Algemene Docentenhandleiding bij de lesmaterialen over de archeologie van Vlaardingen
|
|
- Myriam Coppens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Algemene Docentenhandleiding bij de lesmaterialen over de archeologie van Vlaardingen
2 Inhoudsopgave INLEIDING DE LESPAKKETTEN IN HET KORT DE OPBOUW VAN DE LESSEN ACHTEGRONDINFORMATIE OVER DE ARCHEOLOGIE VAN VLAARDINGEN AANSLUITING BIJ DE KERNDOELEN VAN HET BASISONDERWIJS PROGRAMMAOVERZICHT DEPOTBEZOEK CONTACTFORMULIER... 8 Colofon Ontwikkeling, teksten, scenario en productie video: TGV teksten & presentatie, Leiden, Adviezen: Vlaardings Archeologisch Kantoor (VLAK) Layout: Bannink publiciteit, Leimuiden 2
3 Inleiding Voor u ligt de algemene docentenhandleiding van drie lespakketten over de archeologie van Vlaardingen. Het lesmateriaal is ontwikkeld om de leerlingen van de bovenbouw van het basisonderwijs kennis te laten maken met het rijke archeologische verleden van hun eigen stad. De lespakketten behandelen ieder een periode aan de hand van één van drie belangrijke opgravingen die in Vlaardingen hebben plaatsgevonden: 1) De steentijd - de Vlaardingencultuur: aan de hand van de opgravingen in de Arij Koplaan. Deze periode sluit aan bij de canon van Nederland, te weten het venster Hunebedden ( In de canon van Zuid-Holland is een apart venster gewijd aan de Vlaardingencultuur: ( 2) De ijzertijd/ Romeinse tijd aan de hand van de opgravingen in De Vergulde Hand. Deze periode sluit aan bij het canonvenster de Limes: aan de rand van het Romeinse Rijk ( Tevens sluit het aan op de canon van Zuid-Holland. ( 3) De middeleeuwen aan de hand van de opgravingen op de Markt bij de Grote Kerk. Deze periode sluit qua tijd ( maar niet qua inhoud) aan bij het canonvenster Hebban Ola Vogola ( Dit thema sluit inhoudelijk beter aan op de canon van Zuid-Holland. ( en op het landelijke canonvenster 1. De lespakketten in het kort Elk lespakket bestaat uit een (haring)ton met daarin materialen over één van de hierboven genoemde drie perioden. Voor elke periode is er een dvd met een korte inleidende film en een aantal objecten en opdrachten waar de leerlingen mee aan de slag kunnen. De opdrachten staan op geplastificeerde vellen die gekopieerd moeten worden, zodat ze tevens kunnen dienen als antwoordbladen. Tevens vindt u naast deze algemene docentenhandleiding, een handleiding per periode met hierin tevens alle opdrachten met de antwoorden. U kunt op een aantal manieren aan de slag met de leston: Het lesmateriaal is in principe ontwikkeld om één periode te behandelen en daar in de klas de opdrachten van te maken. Hierbij aansluitend wordt u van harte uitgenodigd om met uw klas een bezoek te brengen aan het depot van de gemeente Vlaardingen. Dit bezoek kan eventueel ook vervangen worden door een bezoek van een archeoloog van de gemeente in uw klas. Neemt u in beide gevallen contact op met: Eli van Toledo, , eli.vantoledo@vlaardingen.nl Carolien Van Loon, , carolien.vanloon@vlaardingen.nl U kunt ook - in overleg met Carolien of Eli- uit de verschillende lespakketten en onderdelen een eigen aangepast pakket samenstellen. Combineert u bijvoorbeeld graag verschillende perioden, dan kan dat. Ook hiervoor neemt u contact op met Eli of Carolien. 3
4 De verschillende lespakketten hebben ieder een eigen kleur: - Groen is steentijd, de Vlaardingencultuur - Blauw is ijzertijd/romeinse tijd - Rood is de middeleeuwen Ieder lespakket heeft vier verschillende soorten opdrachten, ieder met een symbool aangegeven: - opzoeken/tekstverklaring - tekenen /maken - antwoord zelf bedenken - met voorwerpen uit de ton werken 2. De opbouw van de lessen Les 1: Kennismaking met één van de drie perioden. In deze les bekijkt u de inleidende film en maakt u de opdrachten met uw leerlingen. Les 2: Een bezoek aan het archeologisch depot van de gemeente Vlaardingen. Hier zullen de leerlingen ontvangen worden door een archeoloog van de gemeente. De archeoloog geeft uitleg bij verschillende voorwerpen die in de bodem van Vlaardingen gevonden zijn. Een alternatief voor deze les is een gastbezoek van een archeoloog van de gemeente in uw klas. Les 3: Een verwerkingsles, waarbij de leerlingen een verslag van hun bezoek aan het archeologisch depot of van de archeoloog in de klas maken. Wilt u liever een andere indeling van de lessen, neem dan contact op met Eli van Toledo of Carolien Van Loon. Dan kijken zij samen met u of het lesmateriaal aan uw wensen aangepast kan worden. 3. Achtergrondinformatie over de archeologie van Vlaardingen en Zuid-Holland/West- Nederland Op de website zijn verschillende verhalen te vinden over de Vlaardingencultuur, Vlaardingen in de ijzertijd en in de middeleeuwen. Ook op de geschiedenispagina van de provincie Zuid-Holland staat een pagina over Vlaardingen: 4
5 De volgende boeken zijn tevens geschikt als achtergrondinformatie: - Leo Verhart: De geur van Veen. Vlaardingen en de ontdekking van de Vlaardingencultuur. Utrecht Westerheem Special nr 2 april 2010: Vlaardingencultuur (bestellen via of via info@geschiedenisvanvlaardingen.nl) - Evert van Ginkel & Leo Verhart: Onder Onze Voeten. De archeologie van Nederland, Amsterdam Menno Dijkstra: Rondom de mondingen van Rijn & Maas Landschap en bewoning tussen de 3e en 9e eeuw in Zuid-Holland, in het bijzonder de Oude Rijnstreek, Leiden Thimo de Nijs en Eelco Beukers (red.): Geschiedenis van Holland. Deel 1 Tot 1572, Hilversum E.H.P. Cordfunke: Graven van Holland, middeleeuwse vorsten in woord en beeld ( ) Zutphen Elizabeth den Hartog: De oudste kerken van Holland. Van kerstening tot 1300, Utrecht Harm Jan Luth e.a.: Ach Lieve Tijd Vlaardingen, Zwolle, 2001/ VLAK-verslagen, te vinden als PDF onder deze link: 5
6 4. Aansluiting bij kerndoelen van de bovenbouw van het basisonderwijs 38 De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld te gebruiken om verschijnselen en ontwikkelingen in hun omgeving te plaatsen. 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 41 De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. 44 De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik. 45 De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren. 48 Kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/werden om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken. 50 De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, (beheersen de basistopografie van Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografisch wereldbeeld.) 52 De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; toegespitst op Vlaardingen. 53 De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis. 56 De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgenwaardering voor aspecten van cultureel erfgoed. 51 De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijden tijdsindeling te hanteren. 6
7 5. Programmaoverzicht depotbezoek Tijdsduur: ca. 90 minuten, maar op verzoek aanpasbaar Inleiding De tweede les bestaat uit een bezoek aan het archeologisch depot van de gemeente Vlaardingen. Het doel van dit bezoek tweeledig. Ten eerste maken de leerlingen kennis met een erfgoedinstelling waar ze normaal niet zomaar binnenlopen en - ten tweede - ontdekken zij hier de door de archeologen opgegraven vondsten waarover ze in les 1 geleerd hebben. Voor u ligt een standaard verloop van een depotbezoek. De vondsten waarmee de leerlingen aan de slag gaan en de accenten die gelegd worden door de archeoloog, zijn steeds afgestemd op de periode behandeld in les 1. Programma Ontvangst, gelegenheid om jassen en tassen weg te zetten Welkomstwoord Presentatie periode o kaart locatie school, depot en belangrijke vindplaatsen o uitleg over de periode o kennismaken met de kleinere speciale vondsten Groepsspel (met vondsten gerelateerd aan de periode) Splitsen groep (groepjes van max 10 kinderen) o rondleiding depot, kennismaken met de grotere speciale vondsten o opdracht filmverhaal (voorbereiden verwerkingsopdracht) o opdracht tekenen/fotograferen (voorbereiden verwerkingsopdracht) Pauze o drinken o kringgesprek o vragen staat vrij Groepsspel (over de periode) Gezamenlijke afsluiting Maatwerk Hoewel de archeologen van de gemeente Vlaardingen een standaardprogramma volgen, bieden zij waar mogelijk graag maatwerk. Aarzel dus niet en neem contact met hen op als u vragen of wensen heeft. Het is ook mogelijk om het depotbezoek te vervangen door een gastles door een archeoloog in de school. Ook in dit geval maken de leerlingen kennis met echte vondsten. Praktisch Het archeologisch depot van de gemeente Vlaardingen bevindt zich op de Energieweg 2a in Vlaardingen. Een depotbezoek of gastles is op alle schooldagen mogelijk, maar alleen op afspraak. Op het hier onderstaande contactformulier kunt u vinden wie u daarvoor moet benaderen. 7
8 6. Contactformulier Lenen lespakket en vastleggen depotbezoek/ gastles: keuze periode en inhoud van de leston kenbaar maken; vastleggen leenperiode leston; prikken datum depotbezoek/ gastles. Eli van Toledo, , Carolien Van Loon, , Ook met vragen over het lespakket kunt u bij Eli of Carolien terecht, of bij de makers van het pakket: TGV Teksten en Presentatie, , info@tgvpresentaties.com: over de werking van het pakket of de bedoeling van opdrachten; over leerdoelen; opmerkingen; melden van fouten; suggesties voor wijzigingen. 8
De Vlaardingencultuur. leven in de steentijd
De Vlaardingencultuur leven in de steentijd INHOUDSOPGAVE INLEIDING... 3 LES 1... 4 LES 2... 5 LES 3... 7 OPDRACHTEN... 8-12 2 Inleiding Voor u ligt de docentenhandleiding van het lespakket over de Vlaardingencultuur.
Nadere informatieVoorbereiding en planning van een thema
Voorbereiding en planning van een thema Thema: Bouw / groep(en): Periode: Doelstellingen: Kernbegrippen relatie kerndoelen en vakken: Wat is de inbreng van kinderen? (Wat zijn de interesses van leerlingen
Nadere informatieArcheologie op school. Handleiding voor de leerkracht
Archeologie op school Handleiding voor de leerkracht 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Aan de slag: verkorte handleiding 4 3. Verantwoording 5 Archeologie en erfgoededucatie 5 Kerndoelen 5 Didactisch concept
Nadere informatieOnderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken. Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel
Onderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel Programma Terugblik rekenles Introductie zaakvakken en OOL zand en water oefenen onderzoeksvragen formuleren
Nadere informatieRijk Romeins Leven. Museum Park Matilo Cultuurlijn Tijd Groep 5. Handleiding voorbereidende les
Les Rijk Romeins Leven Museum Park Matilo Cultuurlijn Tijd Groep 5 Handleiding voorbereidende les Rijk Romeins Leven INHOUD Inleiding Kader Begrippen Leerdoelen Aansluiting kerndoelen De lessen INLEIDING
Nadere informatieHandleiding Echt gebeurd!
Handleiding Echt gebeurd! Inhoud 1. Introductie Pag. 1 2. Echt gebeurd! lessen Pag. 1 3. Kerndoelen Pag. 2 4. Excursies, lezingen en workshops Pag. 3 5. De website Pag. 4 7. Pag. 5 1. Introductie Welkom
Nadere informatie612671 Speelkaarten.indd 1 12-06-2006 16:14:06
NEDERLANDS > Mondeling taalonderwijs De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven. 1 612671 Speelkaarten.indd
Nadere informatieDocentenhandleiding Educatieprogramma
Docentenhandleiding Educatieprogramma Met blingbling het verleden in' horende bij de tentoonstelling Het oudste goud van de wereld. Schatten uit Varna. Primair Onderwijs groep 6 t/m 8 Inhoud Het Dordrechts
Nadere informatie1-Kennismaking met archeologie
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT Deze opdracht is de start van de lessenserie. Met deze opdracht introduceert u bij de leerlingen het onderwerp op een leuke manier. U kunt het onderwerp op verschillende manieren
Nadere informatieNEDERLAND VIERT 100 JAAR DE STIJL
NEDERLAND VIERT 100 JAAR DE STIJL ONTDEK HET IN UTRECHT & AMERSFOORT! HANDLEIDING PRIKKELENDE EN LAAGDREMPELIGE LESSUGGESTIES VOOR HET BASISONDERWIJS 1 HANDLEIDING LESSUGGESTIES MONDRIAAN TOT destijlflyer_achterkant.pdf
Nadere informatieCanon en kerndoelen geschiedenis PO
Canon en kerndoelen geschiedenis PO bron: http://www.entoen.nu/primair-onderwijs/didactisch-concept/leerplan-(slo)/geschiedenis In dit hoofdstuk over canon en geschiedenis wordt eerst ingegaan op de recente
Nadere informatieNieuw Land zet vensters open Docentenhandleiding bovenbouw basisonderwijs
Nieuw Land zet vensters open Docentenhandleiding bovenbouw basisonderwijs Inleiding De Canon van Flevoland is ontwikkeld door Nieuw Land. In zestien vensters toont het de culturele en historische geschiedenis
Nadere informatieAan welke kerndoelen heb je gewerkt?
Leergebied overstijgende kerndoelen (1) Werkhouding 1 De leerlingen hebben belangstelling voor de wereld om hen heen en ze zijn gemotiveerd deze te onderzoeken A ze kunnen gerichte vragen stellen B ze
Nadere informatieLES 2: HET BODEMARCHIEF 13 - INFORMATIE BIJ LES 2 14 - BIJ LES 2; TEKENINGEN VAN PERIODES 15 - BIJ LES 2: STRIP OVER BODEMLAGEN 20
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 3 INLEIDING 4 - WAT IS HET 4 - LEERDOELEN 4 - KERNDOELEN 4 - DIDACTISCHE INSTEEK 4 - LESSTOFVERRIJKEND EN SAMENHANG 5 - PLAATS IN LEERLIJN 5 - OPZET EN TIJDSINVESTERING 5 - LESMATERIAAL
Nadere informatielesbrief vervolgles Ulrum
lesbrief vervolgles Ulrum Terpen- en Wierdenland lesbrief Ulrum Inhoud Inleiding 3 Lesoverzicht 4 Introductie 5 Kerndoelen 6 Aansluiting bij de canon 7 Deze lesbrief is ontwikkeld door erfgoedjuf Dineke
Nadere informatieEen kasteel in de buurt bezoeken
Een kasteel in de buurt bezoeken Als leerkracht heb je hier een begeleidende en sturende rol. Het is afhankelijk of jij als leerkracht de kinderen meeneemt en dingen aan ze verteld of dat er bijvoorbeeld
Nadere informatieTerwijl veel plaatsen in de buurt van Veenendaal al in april waren bevrijd, duurde dit in Veenendaal veel langer.
VEENENDAAL BEVRIJD Inleiding Terwijl veel plaatsen in de buurt van Veenendaal al in april waren bevrijd, duurde dit in Veenendaal veel langer. In Veenendaal waren veel Nederlandse en Duitse SS ers gestationeerd,
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Dilia Couwenberg P14EhvADT t Startblok Eindhoven Mentor
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Dilia Couwenberg P14EhvADT t Startblok Eindhoven Mentor
Nadere informatieMens en maatschappij vaardigheden (PO-vmbo)
Mens en maatschappij vaardigheden (PO-vmbo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw vmbo bovenbouw exameneenheden Vakkernen 1. Informatievaardigheden 50: De leerlingen leren omgaan met
Nadere informatieMens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst)
Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst) Kerndoelen 36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een
Nadere informatieLeerkrachtenhandleiding Peperduur
Leerkrachtenhandleiding Peperduur Geachte mevrouw/meneer, Voor u ligt de leerkrachtenhandleiding bij het onderwijsprogramma Peperduur. In deze handleiding vindt u informatie over het museumbezoek. Het
Nadere informatieNieuws in de klas Postbus 12040 1100 AA Amsterdam t: 020-4309190 f: 020-4309199 e: info@nieuwsindeklas.nl w: www.nieuwsindeklas.nl
Aansluiting Nieuwsservice bij curriculum Bijlage bij Handleiding Nieuwsservice Primair Onderwijs is een uitgave van Nieuws in de klas. Deze bijlage hoort bij de Handleiding Nieuwsservice Primair Onderwijs
Nadere informatieVOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE
VOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE 1 Utrecht, 2013 Beste docent, Wij hopen u en uw groep binnenkort te mogen verwelkomen in het Centraal Museum, waar u met de groep deelneemt aan het programma
Nadere informatieLeerlijnen TULE SLO. Jory Tolkamp
Leerlijnen TULE SLO Jory Tolkamp Om de doelen van mijn les te bepalen ging ik uit van de leerlijnen. Wat past bij de leerlingen qua stof van een ontwikkelingsgebied, waar zit het niveau? Maar een duidelijke
Nadere informatieWereldgrachten. Ontdek de geschiedenis van de Amsterdamse grachtengordel. handleiding. groep 7+8
Wereldgrachten Ontdek de geschiedenis van de Amsterdamse grachtengordel handleiding groep 7+8 Wereldgrachten Ontdek de geschiedenis van de Amsterdamse grachtengordel Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Algemene
Nadere informatieAAN WELKE KERNDOELEN HEB JE GEWERKT?
AAN WELKE KERNDOELEN HEB JE GEWERKT? Leergebied overstijgende kerndoelen (1) Werkhouding 1 De leerlingen hebben belangstelling voor de wereld om hen heen en ze zijn gemotiveerd deze te onderzoeken A B
Nadere informatieGeschiedenis/erfgoed
Geschiedenis/erfgoed Kerndoel: Oriëntatie op jezelf en de wereld Tijd Kerndoel 51 De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling
Nadere informatie4-Een vondst beschrijven
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT Wanneer een archeoloog een vondst opgraaft, vindt hij/zij vaak alleen nog maar scherven terug. Daarom kan de archeoloog niet zomaar weten wat de vondst precies voorstelt en waarvoor
Nadere informatieOnder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius. Lesbrief
Onder onze voeten Schoolbezoek Min40Celsius Lesbrief Lesbrief Onder onze voeten U gaat met uw klas een bezoek brengen aan Min40Celsius, aan de hand van deze lesbrief kunt het bezoek (kort) voorbereiden.
Nadere informatieHIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK
COMPLETE DOCENTENINFORMATIE: HIERIN VINDT U DE OPBOUW VAN HET PROGRAMMA EN DE GANG VAN ZAKEN IN DE PRAKTIJK DE TIJDSWINKEL VOOR GROEP 3-4 HET LEVEN VAN MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDSPERIODEN AAN DE HAND
Nadere informatieLEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING
LEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING Leuk dat je aan de slag gaat met het lesmateriaal van Greenpeace! Leerlingen verwerven inzicht in de oceaanproblematiek en ontdekken wat ze hier zelf aan kunnen doen.
Nadere informatieLesbrieven voor de basisschool Groep 6 t/m 8. Behorend bij de tentoonstelling. Anton Heyboer DE HAARLEMSE JAREN
Lesbrieven voor de basisschool Groep 6 t/m 8 Behorend bij de tentoonstelling Anton Heyboer DE HAARLEMSE JAREN 23 november 2012-19 mei 2013 Inhoudsopgave 1. Tijdelijke tentoonstelling Anton Heyboer De Haarlemse
Nadere informatieEen spel waarmee technologie en nieuwe ideeën over landbouw binnen in de stad samen komen.
Een spel waarmee technologie en nieuwe ideeën over landbouw binnen in de stad samen komen. Docentenhandleiding Lesprogramma Inleiding: De Stadslandbouwer is een spel dat zowel op een tablet (of een smartphone)
Nadere informatieDoelgroep: groep 5 t/m 8 (vraag 9 is vooral geschikt voor groep 7/8. Groep 5/6 kan deze vraag overslaan)
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT In deze lessenserie hebben leerlingen van alles geleerd over archeologie en het leven van vroeger. Met deze quiz kunnen ze hun kennis testen. Opmerking: De leerlingen hebben tot
Nadere informatieMOERASBOS IN STADSHAGEN. Thema: natuur
DOCENT In het thema Natuur ontdekken de leerlingen van groep 7 en 8 dat er rond de jaartelling een bijzonder bos op de plek stond waar zij nu wonen. Dit moerasbos is in 2000 opgegraven door archeologen.
Nadere informatieMuseumles Tureluurtje. Docentenhandleiding
Museumles Tureluurtje Docentenhandleiding September 2014 Inhoud De museumles in het kort... 3 Voorbereiding in de klas... 3 In het museum... 3 Afsluiting in de klas... 3 De museumles uitgewerkt... 4 Introductieles
Nadere informatieHeilig Schrift. Tanach Bijbel Koran Docentenhandleiding OMG!
2 Museum Catharijneconvent, 2016 De tentoonstelling informeert u en uw leerlingen op een interactieve manier over de heilige geschriften van de drie monotheïstische wereldreligies. Ondanks onderlinge verschillen
Nadere informatieINHOUD THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / DOCENTENHANDLEIDING - BLAD 1 1 INLEIDING 2
THIS IS HOLLAND IN DE KLAS / DOCENTENHANDLEIDING - BLAD 1 INHOUD 1 INLEIDING 2 2 THIS IS HOLLAND: EEN EDUCATIEF PAKKET 3 Doelstellingen 3 Doelgroepen 4 Inzet van de lessen 4 Aansluiting bij methoden en
Nadere informatieDE RODE DRAAD VAN TWENTE
groep ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen.
Nadere informatieDrents Archief. Het meisje met de hoepel. Groep 2 Thema-overzicht
Drents Archief Het meisje met de hoepel Groep 2 Thema-overzicht Thema-overzicht Het meisje met de hoepel Groep 2 Drents Archief Kern van het thema Een beeld vertelt een verhaal. Om het verhaal te kunnen
Nadere informatieLesbrief Op zolder bij oma Aletta
Lesbrief Op zolder bij oma Aletta Inhoud: Inleiding Algemene informatie Opbouw van de les Voorbereiding en lestips Op zolder bij oma Aletta Iedereen heeft wel eens gehoord van Aletta Jacobs, maar weinig
Nadere informatieHistorisch café. Verhaal van Ede. 16 april 2014
Historisch café 16 april 2014 Verhaal van Ede www.mijngelderland.nl/ede PROGRAMMA 14.00 uur: Welkom Peter van Beek 14.05 uur: Verhaal van Ede Inke Camphens 14.25 uur: Airborne Gerard Gijsbertsen 14.50
Nadere informatieDocentenhandleiding Buitenspel
Docentenhandleiding Buitenspel Museumles bij de tentoonstelling De heksen van Bruegel (19 september 2015 t/m 31 januari 2016) Museum Catharijneconvent Utrecht Museum Catharijneconvent, 2015 Inleiding U
Nadere informatieSaNdWiCh RoBoT. Wat leren leerlingen van deze les?
SaNdWiCh RoBoT leer programmeren zonder een computer te gebruiken! Bij deze les speelt de leraar of gastdocent de rol van een robot. Een robot die boterhammen maakt met boter en hagelslag. De leerlingen
Nadere informatieAardrijkskunde. Thema / onderwerp Aardrijkskundeles met gebruikmaking van de geografische vierslag. Betekenis. Bedoeling
Aardrijkskunde Thema / onderwerp Aardrijkskundeles met gebruikmaking van de geografische vierslag. Betekenis Welke betekenis heeft het thema / onderwerp voor de kinderen? Hoe leg je de relatie met de beginsituatie?
Nadere informatieTe veel, te rijk, te weinig. Waterpark Lankheet
Waterpark Lankheet Erfgoed/NME project voor groep 8 Handleiding leerkracht Opdrachtgever: Waterpark Lankheet en Commissie Culturele Vorming Haaksbergen Bronmateriaal: Waterpark Lankheet/Historische Kring
Nadere informatieOntdek het verborgen verleden van Schokland
Ontdek het verborgen verleden van Schokland Methodelink bij het lespakket Archeoroute Schokland De culturen en landschappen op Schokland vormen een veelzijdig onderwerp voor uw les in de groepen 6, 7 en
Nadere informatieJong in Brabant docentenhandleiding
in Brabant Jong in Brabant docentenhandleiding In deze docentenhandleiding vindt u informatie over het project Jong in Brabant en over de lessuggesties die ontwikkeld zijn bij dit project. Het lesmateriaal
Nadere informatieINHOUD DE TIJDSWINKEL. groep 3-4 HOE MENSEN IN VERSCHILLENDE TIJDEN LEVEN
ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen. De
Nadere informatieaardrijkskunde PROVINCIES VAN NEDERLAND
VOORBEREIDINGSTIJD 20 minuten LESTIJD 35 minuten aardrijkskunde PROVINCIES VAN NEDERLAND GROEP 5,6 LESDOEL De leerlingen leren door herhaling op snelheid, de provincies van Nederland te automatiseren.
Nadere informatieSTOOM, MACHINES EN ARBEIDERS
ERFGOEDEDUCATIE Het zinvol beleven van het erfgoed is een centraal begrip in de didactiek voor erfgoededucatie. Het werken met het erfgoed wordt gestuurd door het stellen van betekenisvolle vragen. De
Nadere informatieHet is een wonder! Onderwijsprogramma over de Heilig Bloedprocessie van Boxtel groep 5-6 en groep 7-8 primair onderwijs.
Het is een wonder! Onderwijsprogramma over de Heilig Bloedprocessie van Boxtel groep 5-6 en groep 7-8 primair onderwijs Beknopte versie 1 Inhoudsopgave Doelgroep... 2 Algemene leerdoelen...2 Opzet van
Nadere informatieGebouwd in Heerhugowaard
groep 5/6 Gebouwd in Heerhugowaard Handleiding voor leerkrachten Erfgoedleerlijn Heerhugowaard Inhoudsopgave Over de erfgoedleerlijn 3 Gebouwd in Heerhugowaard 4 Les 1 Introductieles 6 Les 2 Op pad: gebouwen
Nadere informatieKoude Oorlog. Kaylee de Gooijer. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/71729
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Kaylee de Gooijer 12 maart 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/71729 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieKasteel Ammersoyen ligt in Ammerzoden en is 700 jaar oud! Het is een van de best bewaarde middeleeuwse kastelen in Nederland.
Kasteel Ammersoyen Kasteel Ammersoyen ligt in Ammerzoden en is 700 jaar oud! Het is een van de best bewaarde middeleeuwse kastelen in Nederland. Het kasteel werd gebouwd door de familie van Herlaer om
Nadere informatieLeerlijn Oriëntatie op Tijd VSO
Leerlijn Oriëntatie op Tijd VSO Kerndoel 19: De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen, zoals aanwezig in ons cultureel erfgoed, en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling
Nadere informatieDocentenhandleiding Wiskunde A, B of C?
Docentenhandleiding Wiskunde A, B of C? Geachte mevrouw/meneer, Voor u ligt de docentenhandleiding bij het onderwijsprogramma "Wiskunde A, B of C?". In deze handleiding vindt u informatie over het museumbezoek
Nadere informatieLeerdoelen en kerndoelen
Leerdoelen en kerndoelen De leerdoelen in de leerlijn vallen in het leerdomein Oriëntatie op jezelf en de wereld. Naast de gebruikelijke natuur en milieukerndoelen (kerndoelen 39, 40 en 41) zijn ook de
Nadere informatieMuseum Smedekinck heeft een aantal mogelijkheden om scholen te ondersteunen bij hun lesprogramma zowel op school als in het museum
Museum Smedekinck heeft een aantal mogelijkheden om scholen te ondersteunen bij hun lesprogramma zowel op school als in het museum Het kan gaan om ondersteuning bij een projectweek, een eenmalige les op
Nadere informatieKasteel Ammersoyen ligt in Ammerzoden en is 700 jaar oud! Het is een van de best bewaarde middeleeuwse kastelen in Nederland.
Kasteel Ammersoyen Kasteel Ammersoyen ligt in Ammerzoden en is 700 jaar oud! Het is een van de best bewaarde middeleeuwse kastelen in Nederland. Het kasteel werd gebouwd door de familie van Herlaer om
Nadere informatieDinoLab LIVE Lesbrief websessie
DinoLab LIVE Lesbrief websessie Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 6, 7 en 8 1 DinoLab LIVE lesbrief DinoLab LIVE 1 Introductieles 2 Beschrijving websessie 3 Afsluiting 4 Bijlage:
Nadere informatieAardrijkskunde vaardigheden (PO-vmbo)
Aardrijkskunde vaardighed (PO-vmbo) Sector kerndoel primair onderwijs kerndoel onderbouw kerndoel ob vmbo kb/gl/tl vmbo bovbouw bb examhed vmbo bovbouw kb examhed vmbo bovbouw gl/tl examhed Kern 1. Werk
Nadere informatieRIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN BASIS ONDERWIJS 2016 2017
RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN BASIS ONDERWIJS 2016 2017 BESTE LEERKRACHT, Komend schooljaar kunt u weer terecht in het Rijksmuseum van Oudheden voor een onvergetelijke museumles. In deze brochure vindt u informatie
Nadere informatieOmgevingsonderwijs in Ermelo
Omgevingsonderwijs in Ermelo Docentenhandleiding Vakgroep Geschiedenis Juli 2012 Inleiding Voor u ligt een lessenserie en docentenhandleiding die gaan over omgevingsonderwijs in Ermelo. Deze serie is gemaakt
Nadere informatieErfgoededucatie Stadsmuseum Zoetermeer in transitie
Erfgoededucatie 2017-2018 Stadsmuseum Zoetermeer in transitie Educatieflyer 2017 2018 Met veel plezier bieden wij je het educatie-overzicht Primair Onderwijs van het Stadsmuseum Zoetermeer voor het schooljaar
Nadere informatieHandleiding docent De koe in de kringloop
De koe in de kringloop Inleiding Via de lessen van Boerderijeducatie Gooi en Vechtstreek worden leerlingen uitgenodigd kennis te maken met een boerderij in de Gooi en Vechtstreek. Er zijn totaal 15 deelnemende
Nadere informatieLEER- EN TOETSPLAN A. ONDERWERP EN DOELEN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 1 Onderwerp: Introductie geschiedenis Kerndoel:
LEER- EN TOETSPLAN A. ONDERWERP EN DOELEN Vak: Geschiedenis Leerjaar: Onderwerp: Introductie geschiedenis Kerndoel: 0. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een eigen
Nadere informatieGELOVEN IN DE WERELD LESBRIEF VOORTGEZET ONDERWIJS TOT ZIENS IN 0NS MUSEUM! GELOVEN IN DE WERELD PAG > 1
PAG > 1 GELOVEN IN DE WERELD VOORTGEZET ONDERWIJS LESBRIEF WAAR GELOOF JIJ IN? Overal in de wereld geloven mensen. Ze geloven in goden, natuurkrachten, voorouders of geloven juist dat dit allemaal niet
Nadere informatieCultuurhistorische inventarisatiescan nieuwe scoutingterrein Broekpolder
Cultuurhistorische inventarisatiescan nieuwe scoutingterrein Broekpolder Adviescode: 2015.020 Auteur: R. Terluin, archeoloog gemeente Vlaardingen Oktober 2017 Inleiding Scoutinggroepen worden verplaatst
Nadere informatieDocentenhandleiding Wiskunde A, B of C?
Docentenhandleiding Wiskunde A, B of C? Geachte mevrouw/meneer, Voor u ligt de docentenhandleiding bij het onderwijsprogramma Wiskunde A, B of C?. In deze handleiding vindt u informatie over het museumbezoek
Nadere informatieUTRECHT AAN ZEE: Hoe houd jij droge voeten? Docentenhandleiding
UTRECHT AAN ZEE: Hoe houd jij droge voeten? Docentenhandleiding DOCENTENHANDLEIDING UTRECHT AAN ZEE: HOE HOUD JIJ DROGE VOETEN? 2 April 2011 Utrecht aan Zee: hoe houd jij droge voeten? is ontwikkeld door
Nadere informatieRichtlijn Kerndoelen. Verwijzing naar - Datum vaststelling April 2010. Datum bijstelling 01-10-2013
Richtlijn Kerndoelen Omschrijving Bijlage kerndoelen Verwijzing naar - Doelgroep Opsteller Teamleden en ouders Directie De Drift Datum vaststelling April 2010 Datum bijstelling 01-10-2013 Ons basisonderwijs
Nadere informatiewelkom in de volksbuurt
Handleiding voor de leerkracht Lespakket groep 7 en 8 welkom in de volksbuurt Lespakket groep 7 en 8 Handleiding voor de leerkracht welkom in de volksbuurt Inhoud Introductie 3 Voorwoord Inleiding Het
Nadere informatieMigratie. Ik vertrek - Zij vertrokken 2 HAVO\VWO. docentenhandleiding
Migratie Ik vertrek - Zij vertrokken 2 HAVO\VWO docentenhandleiding Colofon Deze lessen zijn gemaakt in opdracht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Realisatie: Codename Future: www.codenamefuture.nl
Nadere informatieB i j l a g e 5. A r c h e o l o g i s c h e q u i c k s c a n
B i j l a g e 5. A r c h e o l o g i s c h e q u i c k s c a n Document: Archeologisch Advies Plangebied: Herenweg 28a, Hoogwoud, gemeente Opmeer Adviesnummer: 15048 Opsteller: J. van Leeuwen (archeoloog)
Nadere informatieLesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school
Lesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school Inhoud: 1. Inleiding 2. Algemene informatie 3. Opbouw van de les 4. Voorbereiding en lestips 1 Door het stof kruipen De gemeente Hoogezand-Sappemeer
Nadere informatieSprekende Portretten
Docentenhandleiding Sprekende Portretten Sprekende Portretten Jacob Cuyp, Michiel Pompe van Slingelandt, 1649 Primair Onderwijs Groep 4 t/m 8 Inhoud Het Dordrechts Museum...p. 3 Algemene doelstelling programma..
Nadere informatieICC-Cursus Cultureel Erfgoed en Erfgoededucatie
ICC-Cursus Cultureel Erfgoed en Erfgoededucatie Wat gaan we doen? 1. Wat doet Drents Plateau? 2. Wat is erfgoed? 25 maart 2009 3. Wat is erfgoededucatie? 4. Tien tijdvakken, de canon en erfgoededucatie
Nadere informatieAardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?... Munten Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het voorwerp is?...
WERKBLAD 1 HET WERK VAN DE ARCHEOLOOG Kruis aan welk materiaal jij met je groepje onderzoekt. Bekijk de film en zoek het antwoord op de vraag. Aardewerken pot Vraag: hoe weet de onderzoeker hoe oud het
Nadere informatieSlimmer met je geld omgaan. Lesbrief voor groep 8 en de brugklas
Slimmer met je geld omgaan Lesbrief voor groep 8 en de brugklas Inhoudsopgave 1. Historisch Museum Haarlem Inleiding 3 1.1 Leerdoelen 4 2. Lesprogramma Slimmer met je geld omgaan 5 Voorbereiding 5 Museumbezoek
Nadere informatieHANDLEIDING. bij de Leerlijn Erfgoededucatie Raalte voor het basisonderwijs. Op zoek naar tastbare sporen van het erfgoed in Raalte
HANDLEIDING bij de Leerlijn Erfgoededucatie Raalte voor het basisonderwijs Op zoek naar tastbare sporen van het erfgoed in Raalte INHOUD Algemeen Erfgoed van Raalte Didactiek Leerdoelen onderbouw Leerdoelen
Nadere informatieJaarverslag Stichting Erfgoed Haarlem 2017
Jaarverslag Stichting Erfgoed Haarlem 2017 Haarlem, september 2018 Inhoud Voorwoord 1. Verslag van het bestuur 2. Jaarrekening 2.1. Balans 2.2. Toelichting op de balans 2.3. Staat van baten en lasten Voorwoord
Nadere informatieVOORBEREIDENDE LES DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE
VOORBEREIDENDE LES DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE 1 Utrecht, 2015 Beste docent, Wij hopen u en uw groep binnenkort te mogen verwelkomen in het Centraal Museum, waar u met de groep deelneemt aan het programma
Nadere informatieDocentenhandleiding Educatieprogramma. Schilderspraktijken. Ary Lamme, Ary Scheffer aan het werk in het atelier, 1851. Primair Onderwijs groep 7 en 8
Docentenhandleiding Educatieprogramma Schilderspraktijken Ary Lamme, Ary Scheffer aan het werk in het atelier, 1851 Primair Onderwijs groep 7 en 8 Inhoud Het Dordrechts Museum...p. 3 Algemene doelstelling
Nadere informatie04 Communicatie met de scholen
Inhoudsopgave 01 02 03 Doelgroep & doelstellingen Het idee Wat wordt er gemaakt? 04 Communicatie met de scholen 2 Introductie Kerndoel 40: De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten
Nadere informatieBoerderijeducatie project Handleiding Leerkrachten
Boerderijeducatie project Handleiding Leerkrachten De opdrachten zijn gemaakt aan de hand van de kerndoelen voor het basisonderwijs. De kinderen werken samen in kleine groepen en doen opdrachten onder
Nadere informatieDoelgroep: groep 7 en 8 (voor groep 5 en 6 is opdracht 7 vondsten zoeken meer geschikt)
UITLEG VOOR DE LEERKRACHT Archeologen kijken in het landschap naar sporen van menselijke bewoning zoals akkers en nederzettingen. Dit kan met luchtfoto s, maak ook door over velden te lopen. In deze opdracht
Nadere informatieErfgoed- en cultuureducatie 2015 2016 Stadsmuseum Zoetermeer
Erfgoed- en cultuureducatie 2015 2016 Stadsmuseum Zoetermeer WIE ERGENS NAAR TOE WIL, MOET WETEN (ONTDEKKEN) WAAR HIJ VANDAAN KOMT Erfgoededucatie is omgevingsonderwijs: het leren in, van omgeving tot
Nadere informatieKTWT module rekenen-wiskunde. Rekenen is leuker als je denkt
KTWT module rekenen-wiskunde Rekenen is leuker als je denkt Vincent Jonker n freudenthal instituut / o&t n www.rekenweb.nl n grote rekendag Inhoud n Deel 1: Startactiviteit n Deel 2: Onderzoekende houding
Nadere informatieArcheologie in Utrecht Informatie, adressen en procedures
Archeologie in Utrecht Informatie, adressen en procedures Utrecht.nl Archeologie in Utrecht De Utrechtse bodem zit vol waardevolle resten uit het verleden. Daarom mogen er vaak alleen onder bepaalde voorwaarden
Nadere informatieEEN VOL. voor de ARCHEOLOOG
EEN R E F F O K VOL LEIDRAAD voor de ARCHEOLOOG N E V R E SCH INHOUDSOPGAVE Pagina 1... Inleiding Pagina 3... De leskoffer Pagina 7... Leerlingen op bezoek Achterin... Blad met 4 vondstkaarten Inleiding...
Nadere informatieMet dank aan het projectteam Nineveh van het Rijksmuseum van Oudheden
Docentenhandleiding De tentoonstelling Nineveh. Hoofdstad van een wereldrijk (20 oktober 2017 t/m 25 maart 2018) in het Rijksmuseum van Oudheden vormt de aanleiding voor dit digitale lespakket over de
Nadere informatieCKV Festival 2012. CKV festival 2012
C CKV Festival 2012 Het CKV Festival vindt in 2012 plaats op 23 en 30 oktober. Twee dagen gaan de Bredase leerlingen van het voortgezet onderwijs naar de culturele instellingen van Breda. De basis van
Nadere informatieDocentenhandleiding. Scheepstimmerman Czaar Peter. Educatief programma groep 5, 6, 7 en 8 PO. Czaar Peterhuisje Krimp AA Zaandam
Docentenhandleiding Scheepstimmerman Czaar Peter Educatief programma groep 5, 6, 7 en 8 PO Czaar Peterhuisje Krimp 23 1506 AA Zaandam Docentenhandleiding Scheepstimmerman Czaar Peter Inhoudsopgave Welkom
Nadere informatieDocentenhandleiding. Beestenboel
Docentenhandleiding Beestenboel Inhoud 1 Inleiding Beestenboel 2 a. Educatief programma 2 b. Leerdoelen 2 c. Doelgroep 2 d. Tijd 2 e. Indeling programma 3 f. Kosten 3 g. Praktische informatie 3 2 Voorbereidende
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Rachel van der Pijl P14EhvADT De Springplank. Eindhoven
Nadere informatieInleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Opbouw van de lescyclus Doelstellingen...
1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Doelgroep... 4 2. Relatieschema... 4 3. Opzet van de lescyclus... 5 3.1. Opbouw van de lescyclus... 5 3.2. Doelstellingen... 5 4. Relatie met de kerndoelen & natuurmethoden...
Nadere informatieHistorisch denken. Historische benaderingen
Historisch denken Inleiding Mensen hebben een besef van verleden, heden en toekomst. Ze hebben een bepaald beeld van wat er in hun leven is gebeurd tot op de dag van vandaag. Ze kunnen hun bestaan in het
Nadere informatie// // dat BeWaRen We! Introductie. docenten. handleiding. Het museum. Het lesprogramma
// dat BeWaRen We! docenten // // handleiding Introductie Het museum Museum De Lakenhal, het stedelijk museum van Leiden, dankt zijn naam aan de voormalige Laecken-halle uit 1640, waar ooit het beroemde
Nadere informatie