abcdefgh Rijkswaterstaat VI Bouwmaterialen - metalen
|
|
- Marina Peters
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 abcdefgh Rijkswaterstaat VI Bouwmaterialen - metalen Contactpersoon: Peter Vermij December 2003
2 Inhoudsopgave Algemeen beeld 3 1. Definitie bron 4 2. Probleemstoffen 4 3. Routes 4 4. Omvang probleem 4 5. Bedreigde functies 6 6. Relatie met andere bronnen 6 7. Technische oplossingen en kosten 8 8. Wet- en regelgeving 8 9. Beleid Kaderrichtlijn water Prognose Lacunes Beleidsaanbevelingen Meer informatie 15 2 VI Bouwmaterialen - metalen
3 Algemeen beeld DIFFUSE BRON: BOUWMETALEN Probleemstoffen: koper, lood, zink, nikkel en chroom. Toestand nu: lood en chroom: CIW-klasse 1-2 (toetswaarde<sw, SW<toetswaarde<MTR), zink: CIW-klasse 2-3 (SW<toetswaarde<MTR en MTR<toetswaarde <2xMTR), koper: CIW-klasse 3-4 (MTR<toetswaarde <2xMTR, 2xMTR<toetswaarde<5xMTR), nikkel: CIW klasse 4-5 (2xMTR<toetswaarde<5xMTR, toetswaarde>5xmtr). Prognose 2015: geen significante wijzigingen. Aandeel bouwmetalen in belasting water: 12-35%. Het belang van de bron: score 2 tot 3 (matig 5-20% en groot 20-50%). Verwachte reductie tot 2015: klasse 1 en 2 (gering<5% en matig 5-20%). Relatie met andere bronnen: uit-/afspoeling landbouwgronden veruit grootste bron, verkeer, huishoudens, industrie en depositie zelfde ordegrootte als bouwmetalen. Effect aanpak andere bronnen zeer beperkt. Internationaal: EU Bouwproduktenrichtlijn in voorbereiding, Milieurisicobeoordeling voor koper en zink. Ingezet rijksbeleid: productinnovatie. Uitvoering: waterschappen en gemeenten nemen incidenteel maatregelen. Actie nodig: ja. 3 VI Bouwmaterialen - metalen
4 1. Definitie bron Door uitloging van bouwmetalen en oxidatie van beschermlagen van straatmeubilair worden oppervlaktewater, bodem en grondwater verontreinigd. 2. Probleemstoffen Probleemstoffen zijn zink, koper, lood, nikkel en chroom. 3. Routes Bouwmetalen zijn typisch een diffuse bron waarbij de vele kleintjes samen een belasting van betekenis vormen. Overal waar ze zijn toegepast in de buitenlucht bestaat kans op uitloging. De stoffen kunnen langs diverse routes het oppervlaktewater bereiken: direct, via bodempassage of via het rioolsysteem. Het deel van de emissies dat in het rioleringssysteem terechtkomt, verdeelt zich over het regenwaterriool, riooloverstorten, ongezuiverde lozingen en de rioolwaterzuivering. In de zuivering verdeelt de emissie zich over het effluent van de rioolwaterzuivering dat op oppervlaktewater wordt geloosd en het zuiveringsslib dat na zuivering achterblijft. 4. Omvang probleem Emissies naar water door bouwmetalen Tabel 1 geeft de totale emissie naar water per bouwmetaal en het aandeel in de landelijke totale emissie naar water. Tabel 1. Aandeel bouwmetalen in landelijke emissie naar water (oppervlaktewater + riolering) in emissie naar water 1) per bouwmetaal (ton/jaar) % van landelijk totaal Lood 88 58% Koper % Zink % Nikkel 7 17% Chroom 15 48% 1) zowel oppervlaktewater als riool Bron: Emissieregistratie cijfers Zie ook de n.b. onder de figuur in hoofdstuk 6. Tabel 2 toont de (deel)bronnen voor bovenstaande hoeveelheden koper, zink, lood, nikkel en chroom die vrijkomen door uitloging van bouwmetalen, zoals geschat in de emissieregistratie (ER). 4 VI Bouwmaterialen - metalen
5 Tabel 2. Emissies bouwmetalen naar bodem, oppervlaktewater (direct) en riolering (indirect) in Ton/jaar Bodem Direct Indirect Zink Corrosie verzinkt stalen vangrails /straatmeubilair wegenbouw Corrosie zinken dak/dakgoten woningen Corrosie verzinkt staal in tuinbouwkassen Corrosie verzinkt staal in constructies Corrosie zinken daken/dakgoten utiliteitsbouw Overig (hekwerken etc) Koper Corrosie waterleidingen kantoorgebouwen - Corrosie waterleidingen woningbouw 1) ) Lood Corrosie loden stroken en slabben woningen-water Corrosie loden stroken en slabben in de utiliteitsbouw-water Waterleidingen woningbouw 1) 12 1) Nikkel Corrosie RVS-industrie 27-7 Chroom Corrosie RVS-industrie Bron: Emissieregistratie, basisgegevens ) Schatting RIZA. Deze categorie wordt niet als aparte bron gemonitord, maar is onderdeel van de categorie metalen in afvalwater huishoudens. Er is van uitgegaan dat het gehalte lood/koper in afvalwater huishoudens vrijwel volledig afkomstig is van bouwmetalen. Belasting watersystemen door bouwmetalen In tabel 3 staat een schatting van de belasting van het oppervlaktewater door bouwmetalen. Tabel 3. Aandeel bouwmetalen in landelijke belasting oppervlaktewater in Parameter Zink Koper Lood Nikkel Chroom Belasting oppervlaktewater 1) Bouwmetaal (ton/jaar) Aandeel landelijk totaal (%) ) Cijfers Emissiemonitor 2001 met bewerking RIZA: gebruikt zijn de cijfers uit tabel 2 waarbij is aangenomen dat van het huishoudelijk afvalwater 100% wordt gezuiverd in een RWZI van het afstromend regenwater 80% wordt gezuiverd in een RWZI. Rendement RWZI s in 2001 voor zink 76,4%, voor koper 86,3%, voor lood 78,1%, voor nikkel 43,6% en voor chroom 74,3%. Zie ook de n.b. onder de figuur in hoofdstuk 6. 5 VI Bouwmaterialen - metalen
6 Belasting zuiveringsslib door bouwmetalen De belasting van zuiveringslib door bouwmetalen is niet gekwantificeerd. Het is onbekend welk deel van de belasting van het slib afkomstig is van bouwmetalen. Een ruwe schatting door RIZA komt er op uit dat ca. 30% van de zinkbelasting van het slib afkomstig is van bouwmetalen. Voor de belasting van het zuiveringsslib met koper en lood is naar schatting ca. 60% respectievelijk 90% afkomstig van bouwmetalen. Ontwikkelingen : De volgende positieve ontwikkelingen hebben zich de afgelopen periode voorgedaan: Loden leidingen zijn en worden nog vervangen, de emissie naar water neemt elk jaar verder af. Door afname van de luchtverontreiniging (SO 2 ) is de laatste decennia de afspoeling van zink fors afgenomen. 5. Bedreigde functies Koperen en loden waterleidingen kunnen leiden tot normoverschrijdingen van drinkwater. Naast bedreiging van de drinkwaterfunctie bestaan voor koper, lood en zink op basis van de huidige normering risico s voor de functie natuur en algemene milieukwaliteit (zie verder fact sheet XV De kwaliteit voor stoffen afkomstig van diffuse bronnen). Bij het onderhoud van vaarwegen vormt verontreiniging van waterbodems lokaal een probleem. Bouwmetalen leveren hier een bijdrage aan, die lokaal fors kan zijn (baggerspecie klasse 3-4). Dit kan gemeenten voor hoge kosten stellen bij verwijdering. Door de uitloging van bouwmetalen kan het afkoppelen van regenwater van de riolering problemen opleveren in verband met verhoogde risico s voor de grondwater- en oppervlaktewaterkwaliteit. 6. Relatie met andere bronnen RIZA heeft een inschatting gemaakt van de belasting van het oppervlaktewater per bron, zie figuur 1. Van belang is te vermelden dat in de figuur de belasting van het oppervlaktewater door bouwmetalen is gesplitst in een deel afkomstig van de directe lozingen en een deel dat via riolering en RWZI s in het oppervlaktewater terechtkomt. In figuur 1 is te zien dat de landbouw landelijk de grootste bron is. Regionale studies geven hetzelfde beeld. Aangezien het meeste bouwmetaal is opgesteld in stedelijk gebied zal de relatieve bijdrage daar groter zijn. 6 VI Bouwmaterialen - metalen
7 100% 80% 60% 40% 20% 0% Cu Pb Zn Ni Cr Landbouw Verkeer & vervoer Atmosferiche depositie Bouwmaterialen (directe lozingen) overig Bouwmaterialen (directe lozingen) bouwmetalen Riolering & RWZI's overig Riolering & RWZI's bouwmetalen Industrie Overig Figuur 1. Aandeel van de verschillende bronnen in de nationale belasting van het oppervlaktewater met koper, lood, zink nikkel en chroom. (bron: emissieregistratie cijfers 2001) n.b. Na het opstellen van deze fact sheet zijn voor atmosferische depositie en voor de uit- en afspoeling van metalen uit landelijk gebied nieuwe emissiecijfers bekend geworden. Dit kan betekenen dat de relatieve bijdrage in de belasting van het oppervlaktewater van de verschillende bronnen aanmerkelijk kunnen veranderen. De nieuwe informatie is op landelijke schaal te vinden op in een meer gedetailleerd niveau te zijner tijd op en in Water in Beeld 2004 en Water in Cijfers 2004 ( Alle waterbeheerders hebben de informatie op het niveau van afwateringseenheden reeds ontvangen via het Kaderrichtlijn water-circuit. Aanvoer buitenlandse rivieren De aanvoer door buitenlandse rivieren is aanzienlijk. Zie tabel 4 voor een indicatie van de aanvoer van de metalen via buitenlandse rivieren. Het betreft de in Emissieregistratie opgenomen getallen voor Ter vergelijking is de totale belasting door Nederlandse bronnen in de tabel opgenomen. Tabel 4. Aanvoer metalen via buitenlandse rivieren in 2001, vracht in ton/jaar) 1) Stof(groep) Aanvoer rivieren (ton/jaar) Zink 2486 Lood 432 Koper 563 Chroom 423 Nikkel 341 1) Waarden zijn indicatief: de vrachten variëren sterk per jaar Belasting NL (ton/jaar) Bron: Emissieregistratie cijfers Zie ook de n.b. onder figuur 1. 7 VI Bouwmaterialen - metalen
8 7. Technische oplossingen en kosten Alternatieven zonder nadelen zijn er niet Er zijn alternatieven voor bouwmetalen op de markt verkrijgbaar, die vrijwel kostenneutraal zijn door te voeren. Deze alternatieven kunnen echter andere (milieu)nadelen hebben. Via een integrale afweging op basis van een levenscyclusanalyse zijn een aantal alternatieve producten met elkaar vergeleken. De productvergelijkingen laten zien dat geen enkel bouwmateriaal op alle aspecten beter scoort dan een ander. Bouwmetalen hebben het grootste negatief effect op de aquatische ecologie, maar de alternatieven kosten bijvoorbeeld meer energie bij de productie, of leveren meer afval op. Als belangrijk aandachtspunt geldt dat alternatieven voor koperen drinkwaterleidingen kunnen leiden tot meer biofilmvorming in leidingen, met een verhoogde kans op het ontwikkelen van pathogenen (zoals legionella). Aan een internationaal geaccepteerde meetmethode en criterium voor aangroei wordt gewerkt. Productinnovatie De metaalindustrie werkt aan producten en bouwwijzen met lagere emissies. Enkele ontwikkelingen zijn: Voor bladzink wordt gewerkt aan een coating die in situ kan worden aangebracht. Voor bladlood is een bouwwijze ontwikkeld met minder blootgesteld oppervlak en wordt gewerkt aan een nieuwe legering. Voor verzinkt staal zijn het stimuleren van de toepassing van duplexsystemen en het ontwikkelen van een nieuwe legering mogelijke oplossingen. Het bedrijf Corus heeft succesvol een project afgerond voor het ontwikkelen van een duplex-coating voor geleiderail (langs snelwegen). Het is wenselijk dat het ministerie van V&W met RWS als grootste gebruiker een pilotproject start om de bruikbaarheid van dit alternatief na te gaan. In Duitsland is een koperen waterleidingbuis ontwikkeld met een binnenlaag van tin. Aandachtspunt is nog de mogelijke vorming van schadelijke organotinverbindingen. Effectgerichte maatregelen Er zijn ook effectgerichte maatregelen mogelijk. Een voorbeeld hiervan is zuivering van afstromend regenwater via een bodempassage. Deze oplossing brengt investeringskosten met zich mee en daarnaast ook exploitatie/beheerskosten. In de meeste voorzieningen kan een rendement van ongeveer 90% worden bereikt. 8. Wet- en regelgeving Vergunningen De Wet milieubeheer (Wm) en de Wet verontreiniging oppervlaktewater (Wvo) geven de lagere overheden handvatten om de doelstellingen uit de Vierde Nota Waterhuishouding voor water en sediment te bereiken. Lozing van door bouwmetalen verontreinigd 8 VI Bouwmaterialen - metalen
9 hemelwater is vergunningplichtig en kan worden gereguleerd op grond van de Wm of de Wvo. Voor lozing van verontreinigd regenwater op het riool zijn de gemeenten bevoegd gezag op grond van de Wm en voor lozing van verontreinigd regenwater op oppervlaktewater de waterkwaliteitsbeheerder op grond van de Wvo. Het ligt echter voor de hand om voor de lozing van hemelwater geen afzonderlijke vergunningen op te stellen maar algemene regels te stellen, of met parapluvergunningen te werken. Ook de aansluitvergunning die de beheerder van de rioolwaterzuivering verleent aan gemeenten voor het aansluiten van riolering op de zuivering biedt mogelijkheden. Er kunnen in de aansluitvergunning kwaliteitseisen worden gesteld aan het aangeleverde rioolwater, ofwel kan een onderzoeks- en saneringsverplichting worden opgelegd. ALARA-principe Het is een verantwoordelijkheid van gemeenten om invulling te geven aan het ALARA-uitgangspunt van de Wm. Op grond hiervan moet een lozer op het openbaar riool aangeven dat hij alles heeft gedaan wat redelijk is om de vervuiling terug te brengen. Op grond hiervan kan bijvoorbeeld een kopergroen gecoate aluminium dakbeplating een redelijk alternatief zijn voor een koperen dak. Het heeft dezelfde uitstraling, is goedkoper en er is geen koperemissie meer. Bij uitvoering van de Wm dient het gelijkheidsbeginsel te worden gehanteerd. Door Amvb s krijgen alle bedrijven in een bepaalde branche dezelfde eisen opgelegd. Ook de vergunningverlening richt zich voor overeenkomstige situaties naar de eisen van de Amvb s. Het toestaan van regenwaterlozingen met veel hogere concentraties koper en zink dan de bedrijfswaterlozingen is moeilijk te motiveren. Dit is des te meer het geval, omdat regenwater bij voorkeur als natuurlijke aanvulling van het watersysteem wordt benut via infiltratie of directe lozing op het oppervlaktewater. Uit onderzoek is gebleken dat uitloging van bouwmetalen kan leiden tot concentraties die tien keer zo hoog zijn als bij bedrijven wordt toegestaan voor lozing op het vuilwaterriool. Zorgplicht Wet bodembescherming Verder bestaat er op grond van de Wet bodembescherming voor gemeenten een zorgplicht, die bepaalt dat verontreiniging van de bodem zoveel mogelijk moet worden voorkomen. Door bouwmetalen verontreinigd regenwater kan bodemverontreiniging veroorzaken. Het is de verantwoordelijkheid van gemeenten deze verontreiniging te voorkomen of te (laten) saneren. Publiek- en privaatrechtelijke middelen Publiek- en privaatrechtelijk zijn er ook goede mogelijkheden om de toepassing van bouwmetalen bij (ver)bouwprojecten te reguleren. Dit kan bijvoorbeeld door bepalingen op te nemen in het koopcontract, verplichtingen op te nemen in de overeenkomst bij gronduitgifte, of een artikel op te nemen in het Programma van eisen waarin aandacht wordt geschonken aan de toepassing van uitloogbare materialen. 9 VI Bouwmaterialen - metalen
10 9. Beleid Algemeen De hierboven beschreven wettelijke mogelijkheden worden in de praktijk nog nauwelijks benut. Vierde Nota Waterhuishouding (NW4) Bouwmetalen worden in de Vierde Nota Waterhuishouding (NW4) als belangrijke diffuse bron genoemd. Bij nieuwbouw en verbouw zou afgewogen moeten worden of de metalen wel nodig zijn. Bij de bestaande woningvoorraad kan de ontwikkeling van een milieuvriendelijke coating, die op het bestaande product moet worden aangebracht, een oplossing bieden. Er wordt in de NW4 van uitgegaan dat maatregelen kostenneutraal kunnen worden doorgevoerd. Dit impliceert wel een lange implementatietijd. Emissiebeleid Het Nederlandse emissiebeleid gaat uit van: de aanpak van verontreinigingen bij de bron; prioritering op basis van de mate van normoverschrijding. Voor de bronaanpak geldt het toepassen van de best bestaande/toepasbare techniek voor puntbronnen en de meest milieuvriendelijkste handelswijze (MMH) voor diffuse bronnen. De MMH voor bouwmetalen is niet vastgelegd in een richtlijn of wet- en regelgeving. Beleid Ministerie van VROM Het VROM-beleid is vastgelegd in de nota Emissiereductiedoelstellingen prioritaire stoffen van juni In deze nota wordt vastgesteld dat in 2000 alleen voor lood het MTR is gehaald en dat er een grote beleidsinspanning nodig is om in 2010 de streefwaarde voor koper, lood en zink te halen. De minister heeft aan de Kamer gemeld dat als zink en koper regionaal of lokaal belangrijke probleemstoffen zijn voor de waterkwaliteit en indien er sprake is van een substantieel aandeel van bouwmetalen, aanvullende eisen vanuit de lokale of regionale waterbeheerder gerechtvaardigd zijn. De regionale aanpak kan dus bestaan naast de landelijke afspraken met de industrie. Afspraken met bedrijfsleven Voor de overheid is het ALARA-principe een belangrijk uitgangspunt: het permanente streven om emissies naar het milieu zo laag mogelijk te houden. Het Rijk heeft op basis van dit beleid afspraken gemaakt met de metaalindustrie over productinnovatie. Programma Duurzaam Bouwen (DuBo) In het programma Duurzaam Bouwen hebben bouwmetalen lage prioriteit. Aanvankelijk waren in de DuBo-pakketten maatregelen opgenomen. Door wetenschappelijke onduidelijkheden, bijvoorbeeld over de milieunormen voor metalen en de afwegingsdilemma s (de alternatieven hebben ook nadelen, zoals hierboven is vermeld), zijn ze 10 VI Bouwmaterialen - metalen
11 allemaal geschrapt. Alleen in het pakket Duurzame Stedenbouw is nog aandacht voor de problematiek. Uitvoering lagere overheden, regionale waterbeheerders en doelgroepen De Regioteams Diffuse Bronnen (per provincie georganiseerd) en regionale waterbeheerders besteden over het algemeen de nodige aandacht aan de problematiek. Er wordt aangestuurd op aandacht voor bouwmetalen in de planfase van woning- of utiliteitsbouw. In de planfase kan een alternatief voor uitlogende bouwmetalen nog vaak kostenneutraal worden meegenomen. Op de meeste plaatsen komt het echter niet tot een effectieve uitvoering van dit voornemen. Gemeenten voelen zich vaak niet gelegitimeerd tot het nemen van maatregelen (zij vragen zich af of er wel een probleem is) en doelgroepen (aannemers, projectontwikkelaars, woningbouwverenigingen enzovoort) zijn niet overtuigd van de urgentie. Veel architecten gebruiken graag bouwmetalen, vanwege esthetische aspecten. De praktijk laat echter zien dat als er aandacht wordt besteed aan bouwmetalen, het inderdaad mogelijk is voor watervriendelijke materialen te kiezen. Een RIZA-studie heeft aangetoond dat er maatregelen en instrumenten voldoende zijn. 10. Kaderrichtlijn water Lood is in de Kaderrichtlijn Water (KRW) geclassificeerd als PSR-stof. Dit staat voor Priority Substance in Review (for identification as possible Priority Hazardous Substance). Koper en zink staan niet op de stoffenlijst van de KRW. Als voor het bereiken van een goede ecologische toestand aansluiting wordt gezocht bij MTR en VR is er voor koper en zink ook reductie van de emissies naar water noodzakelijk. Voor de KRW moet een beeld van de menselijke belasting van een waterlichaam worden gegeven. Ramingen voor de emissie, afkomstig van bouwmetalen, en belasting van watersystemen, zijn landelijk beschikbaar, maar per waterlichaam is de informatie niet of beperkt beschikbaar. Bescherming van grondwater is hierbij ook relevant, met name in verband met infiltratie van hemelwater. Loden en soms koperen leidingen zijn relevant voor goede drinkwaterkwaliteit. Als gebruik wordt gemaakt van het format in de Eindrapportage werkgroep menselijke belasting en effecten ontstaat het volgende beeld. De huidige toestand voor de Nederlandse waterlichamen ligt voor koper, lood en zink in kwaliteitsklasse 2 en 3 (SW<toetswaarde<MTR en MTR<toetswaarde <2xMTR). Het belang van de bron bouwmetalen krijgt score 2 tot 3 (matig 5-20% en 3 groot 20-50%). De verwachte emissiereducties tot 2015 zijn beperkt en zullen liggen in klasse 1 en 2 (gering<5% en matig 5-20%). 11 VI Bouwmaterialen - metalen
12 De verwachting voor 2015 is dat voor Nederlandse wateren de kwaliteitsklasse voor koper, lood, zink, nikkel en chroom ongeveer gelijk blijft. 11. Prognose Na aanzienlijke afname in de jaren tachtig blijven de emissies nu ongeveer gelijk of ze nemen toe met de groei van de gebouwenvoorraad. Verwacht wordt dat de omvang van de landelijke emissies van bouwmetalen in 2015 weinig is afgenomen ten opzicht van Dit gezien de knelpunten in de uitvoering en de langlopende implementatietrajecten van mogelijke maatregelen. Enkele relevante ontwikkelingen: EU Bouwproduktenrichtlijn Op basis van de Bouwproductenrichtlijn moeten alle bouwproducten worden getest en indien ze zijn voorzien van een CE merk mogen ze in alle EU landen verkocht worden. De richtlijn voorkomt zo handelsbelemmeringen. Milieuaspecten van een product gaan deel uitmaken van de keuring om een CE merk te krijgen. Het opzetten van testen voor alle aspecten van een bouwproduct gaat begin 2004 spelen. Een algemene toelating van producten op basis van het EU productenbeleid kan gaan conflicteren met de gebiedsgerichte aanpak van de KRW. Het is in eerste instantie zo dat alleen de tests internationaal hetzelfde moeten zijn. Maar dat elk land, of regio zelf criteria kan stellen ten aanzien van de uitkomsten. Nederland moet dus aangeven hoeveel metaal er maximaal uit een gebouw mag uitlogen om het watermilieu voldoende te beschermen. Verder is belangrijk dat alleen stoffen in beschouwing worden genomen waarvoor in de landen wet- of regelgeving is. Toename blootgesteld oppervlak Door de bevolkingsgroei neemt de woningvoorraad toe en daarmee het blootgestelde oppervlak bouwmetalen. Als factor kan worden aangehouden: toename van 13% in 2005 en 23% in 2020 ten opzichte van nu. Nieuwe toepassingen in de bouw Gevelbeplating met koper of zink is sterk in opkomst en wordt nog niet meegenomen in de emissieregistratie. Afkoppelen regenwater neemt toe Afkoppelen van het regenwater, het niet aansluiten op de riolering, zal de komende jaren sterk toenemen en leidt tot een toename van de emissies in stedelijk gebied naar bodem, oppervlaktewater en grondwater. Dit kan een toename van de belasting van het milieu opleveren van ongeveer 10% in VI Bouwmaterialen - metalen
13 Normering Steeds duidelijker wordt dat in de normering rekening moet worden gehouden met het feit dat slechts een deel van de aanwezige metalen biologisch beschikbaar is. De biobeschikbaarheid zal dan ook een steeds grotere rol gaan spelen in de normering van metalen. Verwacht wordt (indicatie op basis van een concept eindrapport opgesteld voor de interdepartementale werkgroep Integrale Normstelling Stoffen) dat de nieuwe normen voor het maximaal aanvaardbaar risico voor metalen in de waterfase hoger zullen uitkomen. Voor het vaststellen van een getalswaarde voor verschillende watertypen is echter nog nader onderzoek noodzakelijk. In de waterbodems blijven naar verwacht overschrijdingen aanwezig, meestal in de orde van grootte van 2x de nieuwe norm. Dit betekent dat in het water de norm voor het maximaal aanvaardbaar risico op minder plaatsen overschreden zal worden, maar dat in de waterbodem/het sediment een probleem blijft bestaan. Als het behalen van een verwaarloosbaar risico (VR) het uitgangspunt blijft, zijn er meer problemen in het water en de waterbodem voor metalen. De voor de KRW door het Fraunhofer Instituut voorgestelde norm voor lood is strenger dan de huidige Nederlandse norm (ongeveer een factor 10). Wordt deze norm voor lood overgenomen betekent dit meer overschrijdingen van de Nederlandse waterkwaliteitsdoelen. In EU kader wordt het milieurisico van koper en zink momenteel onderzocht. RIVM is penvoerder voor de milieurisico-beoordeling van zink. Implementatie maatregelen Productinnovatie door de metaalindustrie gaat voor loodslabben, bladzink en mogelijk ook voor koperen drinkwaterleiding nieuwe producten opleveren (legering, coating), met aanzienlijke emissiereductie (>60%). De toename van de toepassing van duplex verzinkt staal en de innovatie van de zinklegering voor verzinken is nog onzeker. Voor de vangrail is de voortgang afhankelijk van de inzet van V&W (het wel/niet vervolg geven aan de pilots met nieuwe coating en pilot met houten geleiderail). Het resultaat van het innovatietraject voor het aquatisch milieu wordt vooral bepaald door de mate waarin de nieuwe producten ook worden toegepast in de bouw. Dit is nog onzeker. De prognose van het RIZA ten aanzien van de implementatie van maatregelen is niet rooskleurig: deze is in 2015 nog zeer beperkt. De kosten spelen hierbij een rol. Toch zijn de meerkosten bij toepassing van de nieuwe producten beperkt tot ongeveer 10-20%. Bij beperking van het blootgestelde oppervlak bladlood is zelfs sprake van minder kosten. Per toepassing is een schatting gemaakt van het effect van voorgenomen maatregelen. De prognose staat in tabel VI Bouwmaterialen - metalen
14 Tabel 5. Prognose emissiereductie per toepassing van bouwmetalen. Stof Bron Maatregel Effect 1) 2010 Lood Loden leidingen Vervanging 50% Loodslabben Alternatief, productinnovatie 5% Effect 1) % 10% Koper Waterleidingen Gevelbekleding Alternatief, productinnovatie Alternatief, ander ontwerp -13% -20% -20% -50% Zink Gevelbekleding Daken/goten Vangrail/lantaarnpalen Tuinbouwkassen Constructies Alternatief, ander ontwerp Alternatief, productinnovatie Alternatief, productinnovatie Alternatief Duplexsystemen -20% 10% 10% 50% 10% -50% 20% 20% 95% 15% Nikkel RVS-constructies Niet voorzien -5% -10% Chroom RVS-constructies Niet voorzien -5% -10% 1) Autonome ontwikkelingen: woningvoorraad neemt toe: index 113 in 2010 en 123 in Drinkwatergebruik blijft constant. Toestand watersystemen in 2015 Op basis van het bovenstaande kan worden geconcludeerd dat de belasting door de diffuse bron bouwmetalen tot 2015 niet ingrijpend zal wijzigen. Aangezien ook voor de andere bronnen de implementatie van maatregelen een lang tijdpad kent, blijft de chemische toestand voor metalen ongeveer gelijk. 12. Lacunes Kennis Om een goede afweging te maken voor het nemen van maatregelen is meer kennis nodig over: de gezondheidsrisico s bij toepassing van kunststofwaterleidingen. het betrekken van het aspect biobeschikbaarheid van metalen in de normering. de gehalten van metalen in stedelijke wateren. De meeste meetlocaties liggen in grotere boezemwateren. Aanpak Er zijn verschillende studies gedaan naar mogelijke maatregelen om de emissies van bouwmetalen te beperken. RIZA heeft een voorstel voor gebiedsgericht beleid uitgewerkt en een onafhankelijk adviesbureau heeft het diffuse bronnen beleid in het algemeen geëvalueerd. Uit de studies is gebleken dat voor een aanpak van de bron bouwmetalen het volgende nodig is: 14 VI Bouwmaterialen - metalen
15 een duidelijkere legitimatie voor gemeenten en doelgroepen tot het nemen van maatregelen. een nationaal platform waarbinnen afstemming tussen beleid en uitvoering kan plaatsvinden, bijvoorbeeld onder de vlag van de Commissie Integraal Waterbeheer (CIW). beter inzicht in en beïnvloeding van relevante beleidsarena s. hogere prioriteitstelling bij waterkwaliteitsbeheerders. intensivering van de samenwerking met branche en doelgroepen. zorgen voor aandacht voor bouwmetalen en waterkwaliteit in (beleids)plannen. zorgen voor regie en communicatie. 13. Beleidsaanbevelingen De uitvoerende overheden (met name gemeenten) hebben houvast nodig in de vorm van harde gegevens over uitloging of duidelijk rijksbeleid, om aan doelgroepen (projectontwikkelaars, bouwers architecten) restricties op te leggen. Een nationaal platform bouwmetalen (CIW-4-projectgroep) zou dit houvast kunnen helpen realiseren door bijvoorbeeld een Meest Milieuvriendelijke Handelswijze (MMH) uit te werken. De beleidsterreinen milieu (VROM) en water (V&W) kunnen (meer) samenwerken om emissies naar water door bouwmetalen te beperken. Een Amvb hemelwater (in voorbereiding) kan helpen om de implementatie van maatregelen een impuls te geven door aandacht te besteden aan preventie en mogelijke end-of-pipe maatregelen. 14. Meer informatie voor actuele emissiescijfers. steunpunt, thema bouwmaterialen. Gebiedsgericht emissiebeleid: uitwerking voor bouwmetalen. RIZA rapport Lelystad, Emissies van bouwmaterialen. Vaststelling van afspoelsnelheden op basis van metingen aan proefopstellingen. RIZA rapport Lelystad, Eindrapportage werkgroep menselijke belasting en effecten. RIZA werkdocument nr X. Lelystad, VI Bouwmaterialen - metalen
abcdefgh Rijkswaterstaat X Verkeer en vervoer zeescheepvaart
abcdefgh Rijkswaterstaat X Verkeer en vervoer zeescheepvaart Contactpersoon: Joan Meijerink December 2003 Inhoudsopgave........................................................................................
Nadere informatieabcdefgh Rijkswaterstaat V Bouwmaterialen - verduurzaamd hout
abcdefgh Rijkswaterstaat V Bouwmaterialen - verduurzaamd hout Contactpersoon: Peter Vermij December 2003 Inhoudsopgave........................................................................................
Nadere informatieabcdefgh Rijkswaterstaat III Landbouw - zware metalen (af- en uitspoeling landelijk gebied)
abcdefgh Rijkswaterstaat III Landbouw - zware metalen (af- en uitspoeling landelijk gebied) Contactpersoon: Sandra Plette December 2003 Inhoudsopgave........................................................................................
Nadere informatieabcdefgh Rijkswaterstaat VII Verkeer en vervoer wegverkeer
abcdefgh Rijkswaterstaat VII Verkeer en vervoer wegverkeer Contactpersoon: Peter Vermij December 23 Inhoudsopgave........................................................................................
Nadere informatieabcdefgh Rijkswaterstaat XV De waterkwaliteit voor stoffen afkomstig van diffuse bronnen
abcdefgh Rijkswaterstaat XV De waterkwaliteit voor stoffen afkomstig van diffuse bronnen Contactpersoon: Peter Vermij December 2003 Inhoudsopgave........................................................................................
Nadere informatieBelasting van het oppervlaktewater vanuit riolering en rioolwaterzuivering,
Belasting van het oppervlaktewater vanuit riolering en rioolwaterzuivering, 1990-2016 Indicator 1 oktober 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met
Nadere informatie14. OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE BRONNEN VAN
1.Inleiding 14. OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE BRONNEN VAN WATERVERONTREINIGING IN HET BRUSSELS GEWEST Het Brussels Gewest ligt voor het grootste deel in het subbekken van de Zenne. Deze waterloop en zijn
Nadere informatieZuivering van stedelijk afvalwater: zware metalen,
Indicator 22 juni 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De afgelopen dertig jaar is voor
Nadere informatieBelasting van het oppervlaktewater door huishoudens,
Belasting van het oppervlaktewater door huishoudens, 1990-2016 Indicator 27 september 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Nadere informatieEffluenten RWZI s (gemeten stoffen)
Industriële en communale bronnen Emissieregistratie Effluenten RWZI s (gemeten stoffen) Versie mei 2015 RIJKSWATERSTAAT Water, Verkeer en Leefomgeving (WVL) in samenwerking met CENTRAAL BUREAU VOOR DE
Nadere informatieADVIES VOOR DE M.E.R.-BEOORDELING OVER DE PRODUCTIE VAN PRIMAIR ALUMINIUM BIJ ALUMINIUM DELFZIJL 28 MEI 2001 INHOUDSOPGAVE
ADVIES VOOR DE M.E.R.-BEOORDELING OVER DE PRODUCTIE VAN PRIMAIR ALUMINIUM BIJ ALUMINIUM DELFZIJL 28 MEI 2001 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING...1 2. ADVIES VAN DE COMMISSIE OVER DE M.E.R.-BEOORDELING...2 2.1
Nadere informatieImpact rioolwaterzuivering op de belasting van het oppervlaktewater, 2016
Impact rioolwaterzuivering op de belasting van het oppervlaktewater, 2016 Indicator 1 oktober 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere
Nadere informatieStroomgebiedsafstemming Rijnwest. ER in combinatie met meetgegevens
Stroomgebiedsafstemming Rijnwest ER in combinatie met meetgegevens Stroomgebiedsafstemming Rijn-West 2 Opdrachtgever: Rijn West Begeleidingsgroep / beoordelingsgroep: Provincies, RAO, KRW-Kernteam Rijn
Nadere informatieInhoud lezing uitvoeringsprogramma diffuse bronnen waterverontreiniging (UP)
Inhoud lezing uitvoeringsprogramma diffuse bronnen waterverontreiniging (UP) 1. Enkele uitgangspunten 2. Criteria probleemstoffen 3. Belangrijkste sectoren en hun probleemstoffen 4. Drie-deling in aanpak
Nadere informatieFiguur 1 Zuiveringsinstallatie
Richtlijn 91/271/EEG: Situatierapport ex artikel 16 Nederland, situatie op 31 december 1998 Inzameling, transport en behandeling van afvalwater in Nederland Bij allerlei activiteiten in huis en bedrijf
Nadere informatieDe Waterwet en waterbodems De Waterwet. en waterbodems
De Waterwet en waterbodems De Waterwet en waterbodems Waterbodembeheer Waterbodembeheer onderdeel onderdeel watersysteembeheer watersysteembeheer Een nieuwe, integrale Een nieuwe, integrale Waterwet Waterwet
Nadere informatieabcdefgh Rijkswaterstaat IX Verkeer en vervoer beroepsbinnenvaart
abcdefgh Rijkswaterstaat IX Verkeer en vervoer beroepsbinnenvaart Contactpersoon: Joan Meijerink December 2003 Inhoudsopgave........................................................................................
Nadere informatieUpdate factsheet Effluenten RWZI s, regenwaterriolen, niet aangesloten riolen, overstorten en IBA s
Update factsheet Effluenten RWZI s, regenwaterriolen, niet aangesloten riolen, overstorten en IBA s Dr.ir. Jeroen Langeveld/ir. Erik Liefting Aanleiding Steeds meer metingen beschikbaar van vooral regenwateruitlaten
Nadere informatieBert Bellert, Waterdienst. 5 september 2011
Ammonium in de Emissieregistratie?! Natuurlijke processen, antropogene bronnen en emissies in de ER Bert Bellert, Waterdienst Ammonium als stof ook in ER??: In kader welke prioritaire stoffen, probleemstoffen,
Nadere informatieWaarom zijn er normen en waarom deze presentatie? Normen en waarden voor nutriënten (Van Liere en Jonkers, 2002) Niels Evers
Waarom zijn er normen en waarom deze presentatie? Normen en waarden voor nutriënten (Van Liere en Jonkers, 2002) Normen om te weten of iets goed is of niet Wetenschap én politiek Er zit altijd ontwikkeling
Nadere informatieSamenvatting van: Effecten van het Lozingenbesluit Open Teelt en Veehouderij (LOTV) op de waterkwaliteit.
Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling/RIZA Samenvatting van: Effecten van het Lozingenbesluit
Nadere informatieVerslagen van de vier workshops tijdens het Emissiesymposium 2 februari 2010
Verslagen van de vier workshops tijdens het Emissiesymposium 2 februari 2010 Pagina 1 Stoffen en bronnen; welke stoffen zijn relevant om in de EmissieRegistratie opgenomen te worden. Pagina 2 Omgaan met
Nadere informatieCorrosie waterleidingen kantoorgebouwen
Emissieschattingen Diffuse bronnen EmissieRegistratie Corrosie waterleidingen kantoorgebouwen Versie mei 2015 In opdracht van RIJKSWATERSTAAT - WVL Uitgevoerd door DELTARES in samenwerking met TNO Corrosie
Nadere informatieRioolwaterzuivering in de ER: Trends, balansen en knelpunten. Kees Baas
Rioolwaterzuivering in de ER: Trends, balansen en knelpunten Kees Baas Inhoud: Korte uitleg enquête Trends nutriënten en afvalwaterdebiet Trends zware metalen Gat in de emissiebalans Knelpunt komende jaren
Nadere informatieToestand KRW-waterlichamen Flevoland medio 2018
Toestand KRW-waterlichamen Flevoland medio 2018 1. Inleiding In het beheergebied van waterschap Zuiderzeeland liggen 18 KRW-waterlichamen (zie figuur 1 op volgende pagina). Deze waterlichamen worden zowel
Nadere informatieGeen bodemverontreiniging door Rijkswegen. beheer bodem bij Rijksinfrastructuur
Geen bodemverontreiniging door Rijkswegen beheer bodem bij Rijksinfrastructuur Missie vlotte en veilige doorstroming van het verkeer 2 beheer bodem Rijkswegen Maar 3 beheer bodem Rijkswegen Groot 4 beheer
Nadere informatieZuivering van stedelijk afvalwater: stikstof en fosfor,
Zuivering van stedelijk afvalwater: stikstof en fosfor, 1981-2017 Indicator 28 maart 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Nadere informatieAfwenteling en probleemstoffen voor de KRW in het Waddengebied
Afwenteling en probleemstoffen voor de KRW in het Waddengebied Inleiding De KRW is een resultaatsverplichting. Het kader gaat uit van een prioritaire stoffenlijst (voor de beschrijving van de Goede Chemische
Nadere informatieActiviteitenbesluit: Lozingen
Activiteitenbesluit: Lozingen Februari 2008 Naast de bundeling van algemene regels wordt met het Activiteitenbesluit ook het woud aan lozingsregels geordend. Vele individuele beschikkingen worden vervangen
Nadere informatieProvinciale Staten van Overijssel
www.prv-overijssel.nl Provinciale Staten van Overijssel Postadres Provincie Overijssel Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 425 25 25 Telefax 038 425 48 41 Uw kenmerk Uw brief Ons kenmerk Datum WB/2004/2906
Nadere informatieWaterkwaliteit verbeteren!
Waterkwaliteit verbeteren! Erwin Rebergen Beheerder grond- en oppervlaktewater 6 juni 2013 1 Onderwerpen Waarom spant zich in om de waterkwaliteit te verbeteren? Wat willen we bereiken? Hoe willen we een
Nadere informatieWaterbodems in de Waterwet
Waterbodems in de Waterwet Baggernet Eefje Bruinsma (RWS Corporate Dienst) De Waterwet Integratie van de volgende sectorale wetten: Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo) Wet verontreiniging zeewater
Nadere informatieBesluit lozing afvalwater huishoudens
Besluit lozing afvalwater huishoudens Algemene regel en beschikking met maatwerkvoorschriften voor de lozingssituatie van: D.H. van den Hul Lozingsadres: Mosselweg 15 Biddinghuizen Waterschap Zuiderzeeland
Nadere informatieLozingen. Dag 2 9.00-10.00 uur. 60 min
Lozingen Dag 2 9.00-10.00 uur 1 60 min Leerdoelen lozingen Nieuwe structuur lozingsregels Lozingen wel en niet in besluit Diverse soorten lozingen verspreid over hele besluit Relatie zorgplicht en lozingen
Nadere informatieMIRA 2011 VERSPREIDING VAN ZWARE METALEN. Emissie van zware metalen naar lucht.
MIRA 211 VERPREIDING VAN ZWARE METALEN Emissie van zware metalen naar lucht P index emissie lucht (1995=1) 12 1 8 6 4 2 1995 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21* doel 21 * voorlopige cijfers Doel (niet) gehaald
Nadere informatieAfwegingen bij Afvalwaterzuivering
Afwegingen bij Afvalwaterzuivering Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu De uitgangspunten voor de bescherming van het milieu tegen verontreiniging door de lozing van afvalwater zijn
Nadere informatieBouwlokalen INFRA. Het riool in Veghel. Veghel in cijfers en beeld (1) Veghel in cijfers en beeld (2) Veghel in cijfers en beeld (3)
Bouwlokalen INFRA Innovatie onder het maaiveld / renovatie van rioolstelsels Het riool in Veghel Jos Bongers Beleidsmedewerker water- en riolering Gemeente Veghel 21 juni 2006 Veghel in cijfers en beeld
Nadere informatieOverzicht indeling stoffen
Lucht Water A B C D AT AVBs Bouw Buitenland Consumenten DWBs Energie HDO Industrie Landbouw Raffinaderijen RWZIs Verkeer Diffuus Puntbron ZEZ Dit document is opgesteld in het kader van het verschijnen
Nadere informatiesectorplan 27 Industrieel afvalwater
sectorplan Industrieel afvalwater 1 Achtergrondgegevens 1. Belangrijkste afvalstoffen Industriële afvalwaterstromen (niet reinigbaar in biologische afvalwaterzuiveringsinstallaties) 2. Belangrijkste bronnen
Nadere informatieLozingen vanuit tandartspraktijken
Emissieschattingen Diffuse bronnen EmissieRegistratie Lozingen vanuit tandartspraktijken Versie mei 2016 De gepresenteerde methode voor emissieberekening van de genoemde emissieoorzaken in deze factsheet
Nadere informatie12 Hemelwateruitlaat of riooloverstort
12 Hemelwateruitlaat of riooloverstort 12.1 Inleiding Gemeenten hebben de taak om hemelwater en afvalwater in te zamelen. Het hemelwater wordt steeds vaker opgevangen in een separaat hemelwaterriool. Vanuit
Nadere informatieBeleidslijn toezicht en handhaving. Wassen van machines op agrarische bedrijven
Beleidslijn toezicht en handhaving Wassen van machines op agrarische bedrijven Samenwerking Noordoostelijke waterschappen Eenheid Techniek en Diensten Team agrarisch VTH Roel Koekoek Henk Langeler Renske
Nadere informatieMededeling aan het AB
WATERSCHAPSBEDRIJF LIMBURG Mededeling aan het AB Van Dagelijks Bestuur Corsanr. voorth/2018.07124 Portefeuillehouder Onderwerp M. Bouts (Einde) Afvalstatus zuiveringsslib Agendapuntnr. 4.1 AB-vergadering
Nadere informatieInventarisatie stand van zaken lozingen huishoudelijk afvalwater op Rijkswateren stand van zaken medio oktober 2005
Bijlage 2 Datum huishoudelijk afvalwater op Rijkswateren stand van zaken medio oktober 2005 2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Belangrijkste conclusies 3 2 age 4 2.1 Algemene opmerking 4 3 Stand van zaken
Nadere informatieImpact rioolwaterzuivering op de belasting van het oppervlaktewater, 2015
Impact rioolwaterzuivering op de belasting van het oppervlaktewater, 2015 Indicator 2 oktober 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere
Nadere informatieGrondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken
Grondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken Resultaten WAHYD Hoe zit het in elkaar: afkijken bij Noord-Brabant In het onderzoeksproject WAHYD (Waterkwaliteit op basis van Afkomst en HYDrologische systeemanalyse)
Nadere informatieOpkomende stoffen: hoe krijgen we de keten waterdicht? Marjan van Giezen Plv.dir. DG Water en Bodem Ministerie Infrastructuur en Water
Opkomende stoffen: hoe krijgen we de keten waterdicht? Marjan van Giezen Plv.dir. DG Water en Bodem Ministerie Infrastructuur en Water Waterkwaliteit is verbeterd, als je terug kijkt... Na decennia slechte
Nadere informatieBijlage 1: Toelichting achtergronden en gebruik modelverordening voor de afvoer van hemelwater en grondwater
Bijlage 1: Toelichting achtergronden en gebruik modelverordening voor de afvoer van hemelwater en grondwater Met de inwerkingtreding van de Wet Gemeentelijke Watertaken per 1 januari 2008 is o.a. de Wet
Nadere informatieInleiding. Oefeningen. Oefeningen workshop 1. Weergave grafieken. Emissie Symposium Water 11 april 2019
Oefeningen workshop www.emissieregistratie.nl Emissie Symposium Water 11 april 2019 Inleiding In deze korte cursus wordt vooral ingezoomd op het maken van grafieken, kaarten en het exporteren van gegevens.
Nadere informatieUitbreiding olieopslagterminal VOPAK te Rotterdam Europoort Toetsingsadvies over het milieueffectrapport
Uitbreiding olieopslagterminal VOPAK te Rotterdam Europoort Toetsingsadvies over het milieueffectrapport 18 mei 2009 / rapportnummer 2054-74 1. OORDEEL OVER HET MER Vopak Terminal Europoort B.V. (verder
Nadere informatieRWS-2017/328 M. Inhoudsopgave. 1. Aanhef 2. Besluit 3. Voorschrift 4. Overwegingen 5. Ondertekening 6. Mededelingen. 1. Aanhef
Onderwerp Maatwerkvoorschrift op grond van artikel 3.5e van het Activiteitenbesluit milieubeheer voor RWZI Piershil, voor het lozen van fosfor op het Spui. Zaaknummer RWSZ2016-00018059 Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieBesluit lozing afvalwater huishoudens
Besluit lozing afvalwater huishoudens Ontheffing voor de lozingssituatie van: G.J., G. en R. Luimes Lozingsadres: Bomenweg 20 Emmeloord Waterschap Zuiderzeeland Team Waterprocedures Postbus 229 8200 AE
Nadere informatieBesluit lozing afvalwater huishoudens
Besluit lozing afvalwater huishoudens Ontheffing voor de lozingssituatie van: C. Straver Lozingsadres: Ketelweg 34 Dronten Waterschap Zuiderzeeland Team Waterprocedures Postbus 229 8200 AE LELYSTAD telefoon:
Nadere informatieKostenterugwinning van Waterdiensten Aanvullende analyse Milieukosten
Kostenterugwinning van Waterdiensten Kostenterugwinning van Waterdiensten Aanvullende analyse Milieukosten Sterk Consulting en Bureau Buiten Leiden, november 2013 1 2 Inhoudsopgave 1 Achtergrond en doel
Nadere informatieKenmerk 1204148-003-ZWS-0014. Doorkiesnummer +31 (0)6 10 39 95 34. Oplegnotitie 2: herberekening PAK effluenten EmissieRegistratie
Memo Aan Rob Berbee Datum Van Nanette van Duijnhoven Kenmerk Doorkiesnummer +31 (0)6 10 39 95 34 Aantal pagina's 10 E-mail nanette.vanduijnhoven @deltares.nl Onderwerp PAK effluenten EmissieRegistratie
Nadere informatieBelasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen,
Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen, 1990-2016 Indicator 27 september 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere
Nadere informatieActiviteitenbesluit milieubeheer
Activiteitenbesluit milieubeheer Algemene regels en maatwerkbeschikking voor de lozingssituatie van: VOF Hoekstra Lozingsadres: Lisdoddeweg 61 Lelystad Waterschap Zuiderzeeland Team Waterprocedures Postbus
Nadere informatieNetwerkdag IKN Jan Broos, Adviesbureau Broos Water BV 20 april 2017
Het verbeteren van de waterkwaliteit; de rol van de landbouw Netwerkdag IKN Jan Broos, Adviesbureau Broos Water BV 20 april 2017 Broos Water BV Als praktijkgericht kennis- en adviesbureau werken wij aan
Nadere informatieVerkennend Milieutechnisch Bodemonderzoek januari 2008 (J In bovengrondmonster X18 voor lood (zware metalen) een overschrijding is aangetoond ten opzichte van de interventiewaarde; Cl In bovengrondmonster
Nadere informatieStimuleringsregeling afkoppelen bestaand verhard oppervlak 2002 Zuiveringschap Limburg en beslisbomen verantwoord afkoppelen van regenwater
RELATIEBLAD VAN HET ZUIVERINGSCHAP LIMBURG Stimuleringsregeling afkoppelen bestaand verhard oppervlak 2002 Zuiveringschap Limburg en beslisbomen verantwoord afkoppelen van regenwater Stimuleringsregeling
Nadere informatieRapportage watertoets
BIJLAGE 1 Rapportage watertoets Waterparagraaf Herinvulling locatie aan de Wjitteringswei te Aldeboarn projectnr. 176812 revisie D0 augustus 2008 Opdrachtgever Dr. S. Weidenaar It Rak 1 8406 EX Tijnje
Nadere informatie> Retouradres Postbus EJ Den Haag. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 25 VX DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34
Nadere informatieSAMENVATTING. Samenvatting
Samenvatting De kwaliteitsdoelstellingen voor het Nederlandse oppervlaktewater zijn in het merendeel van de wateren en voor veel stoffen niet bereikt. Na grote verbeteringen in de jaren 1970 1995 is de
Nadere informatieKees Steur Waterschap Zeeuwse Eilanden coördinator Waterkwaliteit en Milieu
Implementatie Kaderrichtlijn Water (KRW) Kees Steur Waterschap Zeeuwse Eilanden coördinator Waterkwaliteit en Milieu 1 februari 2008 Inhoud Waterkwaliteit probleemstoffen bronnen Uitgangspunten en taakverdeling
Nadere informatieWerkdocument Kd-waarden van zware metalen in zoetwatersediment[riza nr.96.180.x]
Ministerie van Verkeer en WalersUai Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling RIZA doorkiesnummer 0320 298498 Werkdocument Kd-waarden van
Nadere informatieZandwinputten. Baggernet Thema-ochtend over Zandwinputten. Een overzicht. Afdelingsoverleg Bodem & Water 22 juni John Maaskant.
Zandwinputten Een overzicht Afdelingsoverleg Bodem & Water 22 juni 2009 Baggernet Thema-ochtend over Zandwinputten John Maaskant Ministerie van Verkeer & Waterstaat Marc Pruijn Ministerie van Volkshuisvesting,
Nadere informatieStoffen en normen in waterbeleid: de meest gebruikte termen uitgelegd.
Stoffen en normen in waterbeleid: de meest gebruikte termen uitgelegd. Waarom staan stoffen op verschillende stoffenlijsten? Het Nederlandse waterbeleid heeft als doel: een ecologisch gezond oppervlaktewater
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456 0000
Nadere informatieKwaliteit oppervlaktewater, 2009
Indicator 6 maart 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De meeste waterlichamen voldoen
Nadere informatieVraag 1 Wat is uw reactie op de berichten in het Algemeen Dagblad over het aantreffen van GenX in drinkwater op meerdere locaties?
> Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456 0000
Nadere informatieDe Veranderende Zorgplicht
De Veranderende Zorgplicht Ede 23 april 2015 Frans Debets Debets b.v. i.s.m. Een korte versie van een cursus op 14 juni 1- De Veranderende Waterwetwetgeving 1. Achtergronden en betekenis van de veranderingen
Nadere informatieBasisdocumentatie probleemstoffen KRW
Basisdocumentatie probleemstoffen KRW De bronnenanalyse Hannie Maas RWS-WVL Emissiesymposium 5 april 2018 Project In opdracht van I&W en RWS Projectleiding RWS-WVL Hannie Maas, John Hin Uitvoerders: Deltares
Nadere informatieBesluit lozing afvalwater huishoudens
Besluit lozing afvalwater huishoudens Ontheffing voor de lozingssituatie van: «Naam_SD» Lozingsadres: «Straat» «HuisNrLt» «Woonplaats1» Waterschap Zuiderzeeland Team Waterprocedures Postbus 229 8200 AE
Nadere informatiememo Luchtkwaliteit Rijksweg 20-1 te Drempt 100968
memo aan: van: Gemeente Bronckhorst Johan van der Burg datum: 8 juni 2011 betreft: Project: Luchtkwaliteit Rijksweg 20-1 te Drempt 100968 INLEIDING Op het perceel Rijksweg 20-1 te Drempt (gemeente Bronkhorst)
Nadere informatieCorrosie roestvast staal industrie
Emissieschattingen Diffuse bronnen Emissieregistratie Corrosie roestvast staal industrie Versie april 2011 RIJKSWATERSTAAT WATERDIENST In samenwerking met DELTARES en TNO Corrosie roestvast staal industrie
Nadere informatieBOAS-overeenkomst Glanerbrug. Definitief
BOAS-overeenkomst Glanerbrug Definitief 30 september 2015 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Situatiebeschrijving... 3 3 Werkwijze en aanbevelingen... 4 4 Afspraken... 4 5 Financiën... 5 6 Besparingen...
Nadere informatieNormen voor het waterkwaliteitsbeheer: wat kun, mag en moet je er mee?
Normen voor het waterkwaliteitsbeheer: wat kun, mag en moet je er mee? José Vos, Els Smit (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), Dennis Kalf (Rijkswaterstaat), Ronald Gylstra (Waterschap Rivierenland)
Nadere informatieDe rol van modellen in het beheer van de waterkwaliteit case WEISS. Colloquium Duurzaam ruimtegebruik In Vlaanderen Antwerpen 23/03/2018
De rol van modellen in het beheer van de waterkwaliteit case WEISS Colloquium Duurzaam ruimtegebruik In Vlaanderen Antwerpen 23/03/2018 Inhoud Proloog Waterkwaliteitsbeleid in Vlaanderen Rol van modellen
Nadere informatieRegelgeving effluent en restmateriaal uit biobedden. H.A.E. de Werd
Regelgeving effluent en restmateriaal uit biobedden H.A.E. de Werd Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Bloembollen, Boomkwekerij & Fruit PPO nr. 3261074007_3 december 2007 2007 Wageningen, Praktijkonderzoek
Nadere informatieOntwerpbesluit inzake de Wet verontreiniging oppervlaktewateren
Ontwerpbesluit inzake de Wet verontreiniging oppervlaktewateren Nummer : 2009.09833V Venlo, Bijlage(n) : Het Dagelijks Bestuur heeft op 12 augustus 2009 een aanvraag om vergunning op grond van de Wet verontreiniging
Nadere informatieVermesting in meren en plassen,
Indicator 18 mei 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De vermesting in de meren en plassen
Nadere informatieBesluit lozing afvalwater huishoudens
Besluit lozing afvalwater huishoudens Ontheffing voor de lozingssituatie van: W.R. Bouma Lozingsadres: Luttelgeesterweg 21 Luttelgeest Waterschap Zuiderzeeland Team Waterprocedures Postbus 229 8200 AE
Nadere informatiealgemeen Deze bijlage is een detaillering van de beschrijving actuele waterkwaliteit die in paragraaf 2.9. is opgenomen
algemeen Deze bijlage is een detaillering van de beschrijving actuele waterkwaliteit die in paragraaf 2.9. is opgenomen 2. Waterkwaliteit De zomergemiddelden voor 2008 van drie waterkwaliteitsparameters
Nadere informatieWORKSHOP: Bronnenanalyse: een uitdaging voor de regio!
WORKSHOP: Bronnenanalyse: een uitdaging voor de regio! Welke vragen dienen beantwoord te worden in de regio voor de volgende generatie SGBP s? Hoe worden beschikbare informatie en kennis zo goed mogelijk
Nadere informatieMilieuvervuiling. Planet
Milieuvervuiling Planet 44 45 Milieuvervuiling Milieuvervuiling is al decennialang een Europees thema. Het is ook een thema waarop winst is geboekt; mede dankzij Europese regelgeving is de vervuiling aanzienlijk
Nadere informatieBronnen van waterverontreiniging
Vlaanderen is milieu Bronnen van waterverontreiniging 2014 Vlaamse MilieuMaatschappij www.vmm.be DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Bronnen van waterverontreiniging in 2014 Samenstellers Afdeling Rapportering
Nadere informatieOmgaan met metalen bouwmaterialen. Cl us ter Mi l i eu. Uitgegeven door Landelijk Bestuurlijk Overleg Water
Cl us ter Mi l i eu Omgaan met metalen bouwmaterialen Uitgegeven door Landelijk Bestuurlijk Overleg Water Landelijk Bestuurlijk Overleg Water Postbus 20906 2500 EX Den Haag T 070 3518010 F 070 3518417
Nadere informatieBelasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen,
Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen, 1990-2015 Indicator 2 oktober 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Nadere informatie1 Inleiding en projectinformatie
Project: Groenhorst College te Velp Onderwerp: hemelwater infiltratieonderzoek Datum: 9 november 2011 Referentie: 25.515/61341/LH 1 Inleiding en projectinformatie Het Groenhorst College, gelegen aan de
Nadere informatieStofstromen in de keten Effecten op lokaal oppervlaktewater. Hans Aalderink & Jeroen Langeveld ARCADIS & Royal Haskoning
Stofstromen in de keten Effecten op lokaal oppervlaktewater Hans Aalderink & Jeroen Langeveld ARCADIS & Royal Haskoning Insteek afgelopen decennia Basisinspanning gemengde riolering 7 mm + 2 mm + 0,7 mm/h
Nadere informatieINTERN MEMO. Aan: Algemeen Bestuur Van: Dagelijks Bestuur Datum: 10 november 2015 Onderwerp: Voedingsstoffen in het oppervlaktewater
Intern memo INTERN MEMO Aan: Algemeen Bestuur Van: Dagelijks Bestuur Datum: 0 november 205 Onderwerp: Voedingsstoffen in het oppervlaktewater Bijlage: Bestuursnotitie wfn40342 in DB april 204 Inleiding
Nadere informatieBelasting per OWL met KRW-Verkenner. Nanette van Duijnhoven Christophe Thiange Gerlinde Roskam
Belasting per OWL met KRW-Verkenner Nanette van Duijnhoven Christophe Thiange Gerlinde Roskam Doel Berekenen van de belasting per waterlichaam: - Actualisatie in tijd - KRW broncategorieën - Nederlandse
Nadere informatieVermesting in meren en plassen,
Indicator 14 september 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De vermesting in de meren
Nadere informatieAntwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) Nummer Onderwerp Hoogheemraadschap van Delfland.
van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d.) 3 april 2012) Nummer 2644 Onderwerp Hoogheemraadschap van Delfland. Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting vragensteller De
Nadere informatieWater nu en... KRW De Europese. Kaderrichtlijn water. Een grote kans voor. de verbetering van de. waterkwaliteit. en daarmee ook voor de
KRW De Europese Kaderrichtlijn water Een grote kans voor de verbetering van de waterkwaliteit en daarmee ook voor de drinkwatervoorziening. Water nu en... Vereniging van Waterbedrijven in Nederand KRW
Nadere informatieemissie broeikasgassen
Eco-efficiëntie van de industrie D index (=1) 12 11 1 9 8 7 6 5 21 22 23 24 26 27 26 bruto toegevoegde waarde totaal energiegebruik emissie fijn stof (M 2,5 ) emissie broeikasgassen emissie ozonprecursoren
Nadere informatieNieuwe sanitatie in Nederland. Bert Palsma
Nieuwe sanitatie in Nederland Bert Palsma Conventioneel is fantastisch! Drinkwater; 125 l/p/dag 180 /jr Riolering 125/ jr RWZI 135/ jr 440,- / huishouden /jr 1 toilet spoeling (5 l) ~ 0,025 1 toilet spoeling
Nadere informatieJaarverslag Water 2015
Vlaanderen is milieu Jaarverslag Water 2015 VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be \\\\\\ JAARVERSLAG WATER 2015 \\\\\ DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Jaarverslag water 2015 Samenstellers Afdeling Rapportering
Nadere informatie