OOST-VLAANDEREN ENERGIELANDSCHAP Programma Strategisch Project Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 Moira Callens 02/12/2016

Transcriptie

1 OOST-VLAANDEREN ENERGIELANDSCHAP Programma Strategisch Project Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 Moira Callens 02/12/2016 Halfjaarlijkse rapportage Periode 1 april november 2016 Financiële rapportage Periode 01/04/ /10/2016 Strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 In uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen 1

2 1. Inleiding Oost-Vlaanderen Energielandschap gaat voor 2.0 Oost-Vlaanderen Energielandschap 1.0 Oost-Vlaanderen Energielandschap ging van start in Haar doelstelling? De realisatie van hernieuwbare energie in Oost-Vlaanderen faciliteren. Door de grote ruimtelijke impact van windturbines in combinatie met een krimpend draagvlak, kwam de focus op windenergie liggen. Na intensief overleg met alle betrokken partijen en doorgedreven communicatie werden zeven windparken afgebakend, samen goed voor 68 windturbines. Maar geen windturbines zonder draagvlak. En dus werd binnen het windbeleid van de Provincie ook een luik uitgewerkt naar betrokkenheid van de omgeving. Het Energielandschap creëerde een draagvlakmodel met twee pijlers: 20% rechtstreekse participatie voor burgers, bedrijven en gemeenten en een omgevingsfonds. En deze aanpak oogstte succes. Oost-Vlaanderen Energielandschap is uitgegroeid tot een sterk merk met een constructief netwerk bij lokale overheden, betrokken federale, gewestelijke en provinciale administraties, het middenveld, maar in het bijzonder ook bij omwonenden. Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 In willen we verder werken aan de uitbouw van Oost-Vlaanderen als een energielandschap. We willen de natuurlijke hulpbronnen uit het lokale landschap aanwenden en vraag en aanbod op elkaar afstemmen. Energieproductie wordt zo een nieuwe structurerende en essentiële functie in de ruimte. Een functie die in onze beperkte ruimte een volwaardige afweging vergt met de klassieke ruimtevragers. Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 wil samen met haar partners rond drie modules werken. Ten eerste willen we verder werken rond windenergie. Overleg met alle actoren en brede communicatie blijven ook in de realisatiefase van de windparken broodnodig. Daarnaast gaan we gemeenten begeleiden naar energieneutraliteit vanuit bottom-up-initiatieven. Met de derde pijler Oost- Vlaanderen Warmtelandschap leggen we een nieuwe inhoudelijke focus. Warmteproductie, - verbruik en -transport vragen net als wind een projectmatige ruimtelijke aansturing. 2

3 2. Oost-Vlaanderen Energielandschap naar een werking, gekoppeld aan de Provincie Oost-Vlaanderen 2.1. Aanleiding Klimaatproblematiek Energie afhankelijkheid Windbeleid provincie Oost-Vlaanderen, beleidskader wind 2009 Draagvlakproblematiek windturbines Strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap Doelstellingen uiteindelijke werking Faciliteren van de realisatie hernieuwbare energie (HE) potentieel van Oost-Vlaanderen Door activatie van ALLE betrokken actoren (overheden, burgers, ondernemingen, landbouwers, verenigingen, ) Door begeleiding concrete projecten op terrein via projectwerking Door wegwerken knelpunten via eigen bevoegdheden, stimuleren oplossing knelpunten door andere overheden met bevoegdheden van toepassing aan te spreken Door ervaring daaruit op te doen en te leren, te verzamelen in toolkits (doelgroep = overheden) Door die toolkits te verspreiden zodat die volledig (of elementen er uit) in andere beleid worden opgenomen Door de werking van Oost-Vlaanderen Energielandschap maximaal in de provinciale werking in te bedden, door middelen en personeel daarop in te zetten en zo te evolueren naar een verzelfstandigde organisatie met link met overheid. Door netwerkvorming 3

4 2.3. Werking in tijdspanne van Strategisch Project (SP) Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 Oost-Vlaanderen Energielandschap Programma DOEL: verderzetting werking Oost-Vlaanderen Energielandschap ook na Strategisch Project FOCUS: Dienstverlening en Product Cijfers Data Updates Oost- Vlaanderen Energieland schap 2.0 Strategisch Project Motor Communi catie Participatie Betrokken heid Kataly sator a, a, a, a, a, a, a, a, a, a, a, a, a, a, a, tbv SP Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 WLS Eeklo-Maldegem: realisatie en rechtstreekse participatie Energieneutraal Geraardsbergen, Kruishoutem, Eeklo WLS E40 tussen Aalter en Aalst OGF WLS Waasland OGF Project Reststromenmakelaar (Eur in opmaak) Interreg Vla-Ned Coop 2.0 ontzorgt voor het klimaat Beleidskader Warmte Energielandschap Denderland WLS Eeklo-Maldegem, Milde Meetjes Stère Houtige Biomassa Meetjesmand Klimaatgezond Houtige Biomassa, projecten Denderland en stimuleringskader Warmtenetwerk Eeklo, COBEN Energiek Meetjesland Smart Energy Link Tabel1: schematische voorstelling werking Strategisch Project en Programma Oost-Vlaanderen Energielandschap 4

5 Wind is een speerpunt geworden van het provinciale beleid, duidelijk door de vele beleidsbeslissingen, personeelsleden en middelen die ter beschikking zijn gesteld. De Provincie Oost-Vlaanderen heeft zich geprofileerd en op de kaart gezet als regisseur van windprocessen op het terrein. De gevoerde windprocessen zijn een katalyse voor de ontwikkeling van hernieuwbare energie. Door het proces zijn twee burgerinitiatieven ontstaan in zowel Eeklo-Maldegem als aan de E40 tussen Aalter en Aalst die hernieuwbare energie willen ontwikkelen. Zij staan klaar om hun deel van de rechtstreekse participatie in de windturbines op te nemen maar zijn ook actief op zoek naar andere projecten. Oost-Vlaanderen Energielandschap het Programma, groeit en stelt zich tot doel om de realisatie van het volledige hernieuwbare energiepotentieel van de provincie te faciliteren: door knelpunten bij bestaande projecten weg te werken, door potenties te detecteren en actoren samen te brengen daarrond en door zelf projecten te initiëren. Lessen en ervaringen worden continu gebundeld en doorgegeven. Participatie van de directe omgeving in de processen en projecten is een fundamenteel aspect van de werking. In elk proces ligt de klemtoon op het katalyse effect. Het strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0 is van dit proces de motor. Het personeel en de middelen worden naast de project werking an sich ook ingezet om het programma mee uit te werken. Één van de finale doelstellingen van elke strategisch project is immers om te zorgen voor een inbedding en verderzetting in de eigen organisatie ook na de termijn van het strategisch project. Het Programma krijgt uitvoering door verschillende projecten, zoals weergegeven in tabel 1. Deelprojecten van het strategisch project, die dus rechtstreeks door personeel en middelen van het SP worden uitgevoerd zijn: SP Oost-Vlaanderen Energielandschap Opmaken van deliverables voor het strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap: toolkits Energieneutraal, Warmte, verdere uitbouw van toolkit Wind Energieneutraal Geraardsbergen Energieneutraal Kruishoutem Participatietraject i.k.v. burgemeestersconvenant Eeklo Windlandschap Eeklo-Maldegem: faciliteren van de realisatie en uitwerking van de rechtstreekse participatie Windlandschap E40 tussen Aalter en Aalst: faciliteren van de realisatie en toepassing van het lokale meerwaarde model Windlandschap Waasland: ondersteuning in het door de dienst ruimtelijke planning opgestarte gebiedsgericht proces met afstemming met Waasland Klimaatland Uitwerking Europees project Energiemakelaar (ikv pijler SP Oost-Vlaanderen Energielandschap Warmte) Uitwerking Europees project Coop2.0 ontzorgt voor het klimaat (ikv betrokkenheid en katalyse van actoren in realisatie) Overname van taken van SP Oost-Vlaanderen Energielandschap door anderen SP haalt hieruit alle informatie voor haar toolkits : 5

6 COBEN: goedgekeurd Europees project, focus is het warmtenet in Eeklo, provincie Oost- Vlaanderen Stére: houtige biomassa kansen voor energie en het landschap in het Meetjesland, provincie Oost-Vlaanderen dienst ruimtelijke planning Energielandschap Denderland, getrokken door het Denderland team (waaronder het strategisch project Denderland) Milde Meetjes omgevingsfonds windlandschap Eeklo-Maldegem i.k.v. Leader-As3, provincie Oost-Vlaanderen Houtige Biomassa opmaak van een stimuleringskader voor lokale besturen, provincie Oost-Vlaanderen Klimaatgezond middelen Opmaak beleidskader warmte, provincie Oost-Vlaanderen - dienst ruimtelijke planning Gelinkte projecten aan Programma Oost-Vlaanderen Energielandschap: Energiek Meetjesland: goedgekeurd Leader project, naar een Energielandschap met rurale ondernemers, provincie Oost-Vlaanderen Smart Energy Link, Europees project, ingediend, nog niet goedgekeurd, provincie Oost- Vlaanderen en POM Oost-Vlaanderen 6

7 3. Projecten die uitvoering geven aan de realisatie van het Oost-Vlaamse Energielandschap: 3.1. Windlandschap Eeklo-Maldegem: faciliteren van de realisatie en uitwerking van de rechtstreekse participatie Faciliteren realisaties in Eeklo-Maldegem De Raad van State verwierp op 21 oktober 2016 de twee vernietigingsberoepen tegen het provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan (PRUP) Windlandschap Eeklo-Maldegem en het bijbehorende milieurapport. Dankzij deze uitspraak is het windlandschap Eeklo-Maldegem nu een juridisch feit. Dit biedt duidelijkheid en rechtszekerheid voor windontwikkelaars, omwonenden en lokale besturen. De Raad van State heeft de argumenten in de twee beroepen ten gronde geanalyseerd en stuk voor stuk weerlegd. De inwoners in het noorden van het Meetjesland weten nu zeer goed waar ze aan toe zijn: de windturbines zullen gerealiseerd worden in de concentratiezones en nergens anders. De uitspraak van de Raad van State toont aan dat de methodiek om concentratie- en uitsluitingszones vast te leggen in PRUP s steek houdt. Reacties van lokale besturen, omwonenden en het actiecomité gaven al langer aan dat deze aanpak wérkt. Belgocontrol: Voor het windlandschap Eeklo-Maldegem en door de komst van de zes windturbines te Assenede, hebben zij, op vraag van Oost-Vlaanderen Energielandschap de 5km zone opnieuw geëvalueerd. Zij verlenen positief advies om beide projecten maximaal te laten ontwikkelen, zoals voorzien in de aanvragen. Defensie heeft bij de laatste contactname meegedeeld dat er nog geen wijzigingen zijn over de reserve luchthaven. Verder wisten ze ook te melden dat de technische installatie om radarstoring te vermijden nog niet gevalideerd is en dus niet ingevoerd mag worden. ProjectMER: De projectontwikkelaars worden maximaal, binnen onze bevoegdheid, geadviseerd en ondersteund in het uitwerken van project-mer. Communicatiemomenten naar de omgeving worden samen en in overleg georganiseerd. Het project is ingediend sinds 19/8/2016 bij cel MER Oost-Vlaanderen en ondertussen goedgekeurd. De vergunningen zullen ingediend worden in december Ondersteunen bij de interventies rond geluidshinder. Op vrijdag 8 april is het onderzoek met bijhorende interventies bij de geluidshinder van de windturbines in Eeklo Maldegem afgerond. Door omwonenden in de eerste plaats, nadien door de uitbaters en expert is vastgesteld dat er geluidshinder was, buiten de norm van VLAREM. De lokale overheid, Oost-Vlaanderen Energielandschap, de geluidsdeskundige, milieu-inspectiedienst, Provincie Oost-Vlaanderen en de windturbine uitbaters hebben samen zich gebogen over de geluidshinder. Na verschillende metingen, interventies, communicatiemomenten en feedbackmomenten met de omgeving, hebben we de hinder kunnen afstemmen tot onder de norm. Er volgt nog een informatie- en feedbackmoment op 31 mei 2016 met alle omwonenden om alles nog eens toe te lichten en vragen te beantwoorden. Realisatie model lokale meerwaarde wind rechtstreekse participatie. Het merendeel van de projectontwikkelaars in de concentratiezone Eeklo-Maldegem heeft aangegeven dat ze rechtstreekse participatie willen toepassen. Hoe dit in praktijk er uit ziet is voor elke projectontwikkelaar anders. Onderhandelingen om dit te realiseren zijn opgestart. De lokale besturen Eeklo en Maldegem nemen hierin een trekkersrol. Er wordt formeel en informeel overlegd met de Vlaamse overheid naar de invulling van de FASTLANE methodiek: vragende partij om meer info en inspraak. #Windgids Praktisch naar succesvolle projecten van het VEA. Deze gids is opgezet om de projectontwikkelaars van windturbines met praktische tips en voorbeelden te ondersteunen in hun inspanningen voor participatie en communicatie. De opmerkingen van Oost-Vlaanderen Energielandschap en de toolkit windlandschappen zijn duidelijk gehoord en gelezen. Veel van onze aanbevelingen vinden we er in terug. 7

8 3.2. Windlandschap E40 tussen Aalter en Aalst: faciliteren van de realisatie en toepassing van het lokale meerwaarde model De aanvragen in de clusters in Melle/Wetteren, Erembodegem en Nevele worden van nabij opgevolgd. Er wordt gestimuleerd om het provinciaal windbeleid uit te werken. Er wordt actief uitgenodigd om te participeren aan het draagvlakmodel. Er is ondersteuning aan coöperaties die de rechtstreekse participatie opnemen. Er is een expliciete vraag gekomen van zowel de stad Gent als de UGent om in de zone Bedrijventerrein Zwijnaarde, de coördinatie van de verschillende, lopende windontwikkelingen op te nemen en ook de communicatie en participatie van de omwonenden en bedrijven te regisseren. Een formeel antwoord wordt binnenkort geformuleerd. Het spreekt voor zich dat Oost-Vlaanderen Energielandschap dat op zich zal nemen. In de zones bedrijventerrein Aalter en Windkouter liggen de ontwikkelingen stil. Aanvragen buiten de concentratiezones worden door de Provincie niet gunstig beoordeeld, noch begeleid door het Energielandschap o.v.v. lokale meerwaarde model. In afwachting van de resultaten van de Fastlane aan de E40 tussen Aalter en Aalst en gemotiveerd door de uitspraak van de Raad van State over het PRUP Windlandschap Eeklo-Maldegem, overweegt de deputatie om het planproces aan de E40 tussen Aalter en Aalst terug op te starten Energieneutraal Geraardsbergen De verdere begeleiding van de uitvoering Energieneutraal Geraardsbergen situeert zich vooral op het vlak van een biomassa ketel gevoed met lokaal landschapshout of eventueel resthout uit industriële processen. Geraardsbergen ligt in het gebied van Denderland en zal opgenomen worden in het Energielandschap traject Energieneutraal Kruishoutem De momenten in het participatietraject waren en zijn: - Vertoning van de film Demain 8/9/16 - Energiecafé op 13/10/16 - Energiecafé op 27/10/16 - Energiecafé op 15/11/16 - Energiecafé op 17/11/16 - Energiecafé op 20/12/16 - Workshop voor landbouwers i.s.m. innovatiesteunpunt op 23/11/16: succes, 35 landbouwers. Een vervolgtraject wordt ingepland Aangezien de eerste energiecafés niet zo veel volk trokken, is de werkwijze aangepast: de energiecoaches (Kruishoutemnaars die opgeleid zijn om de tafels te modereren) worden opgeroepen evenals de vorige deelnemers om de reeds geschreven acties verder uit te diepen. Zo wordt mét de burgers het energie actie plan al uitgewerkt Participatietraject i.k.v. burgemeestersconvenant Eeklo In het kader van de ondertekening van het Burgemeestersconvenant ondersteunt de dienst Milieu van de Provincie de stad bij de opmaak van haar SECAP via een studiebureau. Eeklo wenste ook haar burgers, bedrijven en verenigingen sterk te betrekken bij de opmaak van dat plan. Dit traject is tevens de katalyse voor de effectieve uitvoering er van. Voor dit participatietraject staat Oost-Vlaanderen Energielandschap in. De techniek van de Energieneutrale trajecten wordt toegepast maar dan omgevormd voor klimaat. Er zal ook gewerkt worden met Klimaatcafés. Eekloonaren worden opgeroepen en opgeleid tot moderatoren (De Stamgasten). Uit de twee energieneutrale trajecten is gebleken dat deze moderatoren sleutelfiguren zijn in het hele traject, óók bij de verdere uitvoering. Er wordt een klimaatcafé georganiseerd speciaal voor de grote scholengemeenschap: stamgasten zijn dan leraren en participanten de oudste leerlingen. Er wordt een klimaatcafé georganiseerd speciaal voor de kwetsbare doelgroepen die enorm moeilijk te motiveren zijn om aan dergelijke trajecten mee te doen. Om hun duidelijk 8

9 te maken waarom zij naar zo een klimaatcafé moeten komen, de basis van de klimaatproblematiek uit te leggen en uit te leggen hoe het er op zo een klimaatcafé zal aan toe gaan, wordt een apart voortraject gevoerd. Dit onder begeleiding van het wijkcentrum De Kring. Er zal extra aandacht gegeven worden aan het traject na de klimaatcafés zodat de uitvoering van het SECAP in de startblokken staat. De momenten in het participatietraject zoals nu al gekend zijn: - Vertoning van de film Demain op 20/12/16 - Opleiding Stamgasten op 12/01/ klimaatcafé op 26/01/17 - klimaatcafé op 08/02/17 - klimaatcafé op 10/02/17 (scholen) - klimaatcafé op 22/02/17 (sociale doelgroep maar iedereen is welkom) 3.6. Opmaken van deliverables voor het strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap: toolkits Energieneutraal, Warmte, verdere uitbouw van toolkit Wind Energieneutraal Uit de trajecten Energieneutraal in Geraardsbergen en Kruishoutem zal een toolkit gedistilleerd worden. Er zal ook een toolkit komen voor een uitgebreid participatietraject i.k.v. het Burgemeestersconvenant. De opmaak van beiden zal starten tweede helft van Warmte Op 12 mei 2016 werd een eerste initiatiefgroep rond warmte en biomassa gehouden samen partners en stakeholders Uit die initiatiefgroep is de volgende strategie gekomen: - In kaart brengen van vraag en aanbod van warmte - Zorgen voor financiële stimuli en rechtszekerheid; - Actief de boer op: onzekerheden wegnemen, bemiddelen, faciliteren; Uit de initiatiefgroep is tevens ook een prioritering van projecten gekomen - Pragmatisch inspelen op opportuniteiten die er zijn voor proefprojecten - Businesscases uitwerken als theoretische, maar werkbare modellen voor warmtenetten ontwikkelen In kader van warmte wordt gedacht aan verschillende toolkits o.b.v.: - de ervaringen van COBEN in Eeklo - de ervaringen van Stère en het stimuleringskader Houtige Biomassa - kennisuitwisseling warmtelandschap GKZ-Bloemenregio i.k.v. SP glastuinbouw - In de gemeente Zulte wordt het potentieel bekeken van een warmtenet voor een nieuw aan te leggen wijk op een voormalige brownfield. - de vele informatie van actoren waarmee al overlegd is Er zal hoogstwaarschijnlijk geen effectieve terrein realisatie voor warmte mogelijk zijn in de termijn van Oost-Vlaanderen Energielandschap 2.0. Tenzij, misschien het microwarmtenet in Eeklo vanuit het PTI Eeklo. Er wordt daarom expliciet gekozen om ervaringen uit te wisselen. Er wordt samen met de sectorvereniging warmtenetwerk Vlaanderen gewerkt aan de organisatie van een warmtecongres Windlandschap Waasland: ondersteuning in het door de dienst ruimtelijke planning opgestarte gebiedsgericht proces met afstemming met Waasland Klimaatland 9

10 Er is een planproces opgestart voor een windlandschap in het Waasland. Momenteel is de planmer in opmaak (kennisgevingsnota in opmaak). De klimaatplannen van de Waaslandse gemeenten zijn intussen opgemaakt. Er moet een afstemming komen tussen de klimaatplannen en het planproces wind. Dat zal begin 2017 gebeuren Uitwerking Europees project Energiemakelaar (ikv pijler SP Oost-Vlaanderen Energielandschap Warmte) Met de uitwerking van een Energiemakelaar willen we net een platform vormen op macroeconomische schaal met focus op het zoeken en ondersteunen van de realisatie van opportuniteiten voor het uitwisselen van (rest)warmte en biomassa. Bovendien is het de expliciete doelstelling om ook de omgeving van de bedrijven(terreinen) te betrekken in die uitwisseling. Wetende dat de vraag naar warmte in België tweemaal zo groot is als de vraag naar elektriciteit, kan dit enerzijds een enorme besparing opleveren voor afnemers en beperking van uitstoot van CO2 voor leveranciers Uitwerking Europees project Coop2.0 ontzorgt voor het klimaat (ikv betrokkenheid en katalyse van actoren in realisatie) Voor het bereiken van klimaatneutraliteit tegen de gestelde deadlines (variërend van 2030 tot 2040 of 2050) dient de renovatiegraad in Vlaanderen met een factor 3 à 4 en in Nederland met een factor XXX toe te nemen ten opzichte van het huidige niveau. Dit zijn enorme inspanningen. De technologie nodig om deze doelstelling te halen is over het algemeen aanwezig maar een grootschalige uitrol met een opschaling van de renovatiegraad blijft achterwege. Uit de veelheid aan aparte initiatieven en experimenten die zowel in Vlaanderen als in Nederland lopen inzake het stimuleren van zowel private als publieke eigenaars tot renovatie en/of het investeren in hernieuwbare energie blijkt dat, ondanks de vele incentives die bestaan, de graad van uitvoering te laag blijft om de gestelde deadlines te halen. De renovatie van een woning of gebouw is een ingrijpende onderneming. Er moet gezocht worden naar geschikte, kwaliteitsvolle aannemers die werken kunnen uitvoeren, naar financiering om de renovatie rond te krijgen waar vaak heel wat administratie bij komt kijken, de wet op de overheidsopdrachten moet gerespecteerd worden bij bepaalde partijen, en dit dient te gebeuren naast het gewone werk. Redenen waarom een grootschalige uitrol door particulieren, organisaties of gemeenten uitblijft blijken aan beide zijden van de grens: a) Tijd en expertise ontbreekt om zich in een dergelijk avontuur te storten; b) Er worden tal van premies gegeven maar dit vereist een hele administratie. Bovendien blijken de benodigde investeringen zelfs dan te hoog of zelfs niet haalbaar. Er is bijgevolg nood aan een doorgedreven ontzorging zowel op inhoudelijk als op financieel vlak indien men in Vlaanderen of Nederland de gestelde doelstellingen wil halen. Uit reeds lopende, kleinschaliger experimenten zowel in Vlaanderen als in Nederland is gebleken dat indien een model kan worden aangeboden waarbij een sterke inhoudelijke begeleiding wordt uitgebouwd, eigenaars sneller geneigd zijn de stap te zetten naar een effectieve investering (bv. Kyoto in Vlaams-Brabant, 1-traps renovatie in Noord-Brabant?). Indien daarnaast een extra incentive kan ontwikkeld worden op financieel vlak is het stellige geloof dat de broodnodige opschaling ifv het bereiken van de klimaatdoelstellingen kan bereikt worden. De opschaling aan investeringen nodig betekent immers dat ook de hoeveelheid middelen nodig om de investeringen uit te voeren op korte termijn een sprong moet kunnen maken. Zeker in Vlaanderen bestaat de situatie dat er een grote reserve is 10

11 aan particulier spaargeld dat immobiel is. De uitdaging bestaat eruit dit immobiele spaargeld te mobiliseren voor de benodigde investeringen. Het coöperatieve bedrijfsmodel lijkt hiervoor soelaas te kunnen brengen. De voorbije jaren is reeds aangetoond dat bv. voor de benodigde investeringen in windenergie via energiecoöperaties een model op poten kan gezet worden dat zorgt voor zowel de realisatie als het beheer van deze installaties (zie Ecopower, ). Globale doelstelling: Het project zet in op de ontwikkeling van de nodige proces- en modelinnovaties voor zowel de inhoudelijke als financiële ontzorging bij particulieren, besturen en organisaties die de laatste drempels vormen voor het behalen van de klimaatdoelstellingen tegen de gestelde deadlines. Specifiek: 1. Ontwikkelen van nieuw financieel bedrijfsmodel, geïnspireerd op het ESCO model en het systeem van 3e partijfinanciering, zodat lokale burgermaatschappijen de rol van een ESCO kunnen opnemen. Het coöperatieve model heeft als voordeel tov het klassieke ESCO model dat: a) Het vereiste rendementsniveau op een haalbaar niveau kan gelegd worden. b) Slapend privaat kapitaal kan geactiveerd worden. c) Opgebouwde winst uit de meest rendabele investeringen kan gebruikt worden voor het financieren van minder rendabele investeringen of extra begeleidingsmaatregelen (bv. voor sociaal kwetsbare doelgroepen). 2. Ontwikkelen van een inhoudelijk ontzorgingsmodel voor particulieren op wijkniveau ifv de realisatie van collectieve renovaties en/of de lokale productie van hernieuwbare energie. 3. Ontwikkelen van een inhoudelijk ontzorgingsmodel ifv de renovatie van en/of lokale productie van hernieuwbare energie voor gebouwen van overheden en organisaties gebonden aan de wet op de overheidsopdrachten. 4. Ontwikkelen van een inhoudelijk ontzorgingsmodel ifv de renovatie van en/of lokale productie van hernieuwbare energie voor gebouwen van organisaties niet gebonden aan de wet op de overheidsopdrachten COBEN: goedgekeurd Europees project, focus is het warmtenet in Eeklo, provincie Oost-Vlaanderen De provincie Oost-Vlaanderen wil in dit project een bedrijfsmodel/consortium uitwerken, waarbij verschillende actoren participeren: consument, producent, beheerder, uitvoerder, Of met wisselende rollen (actor die bv. produceert en consumeert). Het bedrijfsmodel zal uniek zijn in Vlaanderen en laat toe op lange termijn een rendabel en lokaal gedragen duurzaam energieproject uit te rollen. Pilootproject in deze uitwerking is het warmtenet in Eeklo, voorzien door restwarmte. Personeel: 0,75 VTE Middelen: Stére: houtige biomassa kansen voor energie en het landschap in het Meetjesland, provincie Oost-Vlaanderen dienst ruimtelijke planning De partners in Stère willen zich engageren naar een circulaire verwerking van houtige biomassa. De houtige biomassa kan het product zijn uit houtkanten, bossen, bermhout, Deze houtige biomassa wordt lokaal, zijnde het Meetjesland, geoogst en ook lokaal verwerkt en gebruikt. De (financiële) meerwaarde blijft lokaal en is een meerwaarde voor de lokale bewoners, landbouwers, fauna en flora. Het project initieert geen landschapswijziging, maar stimuleert landschapsontwikkeling en -beheer in functie van de lokale, inheemse soorten van fauna en flora. Dit begint met een optimalisatie van het beheer van het huidige potentieel. Het landschap is het medium dat de bewoners, landbouwers, lokale verenigingen, lokale overheden en bedrijven op een constructieve manier laat ontmoeten. Om dit te verwezenlijken is een draagvlak nodig in de omgeving. Samenwerking en 11

12 participatie (op de verschillende niveaus) is doorheen het hele projectperiode en daarna aanwezig. Bij de cyclische verwerking van houtige biomassa wordt een financiële break even nagestreefd. De meerwaarde wordt echter ruimer geïnterpreteerd. Het project Stère heeft een doorstart gekregen met het meer concreet maken van een warmtevraag van het Provinciaal Technisch Instituut en de mogelijkheid tot het plaatsen van een biomassaketel. De beslissing tot investering in een ketel en bijkomende investeringen is in voorbereiding door de provincie. Daarnaast wordt in afstemming met lokale stakeholders een strategie uitgewerkt voor inventarisatie, oogsten, verhandeling, stockage en levering van houtige biomassa. Personeel: 0,5 VTE Middelen: via Oost-Vlaanderen Energielandschap Houtige Biomassa opmaak van een stimuleringskader voor lokale besturen, provincie Oost-Vlaanderen Klimaatgezond middelen Het project beoogt de opmaak van een stimuleringskader voor het stimuleren van het energetisch gebruik van houtige biomassa. Hiervoor gebruik maken van: - Eigen expertise - Bestaande materiaal upgraden, inventariseren ervaringen uit andere projecten - Ervaringen uit een concrete case: Stère Meetjesland = regionale actoren die een samenwerkingsverband aan het uitwerken zijn rond het gebruik van houtige biomassa in het Meetjesland met als doel de houtige biomassa te opwaarderen zodat er een katalyse ontstaat om er meer aan te planten. Een aantal aspecten van dit verhaal zullen zeer gebied specifiek zijn. Het stimuleringskader moet dat evalueren en daar aandacht voor hebben zodat toepassen mits gebied specifieke invulling van die aspecten vlot mogelijk is. Belangrijk is de belichting van typische Oost- Vlaamse omstandigheden en dit tegen de context van de huidige ( en toekomstige) Vlaamse wetgeving en beleid maar ook economische gegeven, rendement & klimaatdoelstellingen. Bedoeling is dat actoren hun weg er in vinden welke rol ze kunnen opnemen. Dit stimuleringskader effectief toepassen intern in de provincie (bvb hout uit provinciale domeinen voor gebruik in een biomassaketel in een provinciaal gebouw). Dit zal een eerste praktijkevaluatie zijn van het stimuleringskader. Dit stimuleringskader uitdragen via een enthousiasmerende communicatie naar gemeenten en regio s in Oost-Vlaanderen. Uit afstemming met diverse stakeholders zijn drie proefprojecten naar voor gekomen voor verwarming van gebouwen op basis van houtige biomassa. De lessons learned uit die proefprojecten moet ons in staat stellen om een meer algemeen beleid te voeren en ondersteuningsmaatregelen uit te werken voor de hele provincie. In nauwe samenwerking met het project Denderland worden volgende proefprojecten uitgewerkt: - De gemeente Denderleeuw wenst een nieuwe brandweerkazerne en gemeentelijke loods te verwarmen. De mogelijkheid tot verwarmen met een biomassaketel wordt onderzocht. - De stad Geraardsbergen wenst houtige biomassa in te zetten voor de verwarming van een aantal gebouwen. Momenteel wordt een selectie gemaakt van potentieel interessante gebouwen in het patrimonium. - Verder wordt dezelfde werkwijze toegepast als voor Stère i.v.m. het voorzien van nodige brandstof. Personeel: 0,5 VTE Middelen: per jaar Energielandschap Denderland, getrokken door het Denderland team (waaronder het strategisch project Denderland) 12

13 Context In het kader van het strategisch project Denderland werd door de projectpartners een doelstellingennota opgesteld. Onder de doelstelling De transitie naar hernieuwbare energie stimuleren werd de actie Uitvoering van een planproces voor de inplanting van groot- en middenschalige windturbines in de regio Denderland (HE.2) geformuleerd. Gebied Voor het grondgebied van provincie Oost-Vlaanderen werden in 2009 macro-zoekzones voor de potentiële inplanting van windturbines aangeduid. In het projectgebied van het strategisch project Denderland gaat het om de gemeenten Aalst, Denderleeuw, Ninove en Geraardsbergen. Aangezien deze zoekzones doorlopen op het grondgebied Haaltert en Lierde zal aan deze gemeenten voorgesteld worden om hen ook op te nemen in het plangebied. In overleg met de dienst ruimtelijke planning van de Provincie Vlaams-Brabant werd besloten om ook de Vlaams-Brabantse gemeenten die deel uitmaken van het strategisch project, namelijk Roosdaal en Liedekerke, in het plangebied op te nemen. Ook aan de gemeente Affligem zal de vraag gesteld worden of zij interesse heeft om opgenomen te worden in het plangebied. Uit voorbereidend overleg met de intercommunale IDETA is gebleken dat er binnen het huidige beleidskader van de Waalse overheid geen ruimte is voor bijkomende windturbines op het grondgebied van Ath en Lessines naast de reeds geplande/aangevraagde projecten. Om die reden werd in onderling overleg beslist om deze gemeenten niet op te nemen in het verdere planproces. Wel zullen zij actief worden uitgenodigd om het planproces van nabij te volgen. Op die manier willen we de expertise en de goede praktijken met elkaar delen. Doel proces Het doel van het voorliggende planproces is om een bijdrage te leveren aan de Europese en Vlaamse doelstellingen m.b.t. hernieuwbare energie door de realisatie van een optimale ontwikkeling van bijkomende groot- en middenschalige windturbines in het Denderland te garanderen. De initiële focus zoals besproken met de projectpartners ligt op het creëren van een windlandschap, maar we willen deze focus verruimen en ook fundamenten leggen voor de uitbouw naar een energielandschap. Hierbij zal tegelijkertijd de potentie van andere grootschalige HE-installaties met een grote ruimtelijk landschappelijke impact onderzocht worden (grote velden PV-panelen, biomassaverwerkingsinstallaties, geothermie). Door systematisch de potentie van het landschap voor de productie van hernieuwbare energie in kaart te brengen worden energiekansen optimaal benut en mogelijke interferenties tussen HEinstallaties vermeden. Het windlandschap wordt op die manier ingebed in een ruimer energielandschap. Plan van aanpak Momenteel wordt er een plan van aanpak uitgewerkt voor de opstart van het planningsproces van het Energielandschap Denderland. Het planproces wordt gecoördineerd door het strategisch project Denderland in nauwe samenwerking met het strategisch project Oost-Vlaanderen Energielandschap. Doorheen het planproces zal een doorgedreven participatiemethodologie gehanteerd te worden zodat het finale ontwerp maximaal gedragen wordt door alle stakeholders. Hierbij zullen ook de verschillende instrumenten zoals ontwikkeld in de toolkit van Oost-Vlaanderen energielandschap ingezet worden (rechtstreekse participatie, omgevingsfonds, loketfunctie, ) Milde Meetjes omgevingsfonds windlandschap Eeklo-Maldegem i.k.v. Leader-As3, provincie Oost-Vlaanderen 13

14 Het project Milde Meetjes is bezig met de juridische verankering van het omgevingsfonds. Er is een akkoord dat alle projectontwikkelaars in het windgebied Eeklo-Maldegem vrijwillig zullen storten in het omgevingsfonds. Er is een akkoord over de werking en het beheer van het omgevingsfonds. Dit alles zal juridisch verankerd worden in een voorakkoord. Wanneer de bouw van de turbines starten, zal de akte met de statuten van het fonds verleden worden. Er zal een private stichting voor een belangeloos doel opgericht worden. De stichters zijn de uitbaters van de turbines, op dat moment. Op 17 november, tijdens een publiek persmoment hebben alle vijf de projectontwikkelaars, actief in de concentratiezone Eeklo-Maldegem het engagement ondertekend dat zij zullen bijdragen tot het omgevingsfonds. De onderhandelingen naar de modaliteiten lopen nu verder. Personeel: 0,5 VTE Middelen: Opmaak beleidskader warmte, provincie Oost-Vlaanderen - dienst ruimtelijke planning De provincie wenst het ruime draagvlak ten opzichte van warmte-energie te versterken en de mogelijkheden tot warmtenetten te vergroten. Zowel groene warmte als restwarmte vormen een onderdeel van het beleid. Groene warmte, hoofdzakelijk afkomstig uit biomassa, vormt een essentieel onderdeel van het beleid voor de realisatie van de hernieuwbare energiedoelstellingen. Restwarmte, meestal afkomstig van warmteproductie uit fossiele brandstoffen, is voornamelijk van belang voor het behalen van de doelen inzake energiebesparing en klimaat. Daarbij wordt een locatiebeleid opgemaakt waarbij aan de hand van verschillende randvoorwaarden een ruimtelijke afweging kan gemaakt worden waar de inzet van restwarmte of groene warmte eerder wenselijk is of een combinatie van beiden. Daarnaast wenst de provincie met het beleidskader een duidelijk kader te scheppen met betrekking tot het inplanten van warmtenetten waarbij bepaalde locaties worden vooropgesteld met bijhorende richtlijnen. Door het gebruik van warmtenetten en opslag mee op te nemen binnen het beleid en te stimuleren kan het potentieel aan groene warmte en restwarmte optimaal benut worden. Het beleidskader is eveneens gericht op het ruimtelijke inpassen en matchen van de vraag en aanbod in functie van warmte. Dit zal bepaald worden door aan de hand van diverse criteria een mapping uit te voeren naar verschillende warmtebronnen en hun relatie met potentiële afnemers van warmte binnen de provincie Oost-Vlaanderen. Hieruit zullen enkele potentiële doelgebieden afgebakend worden die door de provincie/energielandschap projectmatig zullen opgestart en begeleid worden. Personeel: 0,1 VTE Middelen: Energiek Meetjesland Het project Energiek Meetjesland informeert en ondersteunt agrarische bedrijven bij hun investeringen in duurzame energie. De partners van het project willen werk maken van draagvlak voor duurzame energie bij agrarische ondernemers in het Meetjesland. Daarbij staan onderlinge samenwerking en rendabiliteit voor de ondernemers centraal. Het project wil een hefboom zijn naar een duurzaam Meetjesland, gedragen en mee gerealiseerd door rurale ondernemers. In de eerste plaats zullen rurale ondernemers kennis maken met de mogelijkheden voor duurzame energie in hun bedrijf. Daarnaast wordt er binnen het project een samenwerkingsverband van zogenaamde energieboeren opgericht. Deze energieboeren zullen als voortrekkers samen functionele vorming en contactmomenten organiseren en gaan samen in gesprek met overheden en de energiesector. Uiteindelijk zal 14

15 er één gezamenlijk pilootproject worden uitgewerkt, volgens de voorkeuren en interesses van de deelnemende rurale ondernemers en binnen de mogelijkheden van het project. Dankzij participatie en samenwerking bepalen rurale ondernemers zelf de inhoud van het project om een lokaal en duurzaam energielandschap tot stand te brengen. Via innovatie, participatie en draagvlak werkt het project als hefboom voor een Energiek Meetjesland. Personeel: 0,5 VTE Middelen: Smart Energie Link, ingediend Europees project, provincie Oost-Vlaanderen De bedoeling is een Lokaal Smart Grid methodiek te ontwikkelen voor energiestromen, dit in de praktijk te demonstreren, de methodiek te optimaliseren op basis van de resultaten en te schakelen naar een bredere implementatie. Het project SEL wordt uitgevoerd op bedrijventerreinen en winkelcentra; geselecteerde kansrijke energie-hotspots met hoog energiewinstpotentieel. Uniek voor dit project is dat de netbeheerder (Eandis) zich heeft aangesloten en dat er gekeken wordt naar alle energiestromen: (duurzame) elektriciteit én warmte. Via het project willen we aantonen dat door het lokaal afstemmen en afhandelen van verschillende energiestromen veel efficiëntiewinsten geboekt kunnen worden en dit zowel voor de producent, consument als de netbeheerder. Personeel: 0,2 VTE Middelen: Begeleiding Oost-Vlaanderen Energielandschap 4.1. Intern Team Oost-Vlaanderen Energielandschap wekelijks, dinsdag 1u, stand-up meeting Projectcoördinator met sponsor wekelijks, woensdag 1u Projectcoördinatie (team Reinout Mark Milieu Els Van De Walle) maandelijks 2 à 3 uur Brainstormsessies begin oktober met het team Oost-Vlaanderen Energielandschap hebben geleid tot deze nieuwe structuur en aanpak. Dit wordt verder uitgewerkt met de verderzetting na 08/2018 in het achterhoofd Inspiratieteams ROL: - Inspireren van het projectteam, brainstormen - Mee de werkwijze uitzetten - Aanleveren van kennis - Klankbord, feedback, - Overbrengen ervaringen, werkwijzen, lessen,.. van Oost-Vlaanderen Energielandschap binnen de eigen organisatie en vice versa Op 12 mei 2016 werd een initiatiefgroep rond warmte en biomassa gehouden samen partners en stakeholders Uit die initiatiefgroep is de volgende strategie gekomen: - In kaart brengen van vraag en aanbod van warmte - Zorgen voor financiële stimuli en rechtszekerheid; - Actief de boer op: onzekerheden wegnemen, bemiddelen, faciliteren; Uit de initiatiefgroep is tevens ook een prioritering van projecten gekomen - Pragmatisch inspelen op opportuniteiten die er zijn voor proefprojecten - Businesscases uitwerken als theoretische, maar werkbare modellen voor warmtenetten ontwikkelen 15

16 Inspiratieteams 2017, mogelijke thema s: - Naar een beleidskader Warmte: hier zal de hernieuwbare energiewerkgroep binnen Klimaatgezond van de Provincie eerst voor ingezet worden om dan verder af te toetsen in een inspiratieteam met externen. - Vervolg warmte: kennis, knelpunten, COBEN start-up naar een TOOLKIT - Houtige Biomassa: ifv cases in Denderland en Stère naar een TOOLKIT - Energieneutraal, fase 2: ondersteuning bij de uitwerking van een energieactieplan naar TOOLKIT - Warm Eeklo: rol COBEN, Oost-Vlaanderen Energielandschap, Provinciebestuur Oost- Vlaanderen - Wat en hoe en wie na 08/ Stuurgroep ROL: - Valideren projectfiche: in geval Oost-Vlaanderen Energielandschap van de verschillende deelprojecten, algemene doelstellingen Oost-Vlaanderen Energielandschap zijn een apart deelproject - Beslissen op niveau van tijd en scope en inhoud wat zijn gevolgen zal hebben op de uitgaven. Er wordt niet beslist over de precieze uitgaven dat wordt gedelegeerd aan de projectcoördinatie. - Valideren van plan van aanpak - Valideren van resultaten - Noteren van geleerde lessen - Overbrengen ervaringen, werkwijzen, lessen,.. van Oost-Vlaanderen Energielandschap binnen de eigen organisatie en vice versa De stuurgroep kwam de eerste keer samen op 8 juni 2016, dat was een eerder verkennend overleg. De volgende stuurgroep is gepland in januari/februari van Deze zal gaan over: programma, project structuur bekrachtigen, concrete trajecten bekrachtigen, discussie toekomst (binnen zeker kader), wenselijkheid van verderzetting Oost-Vlaanderen Energielandschap en hoe?, timing: zeker voor Event Milde Meetjes ( uitnodiging) 16