pmaπjaar verslag 2007

Transcriptie

1 pmaπjaar verslag 2007

2 Stichting Pensioenfonds Medewerkers Apotheken Neuhuyskade XM Den Haag Postbus GH Den Haag Telefoon Info-lijn Telefax Internet Tekst PMA Productie A vier Communicatie, Amsterdam Ontwerp DATBureau, Amsterdam Fotografie Ton Hendriks

3 pmaπjaarverslagπ2007

4 Duurzaam in 2007 PMA vierde in 2007 haar vijftigjarig bestaan met een symposium over maatschappelijk verantwoord en duurzaam beleggen door pensioenfondsen. Hoe denken onze deelnemers, de mensen voor wie wij het bij PMA allemaal doen, over duurzaamheid? Wat betekent het in hun leven? We vroegen het aan zes apotheekmedewerksters (en één apotheker) verspreid over heel Nederland. Fotograaf Ton Hendriks zette hen op de foto. Het resultaat vindt u terug in dit jaarverslag. Fietsen in Krommenie p 16 p 28 Dikke truien in Rotterdam p 33 Bij de tijd in Amsterdam p 36 Kleine dingen in Asten p 39 De kraan uit in Helmond p 47 Flessen gooien in Papendrecht p 54 Oude boeken in De Pijp

5 Inhoud Inleiding 7 Profiel van PMA 8 Kerncijfers 9 Functionarissen 10 Verslag van het bestuur 1 Algemeen 1.1 Bestuur en beheer Communicatie Algemene ontwikkelingen op pensioengebied 17 2 Pensioenregeling 2.1 Pensioenregeling van PMA Wijzigingen in de regeling Deelnemers Premies Pensioenopbouw tijdens werkloosheid Waardeoverdracht van pensioenaanspraken Seniorenregeling Pensioenuitkeringen Herverzekering 32 Jaarrekening 2007 Balans 63 Staat van baten en lasten 64 Kasstroomoverzicht 65 Algemene toelichting 66 Toelichting op de balans 69 Toelichting op de staat van baten en lasten 74 Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum 78 Actuariële verklaring 78 Accountantsverklaring 80 Bijlagen Kerncijfers pensioenfonds sedert oprichting 82 Begrippenlijst 83 3 Risicobeheer 3.1 Inleiding Solvabiliteitsrisico Risico s financiële instrumenten Niet-financiële risico s 38 4 Beleggingen 4.1 Beleggingsbeleid Beleggingsportefeuille Rendement 48 5 Financiële positie 5.1 Resultaten Voorziening pensioenverplichtingen Vermogen en dekkingsgraad 52 Verslag Deelnemersraad 55 Beschrijving Pension Fund Governance 56 Verklaring Verantwoordingsorgaan 60

6 π π 6

7 Inleiding Voor u ligt het jaarverslag 2007 van Stichting Pensioenfonds Medewerkers Apotheken, kortweg PMA. PMA heeft in 2007 haar 50 jarig bestaan mogen vieren. Één van de belangrijkste jubileumactiviteiten was het symposium Innovatie in maatschappelijk verantwoord en duurzaam beleggen door pensioenfondsen, dat PMA op 1 november 2007 heeft gehouden. Daarbij is onder meer gebruik gemaakt van het model Strategisch Innoveren, ontwikkeld door de Universiteit van Maastricht. In 2007 heeft PMA beleid geformuleerd hoe haar beleggingsportefeuille op een meer maatschappelijk verantwoorde wijze kan worden ingericht, zonder daarbij een goed rendement uit het oog te verliezen was ook het jaar waarin de nieuwe Pensioenwet is ingegaan. Dit heeft geleid tot tal van activiteiten op het gebied van pension fund governance. Met de Pensioenwet is ook het Financieel Toetsingskader (FTK) van kracht geworden. Niet alleen de beleggingen, maar ook de verplichtingen worden nu op marktwaarde gewaardeerd. PMA staat er financieel gezond voor, met een dekkingsgraad die aan het eind van 2007 volgens FTK richtlijnen op 208% is uitgekomen. π In dit jaarverslag wordt verder ingegaan op de uitkomsten van het financiële beheer en beleggingsbeleid, de actuariële analyse van het resultaat en een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen op pensioengebied. Ook zijn in dit jaarverslag gegevens opgenomen over de Seniorenregeling, in verband met de samenhang met de pensioenregeling. De wijze van verslaglegging is conform de bepalingen in Titel 9 Boek 2 BW en de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, die onder verantwoordelijkheid van de Raad voor de Jaarverslaggeving is opgesteld. Het bestuur van PMA dankt iedereen die zich het afgelopen jaar heeft ingezet voor het fonds. Den Haag, 9 april 2008 Namens het bestuur van PMA Hans Hofstee, voorzitter 7

8 Profiel van PMA Pensioenfonds Medewerkers Apotheken (PMA) verzorgt de pensioenen van bijna apotheekmedewerkers en circa ex-apotheekmedewerkers, de zogeheten gewezen deelnemers. Bijna gepensioneerden en nabestaanden ontvangen een pensioenuitkering van PMA. De regelingen die PMA uitvoert, gelden voor de werknemers van wie de werkgevers onder de werkingssfeer van het verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfonds PMA vallen, en bovendien voor de werknemers die werken bij instellingen die zich vrijwillig hebben aangesloten bij PMA. De pensioenregelingen van PMA hebben het karakter van een uitkeringsovereenkomst; er wordt pensioen opgebouwd volgens het zogenaamde middelloonsysteem. Sinds januari 2006 is er een onderscheid in de pensioenregeling voor apotheekmedewerkers geboren vóór 1950 en medewerkers geboren in of na Afgezien van een stop-loss verzekering voor hoge risico s zijn de pensioenen niet herverzekerd. De beleggingen van PMA zijn ondergebracht bij externe vermogensbeheerders of in beleggingsfondsen. Het bestuur van PMA formuleert het beleggingsbeleid. π Het bureau van PMA is belast met de uitvoering en de administratie van de pensioenregelingen en de beleggingen. Daarnaast is het bureau belast met de uitvoering van de Seniorenregeling en de Regeling Zorgverlof (alle voor rekening van de Stichting Regeling Medewerkers Apotheken, SRMA). Voorts int PMA de bijdragen voor de Stichting Bedrijfsfonds Apotheken (SBA). 8

9 Kerncijfers Aantallen per 31 december Deelnemers, totaal nog niet premieplichtig met pensioenopbouw Gewezen deelnemers, met premievrije rechten Gepensioneerden Aangesloten apotheken 1) Balanspositie per 31 december (x 2 1 miljoen) Belegd vermogen Pensioenverplichtingen Andere technische voorzieningen Reserves π Inkomsten/Uitgaven (x 2 1 miljoen) Premies 52,0 47,5 46,6 35,9 26,6 Direct beleggingsresultaat 39,2 27,6 20,1 14,8 12,7 Indirect beleggingsresultaat -13,1 96,7 100,7 59,8 41,9 Uitkeringen 18,2 17,5 15,9 14,9 13,6 Premies % Premie werkgever geboren vóór ) 19,2 19,2 19,66 16,73 13,80 geboren in of na ) 16,4 16,4 19,66 16,73 13,80 Premie werknemer geboren vóór ) 9,6 9,6 10,25 8,79 7,33 geboren in of na ) 8,2 8,2 10,25 8,79 7,33 Toeslagverlening per 1 januari % Rechten en uitkeringen 3) 1, ,5 4,25 Rendement beleggingen % Totaal rendement 2,4 13,2 15,2 10,9 8,7 1) inclusief andere aangesloten organisaties werkzaam in de bedrijfstak 2) met ingang van 2006 wordt onderscheid gemaakt naar deelnemers geboren in 1950 en later en deelnemers geboren vóór De percentages lopen uiteen als gevolg van verschillen in de franchise 3) over het voorafgaande jaar. In 2006 en 2007 zijn de lonen in totaal met 3% gestegen. Omdat per 1 januari 2007 al een toeslag is verleend van 1,75%, bedraagt de toeslag per 1 januari ,25% 9

10 Functionarissen Bestuur Leden, benoemd door FNV Bondgenoten, te Utrecht Mw. A.G.P.M. Brouwer-Verhoeckx Dhr. H. Hofstee, voorzitter (2008) Dhr. J.G. Huizenga Mw. R.A. Meijer-Alta, plvv. Mw. A.E. Poppe-Huisman, plvv. Leden, benoemd door CNV Publieke Zaak, te Den Haag: Dhr. A.A. Bal, secretaris (2007) Mw. J.M.T.N. van Oijen Mw. B.H.M. Hertroys, plvv. Leden, benoemd door de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter Bevordering der Pharmacie, te Den Haag: Mw. drs. T.J.S. Bal Dhr. drs. J.P. Boelstra, vanaf januari 2007 Dhr. drs. M.A. Hagenzieker, secretaris (2008) Mw. drs. M.J.G. van de Lustgraaf-Wielens, tot en met januari 2007 Dhr. drs. P.H.A.M. Verheggen Dhr. drs. A. van Zijl, voorzitter (2007) Dagelijks bestuur Dhr. A.A. Bal Dhr. drs. M.A. Hagenzieker Dhr. H. Hofstee Dhr. drs. A. van Zijl Beleggingscommissie Dhr. A.A. Bal Dhr. drs. M.A. Hagenzieker Dhr. H. Hofstee Dhr. drs. A. van Zijl Dhr. J. van Beek Mw. E.P.M. van Kalmthout Papôt RBA Dhr. M.J.M. Kropman RB Deelnemersraad Mw. G.M. Biemond-Schalk Mw. C.H.J. van Doorn Mw. E. van der Graaf Mw. A. Kraaijenbrink Mw. G.M. van der Linden Mw. S.C.R. Terlouw, secretaris Dhr. E. Visser, voorzitter Mw. K.W. de Vries Mw. H.J.M. van Bussel, plvv. Verantwoordingsorgaan Namens FNV Bondgenoten, te Utrecht: Mw J.C.M. Beemsterboer-Tol Mw H.L. Overbeek Namens CNV Publieke Zaak, te Den Haag: Dhr C. Leidekker Namens de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter Bevordering der Pharmacie, te Den Haag: Dhr drs. P.J.Th.Th. van Bakel Dhr drs. P.H. Hofman Namens Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO), te Utrecht: Mw H.L. Berkenbosch Communicatiecommissie Mw. drs. T.J.S. Bal Mw. A.G.P.M. Brouwer-Verhoeckx Dhr. drs. M.A. van Aken Directie en Staf Dhr. M.J.M. Kropman RB, directeur Dhr. drs. M.A. van Aken, manager pensioenen Dhr. J. van Beek, manager financiën en beleggingen Compliance officer Nederlands Compliance Instituut Accountant Ernst & Young Accountants te Den Haag Uitvoerend actuaris HV&P Adviseurs en actuarissen te Amsterdam Adviserend actuaris Mercer B.V. te Amstelveen Certificerend actuaris Mercer Certificering B.V. te Amstelveen 10

11 verslagπ vanπhetπ bestuur

12 1 1.1 Bestuur en beheer Bestuur Het bestuur is paritair samengesteld door de organisaties van werknemers en werkgevers, en bestaat uit drie leden benoemd door FNV Bondgenoten, twee door CNV Publieke Zaak, en vijf leden door de KNMP. De benoeming vindt plaats voor een periode van vijf jaar. De functies van voorzitter en secretaris worden jaarlijks beurtelings door werknemers- respectievelijk werkgeversvertegenwoordigers vervuld. De bestuursleden ontvangen vacatiegeld voor het bijwonen van vergaderingen en een reiskostenvergoeding. Samenstelling van het bestuur Er heeft één bestuurswisseling plaatsgevonden. Mevrouw drs. M.J.G. van de Lustgraaf-Wielens is in januari 2007 opgevolgd door de heer drs. J.P. Boelstra. Bij de jaarlijkse wisseling van voorzitter en secretaris werd voor het jaar 2007 de heer drs. A. van Zijl voorzitter en de heer A.A. Bal secretaris. Beleid In 2007 kwam het bestuur van PMA viermaal in vergadering bijeen. De belangrijkste onderwerpen die daarbij aan de orde kwamen, zijn: Algemene zaken Opstellen van een volledig nieuwe versie van de ABTN Besluitvorming over implementatie van de principes van Pension Fund Governance Certificering SAS 70 Wijziging van statuten Diverse personeelszaken voor het bureau van PMA Organisatie en begroting van activiteiten in het kader van het 50-jarig jubileum van PMA Administratie Participatie in Klantenconsortium Innovact Besluitvorming over Communicatieplan 2007 Implementatie nieuw systeem pensioenadministratie Pensioenregelingen Reglementswijzigingen als gevolg van inwerkingtreding van de Pensioenwet Activiteiten waardeoverdracht medewerkers Azivo Financiering Studie Asset Liability Management (ALM) Maatschappelijk verantwoord beleggen Grondslagen voorziening pensioenverplichtingen (nieuwe generatietafel) Beleggingscommissie Door het bestuur is een beleggingscommissie ingesteld die bestaat uit vier bestuursleden. De commissie heeft als taken: het adviseren van het bestuur over het jaarlijkse beleggingsplan, het bepalen van de posities die worden ingenomen binnen de in het beleggingsplan gestelde bandbreedtes en het toezicht op de uitvoering door de directie van het uit het beleggingsplan voortvloeiende vermogensbeheer. In 2007 kwam de Beleggingscommissie vier maal in vergadering bijeen. De belangrijkste onderwerpen die daarbij zijn besproken waren: Maatschappelijk verantwoord beleggen Nieuwe vastgoedbelegging Long/short strategieën aandelen Uitbreiding Global Emerging Markets aandelen Herstructurering vastrentende waarden portefeuille 12

13 Algemeen Uitbreiding afdekking rentemismatchrisico Vaststellen afdekking valutarisico Vaststellen Nota Beleggingsbeleid 2008 Commissie tot decharge van het bestuur De Commissie Ad Hoc is eind vorig jaar opgeheven. Het per 1 januari 2008 opgerichte Verantwoordingsorgaan is nu verantwoordelijk voor de dechargeverlening. Directie De directeur is de statutaire vertegenwoordiger van het bestuur. Hij geeft leiding aan het bureau van PMA en is belast met het vermogensbeheer. De directeur adviseert het bestuur over het beleggingsbeleid en het beleid ten aanzien van de pensioenregeling. Ook adviseert hij de Beleggingscommissie over de uitvoering van het beleggingsbeleid. Daarnaast verzorgt hij de externe contacten in de pensioenwereld en zorgt hij voor inbreng bij discussies rond de pensioenmaterie. Personeel en organisatie Aan het einde van het jaar waren er bij PMA 18 werknemers met een vast dienstverband werkzaam, op basis van arbeidscontracten variërend van 16 tot 40 uur per week. In de loop van 2007 is een parttime directiesecretaris in dienst getreden. Onder meer door steeds veranderende wetgeving heeft PMA steeds vaker te maken met juridische vraagstukken. In het verleden werd dan juridische ondersteuning ingehuurd, maar dat is veelal een dure oplossing. De aangetrokken directiesecretaris heeft door haar achtergrond de vereiste juridische kennis en ervaring; daarnaast verzorgt zij de verslaglegging van bestuurs- en Deelnemersraadvergaderingen. De administratieve organisatie van het fonds is volledig opnieuw in kaart gebracht. Het geheel van operationele risico s en genomen beheersingsmaatregelen is vastgelegd in risico control matrices. De wijze van beschrijven voldoet aan het SAS70 normenkader. In 2007 viel het fonds onder het gedragstoezicht van de AFM. Het fonds beschikt over een gedragscode. De gedragscode geeft regels en richtlijnen voor alle aan PMA verbonden personen die als insider worden aangemerkt: de bestuursleden, de leden van de beleggingscommissie en bepaalde medewerkers van het bureau. Deze regels hebben onder meer tot doel het voorkomen van verstrengeling van belangen van PMA en de privébelangen van de verbonden personen. De gedragscode is door alle verbonden personen ondertekend. Het bestuur heeft het Nederlands Compliance Instituut aangewezen als compliance officer. Deze is belast met het houden van toezicht op de naleving van de gedragscode. In 2007 hebben talrijke testactiviteiten plaatsgevonden voor een upgrade van het pensioensysteem, van de DOS-versie naar de windowsversie van Innovact. De in productiename daarvan vindt plaats in februari Pensioenfonds Medewerkers Apotheken heeft in 2007 een belang genomen in het Klantenconsortium Innovact. Ons fonds is hierdoor betrokken bij de continuïteit van deze voor ons belangrijke softwareleverancier, en minder afhankelijk van derden. 13

14 1.2 Communicatie PMA besteedt veel zorg en aandacht aan het actief onderhouden van de relatie die zij heeft met de betrokkenen bij het pensioenfonds. Het beleid van PMA is er op gericht de communicatie-uitingen aan te laten sluiten op de behoeften en belevingswereld van: actieve deelnemers gepensioneerden gewezen deelnemers werkgevers Twee bestuursleden vormen samen met de manager pensioenen de communicatiecommissie. Ieder jaar wordt een Communicatieplan opgesteld, waarin de activiteiten voor het komende jaar worden beschreven. Onderwerpen in dit plan zijn: klanttevredenheid, schriftelijke communicatie, online communicatie en persoonlijke communicatie. Actieve deelnemers Voor werknemers van 20 jaar en ouder is er de brochure Zekerheid voor later, waarin alle aspecten van de pensioenregeling worden behandeld. Daarnaast krijgen alle nieuwe deelnemers een brochure over de regeling voor zorgverlof. Ieder jaar ontvangt de deelnemer een pensioenoverzicht met daarop de actuele arbeidsgegevens en het opgebouwde en te bereiken pensioen. Op de website is een rekenmodule aanwezig. Met deze rekenmodule kunnen deelnemers van PMA, nadat zij enkele persoonlijke gegevens hebben ingevuld, de verschillende te maken keuzes doorrekenen en zo inzicht krijgen in hun pensioensituatie. Tegen de pensioengerechtigde leeftijd ontvangt de deelnemer een uitgebreide pensioenberekening met de keuzemogelijkheden en de brochure Kies het pensioen dat bij u past. PMA streeft naar het intensiveren van het persoonlijke contact met de actieve deelnemers en het continu verbeteren van de toegankelijkheid tot de pensioenmaterie. Daartoe worden ondermeer enkele malen per jaar spreekuren georganiseerd op wisselende locaties in Nederland. Ook wordt ieder jaar deelgenomen aan de beurs van Optima Farma, die speciaal is bedoeld voor apotheekmedewerkers. Gepensioneerden In de maand januari ontvangen de deelnemers die een uitkering ontvangen een fiscale jaaropgave en een pensioenbrief. In de pensioenbrief komen de belangrijkste wijzigingen met betrekking tot de pensioenuitkering aan de orde, inclusief een nieuwe berekening van de netto uitkering. Gewezen deelnemers De voormalige apotheekmedewerkers die nog pensioenaanspraken hebben bij PMA, de zogenaamde gewezen deelnemers, ontvangen ieder jaar een pensioenoverzicht met daarop de actuele gegevens met betrekking tot de bereikte pensioenopbouw en de uitgevoerde indexaties. Werkgevers De werkgever wordt zo goed mogelijk op de hoogte gehouden van alle ontwikkelingen bij PMA en SRMA. In ieder geval ontvangt de werkgever alle brochures en de periodiek Apotheek & Pensioen. Wat de administratie betreft speelt de werkgever een belangrijke rol. De werkgever, of diens administratiekantoor, is immers primair verantwoordelijk voor het doorgeven van mutaties in het werknemersbestand. PMA stelt alles in het werk om dit zo soepel mogelijk te laten verlopen. Voor alle doelgroepen Het blad Apotheek & Pensioen verschijnt in principe twee maal per jaar. Voor de inhoud is het uitgangspunt: 2/3e pensioengerelateerde onderwerpen en 1/3e human interest. Op de website van PMA ( worden de doelgroepen afzonderlijk aangesproken. Daarnaast dient de PMA-infolijn ( ) als helpdesk. Ontwikkelingen 2007 In 2007 is er veel aan communicatie gedaan. Begin 2007 is het communicatiebeleid voor de periode uitgebreid aan de orde geweest. Aanleiding was onder andere de komst van de Pensioenwet, waarin de eisen ten aanzien van communicatie met de deelnemers aanzienlijk zijn aangescherpt. 14

15 PMA is in 2007 ook gestart met uitvoering geven aan het nieuwe beleid, en dat heeft geleid tot de volgende activiteiten: Klantenpanel: In 2007 is een klantenpanel georganiseerd over de communicatie van PMA in het algemeen. De uitkomsten daarvan zijn mede gebruikt voor het communicatiebeleid Klanttevredenheidsonderzoek: In oktober is een klanttevredenheidsonderzoek gehouden. Het uitgangspunt is om een dergelijk onderzoek periodiek te houden, waarbij de uitkomsten van het nu gehouden onderzoek als nulmeting fungeren. Enkele highlights uit het onderzoek: Algemene tevredenheid: 7,2 bij actieven en 7,8 bij gepensioneerden Klanten zijn het meest tevreden over de telefonische en de persoonlijke communicatie. De grootste ruimte voor verbetering ligt bij de website en bij schriftelijke communicatie, waarbij de laatste de grootste invloed heeft op de algemene tevredenheid. De meerderheid vindt pensioen belangrijk, maar houdt zich er niet teveel mee bezig. De betrokkenheid neemt wel duidelijk toe naarmate de leeftijd toeneemt. Gepensioneerden en de wat oudere actieven maken het meest gebruik van onze communicatiemiddelen, en zijn er ook het meest tevreden over. De brieven worden het meest gelezen. Apotheek & Pensioen scoort het best op begrijpelijkheid en toonzetting. Correspondentie: PMA heeft zich tot doel gesteld om alle standaardcorrespondentie met deelnemers toegankelijker en begrijpelijker te maken. De deelnemer (ontvanger) wordt als uitgangspunt genomen bij het herschrijven, wat veelal leidt tot aanpassing van het taalniveau en de indeling van een brief. Website: In 2007 zijn we gestart met de ontwikkeling van een nieuwe website. De site is inmiddels vernieuwd ten aanzien van inhoud, vormgeving en navigatie. Het doel is om van de website een centrale bron van informatie en communicatie te maken, met uiteindelijk een koppeling naar de database waarin PMA de pensioenen administreert. Uniform Pensioenoverzicht (UPO): In 2007 is het UPO geïntegreerd in onze nieuwe pensioenadministratie. Na aanpassing aan de nieuwe eisen die vanaf 2008 gelden, zal het UPO van PMA in de loop van 2008 worden verzonden. En ook bestaande communicatiemiddelen zijn in 2007 door PMA ingezet: Magazine: In het blad Apotheek & Pensioen komen zowel pensioeninhoudelijke onderwerpen aan de orde als onderwerpen van een wat luchtiger karakter (vaak wel gerelateerd aan de apotheekbranche of het onderwerp pensionering). Het blad komt standaard uit in de maanden maart en september en zo nodig verschijnt er een extra editie. In de uitgave van maart is onder andere aandacht besteed aan de nieuwe Pensioenwet, het indexatiebeleid en de pensioenbeleving van een PMA-gezin. In de uitgave van september hebben we onder andere stil gestaan bij de gevolgen van samenwonen voor het pensioen en bij het jubileum in verband met het 50-jarig bestaan van PMA. Verder is het klanttevredenheidsonderzoek aangekondigd, en is een oproep aan jongeren gedaan om deel te nemen aan een project om onze communicatie richting jongeren te verbeteren. Spreekuren: Ook in 2007 zijn weer vier pensioenspreekuren georganiseerd in de maanden maart, april, oktober en november. Ditmaal konden klanten van PMA terecht in Leiden, Arnhem, Haarlem en Groningen voor een persoonlijk gesprek met één van onze adviseurs. Gemiddeld maakten zo n 45 klanten gebruik van deze mogelijkheid. Beurs: PMA was op zaterdag 22 september 2007 aanwezig op de Optima Farma Beurs in de Jaarbeurs in Utrecht. 15

16 Wie Alana Soares. Is bijna een jaar apotheekassistente in Krommenie. Ik wilde eigenlijk tandartsassistente worden, maar na een snuffelstage kwam ik daarop terug. Ik heb toen voor dit vak gekozen en dat bevalt me prima. Ik vind het werk leuk en afwisselend. Ik denk er wel aan om verder te studeren. Ik zou wel graag farmaceutisch consulente worden. π Met pensioen in 2053 π Woont in Assendelft bij haar ouders. π Hobbies Op stap met vrienden, winkelen en reizen. Mijn vader is Portugees. We hebben een huisje in Portugal, dat zie ik echt als mijn tweede huis. Ik spreek helaas de taal niet zo goed, maar ik versta het wel. Ik vind het jammer dat mijn vader geen Portugees met me sprak toen ik klein was. Nu zal ik het met een cursus moeten leren. Ik ga in mei met mijn moeder naar Griekenland. Een vakantie die ik wel kan gebruiken na het laatste jaar waarin ik heb moeten wennen aan een fulltime baan. Werken is toch wat anders dan naar school gaan. We gaan lekker het zonnetje opzoeken en heerlijk tot rust komen op een rustig eiland. π Mooiste moment 2007 Behalen van mijn diploma. Ik heb ook net in januari mijn rijbewijs gehaald. Ik heb meteen een auto gekocht. Dat is niet zo duurzaam, maar wel heel fijn als het rotweer is. π Duurzaamheid Ik ga altijd op de fiets naar mijn werk. Ik gebruik de auto niet onnodig. Als ik kan fietsen, doe ik dat in principe altijd. Thuis doen we alles wat we kunnen aan duurzaamheid. Dat levert nog geld op ook! 16

17 1.3 Algemene ontwikkelingen op pensioengebied Pensioenwet Op 1 januari 2007 is de Pensioenwet in werking getreden. De meeste bepalingen van de Pensioenwet die betrekking hebben op de uitvoering van pensioenregelingen door een bedrijfstakpensioenfonds zoals PMA zijn echter pas op 1 januari 2008 in werking getreden. PMA heeft het jaar 2007 dan ook gebruikt om de gevolgen van de inwerkingtreding van de Pensioenwet op een gedegen manier te implementeren. Eén van de belangrijkste verplichtingen die de Pensioenwet oplegt in het kader van de uitvoering van pensioenregelingen, is het opstellen van een uitvoeringsovereenkomst. Dit is een overeenkomst tussen de pensioenuitvoerder en de werkgever waarin de verdeling van de taken en verantwoordelijkheden tussen deze twee partijen is vastgelegd. In haar hoedanigheid van bedrijfstakpensioenfonds is PMA uitgezonderd van de verplichting om met iedere aangesloten werkgever een aparte uitvoeringsovereenkomst te sluiten. Zij kan volstaan met één uitvoeringsreglement dat op iedere aangesloten werkgever van toepassing is. In het uitvoeringsreglement van PMA zijn afspraken vastgelegd over zaken als premiebeleid en betaling, het toepassen van premiekorting, informatieverstrekking, voorwaardelijke toeslagverlening, vermogenstekorten en overschotten, vrijwillige aansluiting, en de afhandeling van geschillen. De bepalingen van de Pensioenwet die betrekking hebben op de inhoud van de pensioenregelingen van PMA zijn voor een deel per 1 januari 2007 en voor een deel per 1 januari 2008 in werking getreden. In het verlengde daarvan heeft PMA haar pensioenregelingen zowel per 1 januari 2007 als per 1 januari 2008 aangepast. De belangrijkste wijzigingen worden elders in dit jaarverslag toegelicht. Pension Fund Governance Kern van Pension Fund Governance is dat het bestuur van PMA aan zijn belanghebbenden op een heldere wijze laat zien hoe het omgaat met zijn rol als bestuur, en invulling geeft aan begrippen als goed bestuur, verantwoording en intern toezicht. In het laatste kwartaal van 2006 en gedurende het verloop van 2007 heeft het bestuur van PMA tijdens diverse (studie-)bijeenkomsten een zorgvuldige afweging gemaakt over de wijze waarop zij invulling wenste te geven aan de principes van Pension Fund Governance (hierna PFG principes). Naast de korte beschrijving die hieronder is opgenomen, is verderop in dit jaarverslag een uitgebreide beschrijving opgenomen van de wijze waarop het bestuur van PMA invulling geeft aan de principes van goed bestuur, verantwoording en intern toezicht. Goed bestuur Het bestuur van PMA heeft zijn functioneren getoetst aan hand van de PFG principes die betrekking hebben op goed bestuur. De belangrijkste wijzigingen die deze toetsing met zich mee hebben gebracht zijn: 1 Het hanteren van functieprofielen voor nieuw te benoemen bestuursleden; 2 Er is een ontslagprocedure voor bestuursleden geïntroduceerd; 3 De bestaande klachten- en geschillenprocedures zijn geoptimaliseerd en vastgelegd in twee afzonderlijke reglementen; 4 Er wordt verder invulling gegeven aan het deskundigheidsbeleid van het bestuur (zie elders in dit jaarverslag); 5 Het bestuur van PMA zal zijn functioneren eens in de twee jaar evalueren. Verantwoording Het bestuur van PMA heeft de diverse modellen voor de structuur van de verantwoording zorgvuldig afgewogen, en uiteindelijk gekozen voor het instellen van het een apart verantwoordingsorgaan dat geheel los van de Deelnemersraad zal functioneren. Het verantwoordingsorgaan bestaat uit zes leden: twee leden namens de deelnemers, twee leden namens de bij PMA verplicht aangesloten werkgevers en twee namens de pensioengerechtigden. De twee leden namens de deelnemers worden benoemd door de werknemersorganisaties waarbij FNV Bondgenoten één lid benoemd en CNV Publieke Zaak één lid benoemd. De twee leden namens de bij PMA aangesloten werkgevers worden benoemd door de KNMP. Van de twee leden namens de pensioengerechtigden wordt er één benoemd vanuit de vakbeweging en één door het Coördinatieorgaan 17

18 Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO). De leden van het verantwoordingsorgaan worden benoemd voor een periode van vier jaar. Na afloop van deze periode kunnen zij direct, voor een zelfde termijn, worden herbenoemd. De taken en bevoegdheden, de werkwijze, de werkverdeling en de relatie van het Verantwoordingsorgaan met de andere organen van PMA zijn vastgelegd in het Reglement Verantwoordingsorgaan PMA. Tot op heden was de Commissie ad hoc verantwoordelijk voor het verlenen van decharge aan het bestuur. Omdat deze dechargeverlening tot de taken van het verantwoordingsorgaan is gaan behoren, is de Commissie ad hoc met ingang van 1 januari 2008 opgeheven. Intern toezicht Het intern toezicht heeft betrekking op het kritisch bezien van het functioneren van (het bestuur van) het pensioenfonds door onafhankelijke deskundigen. Ook met betrekking tot de feitelijke invulling van dit interne toezicht, heeft het bestuur van PMA de verschillende mogelijkheden zorgvuldig afgewogen. PMA heeft voor wat betreft de naleving van dit PFG-principe gekozen voor een groeimodel. Dat wil zeggen dat PMA in eerste instantie heeft gekozen voor intern toezicht door middel van visitatie. Daarnaast zullen de zogenaamde best practices op het gebied van intern toezicht in de komende tijd nauwgezet worden gevolgd. Mochten deze best practices aanleiding geven tot het anders inrichten van het interne toezicht, dan zal het bestuur van PMA dit in overweging nemen. De visitatiecommissie is verantwoordelijk voor het toezicht op de kwaliteit van de besturing van PMA, op de samenwerking van het bestuur van PMA, en op de coördinatie van het beleid en bestuur binnen PMA. De visitatiecommissie van PMA bestaat uit drie leden, en zal eens in de twee jaar intern toezicht uitoefenen. De regels met betrekking tot de vorm, inrichting, samenstelling en andere aangelegenheden van de visitatiecommissie zijn vastgelegd in de Beleidsregels Visitatiecommissie zoals vastgesteld en goedgekeurd door het bestuur van PMA. Nevenactiviteiten pensioenfonds PMA heeft in 2005 een (minderheids-)participatie genomen in LevensloopPlus, een instelling die een levensloopregeling uitvoerde voor de deelnemers van de bij LevensloopPlus aangesloten pensioenfondsen. PMA heeft vervolgens haar deelnemers op de hoogte gebracht van het bestaan van deze levensloopfaciliteit. De Nederlandsche Bank is van mening dat PMA hiermee in strijd heeft gehandeld met de zogenaamde marktordeningsbepalingen van de Wet verplichte deelneming in een bedrijfstakpensioenfonds 2000 (Wet Bpf 2000). In haar hoedanigheid van toezichthouder heeft DNB daarom op 19 juli 2006 aan PMA een bestuurlijke boete opgelegd van vanwege overtreding van de artikelen 5 en 7, eerste lid, van de wet. Volgens DNB zou PMA op een niet toegelaten manier in het economische verkeer gebruik hebben gemaakt van haar naam en/of het merk (logo), en heeft zij haar deelnemers meer dan algemene informatie gegeven over een levensloopregeling die niet door PMA zelf wordt uitgevoerd. PMA heeft destijds bezwaar gemaakt tegen de haar opgelegde boete en is tot het moment van opmaak van de jaarrekening 2007 verwikkeld in een gerechtelijke procedure tegen DNB. Voorzichtigheidshalve heeft PMA in de balans per ultimo 2007 een voorziening opgenomen in verband met de opgelegde boete. Verkenning nieuw model uitvoering pensioenregelingen Op dit moment is er geen Nederlandse pensioeninstelling die volop gebruik kan maken van de mogelijkheden die de Europese richtlijn biedt en die zo de Europese ontwikkelingen kan benutten. In het verlengde van de discussie over de houdbaarheid van het Nederlandse uitvoeringsmodel voor pensioenen is daarom het voorstel gedaan om een Algemene Pensioeninstelling (API) in Nederland te introduceren. Pas in december 2007 is er een notitie van de hand van SZW verschenen waarin de wijze waarop de API vorm zou kunnen worden gegeven, in hoofdlijnen is weergegeven. De nadere detaillering zal gedurende het wetgevingstraject vorm krijgen. PMA was voornemens om al in 2007 beslissingen te nemen over hoe op de komst van de API gereageerd zou worden. 18

19 Aangezien er bij het verschijnen van dit jaarverslag nog onvoldoende duidelijkheid over de API bestaat, heeft PMA haar reactie hierop uit moeten stellen. Deskundigheidsbevordering De kern van de PFG-principes die betrekking hebben op de deskundigheid van een bestuur van een pensioenfonds is dat er binnen het bestuur ten minste een zodanig niveau van kennis en ervaring aanwezig moet zijn dat het fonds behoorlijk bestuurd wordt. DNB eist in dat kader dat ieder pensioenfonds beschikt over een eigen deskundigheidsplan ter bevordering van de vereiste deskundigheid op een zevental kennisgebieden. PMA zal in het eerste kwartaal van 2008 de inhoud van haar deskundigheidsplan toetsen aan de hiervoor genoemde PFG-principes, en indien nodig aanpassingen doorvoeren. Tevens zal met behulp van de SPO-kennisreflector het deskundigheidsniveau van de individuele bestuursleden en het bestuur als geheel worden vastgesteld. Indien de resultaten van deze toets daartoe aanleiding geven, zal er voor individuele bestuursleden en/of het bestuur als geheel een opleidingsprogramma worden samengesteld om het vereiste deskundigheidsniveau te kunnen behalen. Met betrekking tot deze zogenaamde WGA-hiaat verzekeringen heeft De Nederlandsche Bank als toezichthouder opmerkingen gemaakt. De Nederlandsche Bank is van mening dat dergelijke verzekeringen (deels) voorzien in afdekking van het werkloosheidsrisico. De Nederlandsche Bank vindt dit niet tot de taak van een pensioenfonds of levensverzekeraar behoren. Het verzekeren van (aanvullende) arbeidsongeschiktheidsrisico s is volgens De Nederlandsche Bank alleen toegestaan voor zover de dekking daadwerkelijk ziet op het afdekken van het arbeidsongeschiktheidsrisico. In een algemene maatregel van bestuur (AMVB) wordt nu getracht hierover duidelijkheid te scheppen. Bij het publiceren van dit jaarverslag is het ontwerpbesluit voor deze AMVB nog niet goedgekeurd. PMA heeft voor alle deelnemers het WGA-hiaat verzekerd. Deze verzekering komt alleen tot uitkering als een deelnemer zijn resterende verdiencapaciteit niet voldoende benut, en vult de WGA-vervolguitkering aan tot het niveau van de WGA-loonaanvullingsuitkering. PMA is van mening dat er geen sprake is van verzekering van werkloosheidsrisico. FVP Het FVP-bestuur heeft besloten om de FVP-Bijdrageregeling opnieuw met één jaar te verlengen, tot 1 januari Dat betekent dat werknemers die in 2009 werkloos worden en voldoen aan de voorwaarden voor een FVP-bijdrage alsnog in aanmerking zullen komen voor een FVP-bijdrage. PMA heeft op dit punt slechts een uitvoerende rol. Er is ten aanzien van voortgezette pensioenopbouw tijdens werkloosheid geen aanvullend beleid. Arbeidsongeschiktheid De Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) heeft per 29 december 2005 de WAO vervangen. De WIA-uitkeringssystematiek voor gedeeltelijk werklozen maakt dat er onduidelijkheid is ontstaan over de vraag of een bedrijfstakpensioenfonds als PMA het WIA-hiaat in eigen beheer mag uitvoeren. Naast het arbeidsongeschiktheidsrisico is er onder de WIA namelijk ook sprake van een werkloosheidsrisico. En het verzekeren van dat werkloosheidsrisico is voorbehouden aan verzekeraars. 19

20 2 2.1 Pensioenregeling van PMA Algemeen Op hoofdlijnen wordt onderstaand een beschrijving gegeven van de pensioenregeling zoals deze geldt per 1 januari Het pensioen is gebaseerd op het middelloonsysteem. De toetredingsleeftijd is 20 jaar. Sinds 1 januari 2006 is de pensioenrichtleeftijd afhankelijk van de geboortedatum van de deelnemer. Deelnemers geboren vóór 1950 De pensioenrichtleeftijd is 61 jaar. De pensioenuitkering bestaat uit de volgende componenten: Ouderdomspensioen: Jaarlijks wordt 2,25% van de pensioengrondslag opgebouwd als ouderdomspensioen. Deze grondslag wordt berekend over het salaris minus de franchise, welke oorspronkelijk is gebaseerd op de voor-oortse AOW-uitkering voor ongehuwden, maar sinds 1999 aangepast wordt aan de loonindexatie conform de CAO Apotheken. Tijdelijk ouderdomspensioen: Bij pensionering vóór de 65-jarige leeftijd ontvangt de gepensioneerde deelnemer nog geen AOW-uitkering. Ter compensatie hiervan bouwt de deelnemer in de periode tussen de 51ste en de 61ste verjaardag een tijdelijk ouderdomspensioen op, dat wordt uitgekeerd vanaf de pensioendatum tot de leeftijd van 65 jaar. Compensatie premies volksverzekeringen: Het doel hiervan is het verschil te compenseren tussen de premies volksverzekeringen vóór en vanaf 65 jaar. Het niveau is vanwege de fiscale achtergrond variabel. Het betekent een verhoging van de som van ouderdomspensioen en tijdelijk ouderdomspensioen met het percentage van de compensatie. Bij uitgaande waardeoverdracht wordt de compensatie meegegeven als pensioenaanspraak naar het niveau zoals dit bij het beëindigen van de deelneming gold. Bij inkomende waardeoverdrachten wordt daartegenover over de rechten bij overdracht geen compensatie door PMA verleend. Deelnemers geboren in 1950 of later De pensioenrichtleeftijd is 65 jaar. Jaarlijks wordt 2,25% van de pensioengrondslag opgebouwd als ouderdomspensioen. Deze grondslag wordt berekend over het salaris minus de franchise. De franchise is per 1 januari 2006 vastgesteld op het fiscale minimum, en wordt vanaf die datum aangepast aan de loonindexatie conform de CAO Apotheken. Nabestaandenpensioen Alle deelnemers, ook degenen die nog geen pensioen opbouwen, zijn standaard verzekerd voor partnerpensioen, Anw-hiaat en wezenpensioen. De opbouw van het partnerpensioen bedraagt 70% van de opbouw van het ouderdomspensioen. Bij pensioeningang kan worden gekozen voor omzetting van de aanspraak op partnerpensioen in een hoger ouderdomspensioen. Ook bestaat de mogelijkheid om het partnerpensioen al bij voorbaat niet mee te verzekeren. Dit laatste leidt dan tot een lagere pensioenpremie. Deze keuze kan alleen worden gemaakt bij aanvang van de pensioenopbouw of bij latere wijziging van de burgerlijke staat. Met de Anw-hiaatverzekering wordt een eventuele wettelijke korting op de Anw-uitkering, of het geheel ontbreken van deze uitkering, gecompenseerd. De hoogte van de uitkering van deze verzekering is mede afhankelijk van het dienstverband (eventueel parttime percentage) van de deelnemer. De opbouw van het wezenpensioen bedraagt per kind 14% van de opbouw van het ouderdomspensioen. 20

21 Pensioenregeling Keuzemogelijkheden pensioen (flexibilisering en individualisering) Binnen de regeling zijn er de volgende keuzemogelijkheden: pensionering op een andere leeftijd dan de pensioenrichtleeftijd (op z n vroegst op de 55ste verjaardag, uiterlijk op de 65ste verjaardag); volledig pensioen of deeltijdpensioen; inkoop van een tijdelijk pensioen tot 65 jaar (alleen voor deelnemers geboren in 1950 of later); een gelijk pensioen door de jaren heen, of een pensioen variërend in hoogte (in de eerste jaren na pensionering wat meer pensioen en later wat minder); partnerpensioen inruilen voor een hoger ouderdomspensioen of andersom; afstand doen van het opbouwen van partnerpensioen in ruil voor een korting op de pensioenpremie. Arbeidsongeschiktheid De pensioenregeling voorziet in een premievrije voortzetting van pensioenopbouw bij arbeidsongeschiktheid. Indien sprake is van gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid vindt premievrije opbouw naar rato plaats. De jaarlijkse premievrije pensioenopbouw volgt de trend van het algemeen salarisniveau volgens de CAO Apotheken (zelfde voorwaarden als bij indexatie). Voor werknemers die op of na 1 januari 2004 ziek worden of zijn geworden is een collectieve verzekering afgesloten voor het zogenaamde WGA-hiaat, en wel door middel van een arbeidsongeschiktheidspensioen (AOP). Werknemers die vóór 1 januari 2004 ziek zijn geworden hebben mogelijk nog recht op een AOP-uitkering gebaseerd op het WAO-hiaat. Het AOP voorziet in een aanvulling op de wettelijke uitkering. Deelnemers geboren vóór 1950 die 61 jaar worden en arbeidsongeschikt zijn, gaan conform de pensioenregeling met pensioen. Door anticumulatie wordt slechts het gedeelte van de pensioenuitkering dat de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen overstijgt, aan de deelnemer uitgekeerd. Indexatie (toeslagverlening) Het voorwaardelijke toeslagbeleid van PMA heeft betrekking op de volgende pensioenaanspraken en pensioenrechten: de door de actieve deelnemers opgebouwde pensioenaanspraken; de door de gewezen deelnemers opgebouwde pensioenaanspraken; de door de gepensioneerden verworven pensioenrechten. De pensioenaanspraken en -rechten zijn per 1 januari 2007 met 1,75% verhoogd. PMA probeert ieder jaar de pensioenaanspraken en -rechten te verhogen met hetzelfde percentage waarmee de lonen in de branche worden verhoogd. De algemene loonontwikkeling van de CAO-Apotheken wordt derhalve als maatstaf gehanteerd voor het verhogen van de pensioenaanspraken en -rechten. De eerdergenoemde verhoging per 1 januari 2007 is gelijk aan een groot deel van deze maatstaf. PMA heeft geen geld gereserveerd of een extra premie gevraagd om de pensioenaanspraken en -rechten in de toekomst te verhogen. Men mag verwachten dat de verhoging van de pensioenaanspraken en -rechten de komende jaren een groot deel van de maatstaf zal zijn. De verhoging kan per jaar verschillen. Voor een historisch overzicht van de indexaties verwijzen wij naar de laatste kolom in de tabel Kerncijfers pensioenfonds sedert oprichting, achter in dit jaarverslag. Er kunnen geen rechten ontleend worden aan de verhoging van 2007 en de verwachting voor de komende jaren. 21

22 Per 1 januari 2006 zijn de pensioenaanspraken en -rechten verhoogd met 1%, conform de algemene loonontwikkeling van de CAO Apotheken in Omdat CAO-partijen in 2006 geen overeenstemming hebben bereikt over een nieuwe CAO, heeft er in 2006 geen algemene loonsverhoging plaatsgevonden. Desondanks heeft het bestuur van PMA besloten om de opgebouwde pensioenaanspraken en -rechten per 1 januari 2007 te verhogen met 1,75%. Hiermee liep het bestuur vooruit op een verwacht CAO-akkoord in 2007, dat ook betrekking heeft op Bij het vaststellen van de toeslag per 1 januari 2008 is hiermee rekening gehouden. In 2006 en 2007 zijn de lonen in totaal met 3% gestegen. Omdat per 1 januari 2007 al een toeslag is verleend van 1,75%, bedraagt de toeslag per 1 januari ,25%. 2.2 Wijzigingen in de regeling De pensioenregelingen van PMA zijn na de aanpassing aan de Wet aanpassing fiscale behandeling VUT, prepensioen en introductie levensloopregeling (WET VPL) ter toetsing voorgelegd aan de Belastingdienst. Bij deze toetsing is gebleken dat er na de aanpassingen van de pensioenregelingen per 1 januari 2006 geen fiscale ruimte meer over is om aanvullend pensioen te sparen. Na een positief advies van de Deelnemersraad heeft het bestuur van PMA besloten de in de pensioenregelingen van PMA opgenomen pensioenspaarmodules per 1 januari 2007 op te heffen. De reeds in deze pensioenspaarmodules bijeen gespaarde pensioenkapitalen zijn in 2007 omgezet in pensioenaanspraken. Daarnaast zijn de pensioenregelingen in 2007 aangepast aan de Pensioenwet. Naast formele wijzigingen in de pensioenregelingen zoals het gebruik van de terminologie van de Pensioenwet en het opnemen van de wijze waarop PMA omgaat met inkomende waarden in het kader van een waardeoverdracht, zijn de pensioenregelingen ook inhoudelijk aangepast: Afkoop van kleine pensioenen De mogelijkheid van premierestitutie is onder de Pensioenwet niet langer toegestaan, en daarom geschrapt. Daar voor in de plaats heeft PMA zich de mogelijkheid voorbehouden om kleine pensioenaanspraken in voorkomende gevallen (eenzijdig) af te kunnen kopen. Onbetaald verlof Naast de mogelijkheid om tijdens ouderschapsverlof de pensioenopbouw voort te zetten, wordt de aanspraak op partnerpensioen nu ook behouden tijdens perioden van andere soorten van onbetaald verlof. In tegenstelling tot de reguliere opbouw van partnerpensioen wordt het partnerpensioen gedurende de verlofperiode echter op risicobasis verzekerd. Indien gewenst, kan de betrokken deelnemer tijdens de verlofperiode de opbouw van zowel ouderdomspensioen als partnerpensioen voor eigen rekening voortzetten. Vrijwillige aansluiting De criteria voor vrijwillige aansluiting bij PMA zijn op basis van de Pensioenwet verduidelijkt. Uitruil van ouderdomspensioen in partnerpensioen Een (gewezen) deelnemer of een gedeeltelijk gepensioneerde heeft bij tussentijdse beëindiging van de deelneming respectievelijk op de pensioeningangsdatum het recht om (een deel van) zijn aanspraak op ouderdomspensioen om te zetten in partnerpensioen, waarbij dit partnerpensioen 70% van het ouderdomspensioen bedraagt. 2.3 Deelnemers In 2007 is het aantal actieve deelnemers wederom gegroeid en wel met 4,7% (2006 met 2,9%). De in- en uitstroom van deelnemers is in 2007 toegenomen ten opzichte van 2006, namelijk 19% van het aantal deelnemers aan het begin van jaar (in 2004, 2005 en 2006: 15%). Het totaal van de in de tabel op pagina 23 vermelde pensioeningangen is 362. Tezamen met 36 gepensioneerden uit de groep volledig arbeidsongeschikten volgt een aantal van 398. In het hoofdstuk Pensioenuitkeringen is uiteengezet op welke wijze de deelnemers invulling hebben gegeven aan de keuzes die er betreffende pensioeningang mogelijk zijn. 22

23 Mutatieoverzicht 2007 actieve deelnemers (in dienst) Niet Totaal Totaal Premieplichtig premieplichtig Stand 1/ premieplichtig geworden bij: nieuwe deelnemer af: gepensioneerd af: uit dienst met rechten af: uit dienst zonder rechten overige mutaties Stand 31/ Totaal Totaal Bestaande uit: Vrouwen Mannen Apothekersassistenten Overige medewerkers Stand 31/ deelnemers uit dienst, met rechten 1) Stand 1/ bij: uit dienst 2) af: waardeoverdracht af: gepensioneerd overige mutaties Stand 31/ ) gewezen deelnemers, exclusief 444 volledig arbeidsongeschikten en gedeeltelijk arbeidsongeschikten en niet werkzaam 2) zie tabel Actieve Deelnemers (in dienst), af: uit dienst met rechten 23

24 apotheekmedewerkers naar leeftijdsklasse, per eind kalenderjaar aantal tot 61 jaar 45 tot 55 jaar 35 tot 45 jaar 25 tot 35 jaar jonger dan 25 jaar Aantallen deelnemers naar leeftijd De grafiek hierboven toont de leeftijdsverdeling van het totaal aantal deelnemers in de laatste vijf jaar. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van het aantal deelnemers per leeftijdscategorie nog eens weergegeven over de laatste twee jaar. Opvallend is de sterke procentuele toename van het totale aantal actieve deelnemers boven de 61 jaar. Maar ook de procentuele stijging van de deelnemers jonger dan 25 jaar valt op, zeker in vergelijking met voorgaande jaren. Het aantal deelnemers jonger dan 35 jaar blijft relatief achter bij het totaal aantal. Een tendens welke al vele jaren is waar te nemen. In de grafiek op pagina 25 is de hiervoor genoemde ontwikkeling van het totale aantal apotheekmedewerkers afgezet tegen de ontwikkeling van het aantal apotheken (zie kerncijfers zoals voorin het verslag opgenomen). Duidelijk is dat het aantal medewerkers per apotheek de laatste tien jaar aanzienlijk is gestegen. De toename van het parttime werken is hier mede de oorzaak van. Aantallen en uren apothekersassistenten Wat betreft het gemiddeld aantal uren per week per apothekersassistent is al langere tijd sprake van een stabilisering. leeftijdverdeling actieve deelnemers Ultimo 2007 Ultimo 2006 Toename van het aantal aantal % aantal % jaar en ouder 473 2% 342 2% 38% 8% 55 tot 61 jaar % % 5% 12% 45 tot 55 jaar % % 7% 4% 35 tot 45 jaar % % 3% 3% 25 tot 35 jaar % % 1% 0% Jonger dan 25 jaar % % 7% 0% Totaal deelnemers % % 5% 3% 24

25 ontwikkeling aantal apotheken en medewerkers, per eind kalenderjaar. index 1998 = aantal medewerkers aantal apotheken gemiddeld aantal uren per week (apothekersassistenten) Ultimo: Boven 30 jaar 23,9 23,6 23,4 23,2 23,1 25 tot 30 jaar 31,1 30,9 30,6 30,6 31,1 Totaal 25 jaar en ouder 25,0 24,9 24,7 24,7 24,7 Jonger dan 25 jaar 34,0 34,1 34,2 34,1 34,1 Totaal 26,0 25,9 25,9 25,9 25,9 apothekersassistenten Totaal aantal Totaal aantal Toename Gemiddeld werkzame werkuren werkuren aantal assistenten per week per week werkuren Ultimo ,5% 27,7 Ultimo ,5% 27,5 Ultimo ,2% 27,0 Ultimo ,4% 26,7 Ultimo ,3% 26,2 Ultimo ,1% 25,9 Ultimo ,3% 25,9 Ultimo ,2% 25,9 Ultimo ,6% 25,9 Ultimo ,5% 26,0 25

26 arbeidsongeschiktheid: aantallen per het eind van de laatste vijf jaren * Ultimo: * excl. WAO 61 jaar en ouder Volledig arbeidsongeschikt Gedeeltelijk arbeidsongeschikt Totaal De tabel rechtsonder op pagina 27 volgt de ontwikkeling in de laatste 10 jaar van het totale volume van aantallen en uren van de apothekersassistenten, alsmede het gemiddelde aantal werkuren per week. Arbeidsongeschiktheid Het aantal arbeidsongeschikten is in 2007 met ruim 8% gedaald. Net als vorig jaar heeft dat waarschijnlijk te maken met strengere keuringseisen en de herkeuring van bestaande arbeidsongeschikten. Bovendien ontvangt PMA sinds 2006 rechtstreeks informatie van het UWV, zodat er geen vertraging meer ontstaat bij de aanlevering van gegevens. Zowel het aantal volledig als het aantal gedeeltelijk arbeidsongeschikten is afgenomen. Voor de meeste arbeidsongeschikten geldt dat de pensioenopbouw premievrij wordt voortgezet. Daarnaast ontvangt een aantal arbeidsongeschikten een arbeidsongeschiktheidspensioen (een aanvulling op de wettelijke uitkering). Van het aantal deelnemers dat eind 2007 gedeeltelijk arbeidsongeschikt is, zijn er 124 nog werkzaam in een apotheek. 2.4 Premies Ten behoeve van de financiering van de pensioenrechten worden aan de aangesloten apothekers en hun medewerkers pensioenpremies in rekening gebracht. Bij de verdeling van de premies tussen werkgevers en werknemers is het uitgangspunt dat (met inachtneming van alle premiecategorieën) werknemers circa 1/3e deel en werkgevers 2/3e deel van de benodigde middelen bijdragen. Sinds 1 januari 2005 betalen de werknemers als zij 20 jaar of ouder zijn een deelnemersbijdrage voor hun pensioenopbouw. De verdere financiering vindt plaats door omslag over de werkgevers. Hierbij wordt de werkgeversbijdrage gerelateerd aan het totaal aantal in dienst zijnde werknemers, dus met inbegrip van deelnemers onder 20 jaar. De totale premielast voor de branche was in 2007 circa 13% van de loonsom (12 x maandsalaris + vakantietoeslag). In 2006 was deze 12,8%. In 2007 werd circa 1 51,2 miljoen pensioenpremie ontvangen, een stijging met 1 4,4 miljoen ten opzichte van Deze toename is onder andere te verklaren door: een groei van het aantal deelnemers met bijna 5%; individuele loonstijgingen en de algemene loonstijging volgens de CAO Apotheken van in totaal 3% in In de tabel bovenaan op pagina 27 treft u een overzicht aan van de ontwikkeling van de ontvangen pensioenpremies over de afgelopen 5 jaar Naast de pensioenpremies is in ,8 miljoen aan premies ontvangen afkomstig van: SRMA: premie over de seniorenregeling FVP: premie ten behoeve van FVP-gerechtigden Pensioenbureau PMA: premie ten behoeve van het personeel In de tweede tabel op pagina 27 ziet u het verloop van de feitelijke premiepercentages. 26