Sport Zorgt. Werkblad beschrijving interventie. Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad. Werkblad, versie mei 2015

Transcriptie

1 Sport Zorgt Werkblad beschrijving interventie Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad Werkblad, versie mei 2015 Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende kennisinstituten:

2 Colofon Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam organisatie: Nederlands Instituut voor Vechtsport en Maatschappij (NIVM) info@vechtsportenmaatschappij.nl Telefoon: Website (van de interventie): Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in. Naam: Wouter Schols schols@vechtsportenmaatschappij.nl Telefoon: Referentie in verband met publicatie Naam auteur interventiebeschrijving: Wouter Schols Titel interventie: Sport Zorgt Databank(en): Effectief Actief Plaats, instituut: Ede, Nederlands Instituut voor Vechtsport en Maatschappij Datum: Het werkblad is een invulformulier voor het maken van een interventiebeschrijving, geordend naar onderwerp (doelgroep, doel, enzovoort). De onderwerpen volgen de criteria voor beoordeling. De interventiebeschrijving is een samenvatting van de beschikbare schriftelijke informatie over de interventie voor de bezoeker van de databanken effectieve interventies en voor de erkenningscommissie interventies. De informatie is van belang voor de beoordeling van de kwaliteit, effectiviteit en randvoorwaarden van de interventie. Kijk bij het invullen in de handleiding die bij dit werkblad hoort. Sport Zorgt 2

3 Inhoud Colofon... 2 Inhoud... 3 Samenvatting... 4 Korte samenvatting van de interventie... 4 Doelgroep... 5 Doel... 5 Aanpak... 5 Materiaal... 5 Onderbouwing... 5 Onderzoek Uitgebreide beschrijving... 7 Beschrijving interventie Doelgroep Doel Aanpak Uitvoering Onderbouwing Onderzoek Onderzoek naar de uitvoering Onderzoek naar de behaalde effecten Samenvatting Werkzame elementen Aangehaalde literatuur Praktijkvoorbeeld Sport Zorgt 3

4 Samenvatting Eén A-4tje, max 600 woorden Een grote groep jongeren binnen de jeugdhulpverlening kan niet meekomen in regulier sportaanbod. Verschillende onderliggende, vaak zich in gedrag uitende problemen liggen hieraan ten grondslag. Sport Zorgt creëert voor deze groep sportaanbod waardoor ze met de juiste begeleiding van specifiek geschoolde vechtsportdocenten deel kunnen nemen aan sportactiviteiten. Maar Sport Zorgt doet meer. Vechtsport kent een eeuwenoude traditie in het begeleiden van sporters bij persoonlijke ontwikkeling. Verschillende pedagogische thema s komen aan bod tijdens (verantwoorde) vechtsport beoefening. Sport Zorgt draagt bij aan een positieve gedragsverandering van jongeren binnen de thema s weerbaarheid en agressieregulatie. Sport Zorgt kent een eigen ontwikkelde methodiek gericht op weerbaarheid en agressieregulatie en het creëren van een sociaalpedagogisch klimaat. Bij de inzet van vechtsport als pedagogisch instrument staat niet het aanleren van sport specifieke technieken centraal. Het doel is om de persoonlijke ontwikkeling van de sporter te bevorderen. De basis van de zogenaamde agressieregulatie en weerbaarheidsmethodiek wordt gevormd door het werken aan verschillende (psychosociale) thema s vanuit een integrale aanpak. Zowel fysieke, mentale als emotionele elementen hebben hier een plek. Deelnemers worden in een vechtsportomgeving uitgedaagd om zowel fysiek, mentaal als emotioneel op een bewuste wijze te handelen. In de Sport Zorgt interventie wordt specifiek gewerkt met jongeren uit de jeugdzorg of uit het speciaal onderwijs. In de aanpak is het creëren van een juiste toeleiding en het aangaan van een intensieve samenwerking met de jeugdzorg en het onderwijs een belangrijk uitgangspunt. De interventie bestaat uit drie uitvoerende pijlers, namelijk: 1. Wijksport aanbod In het wijkaanbod verzorgt de club lessen voor iedereen in de buurt. In deze lessen vormt de inzet van sport als middel de basis. Iedereen kan kennismaken met de maatschappelijke en pedagogische thema s uit vechtsport onder begeleiding van geschoolde budopedagogen. 2. Vechtsport Plus Dit aanbod, voor jongeren uit de jeugdhulpverlening of speciaal onderwijs, is geïntegreerd in de reguliere lessen van de club. Het gaat uit van de intrinsieke waarden van vechtsport, waarbij jongeren met lichte tot matige gedragsproblemen begeleid worden door een docent die specifieke begeleiding op de gedragsthema's kan leveren. Tijdens de interventie wordt impliciet aan gedragsdoelen gewerkt door middel van een zo normaal mogelijk sportaanbod. Het aanbod wordt geïntegreerd in de bestaande lessen, waarbij wel extra aandacht is voor de deelnemende jongeren vanuit het speciaal onderwijs of de jeugdhulpverlening. 3. Vechtsport met een Missie Hierbij wordt een specifieke gedragsinterventie aan jongeren met duidelijke agressie- en/of sociale weerbaarheidsproblemen individueel of in kleine homogene groepen aangeboden. Tijdens de interventie wordt er expliciet en methodisch gewerkt aan agressieregulatie en/of sociale weerbaarheid. Een speciaal ontwikkelde én in de praktijk getoetste beslissingsboom zorgt ervoor dat de juiste jongeren in één van de twee laatste aanpakken stromen. De jeugdzorgorganisatie en/of speciaal onderwijsinstelling selecteert de doelgroep aan de hand van de criteria in de beslissingsboom. Korte samenvatting van de interventie max 150 woorden Een grote groep jongeren binnen de jeugdhulpverlening kan niet meekomen in regulier sportaanbod. Verschillende onderliggende, vaak zich in gedrag uitende problemen liggen hieraan ten grondslag. Sport Zorgt creëert voor deze groep sportaanbod waardoor ze met de juiste begeleiding van specifiek geschoolde vechtsportdocenten deel kunnen nemen aan sportactiviteiten. Maar Sport Zorgt doet meer. Vechtsport kent een eeuwenoude traditie in het begeleiden van sporters bij persoonlijke ontwikkeling. Verschillende pedagogische thema s komen aan bod tijdens (verantwoorde) vechtsport beoefening. Sport Zorgt draagt bij aan een positieve gedragsverandering van jongeren binnen de thema s weerbaarheid en agressieregulatie. De interventie bestaat uit drie uitvoerende pijlers, namelijk: 1. Wijksport aanbod 2. Vechtsport Plus 3. Vechtsport met een Missie Sport Zorgt 4

5 Met Sport Zorgt gaan lokale vechtsportaanbieders een samenwerking aan met jeugdhulpverlening om die jongeren die een steun in de rug nodig hebben om deel te kunnen nemen aan sport de juiste begeleiding te bieden. Doelgroep max 50 woorden De primaire doelgroep bestaat uit jongeren (8 21 jaar) uit het speciaal onderwijs en de jeugdhulpverlening. Deze jongeren kunnen vaak niet normaal meekomen in het reguliere aanbod van clubs. Speciale aandacht is er voor jongeren met agressie- of sociale weerbaarheidsproblemen. Doel max 50 woorden Ten minste twee derde van de deelnemers, (12 21 jaar) uit de jeugdhulpverlening en het speciaal onderwijs heeft een positieve gedragsverandering na deelname aan de interventie. Aanpak max 50 woorden De aanpak bestaat uit 3 verschillende lesvormen (wijksport, vechtsport Plus en vechtsport met een missie) waarmee alle jongeren in de wijk op hun eigen niveau en behoefte deel kunnen nemen aan vechtsport. Hierbij is specifiek aandacht voor de vormende waarde van sport voor de einddoelgroep. Materiaal max 50 woorden - Projectplan - Folder Sport Zorgt - Beslissingsboom - Film en beeldmateriaal - Monitoringsinstrument Sport Zorgt - Cursusboek DWA - Lesvoorbereiding formulier themagericht lesgeven - Handboek FUNdamentals - Keurrapport FRK - FRK quickscan (in kaart brengen huidige situatie en actiepunten bij aanvang) - Handboek FRK Onderbouwing max 150 woorden Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau Goed beschreven. Klik hier als u tekst wilt invoeren. Onderzoek max 100 woorden Onderzoek naar de interventie heeft de volgende inzichten opgeleverd: - Focus op de mogelijkheden in plaats van problemen van jongeren uit de jeugdzorg: werk vanuit een positieve insteek aan gedragsdoelen. - Benut de intrinsieke kracht van vechtsport: leren incasseren, duidelijke regels en structuren, respectvolle omgang en cultuur, hoge (pedagogische) kwaliteit door inzet van goed opgeleide professionals/ trainers. - Vechtsportbeoefening bevordert o.a. persoonlijke groei van deelnemers. Sport Zorgt 5

6 - Positieve sportervaring voor groot aantal jongeren in de jeugdzorg. - Zorg voor jongeren in de jeugdhulpverlening voor een aanbod op maat vanuit twee verschillende aanpakken; Vechtsport Plus en Vechtsport met een Missie. Sport Zorgt 6

7 1. Uitgebreide beschrijving Beschrijving interventie Het werkblad is ook geschikt voor een samenvattende beschrijving van complexe of samengestelde interventies. Dit zijn interventies die uit twee of meer afzonderlijke onderdelen bestaan. Denk aan interventies met aparte onderdelen voor verschillende doelgroepen, zoals een leefstijlinterventie die zowel gericht is op de community als op de school als op de individuele docent. Of aan interventies met verschillende modules die bij een doelgroep op maat worden toegepast. Naarmate er meer onderdelen zijn is het aan te bevelen de structuur visueel weer te geven in een schema. Dit geldt met name voor de subdoelen en voor de aanpak van de interventie. Zie ook de aanwijzingen in de handleiding. 1.1 Doelgroep Uiteindelijke doelgroep max 100 woorden Wat is de uiteindelijke doelgroep van de interventie? De doelgroep bestaat uit jongeren (8 21 jaar) uit speciaal onderwijs en jeugdhulpverlening. Deze jongeren kunnen vaak niet normaal meekomen in het aanbod van clubs. Speciale aandacht is er voor jongeren met agressie- of sociale weerbaarheidsproblemen. De doelgroep wordt geselecteerd met een beslissingsboom. Jongeren die in een justitieel traject zitten, vallen buiten de doelgroep. Sport heeft belangrijke vormende waarden in zich, en deze zijn niet alleen belangrijk voor kwetsbare jongeren. De interventie is daarom niet alleen gericht op de primaire doelgroep. Voor iedere jongere in de wijk zitten er pedagogische thema s in deze sporten. Deze jongeren worden bereikt via een wijksportuur. Intermediaire doelgroep max 100 woorden Zijn er intermediaire doelgroepen? Zo ja, welke? Trainers. Minimaal één hoofdtrainer (minimaal opleidingsniveau is niveau 3 van de KSS in de eigen tak van vechtsport) wordt opgeleid tot docent weerbaarheid en agressieregulatie. Deze trainer zal de uitvoerende lessen verzorgen binnen de interventie en opgenomen worden in een intervisietraject. Trainers werken samen met docenten en jeugdhulpverleners. Vanuit deze partners wordt de doelgroep bereikt en doorverwezen naar het uitvoerende aanbod. Hiervoor is een speciale Sport Zorgt beslissingsboom ontwikkeld. Deze beslissingsboom maakt het voor de partner(s) mogelijk om jongeren te selecteren en door te verwijzen naar het meest geschikte sportaanbod binnen de interventie. Selectie van doelgroepen max 250 woorden Hoe wordt de (intermediaire)doelgroep geselecteerd? Zijn er contra-indicaties? Zo ja, welke? Sport Zorgt is een interventie gericht op jongeren met gedragsproblemen. De doelgroep voor het wijkuur zijn alle jongeren in de genoemde leeftijdscategorie. Voor de Missie- en Plus- lessen zijn er wel degelijk criteria geschreven. Om deze doelgroep in kaart te brengen en door te verwijzen naar de juiste aanpak is er een beslissingsboom ontwikkeld. De jeugdzorgorganisatie en/of speciaal onderwijsinstelling selecteert de doelgroep aan de hand van de criteria in de beslissingsboom. Jongeren voor de Plus en Missie lessen zijn Sport Zorgt 7

8 dus altijd afkomstig uit de jeugdhulpverlening of het speciaal onderwijs en worden door geselecteerd op de volgende criteria: Betrokkenheid doelgroep max 150 woorden Was de doelgroep betrokken bij de (door)ontwikkeling van de interventie, en op welke manier? De ontwikkeling van de uiteindelijke interventie is op basis van de ervaringen in de pilot-projecten vanuit Meedoen alle jeugd door sport, de uitkomsten en aanbevelingen vanuit onderzoeken en ervaringen in de praktijk vanuit Sport in de buurt 2011 (zie Probleem ). De onderzoeken, uitgevoerd door het Mulier instituut en de DSP-groep, zijn gebaseerd op gegevens van de volgende doelgroepen: 1. Jongeren 2. Jeugdhulpverleners 3. Trainers 4. Ouders/ verzorgers Deze gegevens zijn tot stand gekomen vanuit vragenlijsten en (participerende) observaties door de onderzoekers. Sport Zorgt 8

9 1.2 Doel Hoofddoel max 100 woorden Wat is het hoofddoel van de interventie? Ten minste twee derde van de deelnemers, (12 21 jaar) uit de jeugdhulpverlening en het speciaal onderwijs heeft een positieve gedragsverandering na deelname aan de interventie. Deze gedragsverandering wordt waargenomen vanuit het perspectief van jongeren, hulpverleners/docenten en trainers en stelt de deelnemers in staat weloverwogen en proportioneel te reageren op agressieve gedragsimpulsen en/of reageren op (vanuit de eigen beleving) bedreigende situaties. Subdoelen max 350 woorden Wat zijn de subdoelen van de interventie? Indien van toepassing: welke subdoelen horen bij welke intermediaire doelgroepen of subdoelgroep(en)? Einddoelgroep Deelnemers verhogen hun sociale weerbaarheid en/of kunnen hun agressie (beter) reguleren. (1) Het reguleren van agressie Bij reguleren van agressie hebben we het over het terugdringen van agressieve gedragsproblematiek vanuit sociaalecologisch perspectief. Aangezien de jongere deelneemt aan de interventie kunnen alleen de risicofactoren in de persoon direct aangepakt worden. Deze persoonlijk risicofactoren worden o.a. gevormd door: o Lage egoveerkracht o Hoge agressietolerantie o Lage impulscontrole o Tekort aan cognitief emotionele vaardigheden o Laag zelfvertrouwen o Antisociaal gedrag (2) Verhogen weerbaarheid Voorkomen dat emotionele gedragsneigingen voorrang nemen op de meer systematische en regelgebaseerde behandeling van situaties. Hierbij komt aan de orde: het vooraf herkennen van potentieel gevaarlijke situaties, het tevoren plannen van handelingen die de kans op gevaar verkleinen, het onderkennen van emoties als ze optreden bij zichzelf en andere betrokkenen, het beteugelen van die emoties, en het gebruik van technieken die zo weinig mogelijk door emoties gestoord worden. Deelnemers werken aan en verbeteren hun fysieke, mentale en sociaal-emotionele competentieontwikkeling. Deelnemers verhogen hun zelfwaargenomen competenties bij het reguleren van agressie en reageren in bedreigende situaties. Deelname van 30 jongeren uit jeugdhulpverlening/speciaal onderwijs aan de aanpakken Vechtsport Plus en Vechtsport met een Missie per jaar. Tussen beide aanpakken is geen onderscheid te maken in bereik. Belangrijke voorwaarde is dat de instroom op maat is. De partnerorganisaties selecteren de jongeren en verwijzen door naar het aanbod wat voor het individu het beste aansluit op de behoefte. Deelname van jongeren in de wijk per jaar. Een deel van de deelnemers stroomt door naar het reguliere aanbod van de club. Trainers in de vechtsport Trainers volgen de opleiding tot docent weerbaarheid en agressieregulatie. Trainers blijven zichzelf door ontwikkelen (beroepscompetentie ontwikkeling) door deelname aan intervisietrajecten. Rand voorwaardelijk Organiseren van de drie aanpakken in de lokale situatie. Initiëren van een structurele samenwerking tussen sport en jeugdhulpverlening/(speciaal)onderwijs. Sport Zorgt 9

10 Verbeteren van de samenwerking van vechtsportclub(s) met organisaties die werken met kwetsbare jongeren. Creëren van een veilige en verantwoorde vechtsportomgeving. Creëren van een passend aanbod dat aansluit bij de wensen, behoeften en niveau van jongeren. Verbeteren van het imago van de club en de pedagogische mogelijkheden van vechtsport. 1.3 Aanpak Opzet van de interventie max 200 woorden Hoe is de opzet van de interventie en wat is de omvang (duur, aantal contacten indien van toepassing)? Voeg eventueel een schema toe als bijlage. De volgende fasen worden doorlopen: Voorbereidingsfase/organisatiefase (6 maanden) Uitvoeringsfase (minimaal 12 maanden) Evaluatiefase/borging (3 maanden) De uitvoeringsfase kent 3 verschillende lestypen: Vechtsport met een Missie Bestaat uit een begeleidingstraject van 8 lessen met bij aanvang een intake en een eindevaluatie. Vanuit de eindevaluatie kan er in overleg met de betrokkenen gekozen worden voor een verlenging van het traject. De duur van een les is 1 uur. Maakt onderdeel uit van het behandelplan of het onderwijsprogramma. De intensiteit van het traject is in overleg met de jongeren en de partners. Vechtsport Plus Vindt plaats tijdens de reguliere lessen van de club. Op speciale uren wordt er een extra trainer aangesteld die de begeleiding van de doelgroep op zich neemt. Minimale omvang en intensiteit is 1 uur per week. Jongeren worden lid van de sportvereniging. De doorlooptijd van de Plus -begeleiding is afhankelijk van de behoefte aan extra begeleiding van de jongere. Zodra verwacht wordt dat de jongeren zonder extra begeleiding kunnen meedoen, zal in overleg met betrokkenen besloten worden dat doorstroming naar reguliere lessen mogelijk is. Wijksport lessen Het wijkaanbod heeft een omvang van 1 uur per week. Op een vast moment wordt het wijkuur georganiseerd. Inhoud van de interventie max 1200 woorden Welke concrete activiteiten worden uitgevoerd en -eventueel- in welke volgorde? Geef geen uitputtende beschrijving van activiteiten; het is voldoende als de lezer zich een beeld kan vormen van wat er gedaan wordt en hoe dit gedaan wordt. Indien van toepassing per onderdeel samenvatten. Vergeet niet aandacht te besteden aan de werving. Bij interventies op maat: geef aan wat op basis van welke criteria wanneer wordt uitgevoerd. Geef ook aan wat minimaal moet worden uitgevoerd om de gestelde doelen te behalen. Voorbereidingsfase Sport Zorgt 10

11 Om specifiek sportaanbod (op maat) voor de beschreven doelgroep te initiëren en het inzetten van (vecht)sport als pedagogisch instrument binnen een samenwerking met jeugdhulpverleningsorganisaties en/of het (speciaal) onderwijs is kwaliteit essentieel. Aan de basis van de interventie staat kennisoverdracht over de methode en de randvoorwaarden om vechtsport op een veilige en verantwoorde wijze als instrument in te zetten. Daarvoor wordt een ondersteuningstraject voor de vechtsportorganisatie aangeboden waardoor de club voldoet aan de criteria van het Fight Right Keurmerk (zie: Kwaliteitsbewaking). Daarnaast worden de trainers die voor de uitvoering van het traject verantwoordelijk zijn, opgeleid tot docent weerbaarheid en agressieregulatie (zie: Kwaliteitsbewaking). In Nederland zijn er overigens al een aantal vechtsportorganisaties die aan beide voorwaarden voldoen. Dan zal deze fase overgeslagen worden dan wel veel korter zijn. Organisatiefase Het organiseren van de drie uitvoeringstrajecten wordt uitgewerkt in een werkplan. Het NIVM heeft hier consultants voor in dienst die aan de hand van beschikbare formats met de lokale organisatie de werkwijze kunnen uitwerken naar de lokale situatie. De samenwerking met lokale partners uit het speciaal onderwijs en jeugdzorg wordt in deze fase aangegaan. Samenwerking met partners in de jeugdhulpverlening en/of (speciaal) onderwijs is essentieel. Deze partners dragen zorg voor de instroom van de doelgroep. Om dit te realiseren, is zowel inhoudelijk informatie voor de partners over de interventie als wel een uitgebreide doelgroep beschrijving en beslissingsboom beschikbaar. Uitvoeringsfase De geschoolde docenten van de lokale club verzorgen het aanbod in de drie aanpakken; wijkaanbod, vechtsport plus en vechtsport met een missie. De methode in de lessen wordt gevormd door de in de opleiding docent weerbaarheid en agressieregulatie gedoceerde methode. In deze methode staat de inzet van vechtsport als instrument centraal. Binnen de methode wordt de themagerichte lesopbouw gevolgd als didactisch model. De begeleiding wordt geïntegreerd in de begeleiding vanuit de jeugdhulpverlening. De doelen worden vertaald naar gedragsthema s waaraan gewerkt wordt vanuit een fysieke benadering (sport). In deze methode vormt het werken aan verschillende psychosociale thema s vanuit een integrale aanpak waarbij fysieke, mentale en emotionele elementen behandeld worden. De inhoud van de lessen is niet gestandaardiseerd. Veel gebruikte psychosociale thema s in relatie met sociale weerbaarheid en agressieregulatie zijn: Herkennen en erkennen van emoties Stellen van grenzen Persoonlijke integriteit Omgaan met druk en stress Zelfbeheersing Doorzetten De opbouw van een themagerichte les ziet er als volgt uit: Introductiefase Probleemoriëntatie fase Leerfase Toepassingsfase Samenvattende afsluiting Gedurende één tot twee jaar volgen de docenten een intervisie traject (dus na behalen van de opleiding tot docent weerbaarheid en agressieregulatie) waarin ze samen met andere Sport Zorgt-docenten begeleid worden in het werken met de doelgroep. In deze fase stromen de jongeren, geselecteerd door de lokale partner(s), in naar de verschillende aanpakken. De trainers betrekken in deze fase ouders via gesprekken bij de voortgang van de interventie gericht op de effecten van de lessen op de deelnemende jongeren Evaluatiefase/borging In deze laatste fase worden de resultaten beschreven en wordt de verantwoording naar eventuele opdrachtgevers gedaan. Ook worden de verschillende aanpakken in de structuur van de club en als onderdeel van de begeleiding van jeugdzorg structureel georganiseerd om borging van de activiteiten te realiseren. De duur van de voorbereidingsfase en organisatie fase is gezamenlijk gemiddeld 6 (tot maximaal 12) maanden. De duur van de uitvoeringsfase is afhankelijk van de lokale vraag, behoefte, het beschikbare Sport Zorgt 11

12 budget voor uitvoering en/ of opdrachten. De minimale omvang is één jaar, gekoppeld aan de duur van het intervisietraject. Sport Zorgt 12

13 2. Uitvoering Materialen max 200 woorden Welke materialen zijn beschikbaar voor de uitvoering, werving en evaluatie van de interventie? De volgende materialen zijn beschikbaar voor de uitvoering van de interventie. Fight Right - Keurrapport FRK - FRK quickscan (in kaart brengen huidige situatie en actiepunten bij aanvang) - Handboek FRK voor clubs - Beschrijving kwaliteitsregister vechtsport docenten - Reglement FRK Opleiding - Eindtermen opleiding DWA - Cursusboek DWA - Lesvoorbereiding formulier themagericht lesgeven - Stageformulieren cursisten - Handboek FUNdamentals; het creëren van een sociaal pedagogisch klimaat Interventie - Beslissingsboom - Informatie voor partners - Voorbeeld projectplan - Interventie beschrijving Communicatie - Folder - Film en beeld Evaluatie - Sport Zorgt monitorinstrument Locatie en type organisatie max 200 woorden Waar kan de interventie uitgevoerd worden en welk(e) soort(en) organisatie(s) kan/kunnen de interventie uitvoeren? Locatie: Lokale vechtsportaanbieder in de wijk/ stad Bij de uitvoering zijn vier partijen betrokken: 1. De lokale vechtsportaanbieder; verantwoordelijk voor de uitvoering van de trajecten. De vechtsportaanbieder levert de trainers die de lessen verzorgen en organiseert de drie aanpakken uit de interventie. Uit onderzoek (Elling & Wisse, 2010; Buysse & Duijvestijn, 2011) blijkt dat de rol en kwaliteit van de trainer essentieel is. In kwaliteitsbewaking wordt verder ingegaan op de randvoorwaarden voor de club en de trainer. 2. Het Nederlands Instituut voor Vechtsport en Maatschappij; verantwoordelijk voor de kennisoverdracht, ondersteuning en kwaliteitsbewaking van de interventie. 3. Lokale jeugdhulpverleningsinstanties en/of (speciaal) onderwijsinstellingen; verantwoordelijk voor het doorverwijzen van de doelgroep aan de hand van de Sport Zorgt beslissingsboom en integreren van het aanbod in de begeleiding/ behandelplannen van de doelgroep. Sport Zorgt 13

14 4. Gemeente en buurtsportcoach; Stelt het lokale netwerk ter beschikking en is verantwoordelijk voor de toegeleiding van deelnemers naar het wijksport uur en promotie van de interventie onder wijkbewoners en lokale partners in de jeugdhulpverlening en speciaal onderwijs. Uitgangspunt in de samenwerking tussen de verschillende partners is dat iedere partner bijdraagt op de eigen beschreven expertise. De consultant van het NIVM brengt de verschillende partijen bij elkaar en initieert de samenwerking. Opleiding en competenties van de uitvoerders max 200 woorden Wie zijn de uitvoerders en welke opleiding en competenties hebben zij nodig? Clubs die uitvoering willen geven moeten voldoen aan de criteria van het Fight Right Keurmerk. Clubs die dit niet hebben, gaan vanuit de interventie werken aan het invoeren van de criteria om aan het Fight Right keurmerk te voldoen Trainers moeten de opleiding tot docent weerbaarheid en agressieregulatie volgen en met succes afronden én het intervisie traject volgen. Daarnaast moeten ze in het bezit zijn van een diploma van een sporttechnische opleiding op minimaal niveau 3 van de KSS en in het bezit zijn van een verklaring omtrent gedrag die geen beperkende bepalingen bevat. Voor de buurtsportcoaches, die lokaal de schakel tussen sport en jeugdzorg kunnen vormen, wordt gewerkt aan o.a. het opstellen van een competentieprofiel buurtsportcoach sport-jeugdzorg. Daarbij zijn onder andere Kenniscentrum Sport, Jeugdzorg Nederland, het Nederlands Jeugd Instituut en verschillende gemeenten, jeugdzorgorganisaties en sportbonden betrokken. Kwaliteitsbewaking max 200 woorden Hoe wordt de kwaliteit van de interventie bewaakt? De kwaliteit van het traject wordt op 4 niveaus bewaakt: 1. Fight Right Keurmerk Het Fight Right Keurmerk (FRK) onderstreept én waarborgt dat clubs en trainers verantwoord, pedagogisch en veilig omgaan met vechtsport 2. Opleiding trainers Trainers die de interventie uitvoeren volgen de opleiding tot docent weerbaarheid en agressieregulatie (DWA). DWA vormt de inhoud van lessen binnen de interventie. In de 9-daagse opleiding worden de volgende onderwerpen behandeld: Veilig pedagogisch klimaat Themagericht lesgeven Leren werken met een themagerichte lesmethode, waarbij vechtsport als instrument wordt gebruikt. Thema: weerbaarheid Thema: agressieregulatie Persoonlijke effectiviteit en communicatie Didactische praktijk. 3. Intervisietraject In de intervisie bijeenkomsten worden de trainers begeleid bij het werken in dit nieuwe werkveld. In de intervisie is ook ruimte voor de inbreng van persoonlijke onderwerpen door de zorgtrainers. 4. Ondersteuning interventie eigenaar bij implementatie en samenwerking zorg. Interventie eigenaar is actief (op locatie) betrokken bij het organiseren van de verschillende lesaanpakken en het initiëren en beheren van de samenwerking met zorgpartners. Sport Zorgt 14

15 Randvoorwaarden max 200 woorden Wat zijn de organisatorische en contextuele randvoorwaarden voor een goede uitvoering van de interventie? Hoofduitvoerders (clubs) voldoen aan de criteria van het Fight Right Keurmerk en hebben de 3 lestypen (missie, plus en wijk) in hun aanbod georganiseerd. Trainers hebben de opleiding Docent weerbaarheid en agressieregulatie met succes afgerond en volgen het intervisie traject. Partners (zorg en/ of onderwijs) werken met de Sport Zorgt beslissingsboom om zo jongeren naar de juiste lesaanpak door te verwijzen Communicatiepakket Sport Zorgt is op maat ontwikkeld om zo alle lokale betrokkenen op de juiste wijze te informeren over de aard, inhoud en mogelijkheden van de interventie. Implementatie max 200 woorden Is er een systeem voor implementatie? Geef een samenvatting. Ondersteuning Vanuit het NIVM wordt de interventie actief ondersteund door ervaren adviseurs. Binnen het ondersteuningstraject worden clubs, trainers en lokale partners begeleid bij het organiseren en uitvoeren van de interventie. Voor de volledige interventie zijn handleidingen beschikbaar. Voor clubs is er een format voor een projectplan waarin alle lokale afspraken vastgelegd worden. De organisatievormen van de drie aanpakken staan daarin beschreven. De rol van lokale partners uit de jeugdhulpverlening en een Sport Zorgt beslissingsboom voor de doorverwijzing van jongeren zijn beschreven. Daarnaast ligt er een volledig opleidingstraject met handboek voor trainers klaar. Het invoeren van het Fight Right Keurmerk is gestandaardiseerd. Hiervoor is een keuringsprocedure, een adviesrapport en een handleiding voor clubs ontwikkeld. Opleiding DWA (verplicht) De opleiding tot docent weerbaarheid en agressieregulatie is geïntegreerd in de interventie. In deze opleiding wordt de kennis over de methode overgedragen. Intervisie bijeenkomsten (verplicht) De trainers die met de (nieuwe) doelgroep in een nieuw werkveld aan het werk gaan, worden gedurende twee jaar begeleid in 6 intervisie bijeenkomsten. Het werken in de jeugdhulpverlening staat centraal. Daarnaast worden ervaringen van de verschillende trainers gedeeld en besproken en is persoonlijke ontwikkeling van de docent een doel. Kosten max 200 woorden Wat zijn de kosten van de interventie? Benoem daarbij de personele (in aantallen uren) en de materiële kosten. Personele kosten (uurtarief uitvoerder) 1. Vechtsport met een missie: één traject 8 uur uitvoering van lessen + 4 uur intake, evaluatie en voorbereiding. Totaal 12 uur. 2. Vechtsport Plus: Per les (per week) 1,5 uur (inclusief voorbereiding en extra begeleiding). 3. Wijksport uur: minimaal 1 uur per week uitvoering Materiele kosten: Sport Zorgt 15

16 - Sportmaterialen - Accommodatiekosten - Advisering, coaching en monitoring door eigenaar: eenmalig - Opleiding docent weerbaarheid en agressieregulatie (DWA): pp - Intervisie Sport Zorgt: 500 pp per jaar - Aanpassen accommodatie (optioneel): Volledig afhankelijk van de lokale situatie. - Sport Zorgt communicatiepakket: per jaar - Coördinatie en projectmanagement, kosten op basis van omvang project en tarief uitvoerder - Fight Right Keurmerk: Implementatie interventie jeugdhulpverlening en sport: door eigenaar op basis van werkelijke kosten. Interventie eigenaar zal in overleg met de aanvrager vaststellen wat noodzakelijk is voor de lokale situatie. Gemiddeld is 14 dagdelen à Lokaal (uitvoerend) budget (optioneel) - Drempelverlagend (materiaal) budget voor structurele deelname doelgroep (advies ) - Aanvullend communicatiebudget voor alles wat buiten het standaard communicatiepakket valt - Reiskosten; op basis van werkelijke kosten Sport Zorgt 16

17 3. Onderbouwing Probleem max 400 woorden Voor welk probleem of (mogelijk) risico is de interventie ontwikkeld? Omschrijf aard, ernst, spreiding en gevolgen. In Nederland maken bijna een kwart miljoen jongeren gebruik van jeugdzorg, waarbij 85% gebruik maakt van jeugdhulpverlening (CBS, 2015). Veel jongeren binnen de jeugdhulpverlening kunnen niet meekomen in het reguliere sportaanbod (Magnée & Veenhof, 2013). Sport heeft voor alle jeugd een positief effect op fysieke gesteldheid, toekomstige sportdeelname, gezondheid en schoolprestaties, ook voor jongeren met gedragsproblemen. Het kan bijdragen aan: 1) verbeteren van zelfvertrouwen en eigenwaarde, 2) verbeteren van de fysieke conditie en 3) stimuleren van sociale vaardigheden. Voor jongeren met gedragsproblemen kan het leiden tot positieve gedragsverandering zij het onder voorwaarden zoals het creëren van een veilige en aantrekkelijke omgeving. Ook is de is de rol van de coach zeer belangrijk. Competente en meer ervaren coaches zijn hiertoe vaak beter toe in staat dan beginnende en minder competente coaches (Boonstra e.a., 2010). Sport Zorgt is ontstaan vanuit het in 2006 gestarte programma Meedoen alle jeugd door sport. Onderdeel van dit programma waren zorgtrajecten. Dit had het oogmerk de kenmerken van sport te benutten voor opvoedings- en integratiedoelen van jeugd. Uit het onderzoeksrapport (Buysse & Duijvestijn, 2011) blijkt dat zo'n driekwart van de deelnemende jongeren baat lijkt te hebben bij deelname aan sportzorgtrajecten op het gebied van zelfdiscipline, doorzettingsvermogen, samenwerking, zelfbeeld/ zelfvertrouwen, zelfbeheersing en agressieregulatie. Sport Zorgt sluit aan op: - De Beleidsbrief sport Sport en Bewegen in Olympisch perspectief (VWS, 2011) o Meer beweging bij jeugd uit jeugdzorg stimuleren o Lokaal sportaanbod versterken (jeugdzorg en sport maken gebruik van elkaars expertise) ; o Stimuleren verbinding tussen sportverenigingen en publieke en private partners in de buurt (samenwerking sport en jeugdzorg); o Uitbreiding en verbreding van de regeling combinatiefunctionarissen - Herziening stelsel jeugdzorg: decentralisatie o Vergroot mogelijkheid voor gemeentelijke co- financiering/beleidsinbedding o Sluit aan bij de stelseldiscussie omdat door sportzorgtrajecten jongeren zoveel mogelijk binnen een normale maatschappelijke context hulp krijgen. In de looptijd van Meedoen hebben twee verschillende onderzoeken plaatsgevonden naar de effecten van vechtsportbeoefening (Elling & Wisse, 2010) en de inzet van vechtsport in de jeugdzorg (Buysse & Duijvestijn, 2011). Het onderzoek heeft sterk aannemelijk gemaakt dat de sport-zorgmethodiek onder gestelde voorwaarden een bijdrage kan leveren aan het verminderen van de (agressie- en weerbaarheid) problematiek van jongeren in de jeugdzorg. Ook bevordert vechtsport beoefening o.a. persoonlijke groei van deelnemers. De uitkomsten van deze onderzoeken vormen de uitgangspunten voor Sport Zorgt. Hiervoor is er een vernieuwde aanpak gekomen, waarbij er drie vormen van aanbod worden aangeboden. Oorzaken max 400 woorden Welke factoren veroorzaken het probleem of (mogelijk) risico? Klik hier als u tekst wilt invoeren. Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau Goed beschreven. Aan te pakken factoren max 200 woorden Welke factoren pakt de interventie aan en welke onder 1.2 benoemde (sub)doelen horen daarbij? Sport Zorgt 17

18 Klik hier als u tekst wilt invoeren. Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau Goed beschreven. Verantwoording max 1000 woorden Maak aannemelijk dat met deze aanpak ook daadwerkelijk de doelen bij deze doelgroep bereikt kunnen worden. Klik hier als u tekst wilt invoeren. Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau Goed beschreven. Sport Zorgt 18

19 4. Onderzoek 4.1 Onderzoek naar de uitvoering max 600 woorden Wat is op basis van het beschikbare onderzoek bekend over de uitvoering van de interventie? Beschrijf kort welke onderzoeken zijn gedaan en wat daarvan de uitkomsten waren. Stuur bij het indienen van het werkblad de volledige publicatie van ieder genoemd onderzoek mee. Beschrijf per onderzoek: a) De titel, auteurs, organisatie en jaar van uitgave (indien gepubliceerd) b) Het type onderzoek, de onderzoeksmethode en de omvang van het onderzoek c) Een samenvatting van de meest relevante uitkomsten met betrekking tot inzicht in de mate waarin activiteiten zijn uitgevoerd volgens plan, het bereik van de interventie, de waardering en ervaring van de uitvoerders en doelgroep, succes- en faalfactoren, en -indien beschikbaar- de uitvoerbaarheid, de randvoorwaarden en de omgevingsvariabelen. Bereik: De interventie is uitgevoerd in 18 gemeenten/stadsdelen, 28 scholen(gemeenschappen), 26 sportverenigingen en 19 jeugdzorgorganisaties. In november 2016 starten via de sportimpuls 2 nieuwe zorgtrajecten. Naast de sportimpuls is Sport Zorgt ook via het Oranje Fonds en in samenwerking met gemeente of lokale fondsen mogelijk gemaakt. Vechtsport in de jeugdzorg (Buysse & Duijvestijn, 2011) Kwantitatief en kwalitatief onderzoek. In de periode heeft de DSP-groep onderzoek gedaan naar 9 sportzorg trajecten. In deze periode hebben 292 jongeren deelgenomen aan de trajecten. De opzet van het onderzoek laat zich omschrijven als een pre-post test design. Alle deelnemers vulden zowel bij de start als na afloop van het traject vragenlijsten in om op die manier verschillen tussen begin- en eindsituatie te kunnen bepalen. Ook trainers (via registratielijsten) en hulpverleners (via een vragenlijst) is gevraagd om aan te geven in hoeverre zij bij individuele deelnemers verandering zien op een aantal gedragsaspecten. Drie jaar experimenten met vechtsportprojecten in de jeugdzorg heeft duidelijk gemaakt dat niet zonder meer positieve resultaten optreden. Voorwaarde is dat rekening wordt gehouden met een aantal succesbepalende condities en factoren. Deze gelden tegelijkertijd als aanbevelingen voor toekomstige sport-zorgtrajecten: 1 Focus op de mogelijkheden in plaats van problemen van jongeren uit de jeugdzorg: werk vanuit een positieve insteek aan gedragsdoelen. 2 Benut de intrinsieke kracht van vechtsport: leren incasseren, duidelijke regels en structuren, respectvolle omgang en cultuur, hoge (pedagogische) kwaliteit door inzet van goed opgeleide professionals/ trainers. 3 Voorkom vrijblijvendheid door zowel sportscholen als jeugdzorgaanbieders harde voorwaarden te stellen voor deelname en wederzijdse verwachtingen te expliciteren: zie 4 en 5. (uit ervaring trainers) 4 Inzet van deskundige, capabele en pedagogisch sterke vechtsporttrainers door zorgvuldige screening, goede scholing (inclusief reflectie en intervisie) en periodieke toetsing van kennis en kunde in de praktijk (uit ervaring trainers) 5 Organisatorische verankering van vechtsport binnen de jeugdzorginstelling: zorgvuldige selectie van deelnemers en samenstelling van groepen, en beschikbaar stellen van voldoende coördinatieen begeleidingsuren. 6 Bied vechtsport in de jeugdzorg aan als een volwaardig product met een duidelijk doel en heldere opzet voor een goed afgebakende doelgroep. Sport Zorgt 19

20 Sport zorgt: Ontwikkeling van vier waardevolle sportaanpakken voor jongeren in jeugdzorg (Buysse & Duijvestein, 2011) Methodische opzet: beschrijvend onderzoek, effect- en procesevaluatie. Hierin zijn de registratiegegevens opgenomen van in totaal jeugdigen van 41 sport-zorgtrajecten. Bij 362 jongeren is een effectevaluatie uitgevoerd. Om de onderzoeksvragen te beantwoorden heeft DSP-groep een praktijkgericht onderzoek uitgevoerd, waarin beschrijvend onderzoek is gecombineerd met effect- en procesevaluatie. Onderzoek is uitgevoerd onder trainers (via digitale registratielijsten), hulpverleners (via evaluatieformulieren) en jongeren (via SDQ-vragenlijsten) Uit het onderzoeksrapport van de DSP Groep Sport zorgt blijkt dat zo'n driekwart van de deelnemende jongeren baat lijkt te hebben bij deelname aan een van de sportzorgtrajecten. Hulpverleners en trainers zien verbetering op het vlak van zelfdiscipline en doorzettingsvermogen, samenwerking, zelfbeeld en zelfvertrouwen, zelfbeheersing en agressieregulatie, omgaan met feedback en/of het omgaan met regels en het nakomen van afspraken. Ook stromen veel deelnemers (ongeveer een kwart) door naar structurele deelname aan sport. Positieve sportervaring voor groot aantal jongeren in de jeugdzorg: 86% heeft met plezier meegedaan aan het sport-zorgtraject; 97% vindt het leuk om te sporten (was 82% in voormeting); 93% lijkt het leuk om lid te worden van een club of vereniging. Sport Zorgt: Rapportage Monitorstudie (Magnée & Veenhof, 2013; zie bijlage 1) Binnen deze monitorstudie zijn vier vragenlijsten ontwikkeld, inclusief korte handleiding, om de deelnemers van Sport Zorgt bij de lokale uitvoering van de interventie te monitoren; twee vragenlijsten door deelnemers in te vullen op een voor- en nameting en twee vragenlijsten door begeleiders binnen jeugdzorg in te vullen op een voor- en nameting (zie bijlagen 2-6). 4.2 Onderzoek naar de behaalde effecten max 600 woorden Wat is op basis van het beschikbare onderzoek bekend over de behaalde effecten met de interventie? Beschrijf kort welke onderzoeken zijn gedaan en wat daarvan de uitkomsten waren. Stuur bij het indienen van het werkblad de volledige publicatie van iedere genoemde studie mee. Beschrijf per onderzoek: a) De titel, auteurs, organisatie en jaar van uitgave b) Het type onderzoek, de meetinstrumenten en de omvang van het onderzoek c) Een samenvatting van de meest relevante uitkomsten met betrekking tot het bereik van de interventie, de gevonden effecten en -indien beschikbaar- de door de doelgroep ervaren effectiviteit en de mate waarin de veronderstelde werkzame elementen daadwerkelijk zijn uitgevoerd. Klik hier als u tekst wilt invoeren. Let op: dit onderdeel (4.2) hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op de niveaus Goed beschreven en Goed onderbouwd. Sport Zorgt 20

21 5. Samenvatting Werkzame elementen Wat zijn de werkzame elementen van deze interventie waardoor de gestelde doelen bij de doelgroep gerealiseerd worden? Geef een puntsgewijs overzicht van de belangrijkste werkzame elementen van de interventie. Denk daarbij aan inhoudelijke en praktische elementen. Max 250 woorden Klik hier als u tekst wilt invoeren. Let op: dit onderdeel hoeft niet ingevuld te worden voor erkenning op niveau Goed beschreven. Sport Zorgt 21

22 6. Aangehaalde literatuur Maak een alfabetische lijst van alle in deze beschrijving aangehaalde literatuur en gebruik hiervoor de APAnormen (variant met kleine letters, zie aanwijzingen in de handleiding). - Boonstra, N., Gilsing, R., Hermens, N., Marissing, E. van. (2010). Sporten, geen probleem. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut. - Buysse, W., Duijvestein, P. (2011). Sport zorgt: Ontwikkeling van vier waardevolle sportaanpakken voor jongeren in jeugdzorg. Amsterdam: DSP groep bv. - Buysse, W., Duijvestein, P. (2011). Vechtsport in de jeugdzorg. Amsterdam: DSP groep bv. - Centraal Bureau voor de Statistiek (2015). Jeugdhulp 1 e kwartaal Den Haag: CBS. - Elling, A., Wisse, E. (2010). Beloften van vechtsport. s-hertogenbosch: W.J.H. Mulier Instituut. - Magnée, T., Veenhof, C. (2013). Sport Zorgt: Rapportage Monitorstudie. Utrecht: NIVEL. - VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). (2011). Beleidsbrief Sport en bewegen in Olympisch perspectief. Den Haag: VWS. Sport Zorgt 22

23 7. Praktijkvoorbeeld Beschrijf, indien beschikbaar, in max. 600 woorden een praktijkvoorbeeld van de uitvoering van de interventie: hoe was de situatie voor, tijdens en na de interventie? Het is maart 2010 als Mike 1 zich voor het eerst meldt bij Ton Dunk van Boksschool Van 't Hof. Mike is 'gestuurd' door zijn hulpverlener. Zij hoopt dat boksen de 17-jarige jongen kan helpen bij het omgaan met zijn agressieproblemen. Mike is een maand eerder van school gestuurd en ook thuis is de situatie zorgwekkend. "Ik deed in die tijd dingen ", blikt Mike terug. "Ik heb mijn vader bedreigd en met hem gevochten. Messen trekken en al die zooi." Het was een zware tijd, zo bevestigt moeder Trudy: "Mike was bijna niet te handhaven. Er was elke dag wel iets. Vechten op straat, agressief tegen mij en zijn vader. Eerst alleen verbaal, maar later ook fysiek. Mike kon niet met zijn woede omgaan. Er moest echt iets gebeuren." Lekker bezig gaan Bokstrainer Ton Dunk ziet Mike nog binnenkomen: "Er stond een wat schuchtere, onzekere jongen. Maar toen we eenmaal bezig waren kwam hij steeds meer los. De eerste kennismaking is cruciaal. Die jongens moeten letterlijk en figuurlijk een drempel over. Dat was bij Mike niet anders. Door gelijk lekker bezig te gaan help je ze daarbij. Dat vinden ze leuk en maakt ze enthousiast. Gevoelige snaar Moeder Trudy keek eerst vanaf de kant toe: "Ik wilde Mike een beetje tot steun zijn en ook zeker weten dat hij echt zou gaan. Bij voetbal ging hij ook weleens de deur uit, maar bleek later dat hij nooit was komen opdagen Die eerste keer moesten we een uurtje eerder komen dan de rest van de groep. Ton ging individueel met Mike aan de slag. Het was leuk om Mike zo actief bezig te zien. Op de weg terug naar huis was het duidelijk dat Ton een gevoelige snaar had geraakt. Het is lang geleden dat Mike zo enthousiast was." Ik heb het ervoor over Een week later sluit Mike aan bij de groep: 15 tot 20 jongeren in de leeftijd van 14 tot 18 jaar. Onder leiding van Ton traint de groep twee keer per week. Best veel? Niet volgens Mike: " Ik kom hier nu al bijna een jaar over de vloer. In al die maanden heb ik nog niet één training gemist. Het is ver reizen, maar ik heb het ervoor over. Ik vind het leuk, ik voel me er goed bij." Incasseren en accepteren Daarmee is Ton in zijn eerste doel geslaagd: Mike, en alle anderen, lol laten beleven aan sport. "Plezier is de eerste insteek. De nadruk in de trainingen ligt dus ook echt op de sportieve activiteit. Maar daarnaast is er een aantal achterliggende doelen. Sommige daarvan zitten in het boksen zelf opgesloten. Zo leren jongens als Mike beter omgaan met agressie en hun eigen gevoelens. Boksen als uitlaatklep Het boksen heeft Mike veel gebracht. Het heeft hem veranderd. Echt veranderd, in positieve zin. Zijn moeder: "Al na een paar weken zag ik een Mike die ik niet herkende. Ik zag hem groeien. Het maakt hem rustiger en geeft hem zelfvertrouwen." Zijn vader: "Met Mike over zijn toekomst praten was altijd lastig. Dan voelde hij zich onder druk gezet. Nu kan dat wel. Hij gelooft weer in zichzelf." Zijn bokstrainer: "Hier heeft Mike nooit problemen gegeven. Hij was altijd vriendelijk en gedreven. Wel heb ik hem zien veranderen van onzeker joch tot de zelfverzekerde jongen die hij nu is. Daarmee voorkom je veel problemen." En dit vindt Mike vooral ook zelf: "Het heeft mij echt geholpen. Ik heb hier geleerd om rustig te blijven. Als iemand vroeger bij uitgaan tegen me opliep had ik gelijk ruzie. Nu kan ik het rustig oplossen. Boksen is echt mijn uitlaatklep." 1 Om privacyredenen zijn de namen van Mike en zijn ouders gefingeerd. Sport Zorgt 23