Vraagafhankelijk vervoer

Transcriptie

1 Ontwerp notitie Vraagafhankelijk vervoer een voorstel voor aanpassing van het vergoedingensysteem voor de vervoerskosten van mensen met een beperking augustus 2006 Gemeente Lopik

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Vervoersvoorzieningen in de Wvg tot 1 januari Wvg vervoersvoorzieningen in Lopik: feiten en cijfers 6 4 De nieuwe situatie: startnota en Wmo 8 5 Veranderingen in Lopik 10 6 Hoe de veranderingen door te voeren? 14 7 Beslispunten 15 2

3 1 Inleiding Met de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) per 1 januari 2007 wordt de Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg) ingetrokken. Daarom zal er ook een nieuwe gemeentelijke verordening komen (de verordening individuele voorzieningen maatschappelijke ondersteuning) waarin de verstrekking van individuele Wmo-voorzieningen wordt geregeld. In die verordening worden ook de (nu nog) Wvg-voorzieningen meegenomen. Eén van de voorzieningen die vanuit Wvg overgaat naar de Wmo is de vervoersvoorziening. In de nieuwe situatie wordt onderscheid gemaakt in een individuele vervoersvoorziening en een algemene vervoersvoorziening. Onder de Wmo wordt het collectief vraagafhankelijk vervoer (CVV, de regiotaxi) als een algemene voorziening beschouwd. In deze notitie wordt aangegeven wat de algemene voorziening collectief vraagafhankelijk vervoer straks inhoudt. De notitie is gebaseerd op de startnota Wmo, die op 13 december 2005 door de gemeenteraad is vastgesteld, en op richtlijnen van het rijk die sindsdien zijn verschenen. Achtereenvolgens zal worden ingegaan op situatie tot 1 januari 2007 (Wvg) en op de nieuwe situatie (Wmo). Daarna wordt aangegeven wat die nieuwe situatie voor Lopik inhoudt en op welke manier de wijzigingen worden doorgevoerd. Tot slot worden de beslispunten op een rij gezet. 3

4 2 Vervoersvoorzieningen in de Wvg tot 1 januari 2007 Bij de invoering van de Wvg kreeg de gemeente de verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat mensen met een handicap zich konden verplaatsen om zo hun sociale contacten te kunnen onderhouden. Die verantwoordelijkheid was niet oneindig groot, maar werd bepaald door een aantal criteria: vervoersgebied, afstand, inkomen, medische indicatie en vervoersbehoefte. a. vervoersgebied De vervoersplicht gold binnen een bepaald gebied op gemeentelijk of regionaal niveau. Hoe groot zo n gebied was en hoe het eruit zag werd bepaald door een aantal kenmerkende voorzieningen: die moesten er binnen vallen. Voorbeelden daarvan zijn: een ziekenhuis, een station. Voor bovenregionaal vervoer was en is het rijk verantwoordelijk. b. afstand Binnen het vervoersgebied was de gemeente er ook niet aan gehouden voor vervoer te zorgen zo vaak de mensen dat wilden. Over de afstanden zijn nogal wat procedures geweest en de bestuursrechter is tenslotte op 520 km / jaar uitgekomen. De gemeente Lopik hanteerde als maximum afstand 3500 km. In het nieuwe verstrekkingenboek Wvg (eind 2004) is dat 520 km geworden. Deze afstand is in de praktijk van het toekennen van vergoedingen nog niet doorgevoerd. c. inkomensafhankelijkheid De tegemoetkoming wordt volledig verstrekt aan mensen die minder dan 1,5 keer het norminkomen verdienen. Boven dit inkomen wordt de vervoerskostenvergoeding volgens een glijdende schaal verminderd tot uiteindelijk 0. d. medische indicatie Of iemand voor een tegemoetkoming in aanmerking komt is afhankelijk van een beoordeling op maat. Beoordeeld wordt: - welke mogelijkheden tot verplaatsing de aanvrager medisch gezien heeft, - welk middel voor de persoon medisch gezien adequaat is. e. vervoersbehoefte Om de omvang van de voorziening te beoordelen wordt de behoefte aan vervoer bepaald. Indien iemand in een AWBZ-gefinancierde instelling woont ligt minstens een deel van de sociale contacten binnen de instelling zelf. Dat betekent een kleinere vervoersbehoefte dan iemand die op zichzelf woont. In uitzonderlijke situaties is sprake van een vervoersbehoefte die zich ver buiten de gemeentegrenzen uitstrekt, maar waarvoor de gemeente toch een tegemoetkoming geeft. Dit doet zich voor als zo iemand een essentieel contact is 4

5 voor de aanvrager en indien zo iemand niet zelf bij de aanvrager op bezoek kan gaan. Er zijn binnen de verschillende gemeenten verschillende oplossingen gevonden om adequaat te voldoen aan deze plicht tot vervoer. Er zijn collectieve bussystemen bedacht, er is in dunbevolkte gebieden met taxi s of vrijwilligers gewerkt, er is met passen gewerkt en met allerlei vormen van afrekenen en er is op bepaalde berekeningsgrondslag geld om te reizen ter beschikking gesteld. 5

6 3 Wvg vervoersvoorzieningen in Lopik: feiten en cijfers De gemeente Lopik heeft tot nu toe gewerkt met een vergoedingensysteem. Wvg-geïndiceerden ontvangen een forfaitair bedrag van de gemeente, waarmee ze hun vervoer bekostigen. a. criteria De criteria waaraan een aanvrager voor een vervoersvoorziening op dit moment moet voldoen zijn: 1. een inkomen hebben dat ligt onder de grens van 1,5 x de bijstandsnorm én 2. geen gebruik kunnen maken van het reguliere openbaar vervoer én 3. een geregelde vervoersbehoefte hebben met auto of (regio)taxi. Bij de indicering en de uiteindelijke toekenning van de tegemoetkoming wordt geen onderscheid gemaakt in vervoer per eigen auto, vervoer door derden (bijvoorbeeld vrijwilligers) of de regiotaxi. Iedereen die een indicatie krijgt, ontvangt dus een vergoeding die naar eigen voorkeur gebruikt kan worden voor: 1. de (regio)taxi of 2. vervoer door derde of 3. gebruik van de eigen auto. b. vergoedingensysteem Bij het bepalen van de hoogte van de tegemoetkoming in de vervoerskosten is gekozen voor het primaat van het Collectief Vraagafhankelijk openbaar Vervoer (CVV, regiotaxi). De regiotaxi is duurder dan het gewone openbaar vervoer. De tegemoetkoming is gebaseerd op het aantal kilometers en op het verschil tussen de prijs van het gewone openbaar vervoer en de regiotaxi. Het bedrag is geïndexeerd. Om te besparen op de administratieve last voor de gemeente (uitvoeringskosten) en voor de cliënt wordt het bedrag vooraf per maand forfaitair verstrekt. Op dit moment ontvangen zo n 180 mensen uit Lopik een tegemoetkoming in de vervoerskosten. De hoogte van die tegemoetkoming varieert. Lopik kent heel veel normen. De hoogte van de vergoeding bedraagt maximaal 1381,20 op jaarbasis, maar kan lager zijn door bijvoorbeeld een beperkte vervoersbehoefte, verblijf in een AWBZ-instelling of het hebben van meerdere vervoersvoorzieningen. Op basis van de individuele vervoersbehoefte van de WVG-geïndiceerden wordt de tegemoetkoming bepaald op 25%, 50%, 75% of 100% van het maximum. De vervoersbehoefte voor inwoners van Lopik is in de 6

7 meeste gevallen bepaald op een 50%, wat neer komt op ongeveer 58,- per maand. Onderstaande tabel laat bij benadering het aantal gebruikers zien ten opzichte van de hoogte van de tegemoetkoming per maand. Vervoersbehoefte Hoogte tegemoetkoming per maand Aantal gebruikers 100 % 115, % 86, % 57, % 28,78 46 Totaal 180 Tabel 1 Huidige situatie in Lopik ( ) In 2005 is ongeveer ,- uitgegeven aan de tegemoetkoming in de vervoerskosten. Hoewel de vergoeding gebaseerd is op het vervoer per regiotaxi kunnen cliënten, zoals eerder gezegd, de tegemoetkoming naar eigen wens besteden. 7

8 4 De nieuwe situatie: startnota en Wmo Straks wordt de Wvg ingetrokken en vallen de voorzieningen onder de Wmo. Binnen de Wmo is een product vraagafhankelijk vervoer voorzien. In de gemeentelijke startnota Wmo staat het primaat van het collectief vervoer (de regiotaxi) genoemd. Uitgangspunt van de startnota is ook het handhaven van het huidige voorzieningenniveau gedurende de eerste beleidsperiode. Bij de verdere uitwerking van de uitgangpunten uit de startnota, is echter ook een aantal externe veranderingen van belang. a. onderscheid in de aard van het aanbod Sinds de vaststelling van de startnota is er op landelijk niveau iets veranderd. Bij de uitwerking van de Wmo maakt het rijk in samenwerking met de VNG een nieuw onderscheid in de aard van het aanbod. Twee typen ondersteuning worden onderscheiden: algemene voorzieningen (bijvoorbeeld buurthuizen, maatschappelijk werk, regiotaxi), individuele voorzieningen (bijvoorbeeld woningaanpassingen, tegemoetkoming in vervoerskosten). Deze typen voorzieningen worden niet onafhankelijk van elkaar ingezet. De algemene voorziening wordt beschouwd als een voorliggende voorziening vóór de individuele voorziening. Dat heeft gevolgen voor de toegang tot de individuele voorziening. Het beginsel van goedkoopst adequaat is hier bepalend. Dit beginsel bestaat al langer en is overgenomen uit de Wvg. Van algemene voorzieningen kan iedereen zonder meer of soms na een lichte toetsing gebruik maken. Alleen als algemene voorzieningen een onvoldoende oplossing bieden wordt iemand toegelaten tot individuele voorzieningen. In dat laatste geval moet de keuze tussen zorg in natura (ZIN) en persoonsgebonden budget (PGB) gewaarborgd zijn en is er sprake van een individuele beschikking. Het Collectief Vraagafhankelijk Vervoer (CVV) is als een algemene voorziening aangemerkt. Dit omdat in de discussie rond de invoering van de Wmo bezorgdheid is ontstaan over het voortbestaan van het CVV. Het CVV de regiotaxi is een belangrijke aanvullende voorziening op het openbaar vervoer. Voor sommige mensen is het de enige manier om mobiel te blijven, bijvoorbeeld voor mensen die maar een beperkte zelfstandige bewegingsvrijheid hebben en die niet in staat zijn een auto te besturen. 8

9 Indien de keuzemogelijkheid tussen ZIN en PGB voor het CVV zou worden opengesteld werd het einde van deze vorm van vervoer voorspeld vanwege gebrek aan draagvlak. Vanwege de grote wenselijkheid het opgebouwde CVV te kunnen behouden heeft het rijk deze aangemerkt als algemene voorziening, voorliggend voor individuele voorzieningen. Naarmate meer mensen van het CVV gebruik maken kan deze vorm van vervoer een sterkere positie als vervoermiddel innemen en een betere dienstverlening waarborgen. b. vervoersafstand Een tweede verandering van buiten af is dat in nieuwe jurisprudentie de vervoersafstand op 1500 km is bepaald. Die afstand is ook opgenomen in de modelverordening Wmo van de VNG. Dit wordt beschouwd als een adequate invulling van de compensatieplicht. c. geen inkomenstoets Een derde verandering is dat in de toekomst geen inkomenstoets mag worden gehanteerd voor algemene voorzieningen, zoals de regiotaxi. De beperking van de klant is bepalend. 9

10 5 Veranderingen in Lopik a. Aanbod en beoordeling Het onderscheid tussen algemeen en individueel betekent voor Lopik een verandering. In naam voeren wij het primaat van het collectief vraagafhankelijk vervoer (CVV). De vergoedingen zijn hierop gebaseerd, maar in de praktijk mag de verstrekte tegemoetkoming ook aan andere vormen van vervoer worden besteed. Door onze uitwerking in de vorm van een financiële tegemoetkoming functioneert deelname aan de regiotaxi en gebruik maken van individuele vervoersvoorzieningen op gelijk niveau. Het ene is voor de gebruiker niet merkbaar voorliggend voor het andere. Omdat de regiotaxi geen individuele voorziening is, maar een algemene voorziening, kan in de toekomst met zorg in natura (ZIN) volstaan worden. De uitwerking daarvan is het verstrekken van een pasje voor de regiotaxi. Met dit pasje kunnen mensen die in aanmerking komen voor deze algemene voorziening, de regiotaxi gebruiken tegen openbaar vervoer tarief. Zij hebben hierdoor dus geen vrije keuze meer in hun vervoerswijze. Het bestaande primaat van het CVV wordt hier in zijn uitwerking voor de gebruiker wél merkbaar. Alleen mensen die de regiotaxi medisch gezien niet kunnen gebruiken (dat zijn er niet veel), komen voortaan nog in aanmerking voor een individuele vervoersvoorziening. Daarbij hebben zij dan de keuze tussen een persoonsgebonden budget (PGB) of ZIN. Voor de huidige gebruikers betekent dit een verslechtering, in de zin van minder flexibiliteit op het gebied van vervoer, doordat CVV en individueel vervoer niet langer uitruilbaar zijn. b. De veranderingen op rij Concreet betekent het bovenstaande het volgende: Voor de gebruikers 1. De cliënt krijgt een pasje met pasfoto voor het gebruik van de regiotaxi in plaats van geld. 2. Met dit pasje kan de cliënt binnen de 5-zonegrens tegen openbaar vervoer tarief reizen. 3. Er is geen inkomenstoets voor het verstrekken van het pasje, de beperking van de klant is maatgevend. 4. Als men geen gebruik kan maken van de regiotaxi krijgt de aanvrager een individuele voorziening met naar keuze PGB of ZIN. 10

11 Voor de vervoersaanbieder 5. Levering van de pasjes aan de gemeente op basis van de aanvragen die door de gemeente positief zijn beoordeeld. 6. Afrekenen van het gebruik tussen de vervoerder en de gemeente Lopik. Voor de gemeente 7. Beoordeling in twee stappen: eerst de lichte toets voor de regiotaxi aan de hand van criteria, vervolgens beoordeling voor de individuele voorziening. 8. Administratieve handelingen tbv aanvragen en verstrekken van de vervoerspas. 9. Afrekenen van het gebruik tussen vervoerder en gemeente. Het verstrekken van een pasje betekent ook een administratieve lastenverlichting: 1. scheelt heel veel administratief werk: minder mutaties, de pas is op de persoon en heeft een maximale geldigheidsduur. De bruikbaarheid eindigt automatisch zonder dat daarvoor handelingen verricht hoeven worden. 2. kosten besparend op de uitvoeringskosten voor administratie en consulenten (indien de vervoerder de pas verzorgt zoals voorzien in het lopende contract met de aanbieder van de regiotaxi) 3. geen inkomenstoets meer 4. de gemeente initieert geen heronderzoeken of vervolgaanvragen voor mensen die een pasje hebben gekregen; als het pasje niet meer gebruikt wordt zijn er geen kosten voor de gemeente. Indien een pasje niet meer geldig is ligt het initiatief bij de klant voor een vervolg. Als voorwaarde geldt dat er goede afspraken met vervoerder worden gemaakt. c. Aanvullende maatregelen De gemeente dient er voldoende voor te zorgen dat mensen met een belemmering zich kunnen verplaatsen. Omdat het besef aanwezig is dat mensen de verandering van de manier waarop de gemeente dat regelt als verslechtering ervaren ten opzichte van de huidige situatie worden enkele andere maatregelen genomen: voor CVV/regiotaxi: het pasje is binnen de 5-zonegrens geldig, zonder beperking op de gereisde afstand geldig: er kan zo vaak tegen OV-tarief mee worden gereisd als dat men wil. voor individuele voorzieningen: de tegemoetkoming wordt niet gebaseerd op de nieuwe afstand, 1500 km, maar blijft in de eerste beleidsperiode ( ) bij de oude 3500 km. Daarnaast vervalt zoals gezegd de inkomenstoets bij het gebruik maken van het CVV. Ook blijven bestaande indicaties voor vervoersvoorzieningen geldig tot zij aflopen (per ). d. Financiële consequenties De gemeente is financieel verantwoordelijk voor de Wvg-ritten in het CVVsysteem. Budgettair zijn de wijzigingen moeilijk voorspelbaar. In dit voorstel wordt er vanuit gegaan dat de gemeentelijke bijdrage ongeveer 1,15 is per zone. In 11

12 2005 zijn in 7 maanden 3320 Wvg zones verreden, wat neerkomt op 5700 zones per jaar. De gemeentelijke kosten zouden op basis van dit voorbeeld ongeveer ,- zijn, namelijk de gemeentelijke bijdrage aan de vervoerskosten van 6.555,- en de vaste kosten van 7.000,- (situatie in 2004). Het is echter zeer waarschijnlijk dat er een groei zal optreden in het gebruik van de algemene vervoersvoorziening. Hoeveel die stijging zal zijn is moeilijk te bepalen. Wanneer we ervan uit zouden gaan dat het gebruik stijgt tot zones per jaar is dat een stijging van ongeveer 300 %. In dat geval zijn de kosten voor de gemeente Dit is nog aanzienlijk minder dan het bedrag ( ,-) dat we nu kwijt zijn aan de vervoersvoorziening. e. Overzicht nieuwe situatie Om aan te geven wat het verschil in de praktijk is voor algemene en individuele voorzieningen is onderstaand staatje opgemaakt: Vervoersvoorzieningen onder de Wmo Algemene voorziening CVV regiotaxi Individuele voorziening Toegang Lichte beoordeling aan de hand van eenvoudige criteria Beschikking op basis van individueel onderzoek Medische beoordeling Eenvoudige criteria Ja Vervoersgebied 5 zones Regio equivalent aan 5 zones Vervoersafstand Onbeperkt 3500 km Verstrekkingsvorm Pasje op naam Pgb of Zin Geldigheid 5 jaar maximaal of korter indien de beoordeling daartoe aanleiding geeft Toegangsbeslissing: maatwerk Vergoedingen: per jaar Inkomenstoets Nee Ja Eigen bijdrage Reizen tegen het ov-tarief Wel mogelijk Verantwoording en afrekening Door de vervoerder Pgb: door de gebruiker Zin: maatwerk: gebruiker of vervoerder Het beleid is ruimhartig ten opzichte van: vervoersafstand: onbeperkt voor de algemene voorziening en voor de individuele voorziening 3500 ipv 1500 km geen inkomenstoets meer voor de algemene voorziening f. Puntbestemming Het staat de gemeente vrij om puntbestemmingen te definiëren. Deze bestemmingen vallen buiten de 5 zonegrens. Het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMC) kan daar een voorbeeld van zijn. Wanneer een puntbestemming wordt gekozen, kunnen mensen met een beperking met hun vervoerspas tegen OV-tarief reizen naar dat punt. Zij hoeven dan niet het hoge tarief dat de regiotaxi hanteert voor de extra zones te betalen. 12

13 Redenen om dit niet te doen zijn de volgende: De vervoerskostenvoorziening zoals we die kennen binnen de Wvg (en straks de WMO) is in het leven geroepen om de sociale contacten van mensen met een beperking te stimuleren. In deze vijf zones bevinden zich alle voorzieningen die vallen binnen de vervoersplicht van de gemeente. De vervoersvoorziening is in principe niet bedoeld voor iets anders dan het onderhouden van sociale contacten. Het is bijvoorbeeld niet bedoeld voor medische bezoekjes, daarvoor is de Awbz. De voorwaarden om voor een reiskostenvergoeding vanuit de Awbz in aanmerking te komen, zijn echter wel stringent. Nederland kent naast het regionale vervoer ook bovenregionaal taxivervoer, nl. Valys. Met Valys kunnen mensen met een beperking reizen naar ieder willekeurig punt in Nederland tegen 0,16 per kilometer (max km per persoon per jaar). Er kunnen hiernaast ook andere mogelijkheden nog onderzocht worden, zoals bijvoorbeeld de bus van SSL. De gemeente kan uiteraard wel beslissen om het UMC als puntbestemming te definiëren, net zoals bijvoorbeeld de gemeente Breukelen, Montfoort en Oudewater. Cliënten met een vervoerspas kunnen dan tegen OV-tarief reizen naar het UMC, voor het bezoeken van mensen ofwel hun medische bezoekjes. Wanneer de gemeente hiervoor kiest wordt het gebruik van de regiotaxi extra gestimuleerd en compenseert dit ook een beetje de achteruitgang die cliënten ten opzichte van het huidige systeem zullen ervaren. 13

14 6 Hoe de veranderingen door te voeren? Alle bestaande vervoersvoorzieningen blijven geldig tot zij aflopen (per ). Hiertoe is een overgangsbepaling in de verordening opgenomen. Alle nieuwe aanvragers worden beoordeeld volgens 1. algemene voorziening (regiotaxi) 2. individuele voorziening. Hiervoor wordt een beslisboom gemaakt, cq. de bestaande bijgesteld. Het pasje is persoonsgebonden en met pasfoto. Het pasje is geldig voor een maximum van 5 zones en kan onbeperkt gebuikt worden. Met de vervoerder worden afspraken gemaakt over het aanleveren van de pasjes. Met de vervoerder wordt afgesproken hoe de verrekening plaatsvindt van de meerkosten boven het OV-tarief. 14

15 7 Beslispunten Op basis van het voorgaande en gebaseerd op de uitgangspunten, zoals vastgelegd in de Startnota Wmo en afspraken tussen het Rijk en de Vereniging Nederlandse Gemeenten wordt het volgende vastgelegd: Het CVV de regiotaxi - geldt als voorliggende voorziening. Mensen die als gevolg van hun beperkingen niet kunnen reizen met de regiotaxi, komen in aanmerking voor een individuele voorziening. Voor wat betreft CVV/regiotaxi (algemene voorziening): 1. Er komt een persoonsgebonden pasje voor het gebruik van het CVV. Er wordt dus geen vrij besteedbare tegemoetkoming meer verstrekt. 2. Met dit pasje kan binnen de 5-zonegrens onbeperkt worden gereisd tegen OV-tarief. 3. Het pasje heeft een geldigheidsduur van maximaal 5 jaar. 4. Het UMC wordt als puntbestemming gedefinieerd. Voor wat betreft individuele voorzieningen: 5. De tarieven voor de individuele vergoedingen worden niet aangepast aan de 1500 km maar blijven voor de eerste beleidsperiode Wmo op het oude niveau van 3500 km. 15