Handleiding Archis 3 Zoeken & Vinden versie 0.2

Transcriptie

1 Ter introductie Handleiding Archis 3 Zoeken & Vinden versie 0.2 Deze handleiding voor het Zoeken & Vinden deel van Archis 3 is een voorlopige versie. Zoeken & Vinden zal op een aantal momenten in de toekomst nog worden aangepast en verbeterd. Vanzelfsprekend zal deze handleiding dan, indien nodig, worden geüpdatet. De handleiding krijgt dan een hoger versie nummer. Het eerste deel van de handleiding bestaat uit tekst, en in die tekst worden de verschillen tussen Archis 2 en Archis 3 uitgelegd en beschreven. Na dit tekstuele gedeelte volgt in schermafbeeldingen een aantal voorbeelden hoe men stapsgewijs zaken kan raadplegen in Archis 3 Zoeken & Vinden. 1

2 Archis 3 Inleiding Er zijn veel veranderingen doorgevoerd bij de overgang naar het nieuwe Archis 3. Het datamodel van Archis is aangepast aan een ander werkmodel: het zaakgericht werken, en het is onderdeel geworden van een veel meer omvattend documentatiesysteem van CultuurHistorische Objecten Informatie (CHOI). Archis is niet meer een specifieke database en GIS toolkit voor de archeologen, het is nu veel breder van opzet. Dat betekent dat de structuur van de achterliggende database ingrijpend is veranderd, er zijn allemaal andere tabellen met andere variabelen. Ook de inhoud (de waarde) van variabelen is anders geworden. Veel referentielijsten die in het oorspronkelijke Archeologisch Basis Register (ABR; 1992) stonden, zijn inmiddels opgenomen in de erfgoedthesaurus (abr.erfgoedthesaurus.nl) en, in samenspraak met de SIKB, herzien. In de nieuwe opzet is het bijvoorbeeld ook mogelijk om de classificatie van een voorwerp te koppelen aan een bepaalde persoon, waardoor er in principe twee meningen naast elkaar kunnen worden vastgelegd. Het conceptuele model, de eenheden waarmee archeologen hun werk en bevindingen vastleggen, zijn natuurlijk niet of nauwelijks veranderd. We denken in termen als een onderzoeksgebied, waarbinnen op één of meerdere locaties archeologische vondsten en/of grondsporen zijn aangetroffen (een vindplaats of archeologische site). Begrippen als vindplaats en site werden en worden echter in verschillende betekenissen gebruikt en zijn toentertijd bij het ontwerp van Archis 2 bewust zo veel mogelijk vermeden. Daarin was sprake van bijvoorbeeld vondstmeldingen, waarnemingen, complexen en onderzoeksmeldingen. Deze concepten hebben deels in Archis 3 een nieuwe definitie of terminologie gekregen, volgend op de bredere inkadering. Zaken en cultuurhistorische objecten Binnen de overheid geldt momenteel een benadering van zaakgericht werken. Een zaak bestaat uit een serie samenhangende activiteiten die in de tijd een duidelijk begin en eind kennen. Bij een zaak kunnen zowel interne als externe personen en organisaties betrokken zijn en een zaak zal resulteren in een aantal (on)gestructureerde gegevens en documenten. Een goed voorbeeld van een zaak in de archeologie is een onderzoeksproject, zoals een opgraving inclusief de uitwerking tot een rapportage en deponering. Een dergelijke zaak doorloopt een vast traject van enkele jaren van de eerste onderzoeksmelding (waarbij een uniek zaaknummer wordt verkregen), via de melding eerste bevindingen tot aan de afmelding (waarbij het rapport wordt ge-upload en de vondsten en interpretatie (vondstcomplexen) worden beschreven en de deponering plaatsvindt. 2

3 Elke zaak heeft een tiencijferige zaakidentificatie (waarvan de laatste drie cijfer altijd 100 zijn, hetgeen intern gebruikt wordt als registratie volgnummer). In het verleden gebruikten archeologen een Archis 2 onderzoeksmeldingsnummer als unieke sleutel, waarmee allerlei gerelateerde documenten en bij verschillende organisaties, tot op de dozen in een depot toe, konden worden teruggevonden. De zaakidentificatie neemt deze rol in Archis3 over. Een concordantielijst tussen de oude onderzoeksmeldingsnummers en de nieuwe zaaknummers kan uit de downloadbare bestanden worden afgeleid. Voorheen waren er in Archis 2 veel verschillende identifiers, unieke nummers, waarmee verschillende aspecten kunnen worden teruggevonden. Denk bijvoorbeeld aan het vondstmeldingsnummer, waarnemingsnummer, onderzoeksmeldingsnummer, onderzoeksnummer of het rapportmeldingsnummer. Ook intern gebruikte Archis 2 nog tal van unieke identifiers, die in principe niet meer terugkomen in het nieuwe Archis. Of het nu gaat om een toevalsvondst bij een bouwproject, een vondstmelding van een amateurarcheoloog die op een akker verscheidene vondsten had gedaan of KNA conform archeologisch onderzoek, in het nieuwe Archis worden al deze gevallen als een zaak geregistreerd, met de bijbehorende unieke zaakidentificatie. Zowel de oude vondstmelding (waarneming nadat ze waren opgewerkt), als de onderzoeksmelding zijn dus in het nieuwe Archis als het ware een zaakmelding geworden. Ook de rapportmelding is een integraal onderdeel van de zaakmelding geworden. Een zaak in de archeologie is binnen Archis 3 van één van drie volgende specialisaties: Registratie rapportplichtige onderzoeksmelding (destructief onderzoek, booronderzoek, veldverkenning, archeologische begeleiding) Registratie niet-rapportplichtige onderzoeksmelding (geofysisch onderzoek, bureau onderzoeken) Registratie archeologische vondst(melding) Bij een zaak hoort een grote variatie aan eigenschappen, welke dat precies zijn is afhankelijk van het type. Bij een zaak zijn personen en organisaties betrokken, elk in verschillende rollen. Aan een zaak kunnen enkelvoudige of meervoudige (digitale) documenten worden gekoppeld. Bij een zaak horen dus ook gegevens over zaakbetrokkenen, zaakeigenschappen en zaakdocumenten. Naast het concept Zaak neemt het concept Cultuurhistorische objecten (CHO) een belangrijke plaats in in het nieuwe Archis. CH-objecten horen bij een zaak en worden als zodanig als zaakobjecten betiteld. 3

4 CultuurHistorisch Objecten zijn er in een aantal verschillende specialisaties, waarvan de belangrijkste voor de archeologie zijn: Archeologische vondstlocatie: voor geografisch begrensde gebieden, waar binnen min of meer aaneensluitend archeologisch sporen en/of vondsten zijn aangetroffen, eventueel van verschillende ouderdom. Lees: de vindplaats, als onderdeel van een vondst- of onderzoeksmelding. Vondst, als onderdeel van een Archeologische vondstlocatie: mobiele voorwerpen of mobiel geraakte onderdelen van archeologische resten Grondspoor, als onderdeel van een Archeologische vondstlocatie: grondsporen en structuren Archeologisch complex, als onderdeel van een Archeologische vondstlocatie, een interpretatie naar activiteit en datering Rijksmonument, de wettelijk beschermde archeologisch terreinen Complex, vondstcomplex binnen een (archeologisch) rijksmonument Cultuurhistorische objecten hebben ook een unieke identificatie (variabele: cho_id). CH-objecten zijn op basis van de zaakidentificatie onderdeel van een zaak. Vanzelfsprekend is in Archis 3 ook de onderlinge samenhang tussen CH-objecten vastgelegd, bijvoorbeeld welke vondsten horen bij een vondstlocatie. Aan een CH-object wordt een locatie gekoppeld, soms simpelweg in de vorm van een adres, gemeente-plaats-toponiem en/of als een kaartobject (geometrie). Voor onderzoeksgebieden is de geometrie een polygoon (vlak, area) en voor vondstlocaties is dat een (X-,Y-coördinaat) puntlocatie. Er zijn momenteel 4 specialisaties van de CH-objecten relevant voor de archeologie. Daarvan zijn alle samenhangende gegevens en de locatie informatie bijeengebracht. Het betreft de afzonderlijke eenheden, die terugkomen in de presentatie en downloadbare tabellen, voor: Vondstlocaties (geometrie in de vorm van een puntlocatie) Vondsten (objecten) Grondsporen (grondsporen en structuren) Archeologische complexen Hiermee is een eenvoudig conceptueel model gedefinieerd, dat vermoedelijk goed aansluit bij de werkwijze in het werkveld en nog veel van de bekende elementen uit het oude Archis bevat. Het is een eenvoudige weergave van gegevens uit een veel meer omvattend CultuurHistorische Objecten Informatie systeem, waarin gegevens uit tal van disciplines een samenhangend geheel vormen. 4

5 De veranderingen ten opzichte van Archis 2 Het is waarschijnlijk goed om, naast de hierboven beschreven nieuwe concepten en het nieuwe databaseontwerp, de concrete verschillen tussen Archis 2 en 3 op een rijtje te zetten. Waar zijn de rapportmeldingen gebleven? In Archis 2 bestond de registratie van een onderzoeksproject uit een groot aantal verschillende meldingen, te weten (in een min-of-meer chronologische volgorde): - Onderzoeksmelding (inclusief eventuele (deel)onderzoeken, de upload van PvA/PvE, de melding eerste bevindingen en de afmelding) - één of meerdere vondstmelding(en), waarin de eventuele resultaten van een onderzoek werden vastgelegd. Na goedkeuring door de RCE werden deze opgewerkt tot de waarneming(en) - de rapportmelding (incl. de upload van het eindrapport) Vergunninghouders moesten hiervoor afzonderlijke handelingen verrichten. Bovendien golden voor al deze registraties dat er aparte, unieke identificatienumemrs werden uitgegeven. Nu zijn deze activiteiten allemaal samengebracht in één procesgang: de registratie van één zaak (van de specialisatie onderzoeksmelding), met de daarbij (eventueel) aangetroffen vondstlocaties en vondsten/sporen/complexen. Het geheel heeft één unieke zaakidentificatie. Waar zijn de waarnemingen? In Archis 2 bestond de registratie van een toevalsvondst uitsluitend uit de registratie van een vondstmelding (na de controle/opwerking: de waarneming). Binnen de vondstmelding waren er zowel kenmerken die betrekking hadden op de ontdekking (de gebeurtenis), als kenmerken van de vondsten en sporen (de resultaten). Die twee elementen zijn conceptueel in het nieuwe Archis losgekoppeld in één zaak van de specialisatie vondstmelding en de (enige) daarbij horende vondstlocatie. Vondstmeldingen worden niet meer door de RCE omgezet naar een nieuwe gegevenstabel. De waarnemingen zijn komen te vervallen. De vondstlocatie is datgene dat conceptueel het dichtbij het oude begrip waarneming komt. Binnen één vondstlocatie zijn één of meerdere vondsten, sporen en/of complexen aangetroffen. 5

6 Vondsten en sporen zijn gesplitst In Archis 2 werden bij de beschrijving van de resultaten de vondsten en grondsporen niet van elkaar gescheiden. In het ABR stonden de grondsporen (zoals paalkuil) tussen de vondsten (zoals bijl). In Archis 3 zijn deze twee type archeologische objecten wel van elkaar gescheiden (incl. een opsplitsing van de termen uit het ABR). Tevens wordt bij de invoer nog een nader onderscheid gemaakt in grondsporen en structuren (samenhangend geheel van meerdere grondsporen). Archis 2 Archis 3 Onderzoeksmelding Onderzoek deelgebied binnen een onderzoeksgebied Rapportmelding Vondstmelding Waarneming Vondsten en sporen gecontroleerde en opgewerkte vondstmelding met vaste datering en voorlopige complexen Onderzoeksmelding met eventuele vondstlocatie(s) Vondsten Sporen en structuren Complexen Vondstmelding met één vondstlocatie De hiërarchie van de terminologie De ingevulde waarden van variabelen in diverse tabellen van Archis 3 zijn niet meer hetzelfde als in Archis 2. Het omzetten van het, inmiddels verouderde, ABR naar de erfgoedthesaurus heeft geleid tot een aantal correcties en aanvullingen. Om even een voorbeeld te noemen, bij de periodes zijn de coderingen voor de Middeleeuwen en Nieuwe tijd aangepast aan de systematiek van alle overige coderingen. Dat wil zeggen dat bijvoorbeeld VMEB nu MEVB (Middeleeuwen Vroeg B) is en NTA vervangen is door NTV (Nieuwe Tijd Vroeg). De (nog niet vastgestelde) periodes Metaaltijden, Volle Middeleeuwen en Tweede Wereldoorlog zijn in de versie van augustus 2016 geconverteerd naar wel vastgestelde periodes (resp. NEOLB-IJZ, MEVD-MELA en NTL). De complextypes (de functionele interpretatie van een groep vondsten en/of grondsporen) zijn in 2008 herzien, gedocumenteerd (De Wit G. & Sloos A. 2008, De interpretatie van archeologische waarnemingen in Archis. Een concept voor een nieuwe set complextypen) en in het nieuwe Archis opgenomen. Een andere ingrijpende verandering betreft de beschrijving van het type vondsten en grondsporen. Het oude Archis kende twee, hiërarchisch aan elkaar gerelateerde variabelen: code algemeen en code specifiek. In de erfgoedthesaurus en daarmee ook in Archis 3 is dat één variabele geworden, met een waarde die uit twee delen bestaat, gescheiden door een punt, bijv. PSTG.PINGSDRF (lees: proto-steengoed.pingsdorf ). Een dergelijk type vondst is nu in de 6

7 thesaurus onderdeel van een uitgebreidere classificatie (/artefacten/technieken/aardewerk/proto-steengoed/pingsdorf) geworden en is bovendien de strikte, vaste datering bij de invoer losgelaten. De (voorlopige) complextypes In Archis 3 is ook de strikte koppeling tussen vondsten/sporen en de interpretatie in de zin van bepaalde activiteiten uit een bepaalde fase (het vondstcomplex, voorlopig complextype) verlaten. In de nieuwe opzet wordt vastgelegd welke vondstcomplexen er op een vondstlocatie voorkomen, vanzelfsprekend op basis van de aangetroffen vondsten, sporen en structuren. Maar welke vondsten precies tot welke interpretatie hebben geleid wordt niet meer gedocumenteerd, ten voorkoming van eindeloze herhalingen van hetzelfde voorlopige complextype bij elke vondst. 7

8 8 Nadat men de webpagina heeft geopend en vervolgens heeft ingelogd, verschijnt het hier getoonde scherm. Het tabblad Archeologische gebeurtenissen is het voorliggende tabblad.

9 9 Op het tabblad Archeologische gebeurtenissen kan gezocht worden op Alle velden of een keuze worden gemaakt uit de onderdelen in de hier getoonde scrollijst. Vervolgens kan men op de plek waar hier de tekst Zoek staat datgene invullen wat men wil opzoeken, daarna moet op het vergrootglas naast dit veld worden geklikt om de zoekopdracht uit te voeren.

10 In dit voorbeeld is gezocht op een bekend Archis 2 Onderzoeksmeldingsnummer. Dit zoekresultaat wordt nu beknopt getoond in één regel. Hier is nu o.a. te zien dat het een onderzoek van RAAP uit 2012 in Vlaardingen betreft. Voor deze regel staat een zwart driehoekje. Er wordt meer informatie getoond als op dit driehoekje wordt geklikt, zoals (deels) op de volgende pagina is te zien. 10

11 11 Na uitklappen van het zwarte driehoekje wordt nu veel meer informatie getoond. Tevens is te zien dat er bij deze opgraving Vondstlocaties horen en Zaakdocumenten. Op de volgende twee pagina s worden de hier zichtbare onderdelen duidelijker getoond.

12 12 Nadere informatie over de Zaak, maar nu duidelijker weergegeven.

13 13 Door op het zwarte driehoekje onder Vondstlocaties te klikken, zal nadere informatie (o.a. vondsten, sporen en structuren en complexen) zichtbaar worden. Omdat het in dit voorbeeld veel informatie en dus tekst betreft, en dit niet allemaal op één pagina past, wordt op de volgende twee pagina s (slechts) een deel van deze informatie afgebeeld.

14 14 Er is nu een uitgebreide Toelichting over de vondstlocatie te zien.

15 15 Na verder naar beneden scrollen, worden de diverse aangetroffen vondstcategorieën getoond, inclusief aantallen en datering. Door op het zwarte driehoekje te klikken, kan de (eventuele) toelichting bij de betreffende vondstcategorie worden bekeken, zoals op de volgende pagina is te zien.

16 16 De omschrijving horend bij deze vondstcategorie wordt nu getoond na op het zwarte driehoekje te hebben geklikt

17 17 Door verder naar beneden te scrollen kunnen de Sporen en structuren en Complexen worden bekeken van deze opgraving. Ook hier zijn weer zwarte driehoekjes te zien. Door op deze driehoekjes te klikken kan weer de (eventuele) nadere informatie worden bekeken.

18 18 Door helemaal naar beneden te scrollen kan informatie over de Zaakdocumenten worden geraadpleegd. Hier is het zwarte driehoekje weer te zien. Door erop te klikken kan de (eventuele) link naar (o.a.) het digitale rapport van deze opgraving worden gevonden. Dit is op de volgende pagina te zien.

19 19 Dit is de link naar het rapport. Kopieer deze link en plak deze in je browser. Je komt dan op de locatie waar het digitale rapport is te vinden en te raadplegen en/of te downloaden.

20 20 Nu wordt opnieuw via het tabblad Archeologische Gebeurtenissen Archis 2 Onderzoeksmeldingsnummer opgezocht. Vervolgens klikken we op het tabblad Cultuurhistorische objecten. Op de volgende pagina is het resultaat te zien.

21 In totaal levert dit 40 resultaten op. Dit is een andere weergave van de vondsten, sporen en complexen zoals in het eerste voorbeeld is laten zien. De 40 resultaten zijn verdeeld over 20 complexen, 14 vondstcategorieën, en 6 grondsporen/structuren. Een deel van de 14 vondstcategorieën is hier te zien. Bij verder naar beneden scrollen komen we de sporen en de complexen tegen, zoals op de volgende pagina is te zien. 21

22 Hier wordt een deel van de sporen en complexen horend bij Archis 2 Onderzoeksmelding getoond. 22

23 23 Wederom wordt opnieuw via het tabblad Archeologische Gebeurtenissen Archis 2 Onderzoeksmeldingsnummer opgezocht. Vervolgens klikken we op het tabblad Kaart. Op de volgende pagina is het resultaat weergegeven.

24 Het lila vierkant geeft het gebied weer dat is onderzocht. De roze stip in ongeveer het midden van het gebied is de bij het onderzoek horende vondstlocatie. De twee lichtbruine stippen zijn twee andere vondstlocaties in dit gebied die worden getoond. De gele lijnen horen bij onderzoeksgebieden die ook in dit gebied hebben plaatsgevonden. 24

25 De legenda van de kaart kan d.m.v. de grijze pijl open en dicht worden geklapt. Is de legenda opengeklapt dan kan door het plaatsen van een bullit voor de betreffende kaart worden aangezet. In het voorbeeld op de volgende pagina is de kaart Archeologische Monumenten (AMK) 2014 aangezet. Als deze pijl wordt aangeklikt verschijnt er een legenda, waarop is aangegeven welke kaarten er op dat moment zijn aangezet. 25

26 Na het aanzetten van de Archeologische Monumenten (AMK) 2014 zijn er een aantal archeologische terreinen verschenen in deze kaart uitsnede. 26

27 27 We starten nu opnieuw, en doen we of we net zijn ingelogd op zoals ook op pagina 9 is te zien. Vervolgens klikken we op het tabblad Cultuurhistorische objecten. Op de volgende pagina is het resultaat te zien.

28 28 Na het klikken op het tabblad Cultuurhistorische objecten ziet het scherm er nu uit, zoals hier wordt getoond.

29 29 Klik op de pijl achter Alle velden en maak een keuze uit de geboden mogelijkheden. In dit geval wordt gekozen voor Type en in het veld Zoek wordt Vuistbijl ingevoerd, vervolgens wordt op het vergrootglas geklikt om de zoekvraag of query uit te voeren.

30 30 De zoekvraag of query levert in dit voorbeeld 93 resultaten op. Klikt men nu bijvoorbeeld op het zwarte driehoekje voor Objectnummer dan verschijnt er nadere informatie over deze vondst, zoals op de volgende pagina wordt getoond.

31 31 Na openklappen wordt er meer informatie getoond voor zover deze aanwezig is. Klikken we vervolgens op het tabblad Kaart dan wordt er een verspreidingskaart getoond van 91 Vondstlocaties, zoals op de volgende pagina is te zien.

32 32 De 93 vuistbijlen zijn dus afkomstig van 91 vondstlocaties. Op een vondstlocatie zijn dus meerdere vuistbijlen aangetroffen.

33 33 We starten nu opnieuw, en doen we of we net zijn ingelogd op zoals ook op pagina 9 is te zien. Vervolgens klikken we op het tabblad Kaart. Op de volgende pagina is het resultaat te zien.

34 De kaart kan maximaal 1000 resultaten tonen. In dit voorbeeld zijn er resultaten, vandaar dat er niets met de kaart gebeurd. We gaan nu een locatie opzoeken m.b.v. de zoekfunctie op de kaart. Met een muisklik op Zoeken wordt het zoekvenster Zoeken geopend. Zie volgende de pagina. 34

35 35 Er worden nu een aantal opties gegeven waarop men kan zoeken. Op de volgende pagina wordt een voorbeeld gegeven van een zoekopdracht.

36 36 Bij het invullen van bijvoorbeeld Besjeslaan, geeft het systeem één of meer keuze mogelijkheden. In dit geval is het er één, en deze mogelijkheid wordt gekozen. De kaart zal nu inzoomen naar de betreffende locatie die wordt aangegeven met een lila stip, zoals getoond op de volgende pagina.

37 Open het Selecteren menu op de kaart. Klik vervolgens op Selecteer features. We trekken nu een selectie box rond de cluster Archeologische objecten in de buurt van de Lindelaan en de Eikenlaan. Zoals weergegeven op de volgende 37

38 38 Het vierkante kader is hier op de kaart getrokken rond de betreffende Archeologische objecten. Zodra de linkermuisknop na het trekken van het kader wordt losgelaten wordt de selectie gemaakt en in blauw weergegeven, zoals op de volgende pagina is te zien.

39 39 In blauw worden de geselecteerde Archeologische objecten getoond. Meerdere in het donkerblauwe gebied, en één grote d.m.v. het lichtblauwe gebied. Klik nu op het tabblad Archeologische Gebeurtenissen. Op de volgende pagina zien we het resultaat.

40 40 In totaal dus 6 resultaten, die hier administratief worden weergegeven. Via een muisklik op het zwarte driehoekje voor het Zaakidentificatie nummer wordt meer informatie getoond. Zoals deels op de volgende pagina is te zien.

41 41

42 42 We starten nu opnieuw, en doen we of we net zijn ingelogd op zoals ook op pagina 9 is te zien. Vervolgens klikken we op het tabblad Cultuurhistorische objecten. Op de volgende pagina is het resultaat te zien.

43 43 Via het facet zoeken in de linker kolom gaan we nu een query uit laten voeren. We kiezen voor Abr Artefacten in dit voorbeeld, en klappen dit open m.b.v. het zwarte driehoekje dat voor deze optie staat. Het resultaat is te zien op de volgende pagina.

44 44 Nu zijn de hoofdgroepen van de Abr Artefacten te zien. Klik nu op het zwarte driehoekje dat voor Gebruiksvoorwerp staat en daarna op het zwarte driehoekje dat voor Gereedschap staat. Zie voor het resultaat de volgende pagina.

45 45 Zet nu een vinkje bij Beitel. Op de volgende pagina is het resultaat hiervan te zien.

46 46 Nu zijn er ook nog een aantal zeer specifieke beitels te zien.

47 47 Er zijn dus 185 Beitels gevonden. Klik nu op het tablad Archeologische gebeurtenissen. Zie voor het resultaat de volgende pagina.

48 48 Blijkbaar zijn de 185 beitels bij 177 Archeologische gebeurtenissen aangetroffen. Met andere woorden bij één of meer gebeurtenissen is meer dan één beitel aangetroffen. Klikken we nu op het tabblad Kaart dan zien we een verspreidingskaart van 177 Archeologische Gebeurtenissen. Zoals getoond op de volgende pagina.

49 49