Nederlandse geschiedenis van de prehistorie tot de vroege middeleeuwen
|
|
|
- Erika Pauwels
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Klik om de stijl te bewerken Nederlandse geschiedenis van de prehistorie tot de vroege middeleeuwen 1
2 Data 26 sep 1 Inleiding, overzicht / de prehistorie 3 okt 2 Germaanse stammen en hun leefgewoonten 10 okt 3 De romanisering 17 okt 4 Val van het Romeinse Rijk 24 okt Geen college 31 okt 5 De Franken: Merovingers 7 nov 6 De Franken: Hofmeiers 14 nov 7 De Friezen: handel en koningen 21 nov 8 Karel de Grote 28 nov 9 Geestelijk leven dec 10 Noormannen, rijksdelingen 2
3 overzicht vier semesters Semester 1 Van prehistorie tot vroege middeleeuwen Semester 2 Middeleeuwen ( ) Semester 3 De Republiek ( ) Semester 4 Negentiende en twintigste eeuw 3
4 Auteursrecht Auteursrecht Onderwijs geven zonder het gebruik van afbeeldingen is niet mogelijk. Een pdf-versie van dit Powerpoint-bestand wordt exclusief aan een beperkte groep van cursisten ter beschikking gesteld. De maker van deze presentatie is geprobeerd heeft geprobeerd alle afbeeldingen en teksten waarop nog auteursrecht zou kunnen rusten, te verwijderen uit het pdf-bestand dat aan de cursisten digitaal ter beschikking wordt gesteld. Mochten er desondanks rechthebbenden zijn die vinden dat hun belang wordt geschaad, dan verzoeken wij u vriendelijk contact op te nemen met ondergetekende, zodat de betreffende afbeelding of tekst kan worden verwijderd. Hoor! Geschiedenis Feico Houweling feico@xs4all.nl
5 overzicht met 2 delen 1. Begripsbepaling: Wat is Nederland en wat is geschiedenis? 2. De prehistorie 5
6 overzicht met 3 delen 1. Begripsbepaling: Wat is Nederland en wat is geschiedenis? 2. Kort overzicht van de colleges 3. De prehistorie 6
7 titel: wat is Nederland Begripsbepaling: Wat is Nederland? Etnisch / taalkundig Geografisch Cultureel Politiek 7
8 etnisch-taalkundig Begripsbepaling: Wat is Nederland? Etnisch / taalkundig Geografisch Cultureel Staatkundig Historisch: Fries Saksisch West-Frankisch Oost-Frankisch (Ripuarisch) Talen en dialecten in Nederland (kaart: Wikipedia) 8
9 geografisch Begripsbepaling: Wat is Nederland? Etnisch / taalkundig Geografisch Cultureel Staatkundig 16 e eeuw 20 ste eeuw 9
10 cultureel Begripsbepaling: Wat is Nederland? Etnisch / taalkundig Geografisch Cultureel Staatkundig Grote rivieren: RK / protestants Generaliteitslanden RIVM, De Nationale Atlas Volksgezondheid 10
11 staatkundig Begripsbepaling: Wat is Nederland? Etnisch / taalkundig Geografisch Cultureel Staatkundig Rechts: Bosatlas v.d. Nederlandse Geschiedenis, 2011, p
12 bodemarchief Begripsbepaling: Wat is geschiedenis? Materiaal: archeologische vondsten ( bodemarchief ) Hardinxveld-Giessendam Vondst graf vrouw uit midden-steentijd ( jaar v.chr.) jaar 1,58 m diverse kinderen geen gezondheidsproblemen afgesleten tanden hond Trijntje, fotograaf nb Omgeving: resten visgraten, kano s, peddels, stenen bijlen, boog 12
13 bodemarchief band keramiek Begripsbepaling: Wat is geschiedenis? Materiaal: archeologische vondsten ( bodemarchief ) Bandkeramiek: patronen vertellen over de volkeren Atelier voor Prehistorisch Aardewerk (AprA) 13
14 geschreven bronnen: runen Begripsbepaling: Wat is geschiedenis? Materiaal: geschreven bronnen Runen: Het stokje van Westeremden 14
15 titel overzicht colleges NL 1 Overzicht van de colleges 15
16 overzicht NL 1 1 Inleiding, overzicht en bronnen / de prehistorie 2 Germaanse stammen en hun leefgewoonten 3 De romanisering 4 Val van het Romeinse Rijk / Volksverhuizingen 5 De Franken: Merovingers 6 De Franken: Hofmeiers 7 De Friezen: handel en koningen 8 Karel de Grote 9 Geestelijk leven De verdeling van het rijk 16
17 college twee: indus 2 Germaanse stammen en hun leefgewoonten 17
18 college drie: romanisering 3 De romanisering Tabula Peutingeriana 18
19 college vier: volksverhuizingen 4 Val van het Romeinse Rijk / Volksverhuizingen 19
20 college vijf: Merovingers 5 De Franken: Merovingers ca. 496 Doop van Clovis 20
21 college zes: hofmeiers 6 De Franken: Hofmeiers Childerik III
22 college zeven: Friezen 7 De Friezen: handel en koningen Tot 650 Vroege Friese koningen ca Adulfus - Audwulf Friesland Oost-Anglia Oostzeegebied Wulfingen Wulfingas Ylfingen 22
23 college acht: Karel de Grote 8 Karel de Grote A solis ortu usque ad occidua Littora maris planctus pulsat pectora Heu mihi misero! Van zonsopgang tot aan de westelijke stranden der zee, verscheurt gejammer de harten. Wee mij arme! Karel de Grote 23
24 college negen: geestelijk leven 9 Geestelijk leven Bonifatius (Winfried) ca
25 college 10: verdeling van het rijk 10 De verdeling van het rijk 843 Verdeling van Verdun Kaart: F. Houweling 25
26 titel: de prehistorie De prehistorie 26
27 Rijndelta 9000 vchr Rijndelta ca v.chr. Einde laatste ijstijd: ca geleden Kaart: Wikimedia Commons 27
28 het genoom van Nederland Van wie stammen wij af? Het Genoom van Nederland: Onderzoek in oktober 2008 onder diverse groepen scholieren naar de genetische oorsprong van de huidige Nederlanders. Conclusies: 77,5 % jager/verzamelaar jaar geleden naar Europa (Paleolithicum) 20 % boer jaar geleden in de Nieuwe Steentijd (Neolithicum) naar Nederland Kaart: Wikimedia Commons 2,5 % recente immigrant 28
29 de steentijd Het Paleolithicum (de Steentijd) paleo = oud lithos = steen v.chr. (einde laatste ijstijd) Eerste sporen menselijke bewoning in Lage Landen - vuurplaatsen - vuistbijlen Stenen vuistbijl, v.chr. Foto: F. Houweling, Rijksmuseum van Oudheden, Leiden 29
30 vondsten Maasvlakte Tweede Maasvlakte Vondsten pleistocene zoogdieren (ca jaar v.chr.) Kaart: Havenbedrijf Rotterdam 30
31 midden en nieuwe steentijd Neolithicum v.chr. Opwarming klimaat water stijgt Overgang jagers naar landbouwculturen Gereedschap wordt geavanceerder: Benen speerpunten en harpoenen (ca v.chr.) Foto: F. Houweling, Rijksmuseum voor Oudheden, Leiden 31
32 Neolitische (r)evolutie Eerste sedentaire gemeenschappen: woningen akkers weiden keramiek Vanaf ca v.chr. Vanaf ca v.chr. Midden-Oosten West-Europa Auteurs: Jos Bazelmans, Michiel van der Meulen, Henk Weerts en Peter Vos ISBN: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Prometheus,
33 Swifterbandcultuur v.chr. Swifterbantcultuur : vondst 14 nederzettingen aan oevers toenmalige Overijsselse Vecht Jagers/verzamelaars die ook aan akkerbouw gingen doen ( natte boeren ) Gemeenschappen personen Visvangst, veeteelt, tarwe, gerst Verdwenen door wateroverlast? Foto: Stichting Prehistorische Nederzetting Flevoland 33
34 Visfuik Bergschenhoek Visfuik, gevonden bij Bergschenhoek Tijd: v.chr. (Swifterbandcultuur) Vangst van aal, baars, snoek en karper Foto: F. Houweling, Rijksmuseum van Oudheden, Leiden 34
35 Vlaardingen cultuur v.chr. Vlaardingencultuur 1958: vondst resten jagers/verzamelaars - bijlen (hout en bot) - naalden - kano s - veeteelt - granen - visresten (o.a. grote steur) Geweihamer met steelgat Rechthoekige, ronde en ovale woningen Verspreiding: Zuid-Holland Zuid, elders tot in Swifterbant 35
36 beker culturen Ca v. Chr. Bekerculturen Ca v. Chr. Ca v. Chr. Ca v. Chr. Ca v. Chr. Trechterbekers (Hunebedden) Standvoetbekers Geheel versierde bekers Klokbekers Vindplaatsen: - Swifterband - Drenthe - Veluwe - Limburg 36
37 trechterbeker v.chr. Trechterbekercultuur In Nederland vanaf 3400 v.chr. Hunebedbouwers (Megalieten) Hunebed, Borger-Odoorn, 37
38 band keramiek Ca v. Chr. Bandkeramiek Limburg ( NL en B), Duitsland Vaak bolvormige potten met golvende lijnen Bandkeramische pot, grafvondst Elslo, aardewerk Foto: F. Houweling / Rijksmuseum van Oudheden, Leiden Atelier voor Prehistorisch Aardewerk (AprA) 38
39 Bekers uit RvO Geheel versierde beker (ADO, All Over Decorated) Garderen ( v.chr.) Foto: F. Houweling / Rijksmuseum van Oudheden, Leiden Veluwse klokbeker Lunteren ( v.chr.) Foto: F. Houweling / Rijksmuseum van Oudheden, Leiden 39
40 periodisering Periodisering aan de hand van vondsten Ca v. Chr. Bekerculturen Ca v. Chr. Bronstijd Ca v. Chr. IJzertijd 40
41 bronstijd Ca v. Chr. Bronstijd Brons: koper + tin (10-30 %) harder en lager smeltpunt Lunteren: aambeelden, dolken Voorburg: bijlen Drenthe: handelsroute Oostzee/Scandinavië Keltische stammen (vermenging, overname taal en cultuur) Bijlen uit de Bronstijd (ca v. Chr.) Foto: Rijksmuseum van Oudheden 41
42 Paalgraf Oss Paalgraven Oudste: v.chr. Latere: ca. 700 v.chr. (Hallstatt-cultuur) Mogelijk rituele functie Weinig grafvondsten (veel gebroken) Paalkransheuvel bij Oss (gerestaureerd, foto Wikipedia) 42
43 ijzertijd Ca v. Chr. IJzertijd (Hallstatt-cultuur) Brons (koper + tin) IJzer gietwerk smeedwerk Import vanuit Wales, Duitsland, Ardennen Oost-Nederland en Brabant: Moerasijzererts (ijzeroer, schaars) Foto: Rijksmuseum van Oudheden, Leiden 43
44 de vorst van Oss kaart Het vorstengraf in Oss 1933 Ontdekking door Jan Cunen (stadsarchivaris) Hoogte 3m Diameter 54m 2009 Ontdekking tweede vorstengraf en groepen grafheuvels 2011 Ontdekking grafveld bij Uden Bezichtigen: Rijksmuseum van Oudheden, Leiden Museum Jan Cunen, Oss Museum voor Religieuze Kunst, Uden 44
45 de vorst van Oss zwaard Het vorstengraf in Oss Grafheuvel ca. 600 v.chr. opgeworpen uit plaggen Grafgiften: Bronzen wijnemmer ( situla ) uit Alpengebied, gebruikt als urn Kromgesmeed ijzeren zwaard versierd met goud (Keltisch) Mes, scheermes, paardenbitten, bijl, spelden etc. Foto: Rijksmuseum van Oudheden, Leiden 45
46 Kelten De Kelten Ca. 400 v.chr. in Nederland Strijdvaardig Hoge cultuur Geen politieke eenheid Hallstatt ca v.chr. La Tène ca v.chr. Kaartbasis: 46
47 raatakkers Raatakkers (Celtic Fields) Bronstijd en midden-ijzertijd (tot ca. 250 voor Chr.) Bovenlaag ontgonnen Plaggen opgeworpen langs akkerrand Ermelo Tekening Ulco Glimmerveen in opdracht van het Vlaardings Archeologisch Kantoor 47
48 samenvatting prehistorie Samenvatting Tot ca v.chr. Paleolithicum (vroege steentijd, jagers) v. Chr. Neolithicum (introductie landbouw, keramiek) Ca v. Chr. Bronstijd Ca v. Chr. IJzertijd 12 v.chr. 270 Romeinse tijd Stammen: kleine gemeenschappen niet of semi-permanent later kleinschalige landbouw vaak crematie grafgiften 48
49 overzicht NL 1 met deel twee 1 Inleiding, overzicht en bronnen / de prehistorie 2 Germaanse stammen en hun leefgewoonten 3 De romanisering 4 Val van het Romeinse Rijk 5 De Franken: Merovingers 6 De Franken: Hofmeiers 7 De Friezen: handel en koningen 8 Karel de Grote 9 Geestelijk leven Noormannen, rijksdelingen 49
Nederlandse geschiedenis van de prehistorie tot de vroege middeleeuwen
Klik om de stijl te bewerken Nederlandse geschiedenis van de prehistorie tot de vroege middeleeuwen 1 Data 26 sep 1 Inleiding, overzicht / de prehistorie 3 okt 2 Germaanse stammen en hun leefgewoonten
een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd
Werkblad Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de mensen konden schrijven. Ze woonden niet op een vaste
3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.
6 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Jagers en Boeren De oudste bewoners Jos en Mirthe fietsen in de zomervakantie op de Elspeetse heide. Ze maken met hun ouders een
De archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen
De archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen dr. H.A. Hiddink senior-archeoloog VUhbs, Amsterdam cursus Weerterlogie, 17-02-2016 Geologie - hooggelegen rug in Roerdalslenk
Tijd van jagers en boeren
Tijd van jagers en tot 3000 v. Chr. De prehistorie Prehistorie 3000 v. Chr. Evolutietheorie: Eerste mensen ong. 3 miljoen jaar geleden in Afrika ontstaan. Hij is geëvolueerd (Theorie Charles Darwin) en
Tijd van jagers en boeren
1.1 Van jagers verzamelaars naar tot 3000 v. Chr. De prehistorie : levenswijze van jagers verzamelaars ontstaan van landbouw, landbouwsamenlevingen Onderzoeksvraag: Welke gevolgen had de Neolithische Revolutie
Beleef de prehistorie HUNEBEDQUIZ. Door: Nadine Lemmers 1 februari 2016
Beleef de prehistorie HUNEBEDQUIZ Door: Nadine Lemmers 1 februari 2016 RONDE 1: HUNEBEDDEN 1. Wat is een hunebed? A. Een graf B. Een huis C. Een opslag D. Weten we niet 2. Hoe oud zijn de Nederlandse hunebedden?
Archeon Expeditietocht prehistorie
Archeon Expeditietocht prehistorie Hartelijk welkom in Themapark Archeon. De naam Archeon heeft te maken met archeologie. Een archeoloog onderzoekt hoe de mensen vroeger woonden en leefden door letterlijk
HET TRECHTERBEKERVOLK. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei. het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei
HET TRECHTERBEKERVOLK HET TRECHTERBEKERVOLK het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei het hunebed de trechterbeker de provincie Drenthe de zwerfkei Vraag: Waar werd een hunebed in de
Collectie archeologie Laatst aangepast zondag 23 maart 2008 00:33. De Steentijd
De Steentijd Het HVR museum beschikt over een uitgebreide steentijdcollectie waarvan een representatief gedeelte permanent wordt tentoongesteld. De collecties zijn gevormd uit schenkingen en bruiklenen
PREHISTORIE IN BOXTEL Dik Bol (auteur) Hans de Visser (tweede lezer) mei 2016
Samenvatting PREHISTORIE IN BOXTEL Dik Bol (auteur) Hans de Visser (tweede lezer) mei 2016 Deze basistekst is gekoppeld aan de canon van Boxtel. In deze basistekst wordt het vroegste deel van de menselijke
Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen
Tijdvak 1 Toetsvragen 1 De meeste kennis over de periode waarin de eerste mensen leefden, komt van archeologen. Wat houdt het werk van archeologen in? A Zij bestuderen de verschillende theorieën over de
Ontstaan landbouw - vmbo12
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 17 august 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/63442 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van
De eerste bewoners van Nederland
De eerste bewoners van Nederland 1.De oudste vrouw van Nederland 1a Trijntje In november 1997 graven mensen bij Hardinxveld-Giessendam in Zuid-Holland een gat van tien meter diep. Ze zoeken naar sporen
De bewoners van het Gooi
De bewoners van het Gooi Perioden en culturen door Egbert J. Pelgrim Voor een niet-ingewijde bevatten artikelen over archeologische onderwerpen soms een overstelpende hoeveelheid termen om allerlei verschillende
Oerboeren in de Friese Wouden.
Stichting IJstijdenmuseum Buitenpost. www.ijstijdenmuseum.nl. Oerboeren in de Friese Wouden. Het grootste deel van de geschiedenis van ons mensen ligt in de prehistorie. Met prehistorie duiden we een tijd
Voor/na het bezoek. Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be
Voor/na het bezoek Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be Wat is de prehistorie? Prehistorie betekent letterlijk voorgeschiedenis, het tijdperk voor
Ze gebruikten bijna alleen maar streepjes omdat ze het snel en makkelijk in stenen wilden krassen. Rondjes waren erg moeilijk!
Romeinse cijfers Vroeger werd er overal in Romeinse cijfers gerekend. Deze cijfers zijn bedacht door de Romeinen in de Romeinse tijd. Er is geen symbool voor het getal 0. Ze vonden namelijk dat niks maar
Samenvatting Geschiedenis Jagers en Boeren
Samenvatting Geschiedenis Jagers en Boeren Samenvatting door B. 771 woorden 7 oktober 2016 2,9 8 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Tijdvak 1 Tijd van jagers en boeren Jagers en boeren -3000 v. Chr. Pagina
Ontstaan landbouw vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/63442
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 20 juni 2017 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/63442 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Oude ansichtkaart Groeten uit Oss. Deze kaart dateert uit 1908 en wordt bewaard in het Stadsarchief. Werkblad les 1.
Oude ansichtkaart Groeten uit Oss. Deze kaart dateert uit 1908 en wordt bewaard in het Stadsarchief. Werkblad les 1.1a Ansichtkaart Werkblad les 1.1b Tentoonstellingskaartje Naam: Wat is dit? Hoe oud is
Hunebedden hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62213 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Begraven en cremeren in de prehistorie
9 e Cultuur n e e t historisch Apeldoorn e m g Begraven en cremeren in de prehistorie Rond kerkhoven, begraafplaatsen en andere zaken die met de dood te maken hebben, hangt vaak een waas van geheimzinnigheid
LES 2: HET BODEMARCHIEF 13 - INFORMATIE BIJ LES 2 14 - BIJ LES 2; TEKENINGEN VAN PERIODES 15 - BIJ LES 2: STRIP OVER BODEMLAGEN 20
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 3 INLEIDING 4 - WAT IS HET 4 - LEERDOELEN 4 - KERNDOELEN 4 - DIDACTISCHE INSTEEK 4 - LESSTOFVERRIJKEND EN SAMENHANG 5 - PLAATS IN LEERLIJN 5 - OPZET EN TIJDSINVESTERING 5 - LESMATERIAAL
1 Hoe gaan we om met archeologie in de gemeente Oss? U heeft een omgevingsvergunning aangevraagd.voordat we een vergunning kunnen verlenen,
Sinds 2010 heeft de gemeente Oss een archeologiebeleid. Vanaf 1 januari 2013 geldt dit voor het gehele grondgebied van de nieuwe gemeente Oss, inclusief Lith dus. Deze brochure is voor iedereen bedoeld
DE PREHISTORIE IN EUROPA
DE PREHISTORIE IN EUROPA 240.000 v.c. - ±100 v.c. De hier beschreven prehistorie geeft een beeld van ons land tussen ± 240.000 voor Christus en ± 100 voor Christus, ongeveer 50 jaar voor de komst van de
Antwoorden bij Hoofdstuk 1 Tijd van jagers en boeren. Oriëntatie op het tijdvak
Antwoorden bij Hoofdstuk 1 Tijd van jagers en boeren Oriëntatie op het tijdvak a De prehistorie is de periode voordat mensen het schrift gingen gebruiken. De letterlijke betekenis is: voor-historie. b
DENDERMONDE IN DE MEROVINGISCHE LEERLINGENBUNDEL STEDELIJKE MUSEA DENDERMONDE PERIODE (5DE TOT EN MET DE 8STE EEUW) 1-1-2012
1-1-2012 STEDELIJKE MUSEA DENDERMONDE DENDERMONDE IN DE MEROVINGISCHE PERIODE (5DE TOT EN MET DE 8STE EEUW) LEERLINGENBUNDEL Een kijk op de geschiedenis door de ogen van een museum Inhoud 1 Inleiding...
Hunebedden de steentijd
Deze les hoort bij het prentenboek Het grote bouwwerk, geschreven door Rian Visser in de serie Terugblikken van Uitgeverij Delubas. Met tekeningen van Irene Goede. Doel: leerlingen bekend maken met hunebedden
De presentatie rond de trap
Kijktocht OER! Plus 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de prehistorie; de tijd van de jagers en boeren. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Deze kijktocht helpt je ontdekken
Examen Geschiedenis. Geef de 7 tijdsvakken: Mintiens Quintin
Examen Geschiedenis Geef de 7 tijdsvakken: Prehistorie :... 3500 v.c Stroomculturen : 3500 v.c 800 v.c Klassieke Oudheid : 800 v.c 500 n.c Middeleeuwen : 500 n.c 1450 n.c Nieuwe tijd : 1450 n.c 1750 n.c
Ontdek het verborgen verleden van Schokland
Ontdek het verborgen verleden van Schokland Methodelink bij het lespakket Archeoroute Schokland De culturen en landschappen op Schokland vormen een veelzijdig onderwerp voor uw les in de groepen 6, 7 en
OPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND
OPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND In het najaar van 2011 en de lente van 2012 deed een team archeologen van Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol bv) en Diachron UvA bv opgravingen in Aarle in de gemeente
Fivelsgoud 2. Achtergrondteksten voor docenten bij: Eindredactie, structuur en validatie: Eelco Bruinsma. Projectleiding: Eelco Bruinsma
Fivelsgoud 2 Achtergrondteksten voor docenten bij: TIJDVAK 1: Tijd van jagers en boeren 3000-50 voor Christus (Oorspronkelijke tekst: Jouke Nijman. Bewerking: Merel Thomése. Redactie: Anja Reenders) Eindredactie,
Persmap - Vergeten Grafheuvels Limburgs Museum
Vergeten Grafheuvels Twee bijzondere grafheuvelgroepen opgespoord. Ontdekt op internet Met behulp van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN, www.ahn.nl) zijn in nog geen jaar tijd twee unieke en goed
Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... Munten Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?...
WERKBLAD 1 HET WERK VAN DE ARCHEOLOOG Kruis aan welk materiaal jij met je groepje onderzoekt. Bekijk de film en zoek het antwoord op de vraag. Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het
Les 1: Soorten bronnen. Jantine van der Weiden. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.
Auteur Jantine van der Weiden Laatst Licentiegewijzigd Webadres CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/106799 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
BIJLAGE 1 BEELD met toelichting BOEREN IN DE IJZERTIJD
EDE VROEGER EN NU Geldersch Landschap & Kasteelen BIJLAGE 1 BEELD met toelichting voor groep 5 t/m 8 www.glk.nl 1.1 LEVEN ALS BOER IN DE IJZERTIJD Toelichting bij de praatplaten bij het lesprogramma 1.1
RMB NOTITIE Quickscan archeologie Uden Eikenheuvelweg/Munterweg. Inleiding
RMB NOTITIE 1015 Quickscan archeologie Uden Eikenheuvelweg/Munterweg Inleiding De gemeente Uden heeft als bevoegde overheid het RMB gevraagd een advies uit te brengen over de een plangebied aan de Eikenheuvelweg
Extra: Limes hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 03 October 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/79557 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
3000 jaar historie van Best-Aarle opgegraven
Locatie: Best en Aarle Periode: NEO, BRONS, IJZ, ROM, XME, NT Complextype: ELA, GC, GVX, IX, IPER, NX, NHP, XXX. Soort onderzoek: opgraving Jaartal onderzoek:2011 en 2012 Datum vondst:2011 en 2012 Uitvoerder:
5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.
Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke
Algemene Docentenhandleiding bij de lesmaterialen over de archeologie van Vlaardingen
Algemene Docentenhandleiding bij de lesmaterialen over de archeologie van Vlaardingen Inhoudsopgave INLEIDING... 3 1 DE LESPAKKETTEN IN HET KORT... 3 2 DE OPBOUW VAN DE LESSEN... 4 3 ACHTEGRONDINFORMATIE
Theo de Jong gemeente archeoloog Helmond 3 februari Archeologisch onderzoek Mierlo-Hout en Brandevoort
Theo de Jong gemeente archeoloog Helmond 3 februari 2015 Archeologisch onderzoek Mierlo-Hout en Brandevoort Archeologie in Helmond, Mierlo-Hout en Brandevoort: 1. waar-waarom-wanneer 2. projecten en perioden
De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?
De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel
De Germaanse cultuur hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62219
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 June 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62219 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Adviesdocument 768. Oranjerie landgoed Mattemburgh, gemeente Woensdrecht. Project: Projectcode: HOOM2. Opdrachtgever: Brabants Landschap
Adviesdocument 768 Project: Oranjerie landgoed Mattemburgh, gemeente Woensdrecht Projectcode: HOOM2 Opdrachtgever: Brabants Landschap Datum: 12 juni 2015 1 ARCHEOLOGIE & DE ORANJERIE MATTEMBURGH Inleiding
Naam: Datum: Klas: Nummer: Leerlingenbundel 1
Leerlingenbundel 1 1. De bronstijd (ca.2000-750 v.c.) Voor er sprake was van de bronstijd, had je de steentijd. Deze steentijd eindigde niet zomaar plots. Dit was een geleidelijke overgang van steen naar
DE ARCHEOLOGISCHE PREHISTORIE VAN ZUID-LIMBURG IR. J.P. DE WARRIMONT RIJCKHOLT
DE ARCHEOLOGISCHE PREHISTORIE VAN ZUID-LIMBURG IR. J.P. DE WARRIMONT RIJCKHOLT 17-02-2018 HET KRIJT IN ZUID-LIMBURG Het Krijt is meer dan 65 miljoen jaar oud en bestaat uit diverse laagpakketten, waaronder
Wonen, werken en begraven in de IJZERTIJD. Miranda de Wit 9 januari 2014
Wonen, werken en begraven in de IJZERTIJD Miranda de Wit 9 januari 2014 Inleiding Wonen en erf: huizen en bijgebouwen Werken, Celtic fields Materiële cultuur, ijzerbewerking Begraven, urnenvelden Elite,
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het landschap onder de. - Rivieren in de steentijd. Henk Weerts
Rijksdienst voor het Cultureel l Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Het landschap onder de Noordzee - Rivieren in de steentijd Henk Weerts h.weerts@cultureelerfgoed.nl Het landschap
DENDERMONDE IN DE MEROVINGISCHE LEERKRACHTENBUNDEL STEDELIJKE MUSEA DENDERMONDE PERIODE (5DE TOT EN MET DE 8STE EEUW) 1-1-2012
1-1-2012 STEDELIJKE MUSEA DENDERMONDE DENDERMONDE IN DE MEROVINGISCHE PERIODE (5DE TOT EN MET DE 8STE EEUW) LEERKRACHTENBUNDEL Een kijk op de geschiedenis door de ogen van een museum Inhoud 1 Inleiding...
Antwoordkernen bij Eureka 1 Prehistorie H. 1 t/m 4
Antwoordkernen bij Eureka 1 Prehistorie H. 1 t/m 4 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De bedoeling is, dat je
Pottenbakkersovens in Landgraaf
Pottenbakkersovens in Landgraaf Schaesberg, Steenfabriek Russel, Dr. Calsstraat In 1921 twee ovens uit verschillende tijdsperken met vondsten uit de vroege en volle middeleeuwen. Ook in 1926 werd nog aardewerk
Nederlandse geschiedenis van de Oudheid tot de vroege Middeleeuwen
Leergang Nederlandse Geschiedenis, deel I Nederlandse geschiedenis van de Oudheid tot de vroege Middeleeuwen 1 Auteursrecht Onderwijs geven zonder het gebruik van afbeeldingen is niet mogelijk. Een pdf-versie
Historisch café. Verhaal van Ede. 16 april 2014
Historisch café 16 april 2014 Verhaal van Ede www.mijngelderland.nl/ede PROGRAMMA 14.00 uur: Welkom Peter van Beek 14.05 uur: Verhaal van Ede Inke Camphens 14.25 uur: Airborne Gerard Gijsbertsen 14.50
Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren
Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers
Hoofdweg 39 te Slochteren (gemeente Slochteren) Een Archeologisch Bureauonderzoek
Hoofdweg 39 te Slochteren (gemeente Slochteren) Een Archeologisch Bureauonderzoek Administratieve gegevens provincie: gemeente: plaats: Groningen Slochteren Slochteren toponiem: Hoofdweg 39 bevoegd gezag:
De steentijd Jagers en verzamelaars
De steentijd Jagers en verzamelaars De prehistorie is de geschiedenis van de mensheid voordat mensen konden lezen en schrijven. We hebben uit de prehistorie daarom geen boeken, dagboeken of andere geschreven
Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
1 2 1 151 18 IJzer Werktuig/ gereedschap (onderdeel) - Nieuwe tijd C Recent uitgeselecteerd
1 2 1 151 18 IJzer Werktuig/ gereedschap (onderdeel) - Nieuwe tijd C Recent uitgeselecteerd 2 2 1 151 18 IJzer Werktuig/ gereedschap (onderdeel) - Nieuwe tijd C Recent uitgeselecteerd 3 2 1 2001 16 IJzer
Soorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62210
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62210 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Ontdekking. Dorestad teruggevonden
Dorestad teruggevonden Ontdekking Het vroegmiddeleeuwse Dorestad verdween na de negende eeuw van de kaart. Pas rond 1840 werd de stad teruggevonden, bij toeval. Kort daarna deed het RMO opgravingen en
Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is
rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar
Soorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 03 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62210 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Steentijd in Nederland Door Nikky Kruithof
Steentijd in Nederland Door Nikky Kruithof Prehistorie De prehistorie is de periode in de geschiedenis van de mens van vóór de geschreven bronnen. De eerste geschreven bronnen dateren vanaf de late ijzertijd
Docentenhandleiding Educatieprogramma
Docentenhandleiding Educatieprogramma Met blingbling het verleden in' horende bij de tentoonstelling Het oudste goud van de wereld. Schatten uit Varna. Primair Onderwijs groep 6 t/m 8 Inhoud Het Dordrechts
Bijlage 3a: Leerlingenwerkblad Bij les 1
15 Leerlingenwerkblad Bij les 1 Wat kun je vertellen bij de volgende vragen: Succes!! Naam: 1) Je hebt nu een heleboel gehoord en gezien over grafheuvels. Wat komt er als eerste in je op als jij iets over
Archeologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen
Archeologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen Bijlage 3 bij Nota van Uitgangspunten Strijpsche Kampen Definitief Gemeente Oirschot Grontmij Nederland bv Eindhoven, 11 mei 2007 Verantwoording Titel :
De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?
De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel
De Hulteweg, Leeuwerikenveld II te Coevorden (gemeente Coevorden) Een archeologisch bureauonderzoek. Libau, 16 december 2015 rapport
De Hulteweg, Leeuwerikenveld II te Coevorden (gemeente Coevorden) Een archeologisch bureauonderzoek Libau, 16 december 2015 rapport 15-275 Administratieve gegevens provincie: gemeente: plaats: toponiem:
Bijvoorbeeld: Welke dieren er waren. Dat de mensen goed konden tekenen. Van welke stoffen ze verfkleuren maakten.
Antwoorden hoofdstuk 1 1 Jagers en boeren 1 a 15 000 v.c. b 10 000 v.c. c 5000 v.c. 2 3 a Nog nooit waren zoveel oude afbeeldingen bij elkaar gevonden. b Bijvoorbeeld: De schilderingen hebben mooie kleuren
Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 3 Toetsvragen
Tijdvak 3 Toetsvragen 1 Op veel afbeeldingen wordt de Romeinse keizer Constantijn als een heilige afgebeeld met een stralenkrans om zijn hoofd. Welke reden was er om Constantijn als christelijke heilige
Meijel in de prehistorie. Middenneolitische bijl gevonden door Mart Heldens in 1962
Meijel in de prehistorie Middenneolitische bijl gevonden door Mart Heldens in 1962 12 TITEL Van middenpaleolieten in de Polder tot de neolithische bijl van het Platveld Eén van de doelstellingen van heemkundevereniging
verslag van archeologisch onderzoek vanaf de jaren zeventig in de wijk padbroek werkgroep archeologie cuijk museum ceuclum
OUDE BEWONING IN PADBROEK verslag van archeologisch onderzoek vanaf de jaren zeventig in de wijk padbroek werkgroep archeologie cuijk museum ceuclum Oude bewoning in Padbroek Tijdens de bouw en inrichting
Inhoud. Thema 5.1 Jagers en boeren 3. Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6. Thema 5.3 Monniken en ridders 9. Thema 5.4 Steden en staten 12.
Inhoud Thema 5.1 Jagers en boeren 3 Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6 Thema 5.3 Monniken en ridders 9 Thema 5.4 Steden en staten 12 Eigentijds Eigentijds Toets Thema 5.1 Jagers en boeren 1. Rondtrekken 3.
Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen
Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie 1. De levenswijze van jager-verzamelaars. 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen. 3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.
Hunebedden vmbo12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 05 August 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63406 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van
De Vlaardingencultuur. leven in de steentijd
De Vlaardingencultuur leven in de steentijd INHOUDSOPGAVE INLEIDING... 3 LES 1... 4 LES 2... 5 LES 3... 7 OPDRACHTEN... 8-12 2 Inleiding Voor u ligt de docentenhandleiding van het lespakket over de Vlaardingencultuur.
Paragraaf 4: De Germaanse cultuur - TL 1
Auteur Floris Sieffers Laatst gewijzigd 28 October 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/65939 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1
GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,
Geloven - Hunebedden. VO-content StudioVO ; Kennisnet LleG. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteurs VO-content StudioVO ; Kennisnet LleG Laatst gewijzigd Licentie Webadres 14 August 2013 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/44851 Dit lesmateriaal is gemaakt
BOERMARKEN IN DRENTHE
BOERMARKEN IN DRENTHE Historie Geschiedenis gaat ver terug. Het begrip Boermarke, ook wel Marke genoemd, gaat in feite terug tot de tijd van de Germanen die zich op vaste plaatsen gingen vestigen. MARKE,
MET KWAST EN VERGROOTGLAS
LES 3 Activiteit Doel Duur Lesmateriaal MET KWAST EN VERGROOTGLAS Determineren van archeologische vondsten De leerling kan met hulpmiddelen een eenvoudige historische bron dateren en het gebruik omschrijven
Verspreiding christendom vmbo12
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 12 july 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/62161 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van
Ballooërveld. Inrichtings- en beheerplan. Strootman Landschapsarchitecten i.s.m. Jeroen Zomer, Theo Spek (R.U.G.) en Hans Elerie
Ballooërveld Inrichtings- en beheerplan Strootman Landschapsarchitecten i.s.m. Jeroen Zomer, Theo Spek (R.U.G.) en Hans Elerie Ballooërveld: landschap met vele tijdlagen IJstijden-museum Prehistorische
Kijk eens naar de grond. Een blik op het Hagelandse prehistorische bodemarchief
Winar Wingense archeologische dienst KONINKLIJKE VLAAMSE ACADEMIE VAN BELGIË VOOR WETENSCHAPPEN EN KUNSTEN Kijk eens naar de grond. Een blik op het Hagelandse prehistorische bodemarchief 2011 Pierre M.
Jeroen Zomer, beleidsadviseur landschap en cultuurhistorie DE LANDSCHAPSGESCHIEDENIS VAN NOORD-HOLLAND OVER LANDSCHAPSDYNAMIEK EN ENERGIELANDSCHAPPEN
Jeroen Zomer, beleidsadviseur landschap en cultuurhistorie DE LANDSCHAPSGESCHIEDENIS VAN NOORD-HOLLAND OVER LANDSCHAPSDYNAMIEK EN ENERGIELANDSCHAPPEN Paleogeografie van Nederland Zeespiegelstijging Tussen
Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC
Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.
Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten
Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat
Rijksmonumenten - nabijheid
De Erfgoedmonitor Home > Indicatoren > Rijksmonumenten - nabijheid Rijksmonumenten - nabijheid Publicatiedatum: 18 januari 2018 Rijksmonumenten zijn in Nederland, met uitzondering van Flevoland, bijna
Archeologische rijksmonumenten - aantal complexen
De Erfgoedmonitor Home > Indicatoren > Archeologische rijksmonumenten - aantal complexen Archeologische rijksmonumenten - aantal complexen Publicatiedatum: 10 november 2017 E ind 2015 bestonden de 1.435
Daguitstap naar Zeeuws-Vlaanderen
Davidsfonds Wortegem-Petegem nodigt je uit op zaterdag 16 juni 2018 Daguitstap naar Zeeuws-Vlaanderen Met veel plezier nodigen wij jullie uit voor een culturele daguitstap naar Zeeuws-Vlaanderen! Zeeuws-Vlaanderen
Rendierjagers. in Westerveld. Leidraad voor de leerkracht. en méér
Rendierjagers en méér inwesterveld Leidraadvoordeleerkracht Inleiding Rendierjagers en méér in Westerveld is een educatief erfgoedproject voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Het is een project van
Werkboek klas 2 Hoofdstuk 3
Werkboek klas 2 Hoofdstuk 3 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Marco Harmsen 13 oktober 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/67292 Dit lesmateriaal is gemaakt
De Germaanse cultuur hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62219
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 14 July 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62219 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
De eerste boeren. De eerste boeren bouwden stevige huizen van hout. Van boomstammen werd eerst een geraamte neergezet.
De eerste boeren Ongeveer tienduizend jaar geleden heeft men in het oosten van Turkije ontdekt dat korrels van bepaalde graansoorten opnieuw gezaaid konden worden. In korte tijd leverden deze granen genoeg
Bronstijd. Donderdag 21 november 2013, Borger Lezing in de cursus van prehistorie tot nieuwe tijd. Stijn Arnoldussen. faculteit der letteren
Datum 06-11-2013 1 Bronstijd Donderdag 21 november 2013, Borger Lezing in de cursus van prehistorie tot nieuwe tijd Stijn Arnoldussen Datum 06-11-2013 2 Structuur Kader: tijd en ruimte Definitie: de tijd
Vluchtoord Uden tijdens WO I - Bevolkingsstatistieken
- 0 - De basis/bron van deze gegevens is een MS Office-Excelsheet dat destijds is samengesteld door het Streekarchief Brabant Noordoost te Veghel. Dit Excelsheet is door ondergetekende op een aantal punten
Het verleden is niet passé! De impact van archeologie en cultuurlandschap op de energietransitie. Monica K. Dütting Stichting NMF
Het verleden is niet passé! De impact van archeologie en cultuurlandschap op de energietransitie Monica K. Dütting Stichting NMF Aspecten van Archeologie Wet- en regelgeving Mogelijkheden Archeologie Kosten