ontvangt hiervoor jaarlijks een subsidie voor één groep. Het is aan Mikz om deze middelen te verdelen over de verschillende locaties ( 5.538,- per jaar, in /12 deel 1.846,-). - Versterken VVE aanbod: de Hilvarenbeekse basisscholen werken sinds enkele jaren met lokale instellingen aan taal- en leesbevordering en muzikale ontwikkeling. In het kader van de doorlopende leerlijn (Samenwijsvisie) is het wenselijk deze activiteiten uit te breiden naar de voorschoolse periode. Deze samenwerkingsprojecten versterken niet alleen de taalontwikkeling maar ook andere aspecten van VVE zoals de motorische ontwikkeling en sociaal-emotionele ontwikkeling. Daarnaast worden ouders betrokken en aangesproken op hun verantwoordelijkheid om ook thuis met kinderen te werken aan hun ontwikkeling. De kosten bedragen per jaar ,- voor alle kernen. Deze samenwerkingsprojecten zullen in 2012 van start gaan, de maanden september tot december 2011 zullen worden gebruikt om afspraken te maken met de verschillende partners over de inhoud en uitvoer van de samenwerking. 14

15 - Communicatie: ouders van zowel VVE doelgroepkinderen als van niet doelgroepkinderen moeten op de hoogte worden gebracht van de veranderingen in het peuterspeelzaalwerk in verband met de Wet OKE. In 2011 wordt een informatiebrief samengesteld voor alle ouders met kinderen op een peuterspeelzaal. Daarnaast worden inwoners geïnformeerd via de Hilverbode. Daarnaast blijft het van belang om ouders van nieuwe doelgroepkinderen op de hoogte te stellen van het VVE beleid van de gemeente. Om te zorgen voor eenduidige informatie zal een informatiefolder worden samengesteld die het consultatiebureau kan meegeven aan ouders van doelgroepkinderen. Er zullen enige kosten verbonden zijn aan het verspreiden van informatiemateriaal. Het is moeilijk in te schatten wat de kosten zullen zijn en wanneer ze precies gemaakt moeten worden. Onkosten voor communicatie kunnen vanuit de Overige kosten worden gedekt. 15

16 6.3 Financieel overzicht Inkomsten Rijksbijdrage , , , , ,00 Uitgaven Risico-inventarisatie Basis VVE peuterspeelzalen 700, Vergoeding ouderbijdrage VVE peuterspeelzalen , , , , ,00 Scholingskosten VVE peuterspeelzalen , , , , ,00 Basis VVE peuterspeelzalen , , , ,00 Programmamateriaal VVE peuterspeelzalen 1.750, ,00 500,00 500,00 500,00 Basis VVE peuterspeelzalen 400,00 200,00 200,00 200,00 200,00 Ontwikkelingsmaterialen VVE peuterspeelzalen 2.500, , , , ,00 Basis VVE peuterspeelzalen 1.000, , , , ,00 Personeelskosten Verklaring omtrent gedrag 900,00 150,00 150,00 150,00 150,00 Voorbereiding Hilverhummels 1.137, , , , ,00 Voorbereiding Kwetternest 455, , , , ,00 Voorbereiding Drempeltje 228,00 683,00 683,00 683,00 683,00 Reguliere subsidie subsidie 1 groep 1.846, , , , ,00 Versterking VVE aanbod Lees-, taal- en muzikale vorming , , , ,00 Subsidiëring peuterspeelzalen , , , , ,00 Toezicht en handhaving Jaarlijkse inspectie GGD , , , ,00 Overige kosten (o.a. incidentele kosten GGD-controles, communicatie, etc.) 2.000, , , , ,00 Totaal , , , , ,00 Tabel 7: financiële vertaling Wet OKE VVE peuterspeelzalen: de Hilverhummels, t Drempeltje en t Kwetternest vallen onder Mikz kinderopvang. Basis VVE peuterspeelzalen: de Debberkes en de Houtrakkers zijn onafhankelijke peuterspeelzalen. 16

17 Voorstel te besluiten: Instemmen met de inzet van de stelposten Versterking van het peuterspeelzaalwerk en Toezicht en handhaving kwaliteit peuterspeelzalen volgens de in tabel 7, van de nota Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie, beschreven financiële vertaling van de Wet OKE. Voorstel te besluiten: Het incidentele voordeel van 4.000,- in 2011 als zodanig te verwerken in de najaarsnota Subsidiëring en verantwoording Mikz peuterspeelzalen vraagt jaarlijks, samen met de reguliere subsidie, subsidie aan voor; de vergoeding ouderbijdrage, scholingskosten, programmamaterialen, ontwikkelingsmaterialen, personeelskosten, de reguliere subsidie en de versterking VVE. Jaarlijks vindt achteraf een verantwoording en afrekening van deze subsidies plaats. Deze verantwoording loopt samen met de verantwoording van de regulier peuterspeelzaalsubsidie. De voorwaarden uit het subsidiebeleid Hilvarenbeek zijn van toepassing op alle genoemde subsidies. De peuterspeelzalen in Esbeek en Biest-Houtakker vragen jaarlijks subsidie aan voor scholingskosten, programmamaterialen en ontwikkelingsmaterialen. Zowel de aanvraag als de verantwoording en afrekening worden samengevoegd met de reguliere subsidie. De uitvoering van de Wet OKE en de inzet van de bovengenoemde middelen wordt jaarlijks met de peuterspeelzalen besproken en geëvalueerd tijdens het peuterspeelzaaloverleg met de portefeuillehouder. Het college wordt jaarlijks op de hoogte gesteld van de resultaten van de Lokale Educatieve Agenda, hieraan worden de resultaten van de Wet OKE toegevoegd. Voor het overgangsjaar 2011 vragen de peuterspeelzalen 4/12 van de jaarlijkse subsidie aan, zoals is aangegeven in bovenstaand schema. De peuterspeelzalen dienen hiervoor een afzonderlijk subsidieverzoek in. De verantwoording van deze subsidie loopt samen met de verantwoording van de reguliere subsidie. Voorstel te besluiten: Mikz peuterspeelzalen in 2011 een subsidie toekennen van ,- voor de vergoeding ouderbijdrage, scholingskosten, programmamateriaal, ontwikkelingsmateriaal, personeelskosten, subsidie voor een groep in het kader van uitvoering Wet OKE. Voorstel te besluiten: Peuterspeelzaal De Debberkes in 2011 een subsidie toekennen van 1.500,- voor het opstellen van de risico-inventarisatie, programmamateriaal, ontwikkelingsmateriaal en Verklaring Omtrent Gedrag in het kader van uitvoering Wet OKE. Voorstel te besluiten: Peuterspeelzaal De Houtrakkers in 2011 een subsidie toekennen van 1.500,- voor het opstellen van de risico-inventarisatie, programmamateriaal, ontwikkelingsmateriaal en Verklaring Omtrent Gedrag in het kader van uitvoering Wet OKE. 17

18 Wijzigingen Bovenstaande afspraken zijn van toepassing zolang de huidige wetgeving in werking is. Mocht het rijk de financiële bijdrage voor peuterspeelzaalversterking of VVE wijzigen, dan zullen nieuwe afspraken worden gemaakt met de partners. Daarnaast is er veel onduidelijkheid over de toekomst van de kinderopvang. Een wijziging in deze wetgeving kan de peuterspeelzaalwerk sterk beïnvloeden en bijvoorbeeld combinatiegroepen peuterspeelzaalwerk en kinderopvang onmogelijk maken, maar ook de ouderbijdrage beïnvloeden. Mochten wijzigingen in de wetgeving rondom de kinderopvang van substantiële invloed zijn op de afspraken rondom VVE binnen de gemeente, dan zullen ook nieuwe afspraken worden gemaakt tussen de peuterspeelzalen en de gemeente over de uitvoering van VVE. 18

19 Bijlage 1: Stand van zaken invoering Wet OKE Al gerealiseerd: - Groepsgrootte maximaal 16 kinderen per groep - Tenminste 1 beroepskracht per peuterspeelzaalgroep - Twee beroepskrachten op VVE groepen - VOG beroepskrachten - Digitale risico-inventarisatie peuterspeelzalen Mikz - Voertaal Nederlands - Eisen rondom veiligheid, gezondheid, brandweervoorschriften en eisen aan speeltoestellen en keukenhygiëne - Informatieplicht middels ouderavonden en intake gesprek - Basis VVE in alle peuterspeelzaalgroepen - Overdrachtsprotocol voorschools naar vroegschools Nog te realiseren: - VOG vrijwilligers peuterspeelzalen Esbeek en Biest-Houtakker - Digitale risico-inventarisatie peuterspeelzalen Esbeek en Biest-Houtakker - Programma VVE doelgroepkinderen starten - Invoeren verlaagde ouderbijdrage voor doelgroepkinderen - GGD aanwijzen als toezichthouder - Peuterspeelzalen registreren in het landelijk register - Afspraken maken met het onderwijs over de resultaten van vroegschoolse educatie 19

20 - Bijlage 2: Stroomschema VVE indicatie Alle kinderen bezoeken het consultatiebureau. Ontwikkeling wordt bijgehouden in het Van Wiechenschema Achterstand op de communicatiecomponent van het Van Wiechenschema, of ander spraak-taalprobleem? Nee. Geen VVE doelgroep Ja. Omgevingsanalyse raadplegen. Kunnen ouders de achterstand zelf compenseren? Ja. Geen VVE doelgroep. Het consultatiebureau adviseert ouders over de aanpak van de achterstand. Nee. Is de verwachting dat de achterstand afneemt wanneer het kind deelneemt aan een volledig VVE programma? Ja. VVE doelgroepkind. Ouders ontvangen een verwijzing naar een VVE peuterspeelzaal. Nee. Geen VVE doelgroep. Het consultatiebureau adviseert over de aanpak van de achterstand en verwijst door naar hulpverlening / medische zorg indien noodzakelijk Professionals in kinderopvang, peuterspeelzaal en gastouders maken zich zorgen over de ontwikkeling van een peuter Professional neemt contact op met het consultatiebureau en bespreek de zorgen. Contact reden voor tussentijds consult? Nee. Geen VVE Doelgroep Ja 20