Inventarisatie van het sublitorale wilde mosselbestand in de westelijke Waddenzee in het najaar van 2018.

Transcriptie

1 onderzoek en advies mariene ecologie, visserij en schelpdierkweek Elkerzeeseweg NA Scharendijke tel./fax: GSM: RAPPORT Inventarisatie van het sublitorale wilde mosselbestand in de westelijke Waddenzee in het najaar van auteur: M. van Stralen, K. Troost (WMR) en D. van den Ende (WMR) datum: 27 september 2018 opdrachtgever: PO Mosselcultuur, Yerseke. Dit rapport is vervaardigd op verzoek van de opdrachtgever hierboven aangegeven en is zijn eigendom. Niets uit dit rapport mag weergegeven en/of gepubliceerd worden, gefotokopieerd of op enige andere manier gebruikt worden zonder schriftelijke toestemming van de opdrachtgever.

2 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Uitvoering bestandsopname Resultaten...3 Areaal en ligging banken... 3 Derde sluitingsstap... 4 Omvang van het mosselbestand... 5 Zeesterren Figuren Referenties Inleiding In opdracht van de PO Mosselcultuur is door MarinX en WMR in de periode 3-20 september 2018 het wilde mosselbestand in het sublitoraal van de westelijke Waddenzee geïnventariseerd. Het onderzoek is uitgevoerd met het mosselvaartuig BRU68 en het inspectievaartuig Asterias. Daarnaast is door de BRU27 naar mosselzaad gezocht, startend kort na de zaadval, waarbij in juli al nieuwe banken mosselzaad werden aangetroffen. Aan het onderzoek met de BRU68 is naast ondergetekenden en de bemanning deelgenomen door de heren. K. Laros (Waddenunit min. LNV) en J. Dhooge (mosselkweker). De bemonsteringen vanaf de Asterias en de BRU27 zijn uitgevoerd door de bemanning van betreffende schepen. 2. Uitvoering bestandsopname Tijdens de inventarisatie is gericht in gebieden gezocht waar mosselen kunnen worden verwacht en in het bijzonder mosselzaad. Daarvoor is gebruik gemaakt van informatie uit eerdere surveys, van het vooronderzoek door de BRU27 en door de Asterias en van signalen van garnalenvissers over de aan- of afwezigheid van nieuw mosselzaad. De inventarisatie heeft plaatsgevonden in het stroomgebied van het Marsdiep en Vliestroom. Het stroomgebied van het Eierlandse Gat (tussen Texel en Vlieland) is niet onderzocht. Dit geldt ook voor het sublitoraal van de oostelijke Waddenzee (oost wantij Terschelling). De bemonstering is uitgevoerd met een standaard mosselkor (1.90 m breed, zonder mes en voorzien van een slikknuppel) waarmee per monsterpunt is gevist over een afstand van m. De Asterias vist met een smallere kor (ca. 1 m breed) met een mes en zonder knuppel.

3 3 Voorliggende rapportage is gebaseerd op de bevissing van 1012 stations waarvan 85 door de BRU27 en het rijksvaartuig Asterias. Door de twee laatstgenoemde schepen zijn meer monsters genomen. Daar waar deze overlappen met recentere slepen met de BRU68 zijn deze in de analyse weggelaten. Deze gegevens zijn wel gebruikt bij het in kaart zetten van de contouren van de gevonden mosselbanken. Van de vangst is per trek het volume en de samenstelling geregistreerd, waaronder de leeftijdssamenstelling van de mosselen (zaad, halfwas en grote mosselen), de aanwezigheid van zeesterren, lege mosselschelpen, de aanwezigheid van slik en in hoeverre de mosselen zijn getrost. Uitgaande van deze gegevens, aangevuld met informatie uit eerdere surveys, zijn arealen met nieuw mosselzaad ingetekend en zijn op basis van expert judgement van de deelnemers aan de survey bestandsschattingen gemaakt. De grootte van de mosselen is steekproefsgewijs bepaald. Daarbij is vastgesteld hoeveel mosselen er passen in een conservenblik van 880 ml (= ca. 620 gram mosselen), het zogenaamde bus-stukstal. Bij het opwerken van de gegevens zijn de volgende gebieden onderscheiden: - De gesloten gebieden voortvloeiend uit het Beleidsbesluit Schelpdiervisserij en het Mosselconvenant. - Het visgebied zoals opgenomen in het Visplan voor de najaarsvisserij Voor de achtergronden daarbij wordt verwezen naar het Visplan. - Het gebied dat bij de volgende transitiestap (3) zal worden gesloten en waarvan de effectuering is voorzien in het voorjaar van Resultaten Areaal en ligging banken De verspreiding van mosselen in het sublitoraal van de westelijke Waddenzee is weergeven in figuur 1 en 2 (situatie half september). De onderliggende informatie per monsterpunt is opgenomen in kaarten en tabellen in een losse bijlage. Ten behoeve van het gebruik van deze gegevens aan boord tijdens de zaadvisserij zijn deze toegestuurd aan de leveranciers van de verschillende plottersystemen voor verdere verwerking. In tabel 1 zijn de arealen met mosselen (zaad, meerjarig en gemengde bestanden) in het sublitoraal van de westelijke Waddenzee weergegeven. Deze zijn onderverdeeld in ligging van de banken in de wel en niet permanent gesloten gebieden en in hoeverre de banken deel uitmaken van het visplan voor de najaarsvisserij In totaal is 1758 ha met mosselzaad geïnventariseerd. Van dit areaal ligt 207 ha (12%) in de voor visserij permanent gesloten gebieden. Van het areaal in de open gebieden (1551 ha) ligt 874 ha

4 4 (56%) in het visgebied voor de najaarsvisserij. Van de gemengde bestanden van mosselzaad en meerjarige mosselen (237 ha) ligt 57% in de permanent gesloten gebieden en 2% in het visgebied voor de najaarsvisserij. Deze gemengde bestanden worden in het algemeen gedomineerd door mosselzaad en zullen bij bevissing door de kwekers worden behandeld (uitgezaaid) als zaad. Van het bestand aan meerjarige mosselen (691 ha) ligt 61% in de permanent gesloten gebieden. Het gaat daarbij in het algemeen om oude meerjarige mosselen die verder niet interessant zijn voor de visserij. Opgemerkt moet worden dat meerjarige banken niet gericht zijn geïnventariseerd, waardoor de contouren meer globaal zijn en/of een deel van de wat kleinere banken kan zijn gemist. Van het totale geïnventariseerde areaal met mosselen ligt 28% in de permanent gesloten gebieden en 35% in het visgebied voor de najaarsvisserij. Tabel 1 Geïnventariseerde arealen met mosselzaad, gemengde bestanden en meerjarige mosselen in het sublitoraal van de westelijke Waddenzee, onderverdeeld naar ligging en de wel en niet permanent gesloten gebieden en in hoeverre de banken deel uitmaken van het Visplan voor de najaarsvisserij Oppervlak (ha) Zaad Zaad en meerj. Meerjarig Totaal gesl. open vispl gesl. open vispl gesl. open vispl gesl. open vispl Mepen 6 6 Inschot Blauweslenk Molenrak Verversgat - ZOR Boontjes S-Omdraai Timmekensplaat Westkom Gat van Stompe Stompe Doovebalg Javaruggen (-BZ) Vlieter (-AD) Breezanddijk Texelstroom (-VL) Breesem Lutjeswaard Visjagersgaatje- MZ Wierbalg-BH Totaal als % van totaal 12% 50% 57% 2% 61% 10% 28% 35% als % van open 56% 4% 25% 49% Derde sluitingsstap Het voornemen is in het voorjaar van % van het visgebied voor de mosselzaadvisserij te sluiten als onderdeel van de derde transitiestap van het mosselconvenant. De daarbij beoogde

5 5 gebieden zijn aangegeven in figuur 1. Het totale areaal aan mosselbanken in deze gebieden bedraagt 345 ha, waarvan 201 ha zaadbanken. Dit is 13% en 11% van het totale areaal aan mosselbanken respectievelijk zaadbanken. Door de PO mosselcultuur is besloten deze gebieden geen deel uit te laten maken van het visplan voor de najaarsvisserij Omvang van het mosselbestand De omvang van het bestand mosselzaad, al dan niet gemengd met meerjarige mosselen, is inclusief deze meerjarige mosselen geschat op 54 miljoen kg bruto versgewicht ( mt). Van het bestand meerjarige mosselen zonder of met weinig zaad is geen schatting gemaakt. De reden daarvoor is dat een groot deel daarvan dispers voorkomt in lage dichtheden en de omvang daarvan zich bij deze werkwijze lastig laat schatten. Voor een recente schatting van het bestand meerjarige mosselen wordt verwezen naar de inventarisatie in het voorjaar van 2018 (Van Stralen et al., 2018). Van het bestand van 54 Mkg ligt 9 Mkg (17%) in de voor visserij permanent gesloten gebieden. Van het bestand in de open gebieden (45 Mkg) ligt 24 Mkg in het visgebied voor de najaarsvisserij Dit betreft ongemengd mosselzaad. Het gedeelte daarvan dat technisch opvisbaar is, is geschat op 20 Mkg ( mt). In onderstaande tabel zijn deze gegevens samengevat Tabel 2. Omvang van het mosselbestand op zaadbanken en gemengde banken in het sublitoraal van de westelijke Waddenzee in het najaar van Het bestand in banken met alleen meerjarige mosselen is in deze schattingen niet meegenomen. De kolom Visbaar geeft de biomassa die technisch opvisbaar is. Bestand mosselzaad en gemengde Totaal banken najaar 2018 bestand Visbaar Milj.kg Milj.kg Gehele gebied waarvan in gesloten gebieden open gebieden gebied visplan Zeesterren De monsterpunten waar zeesterren zijn aangetroffen zijn weergegeven in figuur 2. Wat daarin opvalt is dat ook in het noordelijke deel van het Molenrak zeesterren zijn aangetroffen. In voorgaande jaren werden deze vooral meer zeewaarts aangetroffen. De droge zomer en als gevolg daarvan de mindere afvoer van zoetwater naar de Waddenzee speelt hier mogelijk een rol.

6 6 4. Figuren Figuur 1. De verspreiding van mosselen in het sublitoraal van de westelijke Waddenzee in september Rood Rood omlijnd Groen Blauw Blauw gearceerd Blauw omlijnd Zwarte en groene lijnen Grijs Bruin Mosselzaad Inmiddels weer verdwenen zaadbanken Gemengde bestanden (meerjarig + zaad) Meerjarige mosselen Gesloten - mosselconvenant Te sluiten bij derde transitiestap Grenzen visplan Mosselpercelen Laagwaterlijn

7 Figuur 2 Aanwezigheid van mosselen (vulling kor) en de aanwezigheid van zeesterren. Vlieree Oostmeep Vliestroom Westmeep Vlieland Blauw e Slenk Inschot Harlingen Molenrak Breesem ZOrak Omdraai Boontjes Texelstroom Doove Balg Scheer Malzw in Bollen Zuidw est Vlieter Breezanddijk geen of bewijsje randje mosselen Visjagersgaatje rand-1/3 kor 1/2 kor of meer zeesterren - weinig Den Oever matig veel

8 Figuur 3. Deelkaarten verspreiding van mosselen in het sublitoraal van de westelijke Waddenzee in september Mosselinventarisatie najaar 2018 geen of bewijsje mosselen randje rand - 1/3 kor halve kor of meer rood mosselzaad groen mosselzaad met meerjarige mosselen blauw meerjarige mosselen blauw gearceerd: gesloten Mosselconvenant zwarte en blauwe lijnen: grenzen visplan grijs kweekpercelen

9 Mosselinventarisatie najaar 2018 geen of bewijsje mosselen 9 randje rand - 1/3 kor halve kor of meer rood mosselzaad groen mosselzaad met meerjarige mosselen blauw meerjarige mosselen blauw gearceerd: gesloten Mosselconvenant zwarte en blauwe lijnen: grenzen visplan grijs kweekpercelen

10 10 5. Referenties LNV, Ruimte voor een zilte oogst: Beleidsbesluit Schelpdiervisserij Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, Den Haag. LNV, Plan van Uitvoering Convenant "Natuurlijk Voorwaarts", &p_file_id=35166 PvU, Transitie van de Mosselsector, Plan van Uitvoering Eindrapport. Uitgebracht door het ministerie van LNV namens de gezamenlijke convenantpartners. PvU, Plan van Uitvoering transitie mosselsector en natuurherstel Waddenzee. Programma Naar een Rijke Waddenzee, Leeuwarden. Stralen, M.R. van, Gebiedsmaatregelen Mosselconvenant en VISWAD MarinXrapport Scharendijke. Stralen, M.R. van, D. van den Ende en K. Troost, Inventarisatie van het sublitorale wilde mosselbestand in de westelijke Waddenzee in het voorjaar van MarinX-rapport , Scharendijke.