Inhoud. 1 Stichting Trésor Regenwoud in de klas

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Inhoud. 1 Stichting Trésor Regenwoud in de klas"

Transcriptie

1

2 De film die bij dit project hoort is tot stand gekomen met de hulp van het INNO fonds van WWF Nederland. Ik wil mijn dank uitspreken aan Bente van der Wilt en Natascha Zwaal van WWF Nederland voor hun bijdrage aan het schrijven van het script en de voorbereiding op de opnames. Esther van Vliet heeft heb dit project ontworpen ter invulling van haar stage binnen het Communicatie Educatie profiel van de master Environmental Biology aan de Universiteit Utrecht. Bij vragen over het project kunt u zich wenden tot Stichting Trésor (tresorrainforest.org) Dit project is gratis verkrijgbaar voor docenten van het voortgezet onderwijs. De film en het project kunnen alleen verkregen worden via Stichting Trésor vanwege privacy redenen en mogen dan ook niet op internet verschijnen, behalve op de website van Stichting Trésor.

3 1 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Inhoud Benodigdheden... 2 Leer - en projectdoelen... 2 Lesbeschrijving... 3 Bijlagen... 6 Bijlage 1. Officiële brief van stichting Trésor... 7 Bijlage 2. Suggesties voor posteronderwerpen... 8 Bijlage 3. Poster opzet Bijlage 4. Rol- en argumentenblad Bijlage 5. Evaluatieblad voor rollenspel Bijlage 6. Beoordelingsformulier poster... 19

4 2 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Benodigdheden Zelf aan te leveren door de school: - (White) bord - Computer en geluidsinstallatie - Beamer - Naambordjes voor rollenspel en attributen - Papieren vellen voor de posters - Scharen, lijm en stiften - Indien mogelijk posterborden Ingevoegd in dit lespakket: - Officiële brief van de opdrachtgever - Suggesties voor posteronderwerpen - Posteropzet - Rol- en argumentenblad - Evaluatieblad voor na rollenspel - Beoordelingsformulier leerling - Geluidsfragment boswachter Leer - en projectdoelen De leerdoelen van dit project zijn gericht op verwondering, bewustwording en kennisverbreding. 1. Leerlingen kunnen verschillen en overeenkomsten noemen in hoe mensen omgaan met bossen in Nederland en Frans-Guyana na afloop van de film. 2. De leerlingen hebben een realistisch beeld van natuurbescherming doordat ze de partijen, die betrokken zijn bij de aankoop van een gebied voor natuurbescherming, kunnen beschrijven na deelname aan het rollenspel. 3. Leerlingen kunnen het nut van het gebruik van duurzame producten uit het bos benoemen door het ontwerpen van een poster met informatie uit eigen onderzoek en de besproken lesstof.

5 3 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Lesbeschrijving Uit vooronderzoek is gebleken dat leerlingen in de brugklas veel kennis hebben over duurzaam omgaan met het milieu (lichten uit, afval scheiden) en het beschermen van natuur (ecoducten aanleggen, Nederlandse natuurgebieden). Echter, wat vaak lijkt te ontbreken aan de associaties die leerlingen hebben bij begrippen als duurzaamheid en natuurbescherming, is het internationale aspect hiervan. Dit project heeft als doel leerlingen laten beseffen dat er bossen verloren gaan en hoe we internationaal én lokaal iets kunnen doen om dit te voorkomen. De take home-message is dat je lokaal inzetten voor de natuur, internationale effecten heeft. Duurzaamheid en natuurbescherming zullen in deze handleiding de kernbegrippen worden genoemd. Deze handleiding beschrijft vier lessen die het project regenwoud in de klas vormen. Deze handleiding bevat voor elke les een beschrijving en een lesschema dat 46 minuten beslaat in plaats van de gebruikelijke 50 minuten om rekening te houden met het binnenkomen en vertrekken van de leerlingen. Het huiswerk voor de leerlingen staat in blauwe tekstvakken. De benodigdheden per les zijn te vinden in de lesschema s die steeds weergegeven staan na de lesbeschrijving. Voorbereiding Vraag de leerlingen voordat ze in de eerste les komen, om een mindmap te maken over de kernbegrippen. Vaak doen de ouders van leerlingen meer aan duurzaamheid en natuurbescherming dan de leerlingen zelf weten. Laat de leerlingen daarom hun ouders hier naar vragen. Neem de mindmaps in tijdens de eerste les. Les 1. Hulpmiddelen: Computer en geluidinstallatie Beamer (White) bord Postervellen A3 Uit dit lespakker Geluidsfragment Brief Stichting Trésor Suggesties voor posteronderwerpen Poster tips Tijd Leselement 15 min Film 5 min Verschillen/overeenkomsten verzamelen 5 min De kernbegrippen bespreken 10 min Groepen indelen, papieren uitdelen en posteropdracht uitleggen 5 min Vragen beantwoorden 1 min Afsluitingen en huiswerk Les 1. De eerste les begint met de film. In de film wordt het leven van vijf leerlingen uit Frans-Guyana in beeld gebracht. Ze worden gefilmd op school, thuis en tijdens een excursie naar het reservaat van Stichting Trésor. De film geeft uw leerlingen een beeld van natuurbescherming en duurzaamheid in een land dat bijna helemaal bedekt is met tropisch regenwoud. In Cacao, het dorp waar de film opgenomen is, wonen veel van oorsprong Aziatische mensen, Hmong genoemd. Veel van deze mensen zijn door de Fransen uit hun land, toentertijd in oorlog, naar andere Franse koloniën gebracht, waaronder Frans-Guyana. Verder leven er in het dorp de oorspronkelijke bewoners van Frans-Guyana en veel Fransen uit Europa. U kunt de leerlingen vragen of het ze is opgevallen dat er veel verschillende etniciteiten in de film voorkomen. Vervolgens kunt u samen met de leerlingen verschillen en overeenkomsten verzamelen tussen de relatie die mensen met de bossen hebben in Nederland en Frans-Guyana. Legt u daarbij de nadruk op duurzaamheid en natuurbescherming. Schrijf de gevonden antwoorden op het bord en voeg er eventueel nog een paar verschillen of overeenkomsten aan toe die het internationale karakter van de kernbegrippen benadrukken. Denk bijvoorbeeld aan de enorme regenwouden die Frans-Guyana bezit. Wij zijn afhankelijk van deze bossen voor ons klimaat, zuurstof en koolstofopslag. Maar wij zien bossen vaak als recreatiegebied in plaats van een bron van nuttige producten. U zou tijdens deze oefening ook de kernbegrippen kunnen toelichten indien deze nog niet helemaal duidelijk zijn in de klas.

6 4 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Duurzaamheid: (van Dale, groot woordenboek hedendaags Nederlands) Het milieu zo min mogelijk belastend, bv. door bij de productie zo weinig mogelijk grondstoffen of energie te gebruiken Geschikt, bestemd om lang te bestaan Natuurbescherming: (van Dale, groot woordenboek hedendaags Nederlands) Alle maatregelen tot het in stand houden van de natuur Verdeelt u nu de leerlingen in groepjes van 4 tot 5 leerlingen en geef elk groepje een kopie van de officiële brief van Stichting Trésor (Bijlage 1.). Wijs vervolgens ieder groepje een onderwerp toe (suggesties voor onderwerpen staan in Bijlage 2.) en deel de tips voor het maken van een poster uit (Bijlage 3.). Les 2. Hulpmiddelen: Naambordjes Andere attributen Uit dit lespakket Rol- en argumentenblad Evaluatieblad rollenspel Tijd Leselement 5 min Rollenspel introduceren 5 min Rol- en argumenten bladen uitdelen, in groepen gaan zitten 10 min Argumenten bedenken 15 min Rollenspel 5 min Evaluatieblad invullen 6 min Klassikale reflectie op rollenspel, afsluiting en huiswerk Variatie: Wilt u het rollenspellen liever met één groep spelen, is dat ook mogelijk. Probeer wel alle leerlingen bij het spel te betrekken. Bijvoorbeeld door meer rollen te bedenken of leerlingen die niet een belanghebbende vertegenwoordigen, een andere taak te geven zoals het analyseren van het gesprek. De leerlingen zoeken thuis plaatjes en informatie op over het onderwerp. Stimuleer leerlingen om meerdere websites te bezoeken. Geef als suggesties ook websites van de gemeente, het WNF, bedrijven die zich in zetten voor een betere natuur (denk aan het duurzame hout van IKEA). Leerlingen zijn welkom om contact op te nemen met Stichting Trésor (tresorrainforest.org). Vraag leerlingen ook om een taakverdeling te maken binnen hun groepje. Doel van deze opdracht is om leerlingen het nut van duurzame producten te laten ontdekken, leg daarom hierop ook de nadruk. Les 2. Deze les staat in het teken van de verkoop van een stuk land. Deze situatie wordt nagespeeld door middel van rollenspellen. De klas wordt ingedeeld in twee groepen. Beide groepen spelen de discussie die voorafgaat aan de verkoop van een stuk regenwoud in Frans-Guyana. Plaats de leerlingen in twee groepen, wijs per groep een scheidsrechter aan en geef groepjes van twee of drie leerlingen een rolkaart die past in het rollenspel (bijlage 4). Leg uit dat de leerlingen allemaal belanghebbenden zijn in een kwestie, namelijk de verkoop van een stuk regenwoud in Frans- Guyana. Het rollenspel is dus een discussie tussen meerdere partijen en als het lukt, kunnen leerlingen met een oplossing komen maar dit is niet het doel van het rollenspel. De focus van het spel moet liggen op het leren bedenken en presenteren van argumenten door de leerlingen. Daarnaast krijgen leerlingen inzicht in welke partijen er betrokken zijn bij de verkoop van een stuk land en of dit moeilijk is of niet. Laat de leerlingen nu de rolkaarten lezen en gun ze even de tijd om in groepjes nog meer argumenten te bedenken. De scheidsrechter begint het rollenspel door Stichting Trésor aan het woord te laten. De Stichting laat vervolgens weten het stuk land te willen kopen. Nu mogen andere partijen reageren. De scheidsrechter mag ingrijpen op het moment dat het gesprek stilvalt, het gesprek te veel afdwaalt en mag bepalen wie er aan het woord komt. Nadat het rollenspel afgelopen is, krijgen leerlingen een blad uitgedeeld waarop zij goede en minder goede argumenten van zich zelf en anderen noteren (zie bijlage 5). Dit helpt bij het ontwikkelen van wetenschappelijke argumentatie. Dit blad wordt bij voorkeur pas na het rollenspel uitgedeeld omdat leerlingen zich dan enkel op de discussie hoeven te focussen. Het is

7 5 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Les 3. Hulpmiddelen: Scharen, lijm, stiften Postervellen A3 Uitbreiding: Deze les kan ook ingevuld worden met een Frans lesuur. Leerlingen schrijven een korte tekst met vragen voor een Frans-Guyaanse leerling. Een tweede mogelijkheid is om de klas in groepjes foto s te laten maken van duurzame producten en natuurbescherming. Doel van deze opdracht is om leerlingen zonder tekst iets duidelijk te maken. Dit is ook een vorm van internationaal communiceren. Taal hoeft daarbij geen barrière te vormen. Les 4. Hulpmiddelen: Eventueel borden om poster op te prikken Eventueel (white) bord Uit dit lespakket Beoordelingsformulier poster Tijd Leselement 5 min Laatste afronding poster 5 min Tafels verplaatsen, poster ophangen, formulier uitdelen en uitleggen 5 min Posters presenteren in 1 zin 20 min Leerlingen lopen rond en beoordelen 10 min Nabespreken poster en project 1 min Afsluiting en huiswerk niet erg als leerlingen niet alle argumenten uit het rollenspel kunnen opschrijven. Het belangrijkste is dat ze hun eigen argumenten evalueren. Tenslotte kunnen er één of twee leerlingen (bijvoorbeeld de scheidsrechter of een leerling die een minder grote rol heeft gespeeld in het rollenspel) het spel evalueren door er een paar woorden over te vertellen voor de andere groep en andersom. Leerlingen nemen gemakkelijker hun rol aan als het rollenspel er echt uitziet. Probeer het spel aan te kleden met officieel ogende naambordjes of attributen zoals een vlaggetje voor de president, dierenknuffel, foto s, een waterkan met bekertjes of een microfoon. De leerlingen zoeken thuis plaatjes en informatie op over hun onderwerp en nemen stukjes mee die ze in de komende les op de poster kunnen schrijven/plakken. Les 3. Deze les geeft ruimte voor de leerlingen om in groepjes te werken aan de poster. In deze les kunt u inventariseren hoe ver de leerlingen zijn met de poster. Bijvoorbeeld of er een effectieve taakverdeling is, of er een plan is of dat de leerlingen direct begonnen zijn met het plakken en knippen. Eventueel kunt u een deelcijfer verbinden aan het werk aan de poster. Het tweede deelcijfer is dan gebaseerd op het eindproduct, de poster. Het huiswerk is het afronden van de poster. Les 4. In deze laatste les worden de posters gepresenteerd. De tafels worden in een opstelling geplaatst zodat de leerlingen er langs kunnen lopen. Borden waar de poster opgeprikt kunnen worden zijn nog beter. Zodra alle posters hangen, presenteert u in één zin elk onderwerp en reikt u het beoordelingsformulier uit (bijlage 6). Laat de leerlingen vrij rondlopen en vragen stellen. Voorkom dat leerlingen 20 minuten voor hun eigen poster staan, dus laat ze afwisselen zodat iedereen een eigen beoordelingsformulier kan invullen. Indien er tijd over is, kunt u de sterke en minder sterke punten die leerlingen hebben opgeschreven op het bord schrijven of klassikaal bespreken. Geef ten slotte enkele leerlingen het woord om hun mening te geven over het project. Geef de mindmaps die leerlingen voor het project gemaakt hebben terug en laat de leerlingen de mindmap uitbreiden met wat ze geleerd hebben tijdens het project. Op de deze manier kunt u de vooruitgang die leerlingen hebben geboekt bekijken en eventueel beoordelen.

8 6 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Indien u een cijfer wilt verbinden aan de poster, kunt u op de volgende punten letten: Past de poster bij de doelgroep (is de tekst de moeilijk/te makkelijk, zijn de plaatjes te kinderachtig) Wat is de kwaliteit van de tekst Is er voldaan aan de opdracht? Is de poster compleet (staan de namen, bronnen, titel erop?) Hoe mooi is de poster? Hoe verliep de samenwerking binnen het groepje? Hoe werd de poster gepresenteerd?

9 7 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Bijlagen Bijlage 1. Officiële brief van stichting Trésor Officiële brief van het bestuur van Stichting Trésor Beste leerlingen, Al bijna 20 jaar beschermen wij een stuk regenwoud in Frans-Guyana. Om dit tropische bos, met veel zeldzame planten en bijzondere dieren te beschermen ontvangen wij geld van donateurs. Zo kunnen wij stukje bij stukje het stuk regenwoud kopen. Maar met het geld worden ook lessen gegeven aan leerlingen in Frans-Guyana en de lokale bevolking. Jullie worden ook donateur van Stichting Trésor, voor 2 weken. Jullie gaan geen geld doneren maar wel wat anders, iets heel waardevols voor de stichting: Wij hebben gemerkt dat veel leerlingen van de middelbare school niet weten waarom ze duurzaam moeten leven. Dat komt vaak doordat ze niet weten wat voor effect duurzaam leven heeft op de wereld. Daarom wil Stichting Trésor jullie vragen om een poster te ontwerpen die leerlingen van de middelbare school uitlegt waarom (zie bijlage 2 voor onderwerpen) goed is voor tropische bossen. Vertel ook waarom. (zie bijlage 2 voor onderwerpen) wel of niet duurzaam is. Maak de poster opvallend, zodat leerlingen op jullie school er niet zomaar aan voorbij lopen. Vergeet niet jullie namen en de bronnen (boek, website, persoon, film) waar jullie je informatie hebben gevonden op de poster te zetten. Succes! Hoogachtend, Drs. V.P.A. Lukkien Secretaris Stichting Trésor

10 8 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Bijlage 2. Suggesties voor posteronderwerpen Soja voor veevoer In Zuid-Amerika worden regenwouden gekapt zodat er soja verbouwd kan worden. Die soja wordt vervolgens naar Nederland gebracht. Hier voeren wij ontzettend veel soja aan onze koeien, varkens en kippen. Zijn er ook duurzame manieren om aan veevoer te komen? Waarom is die manier beter voor de natuur? Gecertificeerd hout Wij, Nederlanders zijn dol op houten meubelen, mooie houten vloeren, tuinhuisjes enzovoort. Maar vaak worden hiervoor bomen gekapt in bossen die met uitsterven bedreigd worden, waarvan de lokale bevolking afhankelijk is of waarmee de lokale economie niets verdient maar de Europeanen wel. Daarom is het FSC keurmerk ontwikkeld. Dit keurmerk controleert welke bedrijven duurzaam kappen en welke niet. Waarom is een keurmerk goed voor de natuur? Duurzame katoen Voor de teelt van katoen worden grote stukken bos omgekapt. Bovendien worden bij katoenproductie voor kleding veel chemicaliën gebruikt om onkruid en ongedierte te bestrijden. Dit maakt de grond vaak zo vervuild dat er jarenlang geen gezond bos meer op kan groeien. Duurzame katoen wordt gekweekt met dierlijke of plantaardige mest zodat het drinkwater en de grond niet vervuild raken. Is duurzame katoen goed voor de natuur? Waarom wel, waarom niet? Vlees uit Zuid-Amerika Vleeskoeien in Zuid-Amerika kunnen kilometers vrij rond lopen en staan in de frisse lucht. Dat klinkt prachtig, maar goed voor het milieu is het niet. Voor deze koeien worden grote stukken bos gekapt voor ruimte en voedsel. Bovendien zorgen deze koeien in de buitenlucht voor een flinke uitstoot van broeikasgas. Is er ook duurzaam vlees? Waarom is dat beter voor de natuur? Palmolieplantages in Azië In Azië worden grote stukken tropisch woud weggehaald om ruimte te maken voor de palmolieproductie. Dit zorgt ervoor dat de leefgebieden van veel dieren verkleind worden en de dieren in aantal snel afnemen. Maar steeds meer bedrijven verwerken alleen duurzaam geproduceerde palmolie. Wat is duurzame palmolie en waarom is het beter voor de natuur? Koffieplantages Voor één kopje koffie is gemiddeld 140 liter water nodig (WNF). Naast dit enorme waterverbruik, worden er veel bossen gekapt om ruimte te maken voor de plantages. Planten en dieren hebben hierdoor minder ruimte of kunnen ziek worden van de vele bestrijdingsmiddelen die gebruikt worden bij de productie. Er komen gelukkig steeds meer producenten die duurzame koffie verbouwen en verkopen. Wat is duurzame koffie? Waarom is duurzame koffie beter voor de natuur dan niet duurzame koffie?

11 9 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Duurzaam papier Er wordt over de hele wereld tegenwoordig zoveel papier gebruikt dat de natuur ons niet bij kan houden. Bossen worden in razend tempo gekapt om aan onze vraag naar papier te voldoen. Maar net als voor hout zijn voor papier en karton ook keurmerken ontwikkeld die aangeven of papier afkomstig is van duurzaam gekapt hout of niet. Wat is duurzaam papier? Waarom is duurzaam papier beter voor de natuur? Diamant- en goudwinning Vooral in het Amazonegebied zitten veel mineralen in bodem. Goud, diamanten, tin, nikkel worden er uit de grond gehaald. Helaas gebeurt dit vaak op een zeer milieuvervuilende manier met chemische stoffen en worden er veel bomen gekapt voor ruimte en houtskool. Is er een duurzame manier om aan deze mineralen te komen? Hoe wordt deze vervuilde manier van mineralen winnen aangepakt?

12 10 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Bijlage 3. Posteropzet Tips voor het maken van poster Bedenk een onderzoeksvraag voor je poster Geef informatie over je onderwerp en beantwoord de onderzoeksvraag Verzin een leuke, bijzondere, nieuwsgierig makende titel Vergeet niet jullie namen op de poster te zetten Gebruik mooie plaatjes, die trekken de aandacht. Maar het moeten wel plaatjes zijn die passen bij je onderwerp. Zet bovendien onder je plaatjes wat er te zien is. Zie bijvoorbeeld het plaatje hiernaast. Als je tabellen of grafieken op je poster wil zetten, zorg dan dat ze groot genoeg zijn om alles te kunnen lezen en niet te ingewikkeld. En zet er kort bij wat er in de grafiek of tabel staat. Vergeet niet om de bronnen die je gebruikt hebt op de poster te zetten. Heb je een boek gebruikt, dan schrijf je de titel en de auteur op. Heb je een website gebruikt, schrijf dan niet Werk op een palmolieplantage (Bron: aziatischetijger.nl) het hele webadres op zoals maar schrijf Bedenk goed voor wie de poster is! Dus maak de poster niet te kinderachtig of de ingewikkeld

13 11 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Bijlage 4. Rol- en argumentenblad Inleiding: In het noordoosten van Frans-Guyana ligt een klein dorpje vlak bij Roura. Hier woont Niani, een dorpsbewoner. Niani is de eigenaar van een stuk regenwoud vlakbij zijn dorp. Hij jaagt in bos, hakt er hout en verzamelt er medicijnen. Niani kan zijn stuk regenwoud verkopen, bijvoorbeeld aan gouddelvers uit Frans-Guyana of aan Stichting Trésor uit Nederland. De gouddelvers geven een hoop geld voor het land en willen onderzoek of er goud in de grond zit door de bodem af te graven. Dit onderzoek maakt het bos kapot en als er veel goud in de grond zit, dan zal het gehele bos verloren gaan bij de goudwinning. Maar Niani wil graag het bos beschermen zodat ook zijn zoons en dochters van het bos kunnen leven en genieten. Als Stichting Trésor het koopt zal het bos beschermd worden maar mogen er geen mensen meer komen. Kunnen de dieren dan nog wel het bos in? Kortom wat moet Niani doen met het bos?

14 12 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Rol 1. Rol: Niani Jij bent Niani, en je mag bepalen wat er met jouw land gebeurt. Je kunt het geld goed gebruiken. Verkoop je het aan de gouddelvers? Dan heb je een hoop geld maar is er ook een kans dat het hele bos verloren gaat omdat er goud gedolven wordt. Je kunt het gebied aan Stichting Trésor verkopen. Deze stichting kan het gebied beschermen maar dan mag je zelf niet meer in het gebied jagen en verzamelen. Je moet ook aan je mededorpsbewoners denken. Zij zien buitenlanders hun bos innemen. Als er geen mensen meer in het gebied mogen komen, kunnen de dieren dan nog wel in het gebied komen? Die dieren zorgen dat jij vlees kan eten, dus die moet je niet wegjagen. En ten slotte heb je nog de president, die je te vriend wil houden.

15 13 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Rol 2. Rol: Stichting Trésor Je bent de voorzitter van Stichting Trésor en je wilt zo veel mogelijk regenwoud en dieren beschermen. Je wilt daarom graag dit gebied met regenwoud opkopen. Je hebt als stichting niet zo veel geld, omdat al het geld dat je hebt, door donateurs is geschonken. Maar hoe ga je Niani overtuigen dat hij het land aan jouw Stichting moet verkopen en vooral niet aan de gouddelvers. Hieronder staan al twee argumenten ingevuld. Bedenk nu zelf nog een paar argumenten die je kunt gebruiken in het rollenspel om te vertellen waarom jij het gebied moet krijgen. Argumenten: 1. Het stuk land moet in mijn handen komen omdat ik de dieren en het bos kan beschermen tegen jagers, houthakkers en gouddelvers. 2. Nederland heeft zelf geen regenwouden maar heeft wel veel ervaring met het beschermen van natuur en weet hoe belangrijk het is om regenwouden te beschermen

16 14 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Rol 3. Rol: Bewoners van dorp van Niani Je woont bij Niani in het dorp en je jaagt en verzamelt planten onder andere in het gebied dat misschien verkocht gaat worden. Als het land verkocht wordt moet jij ergens anders gaan jagen. Aan de andere kant wil je ook graag dat jouw land zijn regenwouden beschermt want zo blijven er bossen bewaard voor jouw kinderen en kleinkinderen. Hieronder staan al twee argumenten ingevuld. Bedenk nu zelf nog een paar argumenten die je kunt gebruiken in het rollenspel om te vertellen wat jij vindt dat er met het gebied moet gebeuren. Argumenten: 1. Ik en mijn familie zijn afhankelijk van de natuur, dus wij willen wel een stuk regenwoud hebben waar we kunnen jagen en planten verzamelen. 2. Wij willen graag ons eigen land beschermen, nu willen buitenlanders dat doen. Hoe weten we dat zij dat goed kunnen?

17 15 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Rol 4. Rol: President van Frans-Guyana Je bent de president en je wilt graag de regenwouden van je land beschermen. Maar je hebt zelf, in tegenstelling tot de Nederlanders, nauwelijks ervaring met het beschermen van natuur. Daarnaast wil je je inwoners tevreden houden maar ook de economie, inclusief de gouddelvers helpen. Hieronder staan al twee argumenten ingevuld. Bedenk nu zelf nog een paar argumenten die je kunt gebruiken in het rollenspel om te vertellen wat jij vindt dat er met het gebied moet gebeuren. Argumenten: 1. Je wilt het goede voorbeeld geven aan de wereld, jouw land doet aan natuurbescherming 2. Je wilt je kiezers behouden, dus je moet luisteren naar je inwoners en je economie

18 16 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Rol 5. Rol: De gouddelvers Je wilt zo veel mogelijk goud delven want daar verdien jij je geld mee. Natuurlijk wil je dat de natuur in je land niet verloren gaat, maar je werk levert jou en je land een hoop geld op. Het gebied dat Niani kan verkopen zou weleens een hoop goud kunnen bevatten daarom wil jij het in handen krijgen om meer onderzoek te doen naar hoeveel goud erin zit. Hieronder staan al twee argumenten ingevuld. Bedenk nu zelf nog een paar argumenten die je kunt gebruiken in het rollenspel om te vertellen wat jij vindt dat er met het gebied moet gebeuren. Argumenten: 1. Frans-Guyana heeft bijna de meeste regenwouden van de wereld. Daar kunnen we toch wel een stukje land van gebruiken. 2. Wij doen eerst onderzoek in het gebied en als er geen goud in de grond zit, zal het bos niet helemaal verloren zijn

19 17 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Rol 6. Rol: De tapir Je bent een tapir en je woont in de regenwouden van Frans-Guyana, en zo snuffel je regenmatig in het gebied van Niani. Je bent bang voor mensen en blijft zo veel mogelijk uit de buurt. Je vindt het dus prima dat het gebied beschermd wordt, zo komen er tenminste geen jagers en gouddelvers meer. Maar er mag absoluut geen hek om het gebied komen want zo wordt jouw leefgebied steeds kleiner. En het is al zo moeilijk om een vrouwtje te vinden. Hieronder staan al twee argumenten ingevuld. Bedenk nu zelf nog een paar argumenten die je kunt gebruiken in het rollenspel om te vertellen wat jij vindt dat er met het gebied moet gebeuren. Argumenten: 1. Het gebied mag beschermd worden door de Stichting maar er mag geen hek omheen want dan wordt mijn leefgebied steeds kleiner en kan ik geen vrouwtje vinden om me mee voort te planten. 2. Het gebied mag beschermd worden omdat ik dan geen jagers en gouddelvers tegenkom en dat vind ik fijn

20 18 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Bijlage 5. Evaluatieblad voor rollenspel Op dit blad schrijf je de argumenten uit die je zojuist gehoord hebt tijdens het rollenspel. Je hoeft niet alle argumenten op te schrijven, alleen de argumenten die je goed en minder goed vond en waarom je dat vond. Probeer zo veel mogelijk argumenten op te schrijven. Welke argumenten vond je goed? En waarom? Welke argumenten vond je minder goed? En waarom?

21 19 Stichting Trésor Regenwoud in de klas Bijlage 6. Beoordelingsformulier poster Naam: Noem in totaal 5 sterke punten van de posters van andere groepjes Noem in totaal 5 minder sterke punten van de posters van andere groepjes Kijk nu eens naar je eigen poster. Wat vind je dat de sterke punten in jouw poster zijn?... Wat zijn verbeterpunten voor jouw poster?... Schrijf voor 2 posters op welk nut het gebruik van dat duurzame product heeft.... Welke poster vind je de beste? Waarom?...

QUESTIONBOXLES PALMOLIE

QUESTIONBOXLES PALMOLIE QUESTIONBOXLES PALMOLIE Colofon Auteur: Amy Beerens Contact: Maarten Reichwein, WKUU, wetenschapsknooppunt@uu.nl of 030-25 33 717 INHOUDSOPGAVE Inhoud 1 Doel van de les 2 2 Opzet lesplan 3 3 Uitwerking

Nadere informatie

en zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht

en zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht I Lichamelijke ontwikkeling en zelfbeeld Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen worden zich meer bewust van eigen talenten en eigenschappen en ontwikkelen een positief zelfbeeld. Kinderen kunnen

Nadere informatie

Voordoen (modelen, hardop denken)

Voordoen (modelen, hardop denken) week 11-12 maart 2012 - hardop-denktekst schrijven B Voordoen (modelen, hardop denken) Waarom voordoen? Net zoals bij lezen, leren leerlingen heel veel over schrijven als ze zien hoe een expert dit (voor)doet.

Nadere informatie

Voordoen (modelen, hardop denken)

Voordoen (modelen, hardop denken) Voordoen (modelen, hardop denken) Waarom voordoen? Net zoals bij lezen, leren leerlingen heel veel over schrijven als ze zien hoe een expert dit (voor)doet. Het voordoen (modelen) van het schrijven van

Nadere informatie

Jouw werkstuk lever je uiterlijk in op donderdag 20 maart 2014!!

Jouw werkstuk lever je uiterlijk in op donderdag 20 maart 2014!! Hoe maak ik in groep 8 een werkstuk? Jij gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in

Nadere informatie

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je

Nadere informatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten

Nadere informatie

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend

Nadere informatie

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent? Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt

Nadere informatie

Bevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep.

Bevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. DOE KAART 1 Bevolkingsgroepen Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. Zoek 6 verschillende bevolkingsgroepen op. Kies 1 bevolkingsgroep uit waar je meer over wilt

Nadere informatie

Een nieuwe bank. Lesvoorbereiding Crisis graad 2. Verwondering

Een nieuwe bank. Lesvoorbereiding Crisis graad 2. Verwondering Een nieuwe bank Lesvoorbereiding Crisis graad 2 Voorzie speelgoed - geld, echte kleine muntstukken of print het blad met de centen. Op elk blad staan 100 centen in rijen van 10. Zo kan je gemakkelijk het

Nadere informatie

Hoe maak ik een werkstuk?

Hoe maak ik een werkstuk? Hoe maak ik een werkstuk? Stap 1: Onderwerp en vraag Voordat je kunt beginnen met het maken van een werkstuk, moet je natuurlijk een onderwerp kiezen. Als je een onderwerp hebt gekozen ga je bedenken wat

Nadere informatie

Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8

Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 Docentenhandleiding Rijksmuseum Groep 7-8 1 Inhoud Voorbereidende les Afsluitende les Aanvullend materiaal bij deze lessen staat op de website: Introductiefilmpje PowerPoint presentatie Werkbladen 2 Voorbereidende

Nadere informatie

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?

Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen

Nadere informatie

BIOLABO NAVERWERKING

BIOLABO NAVERWERKING BIOLABO NAVERWERKING INHOUD 1. Inleiding 2. Biodiversiteit, wat levert het op? 2.1 Inleiding 2.2 Voorbereiding 2.3 Opdracht 2.4 Afsluiter 2.5 Nuttige links 1. Inleiding Biodiversiteit is belangrijk voor

Nadere informatie

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau A, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de

Nadere informatie

Een poster voor een goed doel maken

Een poster voor een goed doel maken Een poster voor een goed doel maken Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Een reclameposter voor maken voor een zelfbedacht goed doel. instructieles oefenles Lesdoel: Leerlingen kunnen

Nadere informatie

Kijken! Kijken! Niet kopen!

Kijken! Kijken! Niet kopen! Kijken! Kijken! Niet kopen! 1. Aanzetten 1.a Kijken! Kijken! Niet kopen! Jij gaat aan de slag met het dossier Kijken! Kijken! Niet kopen!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je

Nadere informatie

Lesvoorbereiding Studie en loopbaan Keuze- en Loopbaanvaardigheden 3-4 vmbo

Lesvoorbereiding Studie en loopbaan Keuze- en Loopbaanvaardigheden 3-4 vmbo Lesvoorbereiding Studie en loopbaan Keuze- en Loopbaanvaardigheden 3-4 vmbo Bespreek met vakdocenten mogelijkheden om leerlingen in de vaklessen feedback over zichzelf te laten vergaren. Deel Vaardigheid:

Nadere informatie

LESBRIEF LES 1 DE VOEDSELKETENLES SAMENVATTING LES 1 VOORBEREIDING BENODIGDHEDEN DUUR LESDOELEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD. Wat is voedselverspilling?

LESBRIEF LES 1 DE VOEDSELKETENLES SAMENVATTING LES 1 VOORBEREIDING BENODIGDHEDEN DUUR LESDOELEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD. Wat is voedselverspilling? SAMENVATTING In deze les wordt het begrip voedselverspilling geïntroduceerd. De leerlingen maken kennis met een voedselketen en ontdekken welke partijen daarbij betrokken zijn (de schakels in de voedselketen:

Nadere informatie

Werkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6

Werkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6 We gaan een werkstuk maken en je mag het helemaal zelf doen. Het is helemaal jouw eigen werkstuk. Maar om je even goed op weg te helpen hebben we hieronder alle stapjes even op een rij gezet. Wat moet

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Een goede vangst! Een goede vangst 2014 - http://omwb.braintrigger.nl

Een goede vangst! Een goede vangst 2014 - http://omwb.braintrigger.nl Een goede vangst! Om fijn te leven maak je veel gebruik van energie. Bijvoorbeeld om eten te koken, of om te spelen met een spelcomputer. Maar ook om het huis te verwarmen of jezelf te vervoeren. Voor

Nadere informatie

Les 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar

Les 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar Les 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar Overzicht Doelen Leerlingen vormen een beeld bij het onderzoek van de professor Leerlingen vergroten hun woordenschat door het leren van nieuwe vaktermen

Nadere informatie

A person who never made a mistake never tried anything new.

A person who never made a mistake never tried anything new. Beroepenproject klas 3 droomberoep A person who never made a mistake never tried anything new. Albert Einstein Naam:.. Klas:. Mentor:.. Schooljaar: 2016-2017 1 Als je droomt, is alles mogelijk. Een droomberoep

Nadere informatie

;k;lk. Les 1 Verschillende soorten nieuws

;k;lk. Les 1 Verschillende soorten nieuws Les 1 Verschillende soorten nieuws Voorbereiding: U kunt zich aanmelden voor de Nieuwsservice op http://www.nieuwsindeklas.nl/mijn-account/bestellingen en kosteloos dagen weekbladen aanvragen. Deze krijgt

Nadere informatie

What s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht

What s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht What s up Zuiderzeeland? Aardrijkskunde praktische opdracht praktisch onderzoek in zuiderzeeland 4 HV Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat Waterschap

Nadere informatie

Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening. Introductiefase

Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening. Introductiefase Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening "Welkom:... " Introductiefase 1. "In de afgelopen weken hebben we veel teksten gelezen. Deze teksten hebben we samengevat, we hebben vragen erbij gesteld, gekeken

Nadere informatie

De lesactiviteit Het Beste Bos Ede is een samenwerking van Het Groene Wiel en IVN Ede.

De lesactiviteit Het Beste Bos Ede is een samenwerking van Het Groene Wiel en IVN Ede. 1 Colofon De lesactiviteit Het Beste Bos Ede is een samenwerking van Het Groene Wiel en IVN Ede. Deze handleiding hoort bij de leskist Het Beste Bos Ede. Dit is een, in samenwerking met IVN Ede, aangepaste

Nadere informatie

4 Gedrag. 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? 4.1 Opdrachten 1-24. 4.2 Opdrachten 1-20. 4.

4 Gedrag. 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? 4.1 Opdrachten 1-24. 4.2 Opdrachten 1-20. 4. 4 Gedrag DO-IT Datum 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? PARAGRAFEN Datum 4.1 Opdrachten 1-24 4.2 Opdrachten 1-20 4.3 Opdrachten 1-16 4.4 Opdrachten 1-16 Samenvatten Test

Nadere informatie

Werkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna

Werkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkboekje Natuur en milieu educatie Naam: Groep 7 Fruit in de mix Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkblad 1 Waar komt ons fruit vandaan? Vul 1. Teken het klassikale woordenweb die

Nadere informatie

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.

Nadere informatie

Een overtuigende tekst schrijven

Een overtuigende tekst schrijven Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen

Nadere informatie

Grenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub

Grenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub Grenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub Leeftijd: 12-16 jaar Tijdsduur: 1 uur Doelen - De jongeren denken na over de betekenis van de muur tussen Israël en de Palestijnse gebieden in het dagelijks

Nadere informatie

CHALLENGE 3 Fast Fashion Fast Food - Stappenplan

CHALLENGE 3 Fast Fashion Fast Food - Stappenplan In de vorige les heb je gezien dat er wereldwijd vraagstukken zijn rond water. Op sommige plekken is er te veel water. Op andere plekken is er geen druppeltje meer te vinden. Je zag ook dat de oorzaken

Nadere informatie

WERKBLAD mijn landschap

WERKBLAD mijn landschap WERKBLAD mijn landschap Hoe zie jij het landschap? Wat vind je mooi of belangrijk? Ga alleen of in groepjes aan de slag en maak - een presentatie op papier of digitaal - een gedicht, een verhaal of een

Nadere informatie

Excellent Rekenen Goede tot zeer goede rekenaars in het vmbo. Bijlage 2 Statistiekbrochure Materiaal. Naam:...

Excellent Rekenen Goede tot zeer goede rekenaars in het vmbo. Bijlage 2 Statistiekbrochure Materiaal. Naam:... Excellent Rekenen Goede tot zeer goede rekenaars in het vmbo Bijlage 2 Statistiekbrochure Materiaal Naam:... Inleiding Als onderdeel van het onderzoek Excellent rekenen in het vmbo zijn er twee opdrachten

Nadere informatie

Projectintroductie e. Projectintroductie les 1

Projectintroductie e. Projectintroductie les 1 Projectintroductie les 1 Projectintroductie e Doel: De leerlingen ontdekken wat zij al weten over de Schelde. Ook ontdekken ze dat er soms andere belangen liggen vanuit deze thema s Lesduur: 50 minuten

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren

Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren 1. Inleiding Een mobiele telefoon; niet meer weg te denken uit de broekzak van elke scholier. In deze opdracht kijken de leerlingen naar een

Nadere informatie

Workshop C Waarom is stemmen belangrijk en hoe maak ik mijn keuze?

Workshop C Waarom is stemmen belangrijk en hoe maak ik mijn keuze? Workshop C Waarom is stemmen belangrijk en hoe maak ik mijn keuze? Workshop C Waarom is stemmen belangrijk en hoe maak ik mijn keuze? Korte omschrijving workshop In deze workshop ontdekken de deelnemers

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Mijn kledinggebruik. Succes! Dit gedeelte gaat over het kopen van kleding.

Mijn kledinggebruik. Succes! Dit gedeelte gaat over het kopen van kleding. Mijn kledinggebruik Wellicht weet je al dat verschillende aspecten van kleding slecht zijn voor het milieu. In deze opdracht gaan we bekijken op welke manier jij zelf je steentje bij kan dragen aan het

Nadere informatie

Duur van de les Introductie (gesprek) 15 minuten Kern (reflecteren en controleren met werkblad) 30 minuten Afsluiting, uitleg volgende les 5 minuten

Duur van de les Introductie (gesprek) 15 minuten Kern (reflecteren en controleren met werkblad) 30 minuten Afsluiting, uitleg volgende les 5 minuten Les 9 Reflecteren en controleren Voorbereiden U zorgt ervoor dat u weer groepjes aan elkaar heeft gekoppeld voor de feedback en dat de nieuwsitems, geprint of digitaal, beschikbaar zijn voor de groepjes.

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Anders voeren. lesbrief

Anders voeren. lesbrief Anders voeren lesbrief Uitgave: ANMEC Anders voeren Lesbrief Een samenwerkingsproject van de Gemeentelijke Gezondheidsdienst Amsterdam en ANMEC. Redactie/layout: Mirella Vierveijzer, Jolanda van der Heijden

Nadere informatie

De lamp. Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden.

De lamp. Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden. De lamp Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden. De lamp Met lampen is het als met schoenen; ze zijn vanzelfsprekend en je ziet ze overal. Pas als de stroom een keer uitvalt, merk

Nadere informatie

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal

Nadere informatie

Gebruiken en begrijpen van de formele breuknotatie.

Gebruiken en begrijpen van de formele breuknotatie. Titel Vruchtentaart Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten Benodigdheden Organisatie Bedoeling Voorwaardelijke vaardigheden Lesactiviteit Gebruiken en begrijpen van de formele breuknotatie. Leerkracht:

Nadere informatie

Lesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4

Lesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4 Lesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4 Hoofdstuk Vaardigheid: Leerdoel: 1 Geluk Weten wat geluk is en dit kunnen omschrijven De leerling kan: zijn definitie van geluk geven; feiten

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

China Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -

China Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? - China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar

Nadere informatie

naam WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden.

naam WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden. WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden. Ga het vragen. Zoek in boeken en op internet. Schrijf de antwoorden op. Zoek er plaatjes bij.

Nadere informatie

Kijken! Kijken! Niet kopen!

Kijken! Kijken! Niet kopen! Kijken! Kijken! Niet kopen! 1. Aanzetten 1.a Kijken! Kijken! Niet kopen! Jij gaat aan de slag met het dossier Kijken! Kijken! Niet kopen!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je

Nadere informatie

Business Ondernemingsplan opstellen en uitvoeren. Inleiding

Business Ondernemingsplan opstellen en uitvoeren. Inleiding Inleiding Nederland heeft meer ondernemers nodig, zeker nu met de economische crises. Jongeren worden in Nederland vooral opgeleid om te werken voor een baas, maar in werkelijkheid wordt 1 op de 8 jongeren

Nadere informatie

Werkvorm: Bekend, Benieuwd en Bewaard.

Werkvorm: Bekend, Benieuwd en Bewaard. Werkvorm: Bekend, Benieuwd en Bewaard. Doel: Eén van jullie groep gaat opschrijven wat jullie al weten over De Tweede Wereldoorlog (bekend). Daarna schrijven jullie op wat jullie graag willen weten over

Nadere informatie

Discussiëren Kun Je Leren:

Discussiëren Kun Je Leren: Chantal Deken Discussiëren Kun Je Leren: discussielessen voor groep 3 t/m 8; sluit aan bij referentieniveaus Mondelinge taal; versterkt 21 e -eeuwvaardigheden als communiceren en samenwerken; compleet

Nadere informatie

Anders voeren. Les b r i e f

Anders voeren. Les b r i e f Anders voeren Les b r i e f Uitgave: Amsterdams NME Centrum Anders voeren Les b r i e f Een samenwerkingsproject van de Gemeentelijke Gezondheidsdienst Amsterdam en het Amsterdams NME Centrum met ondersteuning

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Een weekend in de provincie Utrecht Groep 5 en 6

Leskist THEMA-handleiding Een weekend in de provincie Utrecht Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Een weekend in de provincie Utrecht

Nadere informatie

Jessica Huizer. aardrijkskunde

Jessica Huizer. aardrijkskunde Naam: Studentnummer: Opleiding: Klas: Vak: Docent: Jessica Huizer 0541685 Pabo 2P aardrijkskunde Vincent Bax 3 lessen * Introductie thema: Identiteit * introductie venster: Hindoeïsme * Les1: godsdiensten

Nadere informatie

Leerlingen verdiepen zich in de standpunten rondom biobrandstof. Iedere klas vertegenwoordigt een groep.

Leerlingen verdiepen zich in de standpunten rondom biobrandstof. Iedere klas vertegenwoordigt een groep. BIOBRANDSTOF DEBAT KORTE BESCHRIJVING:BIOBRANDSTOF DEBAT Bedoeld voor VO onderbouw Doelgroep Vmbo/Havo/VWO Thema Biobrandstof Soort lesmateriaal Debat volgens het lagerhuis model Waardering Verdieping

Nadere informatie

Werkwijzer Verslagkring:

Werkwijzer Verslagkring: Werkwijzer Verslagkring: 1. Je maakt een tweetal. 2. Met zijn tweeën kies je een onderwerp, waarin jullie je willen verdiepen en waarover jullie meer willen weten. 3. Samen ga je op zoek naar informatie

Nadere informatie

Nederlands in Uitvoering

Nederlands in Uitvoering Leerjaar 2 Uitvinders Een informatieve tekst lezen Algemene modulegegevens Leerjaar: 2 Taaltaak: Een informatieve tekst lezen Thema: Uitvinders (sector Techniek) Leerstijlvariant: ERVAAR BEKIJK - DENK

Nadere informatie

CHALLENGE 2 Water footprint - Stappenplan

CHALLENGE 2 Water footprint - Stappenplan In de vorige les heb je gezien dat er wereldwijd vraagstukken zijn rond water. Op sommige plekken is er te veel water. Op andere plekken is er geen druppeltje meer te vinden. Je zag ook dat de oorzaken

Nadere informatie

In je kracht. Werkboek voor deelnemers

In je kracht. Werkboek voor deelnemers In je kracht Werkboek voor deelnemers Uitleg Mijn toekomst! Benodigdheden: Werkblad Mijn toekomst! (je kunt het Werkblad meegeven om thuis na te lezen, maar dit is niet noodzakelijk) Voor iedere deelnemers

Nadere informatie

Uitnodigingen en promotie

Uitnodigingen en promotie Oriëntatie Wat ga je doen? Het is bijna zover, nog even en dan denderen de zeepkisten over het parcours. Wie wint er? Wie komt er heelhuids over de finish? Voor het zover is moeten er nog een aantal dingen

Nadere informatie

Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection

Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection 1 Beste docent, Binnenkort gaat u samen met uw klas naar de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection. Deze lesbrief

Nadere informatie

DOCENT. Thema: natuur BOMEN BIJ MIJN SCHOOL. groep 3 en 4. Stadshagen

DOCENT. Thema: natuur BOMEN BIJ MIJN SCHOOL. groep 3 en 4. Stadshagen In groep 1 en 2 hebben de leerlingen binnen dit thema geleerd dat er in de natuur verschillende kleuren, vormen en texturen te vinden zijn. De leerlingen in groep 3 en 4 richten zich in dit thema op bomen.

Nadere informatie

H.A.N.G. PLEKKEN. Heel Aardig? Niet Geweldig! > OP BEZOEK BIJ HET NAI

H.A.N.G. PLEKKEN. Heel Aardig? Niet Geweldig! > OP BEZOEK BIJ HET NAI H.A.N.G. PLEKKEN Heel Aardig? Niet Geweldig! > OP BEZOEK BIJ HET NAI Binnenkort ga je met je klas op bezoek bij het Nederlands Architectuur instituut (NAi). Daar zal je het programma H.A.N.G. plekken volgen.

Nadere informatie

OPBOUW ZELFSTANDIGE BASISHOUDING BIJ KINDEREN

OPBOUW ZELFSTANDIGE BASISHOUDING BIJ KINDEREN OPBOUW ZELFSTANDIGE BASISHOUDING BIJ KINDEREN Afspraak 1. Maak samen met de kinderen afspraken over wat zelfstandig gedaan mag worden met betrekking tot naar de wc gaan, handen wassen, drinken, eten, de

Nadere informatie

Tekst lezen en vragen stellen

Tekst lezen en vragen stellen 1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij

Nadere informatie

leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1

leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 actief leren WWW.leer-actief.nl Dit is Wybo. Wybo was vroeger een heel gewoon jongetje, maar hij was wel erg lui. En dat...werd zijn redding. Hij had nooit

Nadere informatie

HUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012

HUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012 HUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012 1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk bladzijde 1. Inleiding De huiswerkgids 3 2. Hoe maak en leer je huiswerk? 4 3. Het leren van woorden (spelling/engels) 5 4. Het leren van topografie

Nadere informatie

Winkelen in het bos?

Winkelen in het bos? Winkelen in het bos? Natuur, tweede graad Doelstellingen Kinderen ervaren dat het bos uit verschillende delen en bewoners bestaat. Kinderen ontdekken verbanden tussen alle delen en bewoners van het bos.

Nadere informatie

Films kijken op internet: verboden of niet?

Films kijken op internet: verboden of niet? Les over auteursrecht tekst niveau A Films kijken op internet: verboden of niet? Veel mensen kijken graag naar films. Jij ook? Als je zin hebt om een film te zien, kun je natuurlijk naar de bioscoop gaan.

Nadere informatie

Het houden van een spreekbeurt

Het houden van een spreekbeurt Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat

Nadere informatie

lesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs

lesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs lesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs Wordle van respect Duur Materialen een computer met internetverbinding Introductie Op 8 november is het de Dag van Respect. Deze

Nadere informatie

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn. Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp

Nadere informatie

Voor jezelf? Les 1 Welkom!

Voor jezelf? Les 1 Welkom! Voor jezelf? Les 1 Welkom! Welkom! Dit is de cursus Voor jezelf? Wil je voor jezelf beginnen? Droom je ervan een eigen bedrijfje te starten? Zou je dit ook kunnen? In deze cursus ga je dit onderzoeken.

Nadere informatie

Waar groeit mijn eten? handleiding afsluitende les

Waar groeit mijn eten? handleiding afsluitende les Waar groeit mijn eten? handleiding afsluitende les Uitgave: Amsterdams NME Centrum Waar groeit mijn eten? handleiding - afsluitende les Ontwikkeld in opdracht van Vereniging Boerenstadswens www.boerenstadswens.nl

Nadere informatie

What s up Zuiderzeeland? maatschappijleer/geschiedenis praktische opdracht

What s up Zuiderzeeland? maatschappijleer/geschiedenis praktische opdracht What s up Zuiderzeeland? Maatschappijleer/ geschiedenis praktische opdracht, 4hv Naam: Klas: Geschiedenis Chronologie In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat de geschiedenis

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Moeilijke kindervragen

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Moeilijke kindervragen DOELSTELLINGEN De ouders hebben ervaren dat hun kind niet het enige is dat moeilijke vragen stelt en dat zij elkaar kunnen ondersteunen in de omgang hiermee. De ouders kunnen met hun kind in gesprek gaan

Nadere informatie

AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN Groep 7-8

AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN Groep 7-8 AAN DE SLAG MET AFVAL DOE-OPDRACHTEN Groep 7-8 INLEIDING Onderdeel van de website Aan de slag met afval zijn verschillende doe-opdrachten die erop zijn gericht om het thema afval extra tot leven te brengen.

Nadere informatie

Sta in je recht. Lessen over (kinder)rechten voor PO

Sta in je recht. Lessen over (kinder)rechten voor PO Sta in je recht Lessen over (kinder)rechten voor Speed-date Wij hebben een rechtsysteem waar iedereen zich aan moet houden. Maar welke rechten zijn dat dan? Welke ken je en welke rechten lijken jou vanzelfsprekend?

Nadere informatie

Training. Coachend begeleiden

Training. Coachend begeleiden Training Coachend begeleiden Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Bertine Pruim Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel: Factor-E Coachend begeleiden

Nadere informatie

Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk?

Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk? Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk? Jij gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in

Nadere informatie

Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding

Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding Inleiding De checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F is ontwikkeld voor leerlingen die moeten leren schrijven op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht

Nadere informatie

Wereldgodsdiensten. Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum. Naam:

Wereldgodsdiensten. Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum. Naam: Wereldgodsdiensten Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum Naam: Inhoudsopgave Inleiding Schema Beoordeling Deel 1 Test jezelf! Deel 2 Kies je onderwerp en aan de slag! Deel 3 Het ervaren

Nadere informatie

LESSENSERIE 4: CKV-NL Recensie schrijven Lesplannen

LESSENSERIE 4: CKV-NL Recensie schrijven Lesplannen LESSENSERIE 4: CKV-NL Recensie schrijven Lesplannen Algemene gegevens Docent Evah den Boer School Helen Parkhurst Titel lessenserie Recensie schrijven CKV/NETL Klas (en niveau) 4 vwo Aantal leerlingen

Nadere informatie

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les 8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil

Nadere informatie

Google naar Instructieposter, kies daar goede voorbeelden uit (korte en krachtige teksten, afbeeldingen) die u in bij opdracht 2 kunt gebruiken 1.

Google naar Instructieposter, kies daar goede voorbeelden uit (korte en krachtige teksten, afbeeldingen) die u in bij opdracht 2 kunt gebruiken 1. Handleiding Les 1 Deze schrijfles is de derde waarin leerlingen oefenen in het genre instrueren. Het is een oefenles: leerlingen passen de schrijfstrategie KLUNS toe, die trouwens in deze les verkleind

Nadere informatie

Braziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7

Braziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7 Braziliaanse regenwoud Jesse Klever Groep 7 Voorwoord Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik dit een heel interessant onderwerp vind. We hebben er al op school over gesproken en het leek mij wel een leuk

Nadere informatie

Inhoud Voor de leerling Voor de leraar Algemeen

Inhoud Voor de leerling Voor de leraar Algemeen Vogel ABC Inhoud Voor de leerling... 2 Inleiding... 2 Aanpak... 2 Opdracht... 3 Evaluatie-formulier (groep 3-4)... 4 Voor de leraar... 5 Instructie en feedback... 5 Verbinding met hele groep... 5 Beoordeling...

Nadere informatie

LESBRIEF LES 2 DE THT-LES SAMENVATTING LES 2 BENODIGDHEDEN DUUR LESDOELEN WERKVORMEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD VOORBEREIDING

LESBRIEF LES 2 DE THT-LES SAMENVATTING LES 2 BENODIGDHEDEN DUUR LESDOELEN WERKVORMEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD VOORBEREIDING SAMENVATTING In deze les wordt het onderwerp uitgediept en komen de leerlingen meer te weten over de verschillende redenen van verspilling. Eén reden van wordt uitgediept, namelijk de manier waarop de

Nadere informatie

THEMA 3 WEER & KLIMAAT. LES 2 Klimaten en het weer op aarde. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Klimaatzones op aarde

THEMA 3 WEER & KLIMAAT. LES 2 Klimaten en het weer op aarde. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Klimaatzones op aarde Powered by ESA NEMO NSO SPACE EXPO WNF THEMA 3 WEER & KLIMAAT LES 2 Klimaten en het weer op aarde Deze les gaat over: Klimaatzones op aarde Bij dit thema horen ook: Les 1 Een echte meteoroloog Les 3 Invloed

Nadere informatie

De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën:

De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: > Categorieën De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: 1 > Poten, vleugels, vinnen 2 > Leren en werken 3 > Aarde, water,

Nadere informatie

werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen?

werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen? werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen? Noteer ook 2 reservekeuzen: 1. 2. 1. Wat weet je al van dit beroep? Schrijf het

Nadere informatie