Vernieuwingen in de Mosselcultuur: Gebruik mosselzaadinvang installatie (MZI s) Aad Smaal, Wageningen Universiteit en IMARES Yerseke

Transcriptie

1 Vernieuwingen in de Mosselcultuur: Gebruik mosselzaadinvang installatie (MZI s) Aad Smaal, Wageningen Universiteit en IMARES Yerseke Natuurkundig Gezelschap, 14 maart 2014

2 IMARES: sinds 2006, Fusie diverse instituten (visserij, milieu, natuur) ECOLOGIE/MILIEU VISSERIJ AQUACULTUUR DELTA Onderdeel Wageningen Universiteit en Research Center North Sea Delta wur o 250 mw

3 IMARES YERSEKE - locatie Yerseke 40 pers 6 PhD s, studenten - > 50 jaar schelpdier onderzoek - monitoring & assessment - draagkracht - schelpdierkweek - nu ook viskweek, geintegreerde kweek kustbeheer Yerseke, centrum van de schelpdiercultuur

4 MZI s Vernieuwing in de traditionele mosselcultuur Innovatie Hoe werkt mosselcultuur Waarom vernieuwing Welke methoden Effectiviteit Impact Perspectieven schelpdiercultuur

5 INNOVATIE Mzi ontwikkeling klassiek voorbeeld systeem innovatie - Kees Groot, horeca ondernemer / uitvinder Den Helder start in 2000 met een idee - Traditionele sector sceptisch, later wel overgenomen

6 Bodemcultuur Traditionele schelpdierkweek in NL is bodemcultuur Kweekpercelen in Oosterschelde, Grevelingen (oester) en Waddenzee Op basis van de natuur én afhankelijk van de natuur Wat betreft - nieuwe aanwas - voedsel - vijanden - stormschade mosselpercelen

7 Kweken in de natuur nieuwe aanwas = jonge mosseltjes vestigen zich op de bodem en vormen zaadbanken bodemcultuur = verplaatsen mosselzaad van wilde banken naar kweekpercelen En aldaar de voorraad onderhouden activiteiten kwekers: black box verplaatsen mosselzaad van wilde zaadbanken naar kweekpercelen

8 Levenscyclus VOLWASSEN MOSSEL LARVEN ZAAD BROED

9 Levenscyclus Mosselen planten zich voort via paaien, 1 2 x per jaar Zaad en eicellen worden losgelaten bij een water temperatuur > 10 oc Bevruchting vindt plaats in de waterkolom Larve zweeft in het water, verspreidt zich en ondergaat enkele metamorfosen Na ca 4 weken zoekt het D-larve ondergrond om zich te hechten En blijft de rest van z n leven daar zitten

10 KWEEKCYCLUS - traditioneel OOGST VOLWASSEN MOSSEL LARVEN ZAAD VISSERIJ BROED ZAAD

11 Mosselzaadval en - visserij Nieuwe zaadval in de zomer, Visserij in najaar in instabiele gebieden, beneden laagwater Na de winter voorjaarsvisserij op de overige bestanden, alleen in voor visserij opengestelde gebieden (sinds 2004) INDIEN BESCHIKBAAR

12 Mosselzaadval en visserij : trend vroeger nu Periode : wilde bestand najaar+voorjaar: 95 mln kg zaadvisserij gemiddeld: 50 mln kg/jr Periode : wilde bestand: 64 mln kg zaadvisserij gemiddeld: 21 mln kg / jr Totale voorraad: - 30 % Totale zaadvangst: - 60 %

13 Afname mosselzaad: oorzaken? Natuurlijke factoren: - minder vaak strenge winters: meer predatie door garnalen e.d. jaren zonder mosselzaad Beleid: - Sinds 2004 geen visserij op de platen - Sinds 2008 gesloten gebieden beneden laagwater minder visserij

14 Behoefte aan mosselzaad Grondstof voor de kweek Opbrengst bodemcultuur kg per kg zaad Bouchot: Hangcultuur: Bodemcultuur: Productie capaciteit NL mln kg per jaar Dus nodig: mln kg zaad per jaar In principe elk jaar want nauwelijks buffercapaciteit

15 Levenscyclus en zaadvisserij OOGST VOLWASSEN MOSSEL LARVEN ZAAD VISSERIJ predatie BROED ZAAD

16 Levenscyclus mosselzaad invang (MZI) OOGST VOLWASSEN MOSSEL LARVEN ZAAD VISSERIJ predatie BROED ZAAD ZAAD INVANG

17 MZI: Net of touw in de waterkolom Substraat voor larven

18 INNOVATIE: MZI Zaad invang succesvol: na enige jaren experimenteren toename van 2 tot 15 mln kg in 6 jaar Op een oppervlakte van ruim 250 ha

19

20

21 Typen MZI s TOUWEN LONGLINES: doorlopend touw in lussen IMOTH: horizontaal touw met lussen NETTEN EASYFARM: netten tot 3 m diep, # 4.5 * 4.5 SMARTFARM: idem # 17.5 * 17.5 VLOTTEN: netten onder vlotten

22 Effectiviteit Oogst net: kg / m2 = 33 ton/ha vlot: = 133 longline: 2 4 = 62 VLOT > LONGLINE > NET

23 Kosten 90 ct/kg Kosten MZI zaad : 90 ct/kg betrouwbare productie Kosten Bodemzaad: 10 ct/kg 10 ct/kg

24 Kosten 90 ct/kg Kosten MZI zaad : 90 ct/kg Betrouwbare productie Kosten Bodemzaad: 10 ct/kg 10 ct/kg Niet elk jaar beschikbaar mzi = innovatie, tegen welke prijs? GEEN KEUZE: AFHANKELIJKHEID NATUUR én SAMENLEVING

25 MZI s Vernieuwing in de traditionele mosselcultuur X Innovatie X Hoe werkt mosselcultuur X Welke methoden X Effectiviteit Waarom vernieuwing Impact Perspectieven schelpdiercultuur

26 MOSSELZAADVISSERIJ: Raad van State 2008 Natuurbescherming 2006: Alle zaadbanken worden bevist : bodemverstoring wat zou er gebeuren zonder visserij? meerjarige rijke banken? Bezwaarprocedures bij Raad van State, uitspraak februari 2008: zaadvisserij vergunning onterecht verleend afwezigheid effecten niet aangetoond onderzoek loopt nog.dan voorzorgbeginsel hanteren

27 MOSSEL SECTOR: problemen Gevolgen sector: - geen zaadvisserij betekent geen grondstof mosselkweek - Onzekerheid / boosheid want effecten niet aangetoond Oplossingen: - onderzoek versnellen: niet mogelijk - natuurbeleid versoepelen: niet haalbaar overleg met partijen: NGO s, Overheid

28 NAJAAR 2008 MOSSELCONVENANT: Overeenkomst Mosselsector Milieu org - Ministerie Wederzijdse erkenning bestaansrecht mosselsector & natuurbelang Geen rechtzaken over vergunningverlening Stapsgewijze afbouw bodemzaadvisserij Ontwikkeling alternatieve zaadvoorziening met MZI s Sluiten van gebieden voor visserij beheersinnovatie

29 KWEKEN IN DE NATUUR Afhankelijkheid II : SAMENLEVING - zaadvisserij in natuurgebieden - vereist NB wet vergunning - samenleving wil verduurzaming MVO: maatschappelijk verantwoord ondernemen - kwekers hebben met meerdere belangen te maken - verduurzaming : zorgen dat kweek ook bijdraagt aan natuur

30 Uitkomsten onderzoek Effecten mosselzaadvisserij in de Waddenzee: 6 jaar studie 40 open en gesloten vakken Voor en na visserij mosselen, nieuwe zaadval bodemdieren vissen, sediment

31 EFFECTEN VISSERIJ OP MOSSELBESTAND Mossel biomassa: gesloten / open vakken (voorjaarsvisserij): vooraf direct na vissen 4 na 2 jaar na 5 jaar 3 6 Ref gesloten Ref Ref Ref 9 Vis open Vis Vis Vis Afname in de loop der tijd, sneller op beviste locaties

32 BIODIVERSITEIT: BANKEN, PERCELEN, REST Aantal soorten Oester Mosselbank Alle stations Zonder Mossel & Oester Monster locaties Survey wilde mossel banken, overige gebieden en kweekpercelen : Schelpdierbanken zijn hot spots biodiversiteit Soortenrijkdom percelen (102) > wilde banken (84) kweek percelen hoge biodiversiteit

33 CONCLUSIES Effecten van visserij in het voorjaar: Minder mosselen tot 3 jaar daarna Minder biodiversiteit tot 1 jaar daarna Hoe meer mosselen, hoe meer andere soorten Hoge biodiversiteit op kweekpercelen, ondanks oogsten - percelen liggen dichter bij zee: hoger zoutgehalte en dus hogere biodiversiteit - wilde banken onder invloed zoetwater: minder zeesterren Zaadvisserij, kweek en natuur kunnen samengaan

34 Hoe verder? Tussentijdse evaluatie convenant nu gaande = Is 100 % sluiting bodemzaadvisserij - economisch haalbaar? - nodig voor natuurwaarden? = wat zijn effecten verdere opschaling MZI s = welke andere stappen zijn nodig?

35 Effecten MZI s op omgeving Ruimtegebruik: garnalenvisserij: = lokatiekeuze in overleg = oppervlak nu ca 250 ha: wat betekent opschaling? Verstoring door scheepsbewegingen en activiteiten = vogels: afhankelijk seizoen = zeehond: niet aantoonbaar

36

37 Effecten MZI s bij opschaling Draagkracht: - Oosterschelde: Meer schelpdieren = minder groei Concurrentie met Japanse oesters - Waddenzee: andere factoren van belang: exoten - Voordelta: geen probleem Landschap: subjectief Onderwerp van de evaluatie

38 MZI s Vernieuwing in de traditionele mosselcultuur X Innovatie x Hoe werkt mosselcultuur X Welke methoden X Effectiviteit X Waarom vernieuwing X Impact Perspectieven schelpdiercultuur

39 SCHELPDIERPRODUCTIE: KADER Michael Crawford, 2007: - Seafood van groot belang - Essentiele vetzuren (ω3,6) - Voor hersenontwikkeling - Schelpdieren eenvoudig te verzamelen - Driver in humane evolutie Zonder oesters geen wizzkids

40 SCHELPDIERPRODUCTIE: KADER Wereldwijde voedselproductie: bevolking :1 ½ * (6 >> 9 mrd). Welvaart per capita : 5 * meer Footprint : ~2 * minder Uitdaging : 1 ½ * 5 * 2 = 15 * zo efficient Nodig: Hoogwaardig voedsel Efficiënt geproduceerd Gebruik van de oceanen

41 Duarte et al, 2009: Will oceans help feed humanity? - Ocean farming nodig om in de wereldvoedsel behoefte te voorzien - Met name kweek van zeewier en schelpdieren: geen voer nodig perspectief schelpdierkweek

42 TRENDS SCHELPDIER PRODUCTIE Jaarlijkse groei: Azie + 5 % /yr Europa 2 % / yr Gecompenseerd door prijs > meer import Europese schelpdiercultuur: Gebaseerd op traditie Beperkende factoren : Competing claims Ongelijkheid in regels Perspectieven Markt vraag Laag in de voedselketen Gezonde producten

43 SAMENGEVAT Behoefte aan seafood neemt wereldwijd toe vanwege Bevolkingsgroei Druk op landbouwgrond en producten Behoefte aan kwaliteit (eiwit, vetzuren) Kans voor aquacultuur want visserij opbrengst is aan plafond Productie groei vooral buiten Europa Consumptie groei binnen Europa: import > Prijzen stijgen nog: koopkrachtige vraag Kansen voor kweek van organismen laag in de voedselketen Visteelt minder efficiënt: footprint >, visolie nodig Perspectief voor schelpdieren en wieren VERDERE INNOVATIES NODIG techniek, beheer, ruimte

44 BROEDHUIS: hatchery / nursery systemen Gecontroleerde zaad productie randvoorwaarde voor selectie en veredeling = triploiden: groeien harder, non-allergene musselen

45 Geïntegreerde systemen Zeeuwse Tong project: tong zagers algen schelpdieren - zeekraal

46 OFFSHORE KWEEK

47 Dank u