PARK DELTAPOORT het waarom, de ideeën en het vervolg

Transcriptie

1 PARK DELTAPOORT het waarom, de ideeën en het vervolg augustus 2009

2 Colofon Opdrachtgever Stuurgroep Deltapoort Hamit Karakus (wethouder Rotterdam, voorzitter), Hans Spigt (wethouder Dordrecht), Marcel Doodkorte (portefeuillehouder Drechtsteden), Antoin Scholten (portefeuillehouder Drechtsteden), Jaap Wolf (portefeuillehouder stadsregio Rotterdam), Martin van Engelshoven-Huls (gedeputeerde Zuid- Holland), Jaap Jelle Feenstra (Havenbedrijf Rotterdam), Gert Jan Vogelaar (Directeur Drechtsteden), Jan Edens (programmamanager Deltapoort). Projectorganisatie Programmamanager Deltapoort: Jan Edens Kwartiermaker Deltapoort: Paul Favié Programmasecretaris: Hans Weggeman Landschapsarchitectuur: DN Urbland Communicatiebureau: Awareness Redactie Jan Edens, programmamanager Deltapoort Paul Favié, kwartiermaker Deltapoort Hans Dekker, landschapsarchitect Deltapoort Ontwerpvisie en vormgeving DN Urbland Contactinformatie Voor vragen over Park Deltapoort kunt u contact opnemen met de projectleider Park Deltapoort: Annet ten Cate. as.ten.cate@pzh.nl / of met de programmamanager Deltapoort: Jan Edens. jf.edens@pzh.nl / Alle rechten voorbehouden. Hoewel aan de totstandkoming van dit document uiterste zorg is besteed, is het mogelijk dat bij bepaalde afbeeldingen de bronvermelding ontbreekt. Mocht dit het geval zijn, kunt u contact opnemen met de projectleider Park Deltapoort. 2

3 Inhoudsopgave t Waaltje bij Rijsoord Ringdijk bij haven Ridderkerk 1 INLEIDING 04 2 WAAROM PARK DELTAPOORT 06 inhoudelijke redenen bestuurlijke redenen 3 WAT WILLEN WE BEREIKEN 10 overwegingen doelstellingen opgaven 4 EERSTE IDEEËN EN VISIES 14 basisinrichting ontwikkelingsrichtingen 5 HET VERVOLG 38 consultatiefase uitwerkingsfase 3

4 1 Het Inleiding initiatief Voor u ligt het visiedocument Park Deltapoort. In dit document is verwoord welke partijen betrokken zijn bij dit initiatief, wat zij met het Deltapark beogen en hoe dat kan worden gerealiseerd. Dit visiedocument is bedoeld als startpunt voor de discussie die de komende tijd met verschillende partijen gevoerd wordt. Deze discussie moet uiteindelijk leiden tot een Programma van Eisen voor de toekomstige ontwikkeling van het gebied. Het Park Deltapoort omvat het open gebied tussen Barendrecht, Zwijndrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Ridderkerk. Dit gebied vormt ook het achterland van Rotterdam en Dordrecht en verbindt via de in het open gebied gelegen infrastructuur (onder andere de A15 en A16) ook beide steden. Wist u dit? Belangrijk voor de concurrentiepositie van een stedelijke regio en voor de leefbaarheid is een aantrekkelijke leefomgeving. Groen neemt daarin een belangrijke plaats in. In de Zuidelijke Randstad is sprake van een grote achterstand op dit vlak. Er is in de Zuidvleugel ha groen extra nodig om alle potentiële recreanten een plek te geven. (bron: Tekorten aan recreatieruimte Zuidvleugel 2006) De ideevorming om te komen tot een Park Deltapoort komt voort uit twee belangrijke initiatieven. Binnen de zuidelijke Randstad behoort Deltapoort (globaal het zuidoostelijke gedeelte van de Stadsregio Rotterdam en het Eiland van Dordt) tot de meest dynamische gebieden. De stedelijke, economische en landschappelijke netwerken in dit gebied groeien, maar de ontwikkelingen staan nog teveel op zich zelf. Daarom heeft het Bestuurlijk Platform Zuidvleugel gevraagd om een integrale ontwikkeling van het gebied met een actieve bestuurlijke opstelling. De Stuurgroep Deltapoort heeft deze uitdaging opgepakt met een in januari 2009 door de betrokken partijen gedragen en vastgesteld Ambitiedocument Deltapoort Met dit Ambitiedocument is gekozen voor een ambitieuze opdracht: het vergroten van het leefklimaat en het versterken van de economische ontwikkeling in de Deltapoort. Er is voor gekozen om deze opdracht uit te werken in vier thema s, waarbij voor het thema groen prioriteit is gegeven aan het ontwikkelen van Park Deltapoort. Een tweede belangrijk initiatief is de Structuurvisie Randstad In deze visie is Park Deltapoort aangewezen als pilot voor de ontwikkeling van een metropolitaan park (groenblauwe topkwaliteit nabij de steden die (inter)nationaal aantrekkelijk is). Doel van de metropolitane parken is om grote landschapsgebieden in en om de Randstad met elkaar te verbinden tot een groenblauwe delta, die agrarisch en ecologisch grondgebruik combineert met een grote betekenis voor de leefkwaliteit van de stad. Vanwege de kansen en problematiek op de gemeentelijke schaal is er ook vanuit de gemeenten de behoefte te werken aan samenhangende visies op het buitengebied. Een niet onbelangrijk ander initiatief is de Eo Wijers prijsvraag (2008) geweest. Deze prijsvraag was gericht op het stimuleren van ideeën voor de ontwikkeling van het gebied IJsselmonde. De indieners hebben de bestuurders in het gebied op een zeer creatieve manier de potenties van het gebied laten zien. De uitkomsten zijn voor de betrokken bestuurders een bron van inspiratie geworden. Op grond van alle initiatieven heeft de Stuurgroep Deltapoort in januari 2009 de opdracht gegeven om de ideevorming voor de totstandkoming van het park vorm te geven. Deze rapportage met de eerste ideeën en visies voor Park Deltapoort is het eerste resultaat van deze opdracht. 4

5 Crezéepolder met uitzicht op Alblasserdam Het totstandkomingsproces Het projectteam heeft dit visiedocument opgesteld in nauwe samenwerking met het voor deze fase van het project geformeerde Parkteam. In dit team hadden ambtelijke vertegenwoordigers zitting van de aangesloten gemeenten, de Stadsregio Rotterdam, Drechtsteden, het waterschap Hollandse Delta, de provincie Zuid Holland en de ministeries van VROM en LNV. De in deze samenwerking gemaakte tussenproducten zijn steeds ter fiattering besproken met de voor Park Deltapoort ingestelde Bestuurlijke Driehoek en daarna voor besluitvorming voorgelegd aan de Stuurgroep Deltapoort. De samenstelling van de genoemde overlegvormen is in de bijlagen opgenomen. Voor het verkrijgen van een zo groot mogelijk draagvlak voor de ideeën en voorstellen zijn op verschillende momenten bestuurlijke rondes gehouden, te weten: informatieve ronde langs de gemeenteraden (in het verlengde van het initiatief van de Eo Wijers prijsvraag); informatieve ronde langs de Colleges van B&W; er zijn twee bestuurlijke bijeenkomsten voor de betrokken portefeuillehouders belegd om de doelstellingen, opgaven, basisinrichting en ontwikkelingsrichtingen te bediscussiëren en hun voorkeuren te peilen; tussen de twee bestuurlijke bijeenkomsten hebben één op één gesprekken plaatsgevonden met alle betrokken portefeuillehouders ruimte en groen; met de maatschappelijke groen- en landschapsorganisaties heeft een oriënterend gesprek over de ideeën plaatsgevonden. Leeswijzer Hoofdstuk 2 legt uit waarom er een initiatief is voor Park Deltapoort. Er wordt ingegaan op de belangrijkste inhoudelijke en bestuurlijke redenen voor het park. Die redenen zijn vervolgens samengevat in een missie. Deze missie wordt in hoofdstuk 3 vertaald in de te bereiken doelstellingen op de korte en (midden)lange termijn. Aan die doelstellingen zijn concrete opgaven verbonden, die naar de mening van de betrokken partijen moeten worden opgelost. Dit hoofdstuk geeft daarmee aan wat met het Park Deltapoort bereikt moet worden en voor wie. In hoofdstuk 4 worden de eerste ideeën voor de oplossingen van de opgaven en doelstellingen aangedragen. Voor de korte en (midden)lange termijn wordt de te studiegebied bereiken basiskwaliteit -de basisinrichtingaangegeven en voor de langere termijn de mogelijke ontwikkelingsrichtingen voor het gebied. De basisinrichting is in feite een huis op orde -actie, een inhaalslag die moet worden uitgevoerd voordat allerlei andere ontwikkelingen de ruimte krijgen. De daar boven op komende ontwikkelingsrichtingen geven aan welke identiteiten in het gebied verder versterkt kunnen worden. Dit hoofdstuk geeft daarmee aan hoe Park Deltapoort er concreet uit kan zien. Vervolgens wordt in hoofdstuk 5 ingegaan op het vervolg: wat gebeurt er nog dit jaar (de consultatiefase) en wat in de periode 2010 en verder (uitwerkingsfase). ROTTERDAM BARENDRECHT plangebied RIDDERKERK H.I.AMBACHT ZWIJNDRECHT DORDRECHT 5

6 2 Het Wist u dit? De rivieren rondom IJsselmonde hebben niet altijd gelopen zoals in de huidige situatie. Vanaf de Romeinse tijd tot en met de Middeleeuwen verdeelde de toenmalige rivierloop het gebied in drie delen: het Land van Putten over de Maas, de Riederwaard en de Zwijndrechtse Waard. Waarom Park Deltapoort initiatief om te komen tot een park met zo n omvang komt niet zo maar uit de lucht vallen. Daar zijn dringende redenen voor. Dit hoofdstuk gaat in op die redenen, te weten inhoudelijke redenen en bestuurlijke redenen. Die redenen zijn vervolgens samengevat in een missie. De missie geeft aan waar de betrokken partijen voor willen staan bij de realisatie van het park. Inhoudelijke redenen Het landschap van de Deltapoort is de laatste decennia sterk veranderd. Als gevolg van de verstedelijking en de aanleg van doorgaande infrastructuur is het oorspronkelijke open landschap sterk in omvang afgenomen. Het landschap is sterk verrommeld en qua leefomgeving ontbeert het kwaliteit. De kwaliteit is een belangrijk aspect van de voor een voorspoedige economische ontwikkeling van het gebied noodzakelijke, gunstige vestigingsplaatsvoorwaarden. Dankzij het bufferzonebeleid is er nog een open gebied wat voldoende potentie in zich heeft om de leefkwaliteit in het gebied te vergroten. Voor een goed begrip van het inrichtingsvraagstuk voor het park is een verkenning verricht van de ontwikkelingen die hebben geleid tot de huidige ruimtelijke structuur en kwaliteit van het gebied. Ontstaan Het eiland IJsselmonde was voor de Romeinse tijd al bewoond. Het landschap bestond uit rietgorzen en moerasbos. Omdat het water de vrije loop had waren er veel overstromingen in het gebied. De mensen pasten zich aan deze omstandigheden aan en vestigden zich op de hoger gelegen plaatsen. De stormvloed in het jaar 1134 na Chr. is aanleiding geweest de bedijking systematisch aan te pakken. Na de bedijking zijn de kommen lange tijd ontoegankelijk en drassig gebleven met hooilanden, eendenkooien en wilgengrienden. Uit de grienden werd vlechthout gehaald voor dijkbouw. Bij de bedijking van 1331 werden Waal en Devel afgedamd en zodoende een binnenwater. De streek komt tot welvaart In de 17 e en 18 e eeuw komt de gehele streek tot welvaart. Dit is te danken aan de gunstige samenstelling van de bodem, het Hollandse klimaat, de goede ligging tussen Rotterdam en Dordrecht en in een groter verband, tussen Amsterdam-Antwerpen. De agrarische sector was gericht op meerdere takken: veeteelt, landbouw (hoofdzakelijk koren en vlas), tuinbouw (voor de bewoners in Dordrecht en Rotterdam) en intensieve zoetwatervisserij (zalm en steur). De overige bedrijvigheid richtte zich op zoutketen, steenplaatsen, scheepswerven en industriemolens (persen van olie, maken van tras, zagen van hout, malen van meel). Ontwikkeling van de infrastructuur In 1821 begon de ontwikkeling van de infrastructuur door de aanleg van de Koninklijke Straat der 1 e Klasse n o 7. Dit was een van de belangrijkste Europese verbindingen tussen Parijs en Den Haag. De ontwikkeling van het rijkswegennetwerk is gestart in de jaren 40 6

7 Haven Oostendam omstreeks 1920 (Oudheidskamer Ridderkerk) A16 bij Rijsoord (KLM foto 21183) Huys ten Donck (bron: Het Huys ten Donck en de familie Groeninx van Zoelen) wandelen in de Carnissegrienden van de vorige eeuw. Vanaf de jaren 70 zijn de snelwegen op IJsselmonde en in de Deltapoort uitgebreid en verbeterd. In 1977 werd de Drechttunnel (Dordrecht- Zwijndrecht) geopend. En in 1979 werd knooppunt Ridderster in gebruik genomen. Al snel bleek dat de aangelegde snelwegen en bruggen de snelgroeiende mobiliteit niet aankonden. Dit resulteerde in verdubbeling van de Brienenoordbrug (1990). Hiervoor moest het knooppunt Ridderster samen met snelweg A15-A16 worden uitgebreid. Aansluitend werd in 1992 ook de tunnel onder de Noord (H. I. Ambacht- Alblasserdam) in gebruik genomen. IJsselmonde ongeveer inwoners, een groot deel hiervan woonde al in Rotterdam Zuid. Verder lagen er op het eiland de verschillende kleine kernen en lintdorpen. In 2000 had het eiland IJsselmonde meer dan inwoners. In de afgelopen 50 jaar is de bevolking vertienvoudigd. De groei van de kernen heeft het ooit zo kenmerkende open gebied van het eiland IJsselmonde opgeslokt. Als gevolg van de grote infrastructuur en door veel verspreide, slecht ingepaste bebouwing en opstallen, waaronder veel glastuinbouw, is het resterende open landschap sterk versnipperd en verrommeld. ontwikkeling van het gebied: verstedelijking en infrastructuur Rijksstraatweg Ook het spoorwegennet heeft een explosieve groei doorgemaakt. In 1872 reed de eerste stoomtrein over IJsselmonde via het spoor tussen Dordrecht en Rotterdam. Daarnaast legde RTM Rotterdam een tramlijn aan richting Dordrecht en de Zuid- Hollandse eilanden. In 1904 liep een tram grotendeels parallel aan de Rijksstraatweg richting de Veerweg in Zwijndrecht, waarna men met de pont moest oversteken. In 1966 is deze tramlijn opgeheven. In de jaren 70 werd het grootste rangeerterrein van Nederland geopend. Kijfhoek is 50 ha groot en heeft 43 verdeelsporen. In 2007 is de Betuweroute geopend, deze goederenspoorlijn verbindt de Rotterdamse haven met het achterland. Ook de HSL richting België en Parijs gaat over dit deel van het eiland. De HSL, de Betuwelijn en de gewone spoorlijn tussen Rotterdam en Dordrecht liggen ter plaatse van Barendrecht onder een 1,5 kilometer lange overkapping A A29 A15 A16 A16 Kijfhoek Groei en suburbanisatie Met de komst van de snelwegen is ook de verstedelijkingsdruk in het gebied toegenomen. In 1950 had het hele eiland HSL Betuwelijn 7

8 25 16 Provincie Zuid Holland, maart Plangrens Buytenland ondergrond Provinciale Structuurvisie (conceptversie 4 maart 09) Legenda landschapsparken, recreatie en stedelijk netwerk parklandschappen outline recreatie en/of bosgebied openluchtrecreatiegebied of stedelijk groen verblijfsrecreatie nieuw rood stedelijk gebied verkeer water Provinciale landschap IJsselmonde Begrenzingen Provinciale landschap Rijksbufferzone Park Deltapoort Rijksbufferzone Oost IJsselmonde 2 Waarom Park Deltapoort Bestuurlijke redenen: de kaders Er zijn in het verleden tal van ideeën ontwikkeld voor de ontwikkeling van het gebied en er lopen thans ook verschillende initiatieven. Dat werk wordt niet overgedaan. De bedoeling is juist om zoveel mogelijk uit te gaan van die ideeën en initiatieven, maar die vooral in samenhang met elkaar te ontwikkelen. 15 Wist u dit? De meest tevreden stedelingen wonen het dichtst bij het groen. De aanwezigheid van groen in de woonomgeving beïnvloed de gezondheid van mensen positief. De kans dat iemand zich ongezond voelt is voor mensen woonachtig in weinig groene omgevingen 1,5 keer zo groot als voor mensen woonachtig in heel groene omgevingen. (bron: Belevingswaardemonitor nota ruimte 2006 en proefschrift Vitamine G van Jolande Maas.) Er zijn in het verleden tal van ideeën ontwikkeld voor de ontwikkeling van het gebied en er lopen thans ook verschillende initiatieven. Dat werk wordt niet overgedaan. De bedoeling is juist om zoveel mogelijk uit te gaan van die ideeën en initiatieven, maar die vooral in samenhang met elkaar te ontwikkelen. Een analyse van de bestaande plannen heeft voor de ideevorming de volgende aanknopingspunten opgeleverd. Op landelijk niveau zal in ieder geval aangesloten moeten worden op de Structuurvisie Randstad 2040, het Rijksbufferzonebeleid en het Investeringsbudget Landelijk Gebied. Voor wat dat laatste betreft is de geplande evaluatie in 2010 en 2011 van belang. Ideeën die nu leven om meer aandacht te geven aan initiatieven die landbouw koppelen aan landschapsbeheer en verbrede landbouw en stadslandbouw zouden dan meer mogelijk zijn in plaats van of naast het huidige regime van aankoop/onteigening en groeninrichting. Voor de glastuinbouw is het van belang aansluiting te zoeken bij de VROM-aanpak van verspreid liggende kassen. Ook het Deltaprogramma vormt de input voor de nadere invulling van de ideeën. Op provinciaal niveau zullen de ideeën moeten passen bij de (thans: ontwerp) Provinciale Structuurvisie (PSV). In deze visie worden zes grote provinciale landschappen aangegeven en in functie gedefinieerd. Voor wat betreft de integratie van groen en blauw biedt het (ontwerp) Provinciaal Waterplan (PWP) voldoende uitgangspunten voor zowel de realisatie van opgaven ten aanzien van de waterkwantiteit, als voor de waterkwaliteit. Op regionaal niveau zijn met name de nota De Zuidvleugel, motor in de Delta, het Ambitiedocument Deltapoort 2040, het Regionaal Structuurplan (RGSP 2) en het daarbij horende uitvoeringsprogramma van de Stadsregio Rotterdam, het Uitvoeringsprogramma GroenBlauw Netwerk, en het Waterplan van waterschap Hollandse Delta leidend voor de ideevorming. Op gemeentelijk niveau zijn door verschillende gemeenten structuurvisies dan wel stadsvisies opgesteld of in ontwerp. Leidend voor die plannen zijn natuurlijk de eigen gemeentegrenzen en de lokale situatie. Daarbij valt op dat de gemeentelijke aandacht vooral op de rivier is gericht en dat het gebied van het Park nog veel wordt gezien als achterkant. Daarnaast geven sommige plannen ruimte aan tegenstrijdige ontwikkelingen tussen de gemeenten. Bij de ideevorming is dit opgepakt als uitdaging en door alle betrokken partijen ook onderschreven. Het initiatief Park Deltapoort biedt de gelegenheid van de achterkant een tweede voorkant te maken waardoor de stadskernen zich meer dan nu ook oriënteren op het open gebied en om de gemeentelijke visies meer op elkaar af te stemmen. Bestaande plannen en projecten staan in de ideevorming voor het Park Deltapoort niet ter 8

9 Groene Hart Hoekse Waard Integratiekader Deltapoort verstedelijking herstructureren stadsuitbreiding groene inpassing infra waterfronten stedelijke inpassing infra bedrijfsparken opheffen barrière nieuwe bedrijven opheffen barrière metropolitaanpark groene randen RoBel spoorlijn logistieke dienstverlening deltatechnologie Stedenbaan Biesbosch ILG-projecten (provincie Zuid-Holland) plangrenzen Park Deltapoort en Rijksbufferzone (maart 2009) integratiekader Deltapoort (ambitiedocument Deltapoort 2040) discussie. Zo wordt onder andere uitgegaan van de ontwikkeling van Nieuw Reijerwaard en de uitvoering van de verschillende groenprojecten zoals onder andere gepland in het kader van ILG en RGSP-2 en waar mogelijk aangesloten bij de MIRT-VAR en MIRT-VooRuit. Een van de meerwaarden van de ontwikkeling van Park Deltapoort is juist om voor dit gebied al die kaders en plannen met elkaar te verbinden en af te stemmen. Dit integraal denken en doen is de start van de ambitie van het Park Deltapoort! Uit alle overleggen met betrokken bestuurders blijkt dat deze ambitie breed wordt gedragen door de partijen op rijks-, provinciaal, regionaal en lokaal niveau. De missie Gegeven de inhoudelijke en bestuurlijke redenen om te komen tot het Park Deltapoort is er voor gekozen om voor de ontwikkeling van het park te werken met een centrale boodschap, een missie voor het gebied. De missie Park Deltapoort moet verbinden wat nu versnipperd is zodat een nieuw beleefbaar deltalandschap ontstaat. Het gebied kampt met verrommeling/versnippering als gevolg van het huidig ruimtegebruik. De woon- en leefomgeving laat op onderdelen veel te wensen over. Investeringen in de groenblauwe kwaliteit en het versterken van de ruimtelijke kwaliteit moeten tot een sterk woon/werk/verblijfsklimaat in de regio leiden. Een (toekomstvast) Park Deltapoort verbindt de deltalandschappen Biesbosch, Groene Hart en Hoeksche Waard en sluit aan op de recreatiegebieden van West-IJsselmonde en is van waarde voor dagrecreatie van bewoners van de Drechtsteden en de Stadsregio Rotterdam. Er wordt aangesloten bij de huidige waarden en identiteiten van het gebied. Door het vergroten van de leefbaarheid zal aan de regio een economische impuls worden gegeven. 9

10 3 Wat willen we bereiken Overwegingen Het idee voor Park Deltapoort staat niet op zichzelf. Ook voor andere delen van de Randstad worden verkenningen uitgevoerd om grootschalige parken in de stedelijke invloedssfeer te ontwikkelen. Een drietal achterliggende overwegingen spelen daarbij een rol. Wist u dit? Rivieren zullen hun water in de toekomst moeilijker kwijt kunnen door de zeespiegelstijging. Dit speelt met name bij Rotterdam en de Drechtsteden. Ruimte voor waterberging is nodig om grotere neerslaghoeveelheden te kunnen opvangen en om een zoetwaterbuffer te hebben voor droge periodes. (bron: Structuurvisie Randstad 2040) De sterke verstedelijking in de Randstad in de laatste decennia, vooral in Amsterdam en Rotterdam, en de sterke interactie met steden in de nabije regio s, leidt tot de ontwikkeling van groot-stedelijke eenheden en een uitdijende Randstad. Dat is van grote invloed op het landschap. Een tweede overweging is de wens van de overheden om de concurrentiekracht van de Randstad te vergroten en zich te kunnen meten met andere metropolen en stedelijke agglomeraties in Europa. Het ontwikkelen van grootschalige parken bij de grote steden in de Randstad houdt ook verband met de kabinetswens om op Randstadniveau een groen en blauw raamwerk te ontwikkelen dat kan fungeren als robuuste tegenhanger van de (rand) stad. Zorg voor een toekomstbestendig landschap is essentieel om de stedelijke ontwikkeling in Randstad in goede banen te leiden. Belangrijk daarbij is dat stad en landschap in de zich ontwikkelende, metropolitane regio s in de Randstad als gelijkwaardige onderdelen worden beschouwd. Een visie op de inrichting van Park Deltapoort vereist daarom een visie op de ontwikkeling van het stedelijke gebied in de Rotterdamse regio en de Drechtsteden en op het landschap bij de stad. Stedelijke ontwikkeling Het stedelijk gebied in de Rotterdamse regio zal in de nabije toekomst weinig buitenwaartse groei vertonen. Het door de overheid gehanteerde concept van de compacte stad leidt tot een intensiever ruimtegebruik en verdere verdichting van de stad. De A15 vormt dan een logische grens tussen de hoogstedelijke binnenstad (Rotterdam) en de suburbane buitenstad (Zwijndrecht, Dordrecht, Ridderkerk en Hendrik-Ido-Ambacht). Stad-land relaties Het landschap van de Deltapoort is nu nog achterkant van de stad. In de visie voor de inrichting van Park Deltapoort wordt die situatie omgekeerd. Het landschap wordt als voorkant ingericht. Hierdoor wordt het landschap beter beschermd tegen toekomstige verstedelijking en neemt de betrokkenheid van de stedelijke bevolking met het landschap toe. Stad en landschap worden daarnaast ruimtelijk sterker op elkaar betrokken door een betere bereikbaarheid en toegankelijkheid van het buitengebied, voor verschillende doelgroepen en uiteenlopende vervoerswijzen. Landschapsontwikkeling Het huidige landschap rond de grote steden in de Randstad, in het bijzonder rond Rotterdam, heeft onvoldoende kwaliteit en betekenis om een robuuste tegenhanger te vormen voor de stad. Het landschap is versnipperd, er is gebrek aan samenhang, het heeft geen sterke eigen identiteit, de infrastructuur is dominant aanwezig en er zijn weinig kwaliteiten en voorzieningen die de stedeling uitnodigen tot een bezoek aan het gebied. Een ontwikkelingsgerichte aanpak is de enige- manier om die negatieve kwaliteiten om te buigen 10

11 stadsrand Carnisselande, Barendrecht waterbus-halte bij Zwijndrecht zicht op Dordrecht vanaf Zwijndrecht tot een positieve, en om de ruimtedruk vanuit de mainport Rotterdam en de omliggende steden te weerstaan. Daarbij is het belangrijk om vast te stellen dat het landschap van Park Deltapoort primair een stedelijke functie heeft. De inrichting van het toekomstige park moet hiervan een afspiegeling zijn. Landelijke functies als landbouw kunnen die stedelijke hoofdfunctie ondersteunen, bijvoorbeeld door middel van het beheer. Identiteit en samenhang Door in te spelen op de kenmerken van het gebied kan een sterke, eigen identiteit worden ontwikkeld. Tegelijkertijd wordt hiermee gewerkt aan een positief imago van het gebied. Aanknopingspunten hiervoor zijn de fysisch geografische en sociaalhistorische karakteristieken: de kleipolders, de rivier, de getijdenkarakteristiek en de griendcultuur, de cultuurgeschiedenis van land en tuinbouw en de riviereconomie. Ook de infrastructuur kan, mits daartoe aangepast, bijdragen aan een verbeterd imago van het gebied. Een sterke identiteit van het gebied draagt bij aan een grotere aantrekkingskracht van de Zuidvleugel. Uitdaging is daarbij om te bewerkstelligen dat het Park Deltapoort en andere provinciale landschappen in de Zuidvleugel elkaar aanvullen. Onderscheid op provinciaal niveau gaat samen met sterke samenhang op gebiedsniveau in de vorm van groen, blauw en rood. Daarmee wordt de versnippering en verrommeling aangepakt, neemt de aantrekkelijkheid van het gebied toe en wordt het gebied beter bereikbaar. 11

12 3 Wat willen we bereiken Doelstellingen Voor het toekomstige Park Deltapoort wordt een hoog ambitieniveau nagestreefd. Door de betrokken bestuurders is als hoofddoelstelling vastgesteld dat het park een bijdrage moet leveren aan het verbeteren van de leefbaarheid, concurrentiekracht en de identiteit van het zuidelijke deel van de Zuidvleugel. Daartoe dient de ruimtelijke kwaliteit in het gebied integraal te worden verbeterd. De hoofddoelstelling voor Park Deltapoort wordt uitgewerkt aan de hand van de volgende betekenissen: Wist u dit? De eerste officiële bedijking vond in de Zwijndrechtse waard in 1331 plaats. Bij de bedijking van 1331 werden Waal en Devel afgedamd en zodoende een binnenwater. Er werden dammen over 450 en 250 meter gelegd; de Hollanders waren toen al beroemde dijkenbouwers. Structurerende betekenis Het park wordt voorzien van een aaneengesloten groenstructuur. Deze groenstructuur maakt een groen geheel van de kernen in Oost IJsselmonde en legt de grenzen van de steden duurzaam vast. Het park versterkt en herstelt de bestaande waterstructuren (onder andere het Waaltje en de Devel, dijken en kreken). Het geeft daarmee invulling aan een beleefbaar deltalandschap en anticipeert op de wateropgave voor het gebied (deltaprogramma). Het park voorziet in een samenhangend netwerk van fiets-, vaar- en wandelroutes die de bereikbaarheid en het recreatieve functioneren van het park mogelijk maken. Functionele betekenis Het park neemt het bestaande landbouwkundige gebruik in zich op. Dit staat ten dienste van en voorziet in functies voor de stad, en wordt voor die doelen omgevormd tot stadslandbouw. Het park biedt recreatieve mogelijkheden voor verschillende doelgroepen en leefstijlen uit de omliggende dorpen en steden, maar ook de grotere regio. Het park heeft een ecologische betekenis op het niveau van Oost IJsselmonde. Cultuurhistorische betekenis Het park speelt in op en houdt rekening met de bestaande cultuurhistorische en fysisch-geografische kenmerken van het landschap. De dijken en kreken worden behouden voor bewoning en als landschappelijk en ecologisch waardevolle structuren, en verder ontwikkeld voor recreatief gebruik, landschappelijke verrijking en natuur. 12

13 Oude Maas bij Zwijndrecht de Devel de Carnissegrienden Opgaven De doelstellingen voor de inrichting van het Park Deltapoort leiden tot een aantal concrete ontwerp- en inrichtingsopgaven voor het gebied. Realiseren van een aantrekkelijk landschap Park Deltapoort wordt ontwikkeld om de aantrekkelijkheid van het landschap te vergroten en tegemoet te komen aan de wensen en behoeftes van de stedeling. De opgaven voor Park Deltapoort zijn: verbeteren van de samenhang, uitbreiding van groene en blauwe structuren, aanleg van recreatieve voorzieningen en een grotere belevingswaarde, onder meer door het tot stand brengen van rustgebieden. Opheffen van versnippering en verrommeling Het gebied behoort tot de meest versnipperde gebieden van Nederland. Het resterende open landschap van de Deltapoort wordt door de ontwikkelingen in de regio steeds verder onder druk gezet waardoor de landschappelijke kwaliteit nog verder dreigt af te nemen. Park Deltapoort moet die ontwikkeling tot staan brengen en een verandering ten goede bewerkstelligen. Daartoe worden de samenhang en belevingswaarde van het gebied verbeterd en fysieke barrières opgeheven. De grote infrastructuur wordt beter ingepast en de openheid van het landschap wordt vergroot. Verbeteren bereikbaarheid en toegankelijkheid Het gebied is op het ogenblik slecht bereikbaar voor bezoekers vanuit de stad. Park Deltapoort zorgt voor een sterke verbetering van die situatie, door meer en betere stad-land verbindingen te realiseren. Opgave voor het park is ook om de toegankelijkheid van het landschap en de rivieroevers te vergroten. Dit vindt plaats door de openbare plekken aan de rivier, t Waaltje en de Devel, uit te breiden en beter in te richten voor recreatief gebruik. Herstel verloren kwaliteiten In het verleden zijn veel kwaliteiten verloren gegaan. Met de aanleg van Park Deltapoort worden maatregelen genomen om die verloren kwaliteiten, waar mogelijk, terug te brengen. Voorbeelden zijn de dammen en voormalige haventjes in Hendrik-Ido- Ambacht en in Heerjansdam die weer herkenbaar gemaakt kunnen worden. Opgave is ook om met die herstelstrategie nieuwe, recreatieve kwaliteiten tot stand te brengen die aansluiten bij de wensen en behoeften van de bezoeker. Daarbij moet worden ingespeeld op particulier initiatief en op betrokkenheid van maatschappelijke organisaties (investeringen, exploitatie en beheer). Behoud en ontwikkeling (kern)kwaliteiten Deltapoort Het gebied bevat veel kernkwaliteiten. Park Deltapoort speelt daarop in en versterkt die kwaliteiten. Onder andere door het karakteristieke deltalandschap, de grote rivieren en de omdijkte zeekleipolders beter beleefbaar te maken. Voorbeelden van andere kwaliteiten waarop met de parkinrichting wordt ingespeeld zijn: de afgedamde riviertjes t Waaltje en de Devel, de dorpse bebouwingslinten langs de kreken en de goede autobereikbaarheid via de grote infrastructuur. Vormgeven aan nieuwe programma s en opgaven Park Deltapoort moet straks -vooral- ruimte bieden aan recreatiemogelijkheden. Nieuwe programma s voor recreatie en vrije tijd moeten de bezoeker verleiden om verpozing en vertier te zoeken in de Deltapoort. De uitdaging is om de Deltapoort aantrekkelijk te maken en te laden met recreatieruimten en voorzieningen die interessant zijn voor verschillende doelgroepen. Bijkomende opgave is om het gebied ook betekenis te geven voor het wonen door aanvullende woonmilieus te realiseren in het gebied of aan de rand daarvan. Versterken van de identiteit Door de sterke verstedelijking is het oorspronkelijke landschap sterk in omvang afgenomen. Mede als gevolg van de verrommeling en versnippering, heeft het landschap sterk ingeboet als identiteitsdrager van het gebied. Opgave is om de identiteit van het Deltapoort landschap te versterken en te vernieuwen. De uitdaging daarbij is om een nieuwe, aantrekkelijke samenhang tot stand te brengen tussen het bestaande landschap en de infrastructuur in het gebied. 13

14 4 Eerste ideeën en visies Parkconcept Voor Park Deltapoort is een parkconcept ontwikkeld dat een integraal antwoord geeft op de gesignaleerde opgaven. Daartoe is een nieuwe invulling gegeven aan het begrip park. Park Deltapoort wordt opgevat als een parksysteem dat het gehele gebied dooradert en de relatie legt tussen stad, landschap en rivier. De infrastructuur vormt daarbij de verbindende schakel. In het parkconcept worden stad en landschap met behulp van een netwerk van groene, blauwe en recreatieve structuren met elkaar verbonden. Waardevolle elementen in de stad als historische dijken/linten en plekken, wijk en stadsparken, en stedelijke voorzieningen worden met het netwerk verbonden en zo tot onderdeel gemaakt van Park Deltapoort. De rivieroevers en de bandijk vormen een integraal onderdeel van het park. De oevers worden waar mogelijk openbaar gemaakt en krijgen een recreatieve betekenis. Het landschap wordt kwalitatief hoogwaardig ingericht. De huidige kernkwaliteiten worden versterkt en de recreatieve en ecologische kwaliteiten worden vergroot. Bij de inrichting wordt ingespeeld op de sociaal-historische cultuur van werken en wonen in het gebied: de (voormalige) scheepsbouw en andere maritieme activiteiten en de land- en tuinbouw. In de visie voor Park Deltapoort is onderscheid gemaakt tussen: basisinrichting (4.1) en ontwikkelingsrichtingen (4.2). Met de basisinrichting wordt de basiskwaliteit van Park Deltapoort verbeterd. De ontwikkelingsrichtingen geven het gebied een krachtige identiteit en een recreatief aantrekkelijke invulling. 14

15 impressiefoto s workshop parkteam 11 juni 2009 rivier stad landschap infrastructuur foto: Nick Hoedemakers 15

16 4.1 Basisinrichting Om het gebied aantrekkelijker, beter bereikbaar en toegankelijk te maken wordt de basisinrichting van het landschap voorzien van een grondige opknapbeurt. Het verbeteren van de basiskwaliteit vormt de eerste hoofdopgave voor Park Deltapoort. Verbetering van de basiskwaliteit wordt door de betrokken bestuurders breed gedragen en gezien als een randvoorwaarde voor de verdere invulling van het park. Uitgangspunten voor het verbeteren van de basiskwaliteit in Park Deltapoort zijn: Betere bereikbaarheid en toegankelijkheid, door: realiseren van een basis recreatief netwerk; goede bereikbaarheid met het openbaar vervoer (OV) en met de auto vanuit de omringende steden; recreatieve ontsluiting langs en over de infrastructuur; openbaarheid van de rivierdijk & rivieroevers; verbeterde verbindingen met landschappen in de omgeving; realiseren of verbeteren van recreatieve plekken aan het water. Meer samenhang en grotere belevingswaarde, door: opwaarderen van t Waaltje & de Devel; samenhang in groenstructuur en blauwstructuur; realiseren van een infrastructureel parksysteem; samenhangend open landschap; landschappelijke inpassing van stedelijke elementen; aantrekkelijke voorkanten maken van stadsranden; tot stand brengen van een informatienetwerk. Wist u dit? Wandelen en fietsen zijn de belangrijkste recreatieve activiteiten buitenshuis. 80% van de Nederlanders komt regelmatig in het buitengebied om te wandelen en te fietsen. 16

17 Watertoren bij Zwijdrecht, cultuurhistorisch element in het basis recreatief netwerk fotoimpressie nieuwe route op de ringdijk bij Slikkerveer mogelijk leent Park Deltapoort zich voor een witte-fietsenplan nieuwe transferia maken het gebied beter en voor meer modaliteiten bereikbaar (referentie Veluwetransferium) Goede bereikbaarheid en toegankelijkheid Basis recreatief netwerk De oude structuurlijnen tussen stad en landschap, dijken en wegen, vormen de basis voor de bereikbaarheid voor bezoekers vanuit de omringende steden. Dit netwerk wordt geschikt(er) gemaakt voor recreatief gebruik en natuur. Bestaande waardevolle en recreatieve elementen die verbonden zijn of kunnen worden aan het netwerk worden hieraan toegevoegd. Het gaat om: (opgewaardeerde) wijkparken, oude stads- & dorpscentra, cultuurhistorische elementen en bijzondere stedelijke voorzieningen. Huys ten Donck Zuiderpark De Gorzen IKEA Barendrecht Develpark historische structuurlijnen tussen stad & landschap (dijken & wegen) wijkparken en groene cultuurhistorische elementen historische stads- & dorpscentra, stedelijke cultuurhistorische elementen en bijzondere voorzieningen Goed openbaar vervoer en autobereikbaarheid Het gebied is voor veel inwoners uit de regio slecht bereikbaar. Het verbeteren van het bestaande openbaar vervoer draagt sterk bij aan het oplossen van dit knelpunt. Idealiter wordt een OV-verbinding inclusief vervoer over water gerealiseerd tussen de kernen rond Park Deltapoort. Vandaar uit kan overgestapt worden op bijvoorbeeld bus of fiets om het gebied te bezoeken. De bestaande lokale en regionale ontsluiting kan worden gebruikt om de auto-bereikbaarheid van het gebied te vergroten. Zuidplein eindhalte lijn 25 openbaar vervoer-verbinding pendelbusverbinding autoverbindingen lokaal transferium regionaal transferium halte waterbus station Zwijndrecht 17

18 4.1 Basisinrichting A15 fietspaden langs en over de snelweg A29 A16 A15 A16 Recreatieve ontsluiting langs en over infrastructuur De huidige slechte oversteekbaarheid van snelwegen en spoorlijnen is een knelpunt. Fietsers en wandelaars zijn veel aangewezen op laagwaardige kruipdoor-sluip-door tunnelverbindingen. Die situatie wordt aangepakt door aanvullend hierop een aantal recreatieve fly-overs te realiseren. De infrastructuur wordt ook in de lengterichting aan beide zijden voorzien van fietspaden. Het infrastructurele recreatieve netwerk wordt aangesloten op recreatieve netwerken in de stad en in het buitengebied. Nieuwe Maas Oude Maas rivierdijk als openbaar verbindend element (recreatief/ ecologisch) openbare plekken aan de rivier Lek De Noord Openbare rivierdijk en rivieroevers De huidige rivierdijk wordt ingericht en opengesteld voor openbaar recreatief gebruik en ecologische doeleinden. Het grootste deel van de rivieroever is geprivatiseerd ten behoeve van bedrijfsactiviteiten of wonen. Waar dit mogelijk is worden delen van de rivieroevers toegankelijk gemaakt en ingericht voor openbaar recreatief gebruik. Belangrijk is vooral om openbare rivieroevers te realiseren bij de parkzones van Park Deltapoort en op plekken waar oude structuurlijnen, die recreatief van belang zijn, aantakken op de rivierdijk en de rivieroevers. 18

19 fotoimpressie nieuw, regionaal, strand aan de Oude Maas bij Barendrecht fotoimpressie nieuwe fietspaden langs de infrastructuur Verbindingen met landschappen in de omgeving De basisinrichting voorziet in betere aansluitingen op het toeristisch-recreatieve netwerk aan de overkant van de rivieroever. Daartoe worden halteplaatsen toegevoegd voor waterbus/ watertaxi en andere vormen van kleinschalig openbaar vervoer. Zo kunnen (betere) verbindingen tot stand worden gebracht met de steden en recreatieftoeristische voorzieningen aan de overkant: Kinderdijk, Dordrecht, Biesbosch, Hoeksche Waard, Alblasserwaard en Krimpenerwaard. Belangrijk daarbij is dat dienstregelingen goed aansluiten bij het vrije tijdsgedrag. Bijvoorbeeld extra veerdiensten op zon- en feestdagen. Hoeksche Waard verbindingen over water met halteplaatsen ecologische verbindingszones Krimpenerwaard Alblasserwaard Dordrecht Recreatieve plekken aan het water Zomers wordt veel gebruik gemaakt van recreatiegebied De Oude Maas langs de rivier. Deze zwemoever wordt uitgebouwd tot een regionaal strand voor de steden in en rond Park Deltapoort. Het regionale stadsstrand zal ook een functie hebben voor de kernen in het westelijke deel van IJsselmonde. Ook langs t Waaltje en de Devel worden recreatieoevers gemaakt; voor de oeverrecreatie, vissen en kleine watersport. Langs de rivier wordt voorzien in uitbreiding van jachthavens/ligplaatsen en passantenhavens. Oude Maas regionaal strand recreatieve plekken aan Waaltje en Devel Waaltje Devel Sophiapolder jachthavens natuur en recreatie 19

20 4.1 Basisinrichting Meer samenhang en grotere belevingswaarde A16 A15 A29 groenstructuur ecologische verbindingszones vista s en zichtlijnen gekoppeld aan uitkijkpunten langs de snelweg A15 A16 Infrastructureel parksysteem De verkeerswegen en een deel van de railinfrastructuur worden voorzien van een infrastructureel parksysteem. Hierdoor wordt de infrastructuur beter ingepast in het landschap, de geluidbelasting en fijnstof verminderd en de belevingswaarde van het landschap vergroot. Ook wordt de recreatieve gebruikswaarde van het gebied hierdoor verbeterd, kunnen hiermee ecologische verbindingen worden gemaakt en ontstaat ruimte voor waterberging. Door het open houden van zichtlijnen in de groenstructuur kunnen op bepaalde plekken doorkijk- en uitzichtplekken worden gerealiseerd. A B Waaltje A Devel B herstellen waterverbinding tussen Waaltje en de rivier (met sluizen) herstellen continuïteit van de Devel bij Zwijndrecht opwaarderen oeverinrichting van Waaltje en Devel A t Waaltje & de Devel opwaarderen Deze voormalige riviertjes vormen de voornaamste kwaliteitsdragers in het gebied. Door verrommeling ( t Waaltje) en doorsnijdingen (de Devel) zijn beide elementen aan opwaardering toe. Voorgestelde maatregelen die de ruimtelijke kwaliteit sterk verbeteren zijn: herstellen van de landschappelijke en stedenbouwkundige kwaliteit, sanering glastuinbouw en andere storende bebouwing; herstellen waterverbinding met de rivier (met sluizen); realiseren van een samenhangende structuur van fiets-, vaar- en wandelroutes en herstel van de continuïteit van de Devel. 20

21 fotoimpressie nieuwe waterverbinding onder A29 fotoimpressie nieuw wonen aan t Waaltje groene overgang tussen stad en land (referentie stadsrand Delft) Samenhangende groenstructuur In het gebied is sprake van versnippering van de groenvoorzieningen, wijk- en stadsparken. De basisinrichting voor Park Deltapoort voorziet in het aanhelen en het omvormen van groengebieden en groenplannen in een samenhangende groenstructuur. Uitgangspunten daarbij zijn: groene overgangen tussen stad en buitengebied, continuïteit van de groene inrichting van de rivieroevers en continuïteit van de randen (samenhang in silhouet). Bij deze maatregelen wordt aansluiting gezocht bij in uitvoering zijnde groenprojecten. Rotterdam Ridderkerk Barendrecht Hendrik-Ido-Ambacht Zwijndrecht Dordrecht continuïteit van de groene inrichting van de groengebieden en de rivieroevers bestaand groen Samenhangende waterstructuur Naast het groen wordt ook samenhang gebracht in de waterstructuur: Oude Maas met voormalige kreken; het Waaltje, de Nieuwe Koedood, de Groote Duiker en de Devel. Langs de rivieren wordt de getijdendynamiek benut voor deltanatuur. De bestaande wateren en plannen worden geïntegreerd in een samenhangende (groen- en) waterstructuur. Aansluiting wordt gezocht met in uitvoering zijnde c.q. bestaande waterprojecten, waaronder het waterplan Rotterdam en de wateropgave van het waterschap. Zuiderpark Koedood nieuw aan te leggen blauwe verbinding wateropgave waterschap Waaltje 21

22 4.1 Basisinrichting Open landschap Door sanering van het verspreide glas zal de openheid in het landschap sterk toenemen. Het verspreide glas wordt verplaatst. Die operatie is bijvoorbeeld mogelijk door de (verruimde) Ruimte-voor-Ruimte regeling in te zetten, maar er zijn ook andere middelen en mogelijkheden. Het zal hierbij gaan om een warme sanering waarin voor economisch perspectiefvolle bedrijven op basis van maatwerk naar een oplossing wordt gezocht. bestaand glas samenhangend open landschap landschappelijke inpassing Nieuw-Reijerwaard (A), Kijfhoek (B), en slibdepot (C) A C B Landschappelijke inpassing stedelijke elementen In het gebied is een aantal grootschalige elementen aanwezig of gepland die goed landschappelijk moeten worden ingepast. De landschappelijke inpassing van het bedrijventerrein Nieuw Reyerwaard vindt plaats door het groen en de landschappelijke verkaveling als basis te nemen voor het stedenbouwkundig plan. Bij Zwijndrecht ligt een slibdepot dat ingepast moet worden. Hier kan een recreatieve en ecologische betekenis aan worden gekoppeld, waarbij de bandijk zichtbaarder wordt gemaakt. Inpassing van het rangeerterrein Kijfhoek vergt een krachtige ingreep. Park Deltapoort voorziet in geluidwallen langs het rangeerterrein met daarop recreatieve uitzichtpunten. 22

23 fotoimpressie open landschap bij de Langeweg bij Zwijndrecht fotoimpressie nieuwe groene geluidswal langs rangeerterrein Kijfhoek fietsen met GPS-begeleiding Aanpak stads-, dorps- en andere randen De basisinrichting van het park voorziet in mooie, stevige stadsranden op plekken waar dit mogelijk is. Daarnaast is het gewenst om de kleine kernen in het gebied, bebouwingsconcentraties en opstallen goed in te passen. Dit kan door deze elementen met groen te omzomen en erfbeplantingen aan te brengen of te versterken. Barendrecht Ridderkerk Zwijndrecht Hendrik-Ido-Ambacht mooie stadsranden groene inbedding bestaande kernen Informatienetwerk Aanvullend op het basis recreatief netwerk wordt een informatie- en communicatienetwerk voor het gebied ontwikkeld met info over onder meer fiets- en vaarverbindingen tussen stad en land (kaarten en bebording) en over culturele evenementen. Het systeem is opgebouwd uit een digitaal informatienetwerk over het gebied (inclusief GPS), informatiepunten nabij voorzieningen in het landschap en bewegwijzering vanuit de stad (netwerk/logo/herkenbaarheid en samenhang). GPS-netwerk recreatieve voorzieningen informatiepunten 23

24 4.2 Ontwikkelingsrichtingen Het realiseren van een krachtige identiteit en recreatief aantrekkelijke invulling is, naast de basisinrichting (4.1), een belangrijke tweede hoofdopgave voor Park Deltapoort. Voor de mogelijke invulling van het park zijn zes ontwikkelingsrichtingen geformuleerd die elk de identiteit van het gebied kunnen versterken. De ontwikkelingsrichtingen zijn ontwikkeld door de actuele of potentieel sterke gebiedseigen kenmerken uit te vergroten en deze door te trekken naar het plangebied als geheel. De gekozen kenmerken zijn: landbouw, natuur, water, milieu, infrastructuur en cultuur. Park Deltapoort krijgt primair een functie voor de recreatie. Van de hier gepresenteerde ontwikkelingsrichtingen zijn daarom vooral de recreatieve potenties in beeld gebracht. Daarbij is ingespeeld op de sociaal culturele structuur in de omringende steden (doelgroepen/ leeftijden/ lifestyle) en mogelijke motieven. De zes ontwikkelingsrichtingen zijn voorgelegd aan de bestuurders die hun voorkeur hebben uitgesproken voor twee ontwikkelingsrichtingen. Deze zullen de komende maanden worden uitgewerkt. Aan het eind van dit hoofdstuk is de keuze van de bestuurders nader toegelicht. Agrarisch landgoed Uitgangspunt voor deze ontwikkelingsrichting is de planmatige introductie in het gebied van verbrede (stads)landbouw. De traditionele landbouw met productie voor de wereldmarkt maakt plaats voor landbouw die produceert voor de stedelijke markt in de regio. Dit gaat gepaard met een actieve samenwerking tussen de boeren op het gebied van bewerking, productie, distributie, detailhandel, inkoop, voorzieningen, materiaal en inzet menskracht. Wist u dit? In de 17e eeuw fungeert Zwijndrecht als de moestuin van Dordrecht en Rotterdam, inclusief een grote veiling langs het spoor. Verbrede (stads)landbouw De verbrede landbouw krijgt vorm door innovatie op tal van fronten. Er worden concepten geïntroduceerd met onder andere alternatieve teelten en boerderijwinkels waarbij wordt samen gewerkt met supermarktketens. Er worden evenementen gehouden en de boeren doen aan agrarisch natuurbeheer. De nieuwe landbouw in het gebied is niet oubollig maar hip en trendy. Veel jongeren komen op de boerderij om te werken omdat ze hier werkelijke vrijheid ervaren. Het landschap is goed ontsloten voor recreatief verkeer en toegankelijk voor bezoekers. Het landschap is ook eetbaar: het agrarische landgoed is een park waarin alles wat groeit gegeten kan worden en geplukt mag worden. Speciaal voor bezoekers zijn bijzondere voorzieningen aangelegd waar deze tegen een geringe vergoeding gebruik van kunnen maken: zelf-fruitplukgaarde, zelfbloemplukgaarden, zelf telen. Stedelijke functies Op de boerderij zijn verschillende stedelijke functies gehuisvest. Er zijn zorg, opvang- en verpleeginstellingen. En specifieke maneges en paardenhouderijen, bijvoorbeeld voor minder validen. En er zijn restaurants, kleinschalige musea en informatiecentra. Verder zijn er opleidingen als green academy in het gebied gehuisvest. Dit concept sluit aan bij het Edudelta College in Barendrecht. 24

25 Lekker naar de boer, magazine zomer 2009 kamperen bij de boer ( stedelijke functie: zorgboerderij ( De Driehoek ) markt Rotterdam meer diversiteit/ specialismen in teelt en productie voor de regio verbrede (stads)landbouw zorgboerderijen maneges en paardenhouderijen educatieve centra volkstuinen stedelijke functies 25

26 4.2 Ontwikkelingsrichtingen Natuurpark In deze ontwikkelingsrichting wordt het gebied omgevormd tot één groot, aaneengesloten natuurgebied. Anders dan in andere natuurgebieden ligt de voorrang in het gebruik in Park Deltapoort bij de recreant (gebruiksnatuur). De nieuwe gebruiksnatuur die wordt geïntroduceerd vormt een verademing in een ééns zo verstedelijkt, rommelig en versnipperd gebied. Er is nog wel landbouw maar die is kleinschalig en ondergeschikt aan de natuurwaarden. De Deltapoort onderscheid zich van de andere provinciale landschappen in de zuidvleugel als (gebruiks)natuur oase. Wist u dit? Randstedelingen, met name in de Zuidvleugel, missen vooral rustige bos- en natuurgebieden. (bron: Tekorten aan recreatieruimte Zuidvleugel 2006) Binnendijkse natuur Binnendijks wordt een samenhangende groenblauwe structuur ontwikkeld bestaande uit een diversiteit aan vochtige en drogere natuurdoeltypen, zoals struweel, hooilanden, water- en oevervegetaties en (natuur)bos. Gebouwde elementen kunnen worden gecombineerd met voorzieningen voor fauna. Bijvoorbeeld in de vorm van vleermuiswanden, zwaluwwanden, ooievaarsnesten. Het (gebruiks)natuurconcept is uitstekend te combineren met extensieve recreatie als: varen en kanoën, wandelen, fietsen en paardrijden. Er kunnen evenementen in de natuur worden gehouden bijvoorbeeld parapenten in landbouwgebied/ luchtballon wedstrijden en dergelijke. In de Sofiapolder worden recreatieoevers aangelegd tussen de grazende Konikspaarden. Ook worden (nieuwe) combinaties van intensieve recreatie en natuur in Park Deltapoort geïntroduceerd zoals: sport en spel of een wellnesscentrum in de rietvelden, openluchtcinema in het boerenland en natuurspeeltuinen. Buitendijkse natuur Getijdennatuur en grienden zijn goede mogelijkheden voor de verdere uitbouw van buitendijkse natuur. Natuurontwikkeling kan ook worden gecombineerd met de inrichting van (natte) bedrijventerreinen aan de rivieroevers. In de geulen kan worden gevaren met fluisterboten en er kunnen allerlei combinaties zijn met andere extensieve recreatievormen. Ook hier kan worden gedacht aan onorthodoxe en trendy combinaties met intensieve recreatievormen. Bijvoorbeeld een mountainbikeroute door de grienden. 26