Rekenkamercommissie. Met nevelen omhuld. Onderzoek naar re-integratiebeleid in Deventer.

Transcriptie

1 Rekenkamercommissie Met nevelen omhuld Onderzoek naar re-integratiebeleid in Deventer

2 Met nevelen omhuld Onderzoek naar doelmatigheid en doeltreffendheid van het reintegratiebeleid in de gemeente Deventer

3 COLOFON Rekenkamercommissie: Leden: dhr. H.O. Bulthuis dhr. B. Eindhoven dhr. M.W.H. Elferink mw. H. Eltink dhr. H. Groothuis dhr. A. Krahl dhr. V. Stijns mw. M. van Tilburg dhr. P.P.G. Wolbert Voorzitter: Secretaris: dhr. P.A.B. Sertons dhr. J.E. Nijkamp Onderzoek is uitgevoerd door CAB in opdracht van de Rekenkamercommissie Auteurs: Eelco Westerhof Marije Nanninga CAB Martinikerkhof JH Groningen [t] [e] [i]

4 Inhoud Inhoud 1 Leeswijzer 2 Bestuurlijke Rapportage 3 Hoofdstuk 1 4 Probleemstelling, methodologie en toetsingskader 4 Hoofdstuk 2 7 Conclusies en aanbevelingen 7 Rapport van bevindingen 10 Hoofdstuk 1 11 Inleiding op het onderwerp Korte kenschets problematiek De arbeidsmarkt in Deventer Bestandsanalyse 15 Hoofdstuk 2 17 Re-integratiebeleid in Deventer Visie op re-integratie Doel- en taakstellingen Beleidswijzigingen Instrumenten Beoordeling van de doelen Uitvoering Samenvatting van de bevindingen 29 Hoofdstuk 3 30 Resultaten Resultaten in- en uitstroom bijstandscliënten Trajecten Resultaten van de re-integratietrajecten Financiën Samenvatting van de bevindingen 40 Hoofdstuk 4 41 Informatievoorziening Klant-, uitvoerings- en procesinformatie Gemeenteraad Samenvatting van de bevindingen 44 Bijlage 1 45 Literatuurlijst en geïnterviewde personen 45 Bijlage 2 47 Beoordeling toetsingskader 47 1

5 Leeswijzer Dit rapport geeft antwoord op de door de RKC gestelde onderzoeksvragen over de doelmatigheid en doeltreffendheid van het re-integratiebeleid van de gemeente Deventer. Het eerste deel van het rapport bestaat uit de Bestuurlijke Rapportage. Daarin zijn opgenomen een hoofdstuk over de probleemstelling en een uiteenzetting van de onderzoeksvragen en een hoofdstuk met conclusies en aanbevelingen van de RKC naar aanleiding van het onderzoek. Het tweede deel van het rapport is het Rapport van Bevindingen. In hoofdstuk 1 van dit deel wordt een korte inleiding gegeven over re-integratie in Nederland. Daarnaast bevat dit hoofdstuk een schets van de arbeidsmarkt en het bijstandsbestand in de gemeente Deventer. Hoofdstuk 2 geeft een overzicht van het re-integratiebeleid in de gemeente en de daaruit voortvloeiende doelen. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de resultaten van het gestelde beleid. Hierbij wordt zowel gekeken naar de beleidsresultaten als naar de financiële realisatie van het gevoerde beleid. Hoofdstuk 4 richt zich op de bedrijfsvoering en de informatievoorziening met betrekking tot het onderwerp. Het gaat hierbij zowel om de informatieverzameling als om de wijze waarop de informatie naar de gemeenteraad is geregeld. In de bijlagen tenslotte wordt een overzicht gegeven van de gebruikte bronnen en geïnterviewde personen. Tevens wordt de beoordeling van het toetsingskader in de bijlage weergegeven. 2

6 Bestuurlijke Rapportage 3

7 Hoofdstuk 1 Probleemstelling, methodologie en toetsingskader Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van re-integratie in Nederland. Re-integratie staat hierbij voor alle activiteiten die gericht zijn op weer aan het werk gaan. Hieronder valt ook activering, wanneer werk (nog) niet tot de mogelijkheden behoort. De rollen en taken van gemeenten op het terrein van re-integratie en bijstand zijn de afgelopen jaren aanzienlijk veranderd. De achtergrond wordt gevormd door de Suwi-wetgeving (2002) en toegenomen (financiële) belangen van gemeenten bij effectieve en efficiënte re-integratie (Fonds Werk en Inkomen, 2001, later opgegaan in de Wet Werk en Bijstand van 2004). Het proces dat leidt tot realisatie of herstel van (een optimale) arbeidsparticipatie van mensen met een afstand tot eigen of ander werk. Als gevolg van de wetswijzigingen is het aan de gemeenten zelf om de benodigde re-integratieinspanningen voor de eigen doelgroepen te definiëren (beleidsvrijheid als gevolg van decentralisering) en om een keuze te maken in de wijze van uitvoering (uit- en aanbestedingsbeleid) 1. Tegenover deze vrijheid staat dat ook de financiële verantwoordelijkheid als gevolg van de budgettering van inkomensen werkbudgetten volledig bij de gemeente is komen te liggen. De gewijzigde rol van de gemeente maakt het wenselijk om de inspanningen op hun effectiviteit en doelmatigheid te volgen. Dit kan ook bijdragen aan toekomstige keuzes over de wijze van inzet van reintegratieactiviteiten. De rekenkamercommissie van de gemeente Deventer (verder kortweg: RKC) heeft een onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit en doelmatigheid van re-integratie in de gemeente Deventer. Probleemstelling en onderzoeksvragen De RKC heeft voor het onderzoek naar de effectiviteit en doelmatigheid van re-integratie de volgende probleemstelling geformuleerd: Hoe doelmatig en doeltreffend is het re-integratiebeleid van de gemeente Deventer (is de inzet van de instrumenten in verhouding met resultaten) en waar liggen sturingsmogelijkheden voor de raad? Deze probleemstelling is uitgewerkt in een aantal deelvragen: Beleid (vastgestelde doelen m.b.t. re-integratiebeleid): Welke beleidskaders zijn vastgesteld door de raad? Zijn de doelen SMART geformuleerd? Wat zijn de doelgroepen? Wat zijn de doelstellingen / normen per doelgroep? Wordt gebruik gemaakt van de re-integratie- / participatieladder? Uitvoering (inzet van re-integratie instrumenten): Welke instrumenten worden er (per doelgroep) gebruikt om de re-integratiedoelstellingen te behalen? Welke doelgroepen werden door de respectievelijke partners bediend? 1 1 De verplichte uit- en aanbesteding als gevolg van de Suwi-wetgeving is per 1 januari 2006 versoepeld. 4

8 Wie zijn de partners waarmee de gemeente samenwerkt op het gebied van re-integratie? Hoeveel mensen zijn er in de jaren 2007, 2008, 2009 en 2010 doorverwezen naar elk van de partners, uitgesplitst naar doelgroep? Wat zijn de resultaten uitgesplitst naar partner en naar doelgroep? Hoeveel mensen zijn er in de jaren 2007, 2008, 2009 en 2010 duurzaam uitgestroomd? Wat zijn de resultaten van het totaal, vertaald naar de re-integratie- / participatieladder? Wat zijn soortgelijke resultaten in soortgelijke gemeenten (benchmark)? Verantwoording aan de raad Welke keuzescenario s heeft de raad tot nu toe voorgelegd gekregen? Wordt in die informatie een koppeling gelegd met doelen en doelgroepen (zoals geformuleerd in beleidskader)? Hoe ervaren raadsleden de informatie voorziening vanuit het college? Waar zien raadsleden mogelijkheden tot verbetering m.b.t. hun sturende rol? Budgettair Hoeveel geld was er in de jaren 2007, 2008, 2009 en 2010 beschikbaar voor het W-deel? Hoe is budget voor werkdeel van de Wwb opgebouwd? Wat waren de daadwerkelijke bestedingscijfers? Hoeveel geld is er per instrument in de jaren 2007, 2008, 2009 en 2010 uit het W-deel besteed? Hoeveel geld is er per partner in de jaren 2007, 2008, 2009 en 2010 uit het W-deel besteed? Hoeveel is dat per persoon en hoeveel uitgesplitst naar doelgroep? Methodologie en toetsingskader Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van verschillende onderzoeksmethoden. Het gaat hierbij om: o o o o Document- en literatuurstudie waarbij zowel bronnen van de gemeente als andere bronnen gebruikt zijn; Interviews met sleutelfiguren binnen de gemeente; Interviews met ketenpartners: Benchmark. In de bijlage is een lijst van gebruikte documenten en geïnterviewde personen opgenomen. Het toetsingskader wordt wat ons betreft bepaald door drie normatieven: Wettelijke kaders De door de gemeenten zelf gestelde doelen De gemiddelde prestaties in vergelijkbare gemeenten (voor zover bekend) Om zicht te krijgen op de beleidsdoelen, de resultaten en de achterliggende motivaties van beleid is gebruik gemaakt van de methode van realistisch evalueren. Binnen deze methode is het niet alleen de vraag wat het resultaat is van bepaald beleid, maar ook hoe dit resultaat tot stand gekomen is. Een bepaald beleid kan onder bepaalde omstandigheden voor bepaalde doelgroepen wel effectief zijn, terwijl andere doelgroepen er niet van profiteren. Ook worden impliciete verwachtingen en doelen op deze manier inzichtelijk gemaakt. Bij zowel de harde toetsing als het realistische evalueren staan de volgende onderwerpen centraal: 5

9 Onderzoeksitems Norm Beleid (vastgestelde doelen m.b.t. reintegratiebeleid): Uitvoering (inzet van reintegratie instrumenten): Verantwoording aan de raad Budgettair Het beleid voldoet aan de wettelijke vereisten: Er zijn verordeningen Er is beleid voor NUGGERS Het beleid is doelgericht De doelen en de operationalisering daarvan zijn SMART geformuleerd Het beleid is consistent in schrift en uitvoering. Het beleid is consistent in schrift en uitvoering Het instrumentarium sluit aan bij de doelen uit het beleid Er zijn duidelijke resultaat afspraken met betrekking tot de uitvoering Resultaten zijn afgezet tegen doelen en taakstellingen Informatie is op maat Informatie is tijdig Informatie sluit aan bij de doelen Informatie is in perspectief (vergelijking in tijd en met andere gemeenten) Informatie is volledig Resultaten worden afgezet tegen doelen, taakstellingen en kosten Kosten per instrument zijn inzichtelijk Het beleid is uitgevoerd binnen de beschikbare middelen Cijfers en bronnen In dit rapport zijn verschillende bronnen opgenomen. Tijdens het onderzoek is gebleken dat de gemeente Deventer cijfermateriaal heeft aangeleverd uit verschillende bronnen. Deze cijfers kwamen niet met elkaar overeen, waardoor twijfel ontstond over de betrouwbaarheid van de informatie Het aanleveren van de correcte met elkaar overeenkomende cijfers bleek vanuit de gemeente moeilijk en moeizaam. Uiteindelijk zijn accountantsverslagen van de uitvoerder en jaarstukken van de dienst aangeleverd. De cijfers die in het rapport zijn opgenomen zijn volgens ons overeenkomstig met de werkelijkheid. Er zijn wel enkele verschillen met de aan de raad verstrekte WIZ-monitoren. Reden hiervoor is de verschillende wijze waarop de cijfers worden samengesteld. In overleg met de organisatie zijn de laatst beschikbare cijfers gebruikt. Verder tellen niet alle percentages in dit rapport op tot 100%, door afronding kan de som op 99% of 101% uitkomen. 6

10 Hoofdstuk 2 Conclusies en aanbevelingen In dit deel worden naar aanleiding van de probleemstelling van het onderzoek de conclusies en aanbevelingen weergegeven. Hierbij wordt achtereenvolgens ingegaan op het beleid, de uitvoering, de resultaten en de informatie en sturing. Hoe doelmatig en doeltreffend is het re-integratiebeleid van de gemeente Deventer (is de inzet van de instrumenten in verhouding met resultaten) en waar liggen sturingsmogelijkheden voor de raad? Gemeente Deventer kan effectiviteit beleid niet bepalen De gemeente Deventer heeft niet inzichtelijk wat de effectiviteit van haar beleid is. Doordat de doelen niet scherp geformuleerd zijn is het onmogelijk om vast te stellen of het beleid geslaagd is. De taakstellingen die wel aan de SMART-criteria voldoen beslaan slechts een zeer beperkt deel van het beleid. Daarnaast blijkt de informatievoorziening binnen de gemeente niet op orde. Eenduidige verifieerbare informatie op kwantitatieve basis over resultaten blijkt ofwel niet aanwezig of zeer moeilijk te leveren. Aanbeveling: Om als gemeente te kunnen bepalen of het beleid daadwerkelijk geslaagd is dienen meetbare doelen opgesteld te worden die het gehele beleid beslaan. De resultaten van deze doelen dienen vervolgens in de informatievoorziening met cijfers ondersteund te worden, waardoor de effectiviteit bepaald kan worden. Aanbeveling: Verbeter de interne informatievoorziening. Om zicht te krijgen op effecten en resultaten moeten binnen de gemeente betrouwbare en eenduidige overzichten aanwezig zijn van inzet van instrumenten, de hiermee samenhangende kosten en de resultaten. Beperkt instrumentarium De gemeente Deventer kiest voor een uniforme aanpak van haar bijstandsbestand. Alle bemiddelbare klanten komen via startbaan afhankelijk van de hun geschatte productiviteit bij Sallcon of Cambio. Voor onbemiddelbare klanten is er de minitender. Trajectconsulenten geven aan dat zij het beschikbare instrumentarium als onvoldoende beoordelen. Zo geven zij aan dat zij het lastig vinden om maatwerk te leveren, doordat de instrumenten zijn uitbesteed met een plaatsingsverplichting. Dit beperkt hun keuze. Verder missen zij ondermeer instrumenten voor specifieke doelgroepen en scholing, dat los van de standaard trajecten ingezet kan worden. Aanbeveling Houdt het huidige instrumentarium voor re-integratie tegen het licht. De vraag hierbij is of het huidige instrumentarium volledig genoeg is en voldoende aansluit bij de mogelijkheden en het potentieel van het klantenbestand. Daarnaast beperkt de stringente uitvoeringspraktijk, in sommige gevallen, de mogelijkheid tot het bieden van maatwerk door de trajectconsulenten. Divers resultaat bij aanbieders Uit het beleid van de gemeente Deventer blijkt dat men sterk ingezet heeft op de re-integratie van kansrijken. Deze groep bijstandsgerechtigden zou volgens de gemeente op een snelle manier uit de bijstand 7

11 kunnen stromen. Minder aandacht is er voor de arbeidstoeleiding van minder kansrijken. Uit onderzoek blijkt juist dat re-integratie van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt het meeste effect heeft. De verschillende instrumenten van de gemeente Deventer blijken ongeveer even succesvol. Een vergelijking is moeilijk omdat allen verschillende doelen hebben. Bij de werkinstrumenten gaat het om het uitstromen naar werk of niet terugkeren in de uitkering. De doelen van de activeringstrajecten zijn breder: ook ontwikkeling of doorstroom telt als resultaat. Opvallend is daarbij wel dat een instrument als activeringsbanen van Cambio voor een hogere uitstroom naar werk zorgt dan andere direct op werk gerichte instrumenten. Ddit kan veroorzaakt zijn doordat Cambio zelf mensen in dienst genomen heeft. Resultaten van re-integratietrajecten worden nu gekoppeld aan uitstroom. Er zijn echter meer resultaten. Zo kan een klant zich ontwikkelen of een stap maken op de participatieladder. Deze informatie is bij trajectconsulenten wel beschikbaar op individueel niveau, maar wordt nog niet geaggregeerd gerapporteerd. Aanbeveling Breng ook andere resultaten dan uitstroom in beeld. Dit maakt het inzichtelijker wat er binnen trajecten met klanten gebeurd en hoe het bestand zich ontwikkelt en waar de mogelijkheden liggen. Voorbeelden zijn stappen op de participatieladder, gevolgde opleiding en cursussen en afstand tot de arbeidsmarkt. Op basis hiervan is het beter mogelijk op specifiek beleid in te zetten of te sturen op het lopende beleid. Verloning zorgt voor vertekening bestandsontwikkeling De gemeente Deventer laat een hogere uitstroom naar werk zien dan vergelijkbare gemeenten. Dit beeld is wel vertekend omdat een groot deel uitstroomt naar een zogenaamd verloningstraject bij Sallcon. Deze mensen zijn weliswaar uit de bijstand maar worden nog gefinancierd vanuit het werkbudget van de gemeente. Van de verloningstrajecten in 2008 leidt 15% tot definitieve uitstroom naar een reguliere baan. Een groot deel van de klanten rondt het traject niet succesvol af en zal na verloop van tijd terugvallen in de bijstand (van de in 2008 gestarte trajecten 57%). Hierbij gaat het dus feitelijk om tijdelijke uitstroom. Aanbeveling: Maak inzichtelijk in hoeverre uitstroom uit de bijstand is veroorzaakt door uitstroom naar regulier werk, uitstroom door verloning en uitstroom om andere redenen. Laat ook zien welk percentage van de instroom vanuit de verloningsconstructie komt. Geef ook weer wat de ontwikkeling zonder deze verloning zou zijn met de financiële consequenties daarbij. Korte termijn succes, maar budgetoverschrijding dreigt De gemeente heeft de afgelopen jaren zowel op het budget voor bijstand als op het budget voor reintegratie over gehouden. Het overschot op het inkomensdeel wordt deels veroorzaakt door de verloningsconstructie waarbij op kosten van het werkbudget de bijstandsuitkering wordt beëindigd. Het overschot op het werkdeel neemt af. Gemeenten mogen maximaal 25% van het beschikbare budget meenemen, de rest moet terug. De gemeente Deventer had in 2010 een overschot van 7%. Bij het werkbudget hebben veel gemeenten in Nederland een overschot. De overschotten in Deventer zijn echter wel veel lager. Het dalende werkbudget zet dit overschot onder druk. 8

12 Gezien het bovenstaande is het de vraag of het huidige beleid van de gemeente Deventer op langere termijn houdbaar is. Hiervoor zijn twee redenen. In de eerste plaats zal het werkbudget voor gemeenten de komende jaren sterk afnemen. Hoewel er nu nog overschotten zijn, lijken deze in de toekomst bij het doorzetten van het huidige beleid zich onvermijdelijk tot tekorten te transformeren. Dure instrumenten als verloning via direct werk/ nieuwe instroom lijken daarmee onbetaalbaar te worden zonder ten koste te gaan van andere instrumenten. Daarnaast ligt de uitstroom naar regulier werk vanuit verloning lager dan de effectiviteit van de andere instrumenten. Doordat een groot deel van de trajecten er na afloop voor zorgt dat klanten terug stromen in de bijstand, neemt de druk op het inkomensdeel toe. Aanbeveling: Ontwikkel voor de komende jaren een aanpak van re-integratie die aansluit bij de veranderende situatie. Hierbij moet meer dan in het verleden zorgvuldig worden omgegaan met de inzet van middelen omdat deze beperkt zullen zijn. Keuzes liggen op het vlak van prioriteiten in beleid en het daaraan gekoppelde instrumentarium. Bij het huidige werk-instrumentarium is de besparing op korte termijn aanwezig, maar op langere termijn is deze een stuk kleiner door terugval. De huidige inzet van empowerment is goedkoper, maar op korte termijn is er geen directe besparing. Resultaten binnen Deventer en onderzoek laten zien dat dit op langere termijn veel effect heeft. Het is geen keus voor één van beide maar voor de prioriteit in de inzet. Informatievoorziening en sturing beperkt De gemeenteraad van de gemeente Deventer heeft de afgelopen jaren slechts beperkt en algemeen gestuurd op het re-integratiebeleid. Deels wordt dit veroorzaakt doordat de informatievoorziening aan de raad te wensen over laat. De informatie is zeer beperkt, sluit niet aan bij gestelde doelen en biedt geen zicht op de effectiviteit van de ingezette instrumenten of soorten van re-integratie. Ook is onduidelijk wat het resultaat van de gemeente Deventer in de loop van de tijd of in vergelijking met andere gemeenten is. Hierdoor is het vrijwel onmogelijk om te sturen. Aan de andere kant heeft de gemeenteraad zelf ook weinig stappen ondernomen om zijn sturende rol vorm te geven. De raad heeft verschillende aspecten waar hij op kan sturen: de visie, de uitwerking hiervan in beleid, de inzet van middelen en bijsturing op basis van resultaten. In de afgelopen periode heeft de raad met name een kritische houding aangenomen op staand beleid maar een discussie over de richting van het beleid en prioriteiten hierbinnen, de instrumenten of de inzet van middelen is er nauwelijks geweest. Aanbeveling: Pas de huidige informatiesystematiek aan de raad aan. Een duidelijke structuur in zowel de inhoud van de informatievoorziening als de periodiciteit hiervan maakt het mogelijk om bij te sturen maar ook om te controleren. Deze informatievoorziening dient aan te sluiten bij de kaders en doelen. Verder dient een vergelijking en interpretatie van de gegevens weergegeven worden. Laat het college bijvoorbeeld twee keer per jaar een overzicht geven van de kerncijfers werk en bijstand. Aanbeveling: Geeft het college opdracht de voortgang van de aangenomen aanbevelingen te monitoren in de P&C cyclus. Op deze manier wordt zichtbaar wat er met het uitkomsten van dit onderzoek en de door de raad aangenomen aanbevelingen gebeurt. Vraag het college binnen 6 maanden met een raadsvoorstel komen met betrekking tot de uitwerking van de verschillende aanbevelingen. Zorg binnen alle producten van de P&C cyclus voor een vast hoofdstuk over de implementatie van de door de raad aangenomen aanbevelingen 9

13 Rapport van bevindingen 10

14 Hoofdstuk 1 Inleiding op het onderwerp De invoering van de Wet Werk en Bijstand (WWB) per 1 januari 2004 is onderdeel van de modernisering van de sociale zekerheid zoals deze door de vorige kabinetten is ingezet. Kerngedachte van de WWB is dat iedere Nederlander in zijn of haar eigen bestaan moet voorzien ( werk boven inkomen ). Pas wanneer dat niet lukt is een uitkering mogelijk. Een aanscherping van de rechten en plichten, het afschaffen van regelingen voor gesubsidieerde arbeid, het afschaffen van categoriale vrijstellingsregelingen ( arbeidsplicht voor iedereen ) en categoriale bijzondere bijstand zijn voorbeelden van belangrijke wettelijke maatregelen. Voor gemeenten betekende de invoering van de WWB meer financiële verantwoordelijkheid voor zowel de uitkeringen als de re-integratie van cliënten met een bijstandsuitkering. Deze financiële verantwoordelijkheid is gepaard gegaan met een grotere beleidsvrijheid. Gemeenten mogen zelf keuzes maken met betrekking tot het in te zetten re-integratiebeleid en welk aanbod aan re-integratievoorzieningen zij de cliënten ter beschikking stelt. Met de invoering van de WWB werden gemeenten verplicht reintegratiedienstverlening maximaal uit te besteden op de geprivatiseerde re-integratiemarkt. Met ingang van 1 januari 2006 hebben de gemeenten meer ruimte gekregen om re-integratiediensten zelf uit te voeren. Ook werd samenwerking in de keten bij de invoering van de WWB gestimuleerd. Gemeenten moeten samenwerken met UWV-Werkbedrijf bij de diagnose en intake. Deze samenwerking kan desgewenst verder uitgebreid worden. Door de financiële verantwoordelijkheid van de gemeente heeft de gemeenteraad een belangrijke sturende en controlerende rol gekregen op het terrein van werk en inkomen. De gemeenteraad kan de kaders stellen waarbinnen geopereerd moet worden en doelstellingen formuleren. Uit de WWB-monitor van Divosa 2 blijkt dat sociale diensten echter nog weinig gestuurd en gecontroleerd worden door hun gemeenteraad en het college van B&W. Vaak ontbreekt er ook een bestuurlijke lange termijn visie op het gebied van werk en inkomen. 1.1 Korte kenschets problematiek De effectiviteit en doelmatigheid van re-integratie is al een aantal jaren een geliefd onderwerp van (rekenkamer-)onderzoek. De rekenkamer van de gemeente Amsterdam concludeert in haar rapport Reintegratie - begeleiding van bijstand naar werk 3 dat de gemeente nog onvoldoende kostenbewust handelt bij het begeleiden van cliënten naar werk en dat zij de cliënten beter in beeld moet houden als zij in een traject zitten. Een paar maanden eerder trekt de rekenkamercommissie van de gemeente Utrecht 4 ongeveer gelijke conclusies: De kennis over de cliënten is onvoldoende en de gemeente weet niet of haar beleidsmaatregelen wel werken. Bovendien is niet duidelijk of de gemeente haar geld goed besteedt. Uit diverse onderzoeken van het CAB 5 blijkt dat gemeenten vaak nog worstelen met hun opdrachtgeverschap. Zo kent men het cliëntenbestand vaak onvoldoende, is er nog te weinig kennis binnen sociale 2 CAB (2008) Divosa monitor 2008: Worstelen met invloed, Divosa Utrecht 3 Rekenkamer Amsterdam (2007): Re-integratie - begeleiding van bijstand naar werk, Amsterdam 4 Rekenkamercommissie Utrecht (2006) Maak werk van bijstand, Utrecht 5 Rekenkamercommissie Achtkarspelen, Dantumadeel, Dongeradeel (2007), Doeltreffendheid en doelmatigheid van re-integratie, Streekraad Oost-Groningen (2004), Monitor re-integratie Oost-Groningen, Groningen 11

15 diensten over effectieve re-integratie-instrumenten en hebben gemeenteraden vaak nog onvoldoende nagedacht over de existentiële vraag waarom men aan re-integratie doet en wat dat aan resultaten moet opleveren. Er zijn ook diverse onderzoeken die zicht geven op de effectiviteit van re-integratie-instrumenten. Zo heeft het onderzoeksbureau SEOR 6 ondermeer een studie gedaan naar re-integratieactiviteiten bij zes verschillende sociale diensten en heeft het bureau SEO een zelfde onderzoek gedaan in de gemeente Amsterdam 7. Deze onderzoeken laten zien dat de effectiviteit van instrumenten samenhangt met de kenmerken van de cliënten waarvoor men ze inzet. Zo blijkt bijvoorbeeld dat voor de meest kansrijke clienten in het bijstandsbestand re-integratietrajecten weinig effect sorteren. Uit onderzoek van Bureau Onderzoek 8 naar de effectiviteit van re-integratie in de gemeente Groningen blijkt dat bij het verkrijgen van werk persoonskenmerken een grotere invloed hebben dan het volgen van een re-integratietraject. Tot slot is het belang van een effectieve en efficiënte besteding van de re-integratiemiddelen groot: in 2010 konden alle Nederlandse gemeenten uit het werkdeel samen ruim 1,5 miljard Euro besteden aan de re-integratie van bijstandscliënten (de gemeente Deventer ontving hier ruim 10 miljoen van). Kleine verbeteringen kunnen in dit verband al tot forse besparingen leiden. Momenteel staat de effectiviteit van re-integratie, de besteding van middelen en de wijze van organisatie ter discussie. Dit blijkt niet alleen uit verschillende onderzoeken van rekenkamercommissies naar het reintegratiebeleid van gemeenten, maar het blijkt ook uit het landelijke en wetenschappelijke debat over de effecten van re-integratie 9. De minister en staatssecretaris van SZW hebben in januari 2008 een brief naar de Tweede Kamer gestuurd, met daarin de uitkomsten van een beleidsdoorlichting over het nut en de noodzaak van reintegratie 10. Uit de beleidsdoorlichting, die betrekking heeft op de periode , komt een aantal zaken naar voren: De bruto-effectiviteit 11 van re-integratie neemt toe. Het blijkt dat er steeds meer bijstandsgerechtigden tijdens of na een re-integratietraject weer aan het werk komen. Een causale relatie tussen re-integratie en de kansen op de arbeidsmarkt is moeilijk vast te stellen: Institutionele, macro-economische en individuele factoren zijn van invloed op de vraag of een persoon succesvol is op de arbeidsmarkt. De netto-effectiviteit 12 van re-integratie neemt iets toe. Uit een overzicht van 11 onderzoeken over de periode blijkt dat van de bijstandsgerechtigden die aan het werk komen tijdens of na een re-integratietraject een iets groter wordend deel dit ook daadwerkelijk te danken heeft aan het gevolgde traject. Het netto-effect van re-integratie varieert sterk per doelgroep en gebruikte instrumenten. Niet voor alle bijstandsgerechtigden is het volgen van een re-integratietraject even zinvol. Het blijkt dat re-integratie het meeste effect heeft voor bijstandsgerechtigden die ver van de arbeidsmarkt 6 SEOR (2006), Het gebruik van prikkels in de bijstand, Rotterdam 7 SEO (2006), Van bijstand naar werk in Amsterdam, Amsterdam 8 Bureau Onderzoek & IPC, gemeente Groningen (2004), Uit de bijstand: de resultaten van trajectactiviteiten, Groningen 9 Zie onder meer: Regioplan (2006) De re-integratiemarkt geijkt. Amsterdam: Regioplan; Koning, J. de, A. Gelderblom, K. Zandvliet & L. van den Boom (2005) Effectiviteit van re-integratie: de stand van zaken, literatuuronderzoek. Rotterdam: SEOR. 10 Tweede Kamer, vergaderjaar , 28719, nr Bruto-effectiviteit: de mate waarin mensen na een re-integratietraject uitstromen volgens het doel van het traject 12 Netto-effectiviteit: de mate waarin mensen na een re-integratietraject dankzij dit traject uitstromen volgens het doel van het traject. 12

16 afstaan. Hierbij kan gedacht worden aan ouderen en langdurig werklozen. Verder komt naar voren dat met name werkervaringsplekken en bemiddeling of een combinatie daarvan, effectieve instrumenten zijn. Overigens geldt voor alle doelgroepen en instrumenten dat hoe eerder men start hoe groter de kans op resultaat is. Re-integratie brengt mensen die niet direct aan het werk komen wel dichter bij de arbeidsmarkt. Niet alle trajecten binnen re-integratie zijn gericht op het toeleiden naar regulier werk. Ook het activeren van bijstandsgerechtigden valt onder de noemer re-integratie. Het blijkt dat deze trajecten een positieve invloed hebben op de kansen op de arbeidsmarkt. Gemeentelijke budgetten worden steeds minder ingezet voor gesubsidieerde arbeid en steeds meer voor activiteiten om mensen regulier aan het werk te helpen. Re-integratie levert weinig rendement op in termen van besparing op de uitkeringslasten. 1.2 De arbeidsmarkt in Deventer De gemeenten hebben vanuit de Wet Werk en Bijstand (WWB) de plicht om iedereen die een bijstandsuitkering heeft te begeleiden naar werk. Om dit te bereiken hebben de gemeenten via het werkdeel van het WWB-budget geld gekregen voor de re-integratie van bijstandsgerechtigden, niet-werkende werkzoekenden en niet-uitkeringsgerechtigden (NUG). De gemeente Deventer keerde in oktober WWB/WIJ-uitkeringen uit. Tabel. Kengetallen Wet Werk en Bijstand, 2010 Activiteit Kerngegevens: Aantal inwoners Beroepsbevolking Bijstand Aantal bijstandsuitkeringen (WWB+WIJ) %van het totaal aantal huishoudens Ontwikkeling 4,7% -1,5% 4,1% -11,4% 3,5% -14,0% 3,6% 5,2% 4,1% 13,7% Bron: CBS, min SZW. De arbeidsmarkt in de gemeente Deventer kenmerkt zich sinds 2008 door een hogere participatie van burgers op de arbeidsmarkt dan in de provincie of het gemiddelde van Nederland. Het werkloosheidspercentage ligt hoger dan gemiddeld in Nederland en de provincie Overijssel. Tabel. Deelname aan de arbeidsmarkt, 2008 Netto participatie 13 Werkloosheidspercentage Deventer 65,5% 69,9% 6,1% 7,1% Overijssel 66,0% 68,3% 4,1% 5,1% Nederland 66,6% 68,2% 3,8% 4,5% Bron: CBS In vergelijking met het landelijke en provinciale beeld kent de gemeente Deventer relatief veel hoger opgeleiden, het aantal lager opgeleiden ligt lager dan het provinciaal en landelijk gemiddelde. De grootse groep inwoners van Deventer heeft een middelbaar opleidingsniveau. Tabel. Beroepsbevolking naar opleidingsniveau, Het aandeel van de werkzame beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking. 13

17 Laag onderwijsniveau Middelbaar onderwijsniveau Hoog onderwijsniveau Deventer 21% 42% 37% Overijssel 24% 47% 28% Landelijk 24% 44% 31% Bron: CBS In de gemeente Deventer waren in arbeidsplaatsen. Dit is meer dan de beroepsbevolking van de gemeente. Banen worden echter ook ingevuld door inwoners van andere gemeenten. Qua werkgelegenheid heeft de gemeente Deventer een relatief groot aantal banen binnen de industrie, zorg en de handel en zakelijke dienstverlening. De afgelopen jaren hebben vooral cultuur, sport en recreatie, zakelijke dienstverlening, financiële instellingen, handel en horeca een sterke groei doorgemaakt. De landbouw laat een zeer forse krimp zien terwijl de bouwsector en het onderwijs een kleine krimp laten zien 14. Uit onderzoek 15 blijkt dat de kansen voor laag opgeleiden op een baan in de regio rondom Deventer relatief groot zijn. Er zijn relatief veel banen voor lager opgeleiden terwijl het aanbod van laagopgeleiden laag is. Tabel. Verdeling werkgelegenheid Deventer, 2009 Aantal Sector arbeidsplaatsen Landbouw, bosbouw en Aandeel (%) visserij 966 2,1% -39,7% Industrie en energie ,7% 1,7% Bouwnijverheid ,0% -5,1% Groot- en detailhandel ,8% 11,6% Vervoer en opslag ,7% 7,4% Horeca ,3% 12,3% Informatie en communicatie ,7% 7,3% Financiële instellingen 708 1,5% 12,4% Zakelijke dienstverlening ,9% 15,3% Openbaar bestuur en overheid ,7% -0,3% Onderwijs ,6% -4,3% Gezondheids- en welzijnszorg ,9% 6,4% Cultuur, sport en recreatie 750 1,6% 18,1% Overige dienstverlening 743 1,6% 7,7% Totaal % 5,0% Bron: Werkgelegenheidsregister Lisa Ontwikkeling (%) Het UWV-WERKbedrijf houdt ook gegevens bij over de arbeidsmarkt. Hieruit blijkt dat in de afgelopen jaren het aantal niet werkende werkzoekenden (NWW) 16 in de gemeente Deventer na een afname weer aan het stijgen is. De openstaande vacatures laten sinds 2007 een dalende tendens zien. 14 Alleen veranderingen die absoluut een substantieel verschil maken zijn opgenomen 15 Divosa Monitor 2007, Atlas voor gemeenten, in opdracht van Divosa, Utrecht 16 Niet werkende werkzoekenden: alle bij het CWI ingeschreven werkzoekenden die op dit moment geen baan hebben. Dus zowel cliënten met een bijstandsuitkering, maar ook cliënten met een WWuitkering of mensen zonder uitkering. 14

18 Tabel. Kerncijfers arbeidsmarkt UWV-WERKbedrijf, gemeente Deventer December 2007 December 2008 December 2009 Niet werkende werkzoekenden (NWW) % NWW op beroepsbevolking Openstaande vacatures ,7% 5,3% 7,0% Bron: UWV-WERKbedrijf 1.3 Bestandsanalyse In de afgelopen jaren is het volume van het WWB-cliëntenbestand van de gemeente Deventer teruggelopen van 2009 cliënten eind december 2006 naar 1837 cliënten eind september 2010 (zie tabel). Daar waar het bestand in Deventer ten opzichte van december 2006 nog een daling laat zien is dit landelijk een stijging. Sinds 2008 zien we na jaren van daling weer een stijging van het aantal cliënten. Tabel: ontwikkeling bijstandsbestand, 4 e kwartaal van het jaar December 2006 December 2007 December 2008 December 2009 September 2010 ontwikkeling Deventer ,6% Provincie Overijssel ,8% Nederland ,2% Bron: CBS Als we de kenmerken van het bijstandsbestand van de gemeente Deventer bestuderen, valt in eerste instantie op dat de leeftijdsgroepen tussen de jaar het sterkst vertegenwoordigd zijn. Verder valt uit de onderstaande figuur af te lezen dat er een forse daling heeft plaatsgevonden van het aantal cliënten onder de 45 jaar met een bijstandsuitkering. Dit is in overeenstemming met het landelijke beeld. De groep bijstandsgerechtigden van 56 jaar en ouder neemt nauwelijks af. Vrijwel alle groepen laten een lichte stijging zien na

19 Figuur. Aantal bijstandsuitkeringen naar leeftijd in de gemeente Deventer < > okt-06 okt-07 okt-08 okt-09 okt-10 Bron: CBS (afgrond op 10-tallen) De meerderheid van het bijstandsbestand van de gemeente Deventer bestaat uit vrouwen. Het blijkt ook dat met uitzondering van 2008 de verhouding man/vrouw steeds dezelfde is. Figuur. Percentage bijstandsuitkeringen naar geslacht in de gemeente Deventer 70% 60% 58% 58% 61% 58% 58% 50% 40% 42% 42% 39% 42% 42% 30% 20% 10% 0% oktober 2006 oktober 2007 oktober 2008 oktober 2009 oktober 2010 man vrouw Bron: CBS Veruit de grootste groep bijstandsgerechtigden heeft langer dan een jaar een uitkering. Ook hier zien we dat na een krimp het aantal uitkeringen korter dan een jaar vanaf 2009 weer toeneemt. Tabel. Uitkeringsgerechtigden naar uitkeringsduur (afgerond op 10-tallen) oktober oktober oktober oktober Uitkeringsduur oktober 2010 Korter dan 12 maanden Langer dan 12 maanden Bron: CBS

20 Hoofdstuk 2 Re-integratiebeleid in Deventer Dit hoofdstuk beschrijft het re-integratiebeleid van de gemeente Deventer. Allereerst wordt ingegaan op de visie op re-integratie. In paragraaf 2.2 staat de vertaling van de visie in doel- en taakstellingen centraal. Paragraaf 2.3 beschrijft de verschillende instrumenten en de uitvoerders van deze instrumenten. Tot slot wordt ingegaan op de uitvoering van het re-integratiebeleid. 2.1 Visie op re-integratie In de Visie op re-integratie geeft de gemeente Deventer aan dat de gemeente een sturingsconcept wil dat minder hiërarchisch-verticaal maar veeleer meer naar buiten en op samenwerking is gericht en dat gestoeld is op een kleinere, kwalitatief betere lokale overheid. Hierbij staan twee uitgangspunten centraal, namelijk de klant centraal en kracht van de stad. De klant centraal houdt in dat medewerkers van de gemeente altijd uit moeten gaan van de kracht en mogelijkheden van de klant en dat zij klanten moet stimuleren het maximale uit zichzelf te halen. Daarnaast vindt de klant centraal zijn uitwerking in de dienstverlening naar de klant. Met de komst van het klantcontactcentrum, per 2010, is er één portaal waar alle inwoners van de gemeente terecht kunnen voor alle producten en diensten van de gemeente. Ook de wijkgerichte aanpak, met actieplannen en taakstellingen op het gebied van activering, werk en inkomen, draagt bij aan het uitgangspunt de klant centraal. De kracht van de stad houdt in dat de gemeente de uitvoering van re-integratie op afstand heeft geplaatst en uitbesteed aan vier vooraf benoemde partners in de stad, te weten Cambio, Sallcon, RegiZorg en een vijftiental nichepartijen (verzameld in een minitender). De gemeente ziet toe op de uitvoering en voert de regie. Daarnaast wordt samengewerkt met het UWV-WERKbedrijf. Missie De gemeente Deventer heeft de volgende missie met betrekking tot re-integratie: Het ondersteunen van onze klanten Werk, Inkomen en Zorg (WIZ) om de kracht in zichzelf te (her)vinden zodat ze optimaal in hun eigen bestaan kunnen voorzien en betekenisvol kunnen zijn voor zichzelf, maatschappij en werkgevers. Visie De visie op re-integratie beschrijft dat de gemeente Deventer een organisatie wil zijn die: Een belofte van groei doet aan iedere klant omdat we ervan overtuigd zijn dat dat het beste resultaat garandeert voor de arbeidsmarkt en participatie; De medewerkers onder het motto van Elke persoon telt uitdagend werk biedt in een slagvaardige organisatie; De uitkeringsafhankelijkheid zo kort mogelijk wil laten zijn en daarbij oog heeft voor duurzame uitstroom; Maatschappelijke participatie wil bevorderen door daar waar nodig de klanten WIZ op het gebied van werk, inkomen en/of zorg te ondersteunen zodat sociaal isolement wordt voorkomen dan wel wordt doorbroken; Daarbij gebruik maakt van partners van de stad met een sturingsconcept dat naar buiten en op samenwerking gericht is en ook gestoeld is op het principe van een kleine en slagvaardige lokale overheid; 17

21 Klantgericht werkt en de afgesproken kwaliteit levert. De wethouder van onder andere Werk en Inkomen vindt het erg belangrijk dat inwoners van de gemeente maatschappelijk actief zijn en niet thuis zitten, bijvoorbeeld door vrijwilligers werk of deelname aan maatschappelijke activiteiten. Hij benoemt re-integratie dan ook vooral in termen van maatschappelijk actief zijn. De bij het onderwerp betrokken raadsleden spreken vooral in termen van uitstroom naar regulier werk, dat wil zeggen minimaal een jaar een baan op de arbeidsmarkt. In de visie op re-integratie staan geen specifieke doelgroepen genoemd waar men zich op wil richten. De wethouder geeft aan dat alle doelgroepen belangrijk zijn en dat het ook belangrijk is om het zogenaamde granieten bestand te activeren. In het verleden is juist vooral ingezet op de bovenkant van het bestand. Hij vindt het belangrijk dat mensen actief zijn en niet thuis zitten. Bij voorkeur moeten mensen een betaalde baan verwerven maar als dat nog niet lukt moet worden ingezet op onbetaald werk. Dit kan een opstap zijn naar betaald werk. Uit het interview met de raadsleden blijkt dat dit vooral een financiële keuze is geweest. Het vergt minder inspanningen om deze groep, die dichtbij de arbeidsmarkt staat, te bemiddelen naar werk. Het kost zodoende weinig geld en het heeft in het verleden veel opgeleverd in termen van uitstroom. Door de huidige economische situatie zijn de uitstroomresultaten voor deze groep wat tegengevallen, daarom heeft men gekozen voor verloningsconstructies (Direct Werk). Hierbij treden cliënten uit de bovenkant van het bestand in dienst van Sallcon, waardoor zij uit de uitkering stromen en de druk op het I-deel wordt verlaagd. Dienstverbanden bij Sallcon duren maximaal 21 maanden. De gemeente financiert de eerste 12 maanden vanuit het W-deel. De overige negen maanden komen voor rekening van Sallcon. De uitstroom vanuit Sallcon naar regulier werk blijkt echter lastig door de huidige situatie op de arbeidsmarkt, de helft van deze groep komt terug in de WW. De wethouder geeft aan dat gekeken moet worden of de Direct Werk constructie van Sallcon nog werkt. Het is namelijk een kostbare optie en weegt zwaar op de begroting. Hij geeft wel aan dat Direct Werk volgens hem in deze mate en in deze conjunctuur nog werkt. Wel vraagt hij zich af of in deze conjunctuur de kwantitatieve doelstellingen reëel zijn. 2.2 Doel- en taakstellingen Doelen 2007 en 2008 Het re-integratiebeleidsplan benoemt de volgende doelstellingen: Het economische klimaat in de gemeente Deventer verbeterd: De uitstroom van cliënten naar de arbeidsmarkt zal toenemen waardoor het aantal burgers dat afhankelijk is van een WWB-uitkering afneemt. Doel is dat in cliënten via het instrument Direct in dienst uitstromen naar de arbeidsmarkt en 360 via nieuwe instroom. Werkgevers in Deventer krijgen toegang tot de arbeidsmarktreserves. Hierdoor ontstaat een lager vraagoverschot op de arbeidsmarkt. Het maatschappelijke klimaat in Deventer wordt versterkt: Meer burgers van Deventer zijn betrokken bij en actief binnen de stad. Cliënten van het cluster WIZL worden in staat gesteld zich persoonlijk te ontwikkelen. Vanuit deze persoonlijke groei worden ze meer betrokken bij de maatschappij. De volgende uitgangspunten uit de re-integratieverordening 2008 worden hierbij gehanteerd. a. Doel ondersteuning a.1 werk boven uitkering 18

22 a.2. reguliere duurzame uitstroom (kortste weg naar duurzame arbeid) Uit de re-integratiedoelstellingen blijkt dat de gemeente Deventer inzet op uitstroom naar de arbeidsmarkt, of zoals de verordening zegt; re-integratie moet gericht zijn op de kortste weg (wat betreft tijdsduur en inspanningen) naar duurzame arbeid. In de verordening staat aangegeven dat er ook instrumenten worden ingezet gericht op maatschappelijke participatie. Dit wordt echter meer als tussendoel gezien. De ervaringen en vaardigheden die men opdoet tijdens vrijwilligerswerk, mantelzorg en activiteiten in wijk en buurt moeten uiteindelijk bijdragen aan het uiteindelijke doel van de ondersteuning, namelijk regulier werk. Ook gesubsidieerde arbeid ziet men niet als einddoel van reintegratie. b. Versterken poortwachtersfunctie Dit houdt in dat voor mensen die een WWB-uitkering aanvragen eerst wordt bekeken of zij hier recht op hebben (rechtmatigheidstoets) en dat voorzieningen vervolgens alleen worden ingezet als zonder die inzet het verwerven van algemeen geaccepteerde arbeid niet mogelijk is (doelmatigheidstoets). c. Iedereen actief De gemeente Deventer gaat er vanuit dat er voor iedereen wel op één of andere manier ondersteuning kan worden geboden richting arbeid of zorg. Op voorhand worden daarom geen categorieën van personen uitgesloten van ondersteuning. Ook wordt op voorhand geen volledige vrijstelling van de arbeidsverplichting verleend. d. Maatwerk Men wil zoveel mogelijk rekening houden met de wensen en behoeften van de klant. Taakstelling RegiZorg Voor 2008 wil de gemeente Deventer 250 trajecten bij RegiZorg realiseren. Het gaat hier om trajecten voor de meest kwetsbare inwoners van Deventer. RegiZorg richt zich in de pilotfase op dak- en thuislozen, verslaafden en ex-gedetineerden. De bedoeling is dat er na 2008 een doorgroei plaatsvindt naar alle burgers met een zorgvraag. Taakstelling Direct Werk Voor 2008 wil de gemeente 270 mensen laten instromen in Direct Werk. Doelen 2009 en 2010 De gemeente Deventer heeft ervoor gekozen om het beleidsplan deels in 2009 en deels in 2010 te schrijven. De reden hiervoor is dat er in 2009 te veel onzekerheden waren om een goed plan voor 2010 te kunnen schrijven. Als doelen voor 2009 worden de vier eerder genoemde uitgangspunten uit de re-integratieverordening 2008 genoemd. In het beleidsplan voor 2009 staan de volgende taakstellingen beschreven: Een verlaging van het gemiddeld aantal cliënten met 6,4%. In absolute aantallen betekent dit een verlaging van gemiddeld cliënten in 2008 naar gemiddeld cliënten in 2009 (in de najaarsrapportage is dit doel bijgesteld naar een licht stijging van ongeveer 17 klanten). Alle mensen die binnen het Generaal Pardon vallen, krijgen maximaal twee maanden na de uitkeringsaanvraag een dienstverband met Sallcon aangeboden. Direct aansluitend worden een inburgerings- en re-integratietraject ingezet. 19

23 Na gesignaleerde problematiek bij huisbezoeken in de Rivierenwijk en Keizerslanden levert Werk en Inkomen bijdragen aan activering, empowerment en arbeidstoeleiding. De bedoeling is in de Rivierenwijk 70 mensen op een traject te plaatsen en in Keizerslanden 200 personen. Kinderopvang wordt, indien nodig, aangeboden aan cliënten die een re-integratie- en/of inburgeringstraject volgen. De verwachting van de gemeente is dat de vraag naar kinderopvang toe zal nemen. RegiZorg krijgt de opdracht voor het casemanagement van 200 cliënten met een multiproblem achtergrond. Het Gemeentelijk Regionaal Ondernemers Steunpunt (GROS) zal in samenwerking met Cambio wijkgericht gaan opereren. Stedelijk wordt het bereik van potentieel startende ondernemers afgestemd met het Ondernemershuis. In 2009 zal gericht worden ingezet op arbeidsparticipatie van niet-uitkeringsgerechtigden, met name in de wijkgerichte aanpak van Rivierenwijk en Keizerslanden. Verder zijn er nog taakstellingen uit het wijkactieplan Rivierenwijk. Deze lopen echter tot 2011 en de resultaten kunnen nu nog niet gemeten worden. Ze zijn hier daarom buiten beschouwing gelaten. Voor 2010 gelden de onderstaande doel- en taakstellingen: De jongeren tot 27 jaar die nog in het bijstandsbestand zitten moet voor 1 juli 2010 zijn omgezet naar de WIJ. 70 jongeren komen in een instroom traject en 15 krijgen een specifiek voortraject. Het experiment met persoongebonden budgetten wordt geëvalueerd. Kinderopvang wordt, indien nodig, aangeboden aan cliënten die een traject volgen of deelnemen aan een voorziening De planning en controlcyclus zal in 2010 geprofessionaliseerd worden. Het principe Social return on investment zal worden toegepast. Daarnaast worden in het Re-integratiebeleidsplan 2010 bij verschillende instrumenten uitstroom of deelname cijfers genoemd Taakstelling begroting In onderstaande tabel staan de taakstellingen betreffende in- en uitstroom uit de bijstand weergegeven. Tabel. Taakstelling begroting Taakstelling bestand Beginstand jaar Instroom Uitstroom arbeidsmarkt Uitstroom niet-arbeidsmarkt Eindstand eind van het jaar Aantal in te zetten trajecten label werk Aantal in te zetten werk traject label empowerment Totaal aantal in te zetten trajecten Bron: begrotingen gemeente Deventer 20

24 2.3 Beleidswijzigingen 2009 In 2009 zijn landelijk de Wet Investeren in Jongeren (WIJ) en het participatiebudget ingevoerd en zijn wijzigingen aangebracht voor alleenstaande ouders. In 2010 wordt de uitwerking van het actieplan jeugdwerkloosheid en het principe Social Return on Investment uitgewerkt. Deze regelingen hebben consequenties voor het gemeentelijk beleid en staan hieronder kort toegelicht. WIJ Op 1 oktober 2009 is de WIJ in werking getreden. De WIJ is bedoeld voor jongeren van 18 tot 27 jaar die niet meedoen in de samenleving. Het doel van de WIJ is deze jongeren te activeren en te zorgen dat zij niet afhankelijk zijn of worden van een bijstandsuitkering. Het uiteindelijke doel is dus duurzame arbeidsinschakeling. Gemeenten moeten deze jongeren een werkleeraanbod doen in de vorm van een baan, scholing of een combinatie van beide. Hiervoor kunnen verschillende instrumenten worden ingezet, zoals vakgerichte scholing, een echte baan, een sollicitatietraining, een cursus gericht op de ontwikkeling van werknemersvaardigheden, een stageplaats, schuldhulpverlening, sociale activering, gesubsidieerde arbeid en nazorg. Welke instrumenten worden ingezet, hangt af van de cliënt; er wordt zoveel mogelijk maatwerk geleverd. De jongeren hebben een werkleerplicht en kunnen in principe dus geen beroep meer doen op een uitkering. In uitzonderlijke gevallen kan een inkomensvoorziening worden toegekend, maar in principe staat het werkleeraanbod, en uiteindelijk dus duurzame arbeidsparticipatie, voorop. In de verordening van de gemeente Deventer staat dat men algemeen geaccepteerde arbeid, ondersteuning bij arbeidsinschakeling of een voorziening gericht op arbeidsinschakeling aanbiedt. Alle instrumenten van de WWB, afgezien van participatieplaatsen, kunnen voor jongeren worden ingezet. Ook voorzieningen om belemmerende factoren (zoals psychische problemen) voor arbeid weg te nemen kunnen worden ingezet. Uiteindelijk dient de jongere volgens de gemeente Deventer op een punt te worden gebracht dat hij geen ondersteuning van het college meer nodig heeft. Binnen de Stedendriehoek heeft men een gezamenlijke aanpak ontwikkeld voor jeugdwerkloosheid. Hiervoor is in december 2009 een actieplan jeugdwerkloosheid opgesteld. Participatiebudget Met ingang van 1 januari 2009 is landelijk het participatiebudget ingevoerd. Dit is een bundeling van het re-integratiebudget, het inburgeringbudget en de middelen voor volwasseneneducatie. Gemeenten kunnen uit dit budget participatievoorzieningen financieren. De regeling is bedoeld om een grotere maatschappelijke participatie, meer betrokkenheid en een grotere sociale cohesie te bevorderen en te zorgen dat mensen ontwikkelingskansen benutten en minder afhankelijk zijn van uitkeringen. Het participatiebudget maakt het meer dan tot nog toe mogelijk om de burger centraal te stellen en te verleiden om (weer) meer te gaan doen. Daarnaast biedt het participatiebudget gemeenten kansen voor maatwerk. Alle inwoners van 18 jaar en ouder behoren tot de doelgroep van het participatiebudget. Voor de gemeente Deventer geldt het participatiebudget vanaf 1 januari 2010, omdat zij onder de G32- gemeenten valt. In 2008 is Deventer gestart met een voorbereidingstraject voor het participatiebudget. De participatieladder is in februari 2009 als pilot ingezet bij het project nieuwe instroom in de WWB. De gemeente Deventer heeft een aantal doelgroepen benoemd waarvoor zij zich extra zal inspannen: uitkeringsgerechtigden inburgeringsbehoeftigen inburgeringsplichtigen jongeren van 18 tot 27 jaar 21