Ambities, kaders en strategieën voor het regionale afvalbeleidsplan

Transcriptie

1 Bijlage 2. Zaak 8445 KADER- EN STRATEGIE NOTA Ambities, kaders en strategieën voor het regionale afvalbeleidsplan Baarn Bunschoten Nieuwegein Soest IJsselstein Zeist 20 september 2013 Opgesteld door: In opdracht van : RMN-gemeenten / gemeente Bunschoten

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Waar staan we op dit moment, en waar ligt verbeterpotentieel? Voorgestelde ambities en kaders Mogelijke strategieën Welke strategie heeft de voorkeur?... 18

3 1. Inleiding Wat wordt de regionale afvalkoers? Analyserapport Kaderstrategienota Regionaal Afvalbeleidsplan Welke ambities streven we na, en op welke wijze gaan we die verwezenlijken? Strategiefase Analysefase Uitwerkingsfase In deze nota worden 3 strategieën gepresenteerd waaruit een keuze kan worden gemaakt. De voorkeursstrategie wordt uitgewerkt in het nieuwe afvalbeleidsplan. Strategiemiddag met bestuurders Voor u ligt een kader- en strategienota voor het gezamenlijke afvalbeleid van de gemeenten Baarn, Bunschoten, Nieuwegein, Soest, IJsselstein en Zeist. De 6 gemeenten (waarvan 5 zijn aangesloten bij de RMN) wensen in de vorm van een gezamenlijk regionaal afvalbeleidsplan hun afvalbeleid te actualiseren. De toenemende vraag naar grondstoffen vereist dat we op een meer duurzame wijze met ons afval omgaan. Door afval te scheiden kan worden bijgedragen aan het sluiten van productie- en consumptieketens, de verspilling van schaarse grondstoffen, en het verminderen van de uitstoot van CO2 1. Afval heeft dus een duidelijke relatie met duurzaamheid, maar er zitten ook financiële aspecten aan. Herbruikbare grondstoffen in het afval zijn letterlijk van onschatbare waarde. Door deze apart in te zamelen worden niet alleen opbrengsten verkregen, maar ook verwerkingskosten bespaard. Investeren in betere afvalscheiding, hoeft niet perse tot hogere afvalbeheerkosten te leiden. Landelijke ambitie Met name om bovengenoemde duurzaamheidaspecten wordt de druk vanuit het rijk om meer aan afvalrecycling te doen, steeds groter. Voormalig staatssecretaris Atsma heeft de landelijke ambitie opgetrokken van 60 naar 65% afvalrecycling. Voor de RMN-gemeenten en Bunschoten ligt hier een behoorlijke uitdaging omdat geen van de gemeenten dit percentage op dit moment haalt. Kader- en strategienota Deze kader- en strategienota is een voorloper op het gezamenlijke afvalbeleidsplan. In deze nota willen we de ambities en mogelijke strategieën ten aanzien van het toekomstige afvalbeleid 2 voorleggen. Wordt de 65% doelstelling van Atsma overgenomen, of moet de recycling lat hoger worden gelegd? En op welke wijze zijn de ambities realiseerbaar? Door de kader- en strategie met de bestuurders en raadsleden van de gemeenten te bespreken, hopen we met de uitkomsten daarvan richting te kunnen geven aan het daarna op te stellen regionale afvalbeleidsplan. In het regionaal afvalbeleidsplan worden de gewenste kaders en strategie uitgewerkt naar concrete maatregelen (zie figuur rechtsboven: totstandkomingproces afvalplan). 1 In 2011 is door de Rijksoverheid een grondstoffennotitie opgesteld, met als doel productieprocessen te verduurzamen. 2 Het afvalbeleidsplan (en ook deze kadernota) gaat over de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. Bedrijfsafval, gemeentelijk afval (afkomstig van de gemeentelijke diensten) en zwerfafval zullen alleen zijdelings worden beschouwd, voor zover het een relatie heeft met huishoudelijk afval. Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 3

4 Analyserapport Om de kaders en strategieën die in dit rapport zijn beschreven goed te kunnen beoordelen is het van belang om goed inzicht te hebben in de huidige situatie van de 6 gemeenten. Die wordt geboden in het analyserapport, dat als achtergronddocument bij de kader- strategienota dient. De belangrijkste resultaten zijn verwerkt in hoofdstuk 2. Projectorganisatie De totstandkoming van het afvalbeleidsplan wordt begeleid door een projectgroep, waarin alle deelnemende gemeenten ambtelijk zijn vertegenwoordigd. In de projectgroep zit ook een MT-lid van RMN, met name ten behoeve van de operationele afstemming. Voor de analyse en het opstellen van de stukken is adviesbureau Cyclusmanagement ingehuurd. De adviseur van Cyclusmanagement maakt deel uit van de projectgroep. Opbouw van deze nota Deze nota bestaat uit 5 korte paragrafen. In hoofdstuk 2 wordt weergegeven waar de gemeenten nu staan, en ten aanzien van welke afval(deel)stromen milieuwinst kan worden gehaald. In hoofdstuk 3 worden de ambities en kaders voor het nieuwe afvalbeleidsplan voorgelegd. In hoofdstuk 4 wordt een aantal strategieën beschreven waarmee de ambities kunnen worden verwezenlijkt. In hoofdstuk 5 wordt het afwegingskader gepresenteerd: welke strategie heeft de voorkeur? De projectgroep: Co van Thiel René Gmelig-Meyling Rena Heilema Henk Dillingh Rudi Vermeulen Henk ter Steeg Onno Stofberg Folkert Starreveld Gemeente Baarn Gemeente Bunschoten Gemeente Nieuwegein Gemeente Soest (voorzitter projectgroep) Gemeente IJsselstein Gemeente Zeist RMN Cyclusmanagement (extern adviesbureau) Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 4

5 Scheidingspercentage Hoeveelheid afval in kg per inw. 2. Waar staan we op dit moment, en waar ligt verbeterpotentieel? Veel potentieel voor verbetering Bijna 60% van het restafval bestaat uit herbruikbare grondstoffen. Betere scheiding leidt to lagere verwerkingkosten en hogere opbrengsten. Het besparingspotentieel bedraagt 3,6 mln euro Er zal een trendbreuk in het beleid nodig zijn om het merendeel van de grondstoffen uit het restafval te houden. Om op een weloverwogen wijze de ambities en kaders ten aanzien van het toekomstige afvalbeleid te kunnen vaststellen, is het van belang goed inzicht te hebben in de huidige situatie. In welke mate wordt het huishoudelijk afval in de 6 gemeenten apart ingezameld en nuttig toegepast? Waar liggen de mogelijkheden om de afvalscheiding te verbeteren? En welke factoren bepalen of burgers hun afval wel of niet scheiden? Dit hoofdstuk bevat min of meer een samenvatting van het analyserapport, dat ten behoeve van de beleidsvorming is opgesteld. Huidige afvalscheidingprestaties Gemiddeld 56% van het huishoudelijk afval van de zes gemeenten (gewogen gemiddelde, inclusief grof huishoudelijk afval) wordt via bron- en nascheiding nuttig toegepast. De landelijke ambitie van 65% (brief Atsma) wordt daarmee nog niet gehaald. Ten opzichte van de benchmark doen de 6 gemeenten het minder goed dan gemiddeld. Het gemiddelde scheidingspercentage van gemeenten met een vergelijkbare stedelijkheidsklasse bedraagt 59%. De verschillen in scheidingspercentages tussen de gemeenten is groot. Nieuwegein heeft met 49% het laagste scheidingspercentage, terwijl Soest al boven de 60% zit. Iets meer dan de helft (51%) van het huishoudelijk afval van de zes gemeenten wordt brongescheiden ingezameld. Het betreft het percentage afval dat door de huishoudens apart wordt aangeboden en door de inzameldienst apart wordt ingezameld. Het gemiddelde bronscheidingspercentage van gemeenten met een vergelijkbare stedelijkheidsklasse bedraagt 53% (stedelijkheidsklasse 2) tot 55% (stedelijkheidsklasse 3). Ook hier presteren de gemeenten iets slechter dan de benchmark. De hoeveelheid restafval dat na bronscheiding resteert, bedraagt gemiddeld 256 kilo per inwoner (inclusief grof restafval). Ten opzichte van de landelijke benchmark is dat hoog (Benchmarkgemiddelde: 233 kilo per inw.). Tussen het bronscheidingspercentage en de hoeveelheid restafval zit een zekere causaliteit: hoe beter de bronscheiding, hoe lager het restafvalaanbod. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Scheidingspercentage huishoudelijk afval BAA BUN NWG SOE IJS ZEI TOT Totale scheiding 59% 61% 49% 64% 52% 56% 56% Nascheiding 6% 10% 5% 4% 6% 4% 5% Bronscheidings% 53% 52% 44% 61% 46% 52% 51% Hoeveelheid (grof)restafval BAA BUN NWG SOE IJS ZEI TOT Totaal restafval Restafval GHA Restafval HHA Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 5

6 Hoeveelheid afval in kg per inw. Scheidingspercentage De verschillen tussen de gemeenten zijn (deels) verklaarbaar door verschillen in stedelijkheid. De omstandigheden waaronder afvalscheiding plaatsvindt, zijn per gemeente verschillend. De mate van stedelijkheid, mate van hoogbouw, maar ook culturele achtergronden, zijn doorgaans zeer bepalend voor het scheidingsgedrag van de burger, die door de gemeente nauwelijks te beïnvloeden zijn. Gemeenten Nieuwegein en IJsselstein hebben een hogere stedelijkheid dan de andere 4 gemeenten, waarmee hun lagere scheidingsresultaten (deels) verklaarbaar zijn. Ontwikkeling afvalscheidingprestaties Over de afgelopen 5 jaar laten de scheidingsresultaten van de 6 gemeenten gezamenlijk een mooie progressie zien. Sinds 2008 is het totale scheidingspercentage (bron- en nascheiding) toegenomen van 47% naar 56%. Dit is vooral toe te schrijven aan het nascheiden van (grof) huishoudelijk afval (sinds januari 2011), het gescheiden inzamelen van kunststof verpakkingsafval (sinds najaar 2009) en betere scheiding van grof huishoudelijk afval. De benchmark laat een iets progressiever verloop zien: van 48 naar 59% bij stedelijkheidsklasse 2-gemeenten, en van 51 naar 59% bij stedelijkheidsklasse 3-gemeenten. Het totale huishoudelijk afvalaanbod (gescheiden + ongescheiden, inclusief grof huishoudelijk afval) is bij de 6 gemeenten afgelopen 5 jaar met gemiddeld 5% afgenomen tot 525 kg per inwoner. Dit is overeenkomstig het landelijke beeld, waarbij de economische recessie minder afvalaanbod tot gevolg heeft. Wel heeft er een verschuiving plaatsgevonden van ongescheiden naar gescheiden aanbod. De hoeveelheid (bron)gescheiden ingezameld afval is de afgelopen 5 jaar met 3% gestegen, terwijl de hoeveelheid restafval (inclusief grof restafval en verbouwingsafval) met ruim 10% is afgenomen. Ongewijzigd beleid zal tot een scheidingspercentage leiden van maximaal 60%. Indien de 6 gemeenten overeenkomstig de landelijke ambitie meer dan 2/3 van het huishoudelijk afval willen scheiden, zal er een trendbreuk in het beleid benodigd zijn. Hoeveelheid huishoudelijk afval Scheidingspercentage Totaal Gescheiden Ongescheiden % 65% 60% 55% 50% 45% 40% Totale scheiding 47% 48% 49% 56% 56% Bronscheidings% 47% 48% 49% 50% 51% Waar ligt het potentieel voor verbetering van het scheidingsresultaat? Jaarlijks worden in AVU-verband sorteeranalyses uitgevoerd waarbij de samenstelling van het restafval wordt onderzocht. De analyses worden per gemeente uitgevoerd, waarbij bij sommige gemeenten meerdere analyses worden verricht (onderscheid naar laag- en hoogbouw, wijk). De gemiddelde samenstelling van het restafval van de 6 gemeenten is hiernaast weergegeven. Hieruit kan het volgende worden afgeleid: Overig 41,6% Samenstelling fijn restafval 2012 GFT 24,4% Papier 13,9% Blik 3,7% Kunststoffen 8,4% Textiel 3,6% Glas 4,3% Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 6

7 Bijna 60% van het restafval dat burgers weggooien bestaat uit herbruikbare stoffen. Deze horen dus eigenlijk niet thuis in het restafval. Gft maakt voor 24% deel uit van het restafval. Vooral bij de hoogbouw is het aandeel gft in het restafval hoog. Andere herbruikbare stromen die veel in het restafval voorkomen zijn papier en kunststof verpakkingsafval. Bijna 4% van het restafval bestaat uit metalen (blik) en non-ferro's. Deze worden bij de verbrandingsoven nagescheiden. De sorteeranalyses hebben uitsluitend betrekking op het fijn restafval. Ook in het grof restafval komen nog veel herbruikbare stromen voor, echter dit wordt volledig nagescheiden. Ongeveer 80% van de herbruikbare materialen worden daarbij teruggewonnen. Inclusief de materialen die via bronscheiding worden ingezameld, wordt 90% van al het grof afval gerecycled. Op welke afvalstromen moet worden gefocust? Gft, papier en kunststof verpakkingsafval komen het meest voor in het restafval. Door betere scheiding van deze afvalstromen zou een flinke bijdrage kunnen worden geleverd in het reduceren van de hoeveelheid restafval, en het verhogen van het scheidingspercentage. Niet alleen het scheidingspercentage of de hoeveelheid restafval is belangrijk, ook de milieubelasting van de afvalstromen is van belang. Vanuit milieuoogpunt zijn textiel, klein chemisch afval en elektr(on)ische apparatuur, prioritaire afvalstromen die zoveel mogelijk uit de verbrandingsoven moeten worden geweerd. Ook leer (verwerkt in kleding en meubels) verdient vanuit milieuoptiek aandacht. Indien iedere burger in de 6 gemeenten zijn huisvuil maximaal zou scheiden (uitgaande van de huidige scheidingsvoorzieningen), dan zou de hoeveelheid verbrandbaar restafval iets meer dan 90 kilo per inwoner per jaar bedragen. Afvalscheiding leidt tot lagere verwerkingskosten en hogere opbrengsten Herbruikbare stoffen in het restafval zijn van onschatbare waarde. Met name papier, glas en textiel vertegenwoordigen een positieve restwaarde. Indien deze stoffen door middel van bronscheiding uit het restafval kunnen worden gehouden, vallen niet alleen de verbrandingskosten vrij, maar worden ook inkomsten gegenereerd. Hetzelfde geldt in zekere zin voor kunststof verpakkingsafval. Indien deze stroom apart wordt ingezameld, wordt een inzamelvergoeding verkregen van het bedrijfsleven (producentenverantwoordelijkheid), en kan de afvalstroom om niet worden afgevoerd. Op basis van de huidige inzamelvergoedingen (Nedvang), verwerkingstarieven en grondstofprijzen kan in totaal 3,6 miljoen euro aan verwerkingskosten worden bespaard indien alle huishoudens in de 6 gemeenten hun huisvuil maximaal scheiden (=totale besparingspotentieel). Indien de landelijke ambitie van 65% wordt gerealiseerd, kan ongeveer 1 miljoen euro worden bespaard. Dit bedrag geeft de speelruimte aan waarbinnen het afvalinzamelsysteem kan worden geoptimaliseerd, zonder dat dit leidt tot een hogere afvalstoffenheffing. Een hoge scheidingsambitie hoeft dus niet perse tot hogere afvalbeheerkosten te leiden! Waarom scheiden burgers niet al hun afval? Waarom wordt ondanks het milieu- en kostenvoordeel niet al het afval gescheiden? De mate van afvalscheiding wordt in sterke mate bepaald door het afvalscheidingsgedrag van de burger, waarbij niet alleen gemak en bereikbaarheid van de voorzieningen van belang zijn, maar ook de kennis, motivatie en capaciteit van de burger. Het gemaksaspect is wel zeer bepalend in het al dan niet gescheiden aanbieden van afval. Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 7

8 Afval kiest graag de weg van de minste moeite. Indien het ontdoen van restafval gemakkelijker is dan het ontdoen van herbruikbaar afval, zal het meeste herbruikbare afval als restafval worden aangeboden. Dit is feitelijk ook aan de hand in de 6 gemeenten: de meeste service wordt geboden op het ontdoen van restafval (grote minicontainer die frequent aan huis wordt opgehaald), waardoor veel 'grondstoffen' langs deze weg in de verbrandingsoven terecht komen. Gemak houdt ook verband met de ruimte die men wel of niet heeft om afval in of bij huis apart te houden. Bewoners die in de laagbouw wonen hebben het wat dat betreft makkelijker dan mensen die in de hoogbouw wonen. Het apart houden van groente- en fruitafval leidt al snel tot stankoverlast en ongedierte, en wordt om die reden nagelaten. Uiteraard speelt ook motivatie een belangrijke rol in het scheidingsgedrag van de burger. Een bijdrage willen leveren aan het milieu, is voor veel mensen een reden om het afval apart te houden, ondanks dat het misschien wat meer moeite kost. Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 8

9 3. Voorgestelde ambities en kaders Ambities en kaders We gaan voor duurzaam afvalbeheer Doelstelling: 65% afvalscheiding in 2015 en een afvalloze regio in 2025 (meer dan 80% recycling). De afvalbeheerkosten blijven tenminste gelijk Dienstverlening richten op grondstoffen, minder op restafval Op basis van het vertrekpunt dat in de vorige paragraaf is beschreven wordt hieronder een voorstel gedaan voor de ambities en kaders die we in het nieuwe regionale afvalbeleidsplan als uitgangspunt nemen. Daarvoor maken we gebruik van de afvaldriehoek (zie figuur rechtsboven). Op drie invalshoeken - milieu, kosten en dienstverlening - wordt aangegeven welke ambities en randvoorwaarden we haalbaar achten. In hoofdstuk 4 van het analyserapport is weergegeven hoe de gemeenten het op dit moment doen op de driehoek. Uiteraard zijn uiteindelijk de gemeenteraden van de 6 gemeenten die de kaders van het nieuwe afvalbeleid vaststellen. Wij doen het volgende voorstel: Onze visie We streven naar een duurzaam afvalbeheer, waarbij zoveel mogelijk grondstoffen uit het afval worden teruggewonnen ten behoeve van hoogwaardig hergebruik. Door de transitie 'van afval naar grondstof' houden we een minimale hoeveelheid restafval over die naar de afvalverbranding gaat. Een afvalloze samenleving is het ultieme doel op de langere termijn. We willen tot de koplopers behoren van Midden-Nederland. Meer afscheiding levert een positieve bijdrage aan de vermindering van de CO2-uitstoot en daarmee aan de duurzaamheiddoelstellingen van de gemeenten. Afval wordt bij voorkeur voorkomen (afvalpreventie). Als dat niet kan, wordt getracht het als product her te gebruiken (kringloop) of als materiaal te recyclen (materiaalhergebruik). Het verbranden van afval met energieterugwinning is de verwerkingsmethode die pas wordt gekozen als alle eerdere verwerkingsmethoden niet meer kunnen. Deze hiërarchie in verwerkingsmethodes wordt ook wel de Ladder van Lansink genoemd, en wordt door ons ten zeerste omarmd. Gezamenlijke doelstelling: 65% afvalscheiding in 2015 Overeenkomstig de landelijke doelstelling ambiëren we dat 65% van het huishoudelijk afval gescheiden wordt ingezameld ten behoeve van hergebruik en/ of nuttige toepassing. Gezien het huidige scheidingspercentage van 56% (= gemiddelde van 6 gemeenten) is er veel werk aan de winkel. De doelstelling geldt zowel voor de 6 gemeenten gezamenlijk, als voor de 6 gemeenten afzonderlijk. Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 9

10 Uitgaande van het huidige afvalaanbod, zal een scheidingspercentage van 65% resulteren in maximaal 200 kilo restafval (= gewogen gemiddelde over de 6 gemeenten), inclusief grof restafval. Doordat het afvalaanbod per gemeente verschilt, zal de 65%-doelstelling voor iedere gemeente resulteren in een andere restafvaldoelstelling. In bijlage 1 is de restafvaldoelstelling gedifferentieerd per gemeente weergegeven, en is berekend welke progressie geboekt moet worden om de doelstelling te halen. In onderstaande tabel is het weergegeven voor de 6 gemeenten gezamenlijk. Hoeveelheid ingezameld 2012 Wat zit er nog in het restafval? Beoogde toe-/ afname Beoogd afvalaanbod 2015 (in kg/ inw) (in kg/ inw) (in kg/ inw) (in kg/ inw) Restafval Grof restafval Restafval totaal GFT Papier Glas Textiel Plastic Blik 0 Drankenkartons 0 Kca 2 2 Luiers 0 Gescheiden grof afval Totaal waarvan gescheiden % bronscheiding 51% 62% % nascheiding 5% 3% Totale scheiding 56% 65% ** Bronscheiding van drankenkartons en blik is nog niet in deze calculatie meegenomen. Hiervoor is het wenselijk eerst de resultaten van de landelijke pilots en de uitwerking van producentenverantwoordelijkheid daaromtrent af te wachten. Voor de gemeenten met relatief veel hoogbouw, waaronder Zeist, Nieuwegein en IJsselstein, zal meer inspanning benodigd zijn om de 65%-doelstelling te halen, dan voor de gemeenten met weinig hoogbouw (Bunschoten, Baarn). De omstandigheden voor de burgers om afval te scheiden zijn in hoogbouwwoningen minder gunstig (klein keukenoppervlak, geen tuin) dan in laagbouwwoningen. De stip op de horizon: maximaal 100 kilo restafval en 80% afvalscheiding in 2025 Uiteindelijk streven we naar de afvalloze samenleving. In de wetenschap dat 60% van het restafval uit herbruikbare grondstoffen bestaat, is een scheidingspercentage van 80% of hoger, niet onhaalbaar. Sterker nog, er zijn al gemeenten in Nederland die deze percentages halen. Met behulp van nieuw beleid, financiële prikkels en aanpassing van het inzamelsysteem, aangevuld met nascheiding, is de hoeveelheid restafval te reduceren tot een paar kilo per maand per inwoner. De scheidingsdoelstellingen worden zoveel mogelijk gerealiseerd met bronscheiding. Dit levert kwalitatief goede materiaalstromen op die hoogwaardig kunnen worden hergebruikt en/ of nuttig kunnen worden toegepast. Het achteraf mechanisch scheiden van afval (nascheiding) levert op dit moment nog niet de gewenste hoogwaardige kwaliteit, en is over het algemeen duurder dan bronscheiding. Indien dit op termijn verandert, kan ook een grotere rol voor nascheiding worden overwogen om de scheidingsdoelstellingen te realiseren. Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 10

11 De afvalbeheerkosten blijven tenminste gelijk De hoge milieuambities mogen niet ten koste gaan van de portemonnee van de burger. De mogelijkheden daartoe zijn aanwezig. Voor de meeste herbruikbare afvalstromen gelden lagere verwerkingstarieven dan voor restafval, of worden zelfs inkomsten verkregen. Uiteraard zal ook rekening moeten worden gehouden met extra (investerings)kosten om het inzamelsysteem aan te passen, of de communicatie te versterken. De ervaring leert echter dat scheidingstimulerende maatregelen voor papier, textiel en kunststof verpakkingsafval, zichzelf terug verdienen. Hoe effectiever de maatregelen, hoe meer geld ze opleveren, hoe sneller de investering is terugverdiend. Door de inzamelsystemen van de 6 gemeenten beter op elkaar af te stemmen, kan (nog) beter worden geprofiteerd van mogelijke schaalvoordelen bij de uitvoering. De mogelijkheden daartoe zijn aanwezig: 5 van de 6 gemeenten zijn aangesloten bij de RMN die voor hen de afvalinzameling uitvoert. Harmonisatie van afvalbeleid - waartoe dit gezamenlijke beleidsproces toe kan leiden -, leidt tot een uniforme en daarmee kostenefficiënte uitvoering. Dienstverlening richten op grondstoffen, en minder op (rest)afval We stellen voor om de dienstverlening met name te richten op het inzamelen van zoveel mogelijk grondstoffen. Door grondstoffen met een hoog dienstverleningsniveau in te zamelen, en het aanbieden van (onnodig) restafval te ontmoedigen, wordt de burger verleid tot beter scheiden van zijn afval. Dit kan bijvoorbeeld worden gerealiseerd door alleen nog herbruikbare afvalstromen aan huis in te zamelen, en voor restafval een brengsysteem in te voeren (waarvoor meer moeite moet worden gedaan). De burger behoudt zijn aanbiedgemak, als hij het afval maar goed scheidt. Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 11

12 Scheidingspercentage 4. Mogelijke strategieën Hoe zijn de ambities waar te maken? 100% 90% Trendbreukscenario Financiële prikkel: de vervuiler betaalt, of de afvalscheider belonen Service prikkel: service op herbruikbare stromen vergroten, en op restafval verlagen Communicatie en handhaving prikkel: nut en noodzaak van afvalscheiding bekrachtigen en controleren op juist 80% 70% 60% 50% 40% Totale scheiding Trendbreuk Trendbreuk 80% We zijn ons ervan bewust dat de doelstellingen die we in de vorige paragraaf hebben voorgesteld, ambitieus zijn. Zeker voor sommige gemeenten. We zijn er echter ook van overtuigd dat ze haalbaar zijn, en dat dat niet per definitie hoeft te leiden tot een hoger kostenniveau. Wat wel duidelijk is, is dat een trendbreuk noodzakelijk is om de ambities te verwezenlijken (zie figuur rechtsboven). In 2012 heeft de brancheorganisatie NVRD een advies opgesteld hoe een trendbreuk kan worden afgedwongen. In dat advies wordt gesproken over financiële prikkels, service prikkels en communicatie en handhaving als de voorname in te zetten instrumenten. In deze paragraaf worden deze instrumenten als drie mogelijke strategieën gepresenteerd. De strategieën sluiten elkaar niet volledig uit. Met andere woorden, er kunnen ook combinaties worden gemaakt. Ook het na elkaar inzetten van de strategieën in de tijd is mogelijk. Strategie 1: de financiële prikkel Door de vervuiler te laten betalen naar de mate waarin hij (rest)afval produceert, wordt hij gestimuleerd zo min mogelijk restafval aan te bieden. Dit kan hij doen door zoveel mogelijk afval te scheiden. Dit wordt ook wel tariefdifferentiatie (diftar) genoemd. Een andere manier van financieel prikkelen is het belonen van het gescheiden aanbieden van afval. Hieronder staat een aantal methoden van financieel prikkelen opgesomd: 1A: De hoogte van de afvalstoffenheffing wordt gekoppeld aan de grootte en of het aantal restafvalcontainer(s). Hoe groter de grijze minicontainer of hoe meer containers men heeft, hoe meer heffing men betaalt (volumesysteem). 1B: De (vaste) afvalstoffenheffing wordt deels vervangen door een variabele heffing. De hoogte van de variabele heffing wordt gekoppeld aan het aantal keer dat men de grijze minicontainer voor restafval voor lediging aan de weg zet, of het aantal keer dat men de verzamelcontainer opent. De herbruikbare stromen blijven gratis. 1C: De vaste afvalstoffenheffing wordt deels vervangen door een variabele heffing op basis van het gewicht restafval dat men aanbiedt. De herbruikbare stromen blijven gratis. 1D: Beloningsysteem voor het gescheiden aanbieden van afval. Ervaringen elders In Nederland groeit het aantal diftargemeenten gestaag. In 2000 had slechts 21% van de gemeenten een diftarsysteem, in 2013 betreft het al een percentage van 38%. Het betreffen vooral gemeenten in het oosten Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 12

13 van het land. De vorm die het meest wordt toegepast is die op basis van volume en frequentie: ieder huishouden wordt individueel afgerekend op basis van het aantal keer dat een container wordt geleegd of gebruikt (strategie 1B). Maar het volumesysteem (strategie 1A) en het gewichtsysteem (strategie 1C) worden ook veel toegepast. In onderstaande figuren is weergegeven hoe de verschillende diftarsystemen over Nederland zijn verdeeld. Toegepaste tariefsystemen in Nederland (% gemeenten) Aantal personen 56% Volume/ frequentie 17% Diftar 36% Dure zak 4% Vast tarief 8% Volume 9% Gewicht 6% Uit de gemeentelijke benchmark afvalscheiding blijkt dat diftargemeenten substantieel betere afvalscheidingresultaten zien dan de gemeenten die geen diftar hebben ingevoerd. Ook de hoeveelheid restafval is substantieel lager, wat terug te zien is in de afvalbeheerkosten. De verschillen tussen gemeenten die het volume-frequentie systeem hanteren en het gewicht systeem zijn niet significant. Wel significant zijn de verschillen tussen diftargemeenten die ook een frequentietarief voor gft-afval hebben ingevoerd, en diftargemeenten die dat niet hebben (0-tarief gft). De laatste groep behaalt een betere gft respons en hoger bronscheidingspercentage dan de eerste groep 3. Benchmark Afvalscheiding 2012 Diftar Geen diftar Milieu Hoeveelheid (grof) restafval (in kg/inw) Bronscheidingspercentage (%) 68% 58% Kosten Afvalbeheerkosten (in per huishouden) In plaats van het individueel belasten van restafval, kan ook worden gekozen voor het individueel belonen van grondstoffen. Strategie 1D is op proefbasis toegepast in gemeente Pijnacker-Nootdorp: het zogeheten Ryckproject. Inwoners van de gemeente die hun gescheiden afval inleverden kregen het gewicht van hun afval in geld bijgeschreven op een digitale Ryck-spaarrekening. De vergoedingen die werden uitgekeerd bedroegen 5 tot 25 eurocent per kilo, afhankelijk van het soort. Op een zestal toegankelijke locaties binnen de gemeenten waren filialen neergezet, waar burgers hun kunststof, papier, kleding en elektrische apparaten naar toe konden brengen. Ofschoon het beloningsysteem een goede stimulering vormde op het afvalscheidingsgedrag van de 3 Omdat er (nog) niet veel diftargemeenten in Nederland zijn met een 0-tarief voor gft, laat de benchmark een lagere gftrespons zien bij diftargemeenten versus de niet-diftargemeenten. Ryck-project Pijnacker-Nootdorp Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 13

14 burger (bronscheidingspercentage nam toe van 46 naar 52%; de hoeveelheid restafval nam 8% af tot 226 kilo per inw.), is het systeem eind 2012 om financiële redenen stopgezet. Het voordeel van een beloningsysteem ten opzichte van tariefdifferentiatie is dat het een positiever en meer vrijblijvend instrument is. Voor burgers die niet mee willen doen, verandert er niets. Daardoor is het instrument ook minder effectief. Een beloningsysteem is wel een goed instrument om zwerfafval tegen te gaan. Blikjes en PET-flesjes op straat of in het groen, leveren geld op. Bij diftar is zwerfvuil en illegale dump juist een risico. Er kleven echter ook nadelen aan een beloningsysteem. Het is fraudegevoeliger (hoe voorkom je dat onbevoegden ook gebruik maken van het systeem) en vergt in geval van Ryck veel arbeidsinzet. De strategieën 1A t/m 1D kunnen in principe bij alle bebouwingstypen worden toegepast. Randvoorwaarde is dat het afvalaanbod per huishouden of individu kan worden geïdentificeerd en geregistreerd. Hiervoor zijn diverse technieken beschikbaar (pasjes, chips in containers, etc.). Bij strategie 1C, afrekenen op basis van gewicht, is het technisch nog niet mogelijk om individueel het gewicht te bepalen van afval dat in een verzamelcontainer wordt aangeboden. Dit wordt veelal opgelost door het totaalgewicht van de verzamelcontainer om te slaan over de gebruikers ervan. Toepasbaarheid in de 6 gemeenten Op dit moment passen de 6 gemeenten al een milde vorm van diftar toe. Uitgezonderd gemeente Baarn verrekenen alle gemeenten hun afvalbeheerkosten via een afvalstoffenheffing naar huishoudinggrootte. Hoe groter het huishouden (aantal personen), hoe hoger het tarief. Met de invoering van containermanagement hebben Bunschoten, Nieuwegein, Soest en Zeist ook soort volumesysteem ingevoerd: wenst een bewoner naast de standaard minicontainer van 240 liter te beschikken over een extra bak, dan moet daarvoor een toeslag op het tarief worden betaald. Dit is vergelijkbaar aan strategie 1A. Overwogen kan worden om een verdergaande vorm van diftar in te voeren (1B, 1C) of een beloningssysteem op te zetten (1D). Ofschoon diftar nauwelijks wordt toegepast in de regio, zijn er geen onoverkomelijke belemmeringen. Wel zal rekening moeten worden gehouden met intensivering van de communicatie en handhaving, om afvaltoerisme en illegale dump te voorkomen. Regionale invoering heeft in dat opzicht de voorkeur (minder risico op afvaltoerisme). Strategie 2: de service prikkel Afvalscheiding kan ook worden bevorderd door de service met betrekking tot de inzameling van herbruikbare stromen te optimaliseren en/of te verhogen. Indien dit tegelijk wordt gedaan met het verlagen van het serviceniveau op restafval, zal het aanbiedgedrag zich aanpassen. In een groot aantal gemeenten in Nederland wordt deze strategie uitgevoerd onder de noemer omgekeerd inzamelen. Vooral bij de laagbouw waar gebruik kan worden gemaakt van individuele inzamelmiddelen, is omgekeerd inzamelen goed inpasbaar. Daarbij worden verschillende methoden gevolgd: 2A: Alleen de herbruikbare stromen gft, papier, textiel en plastic worden nog aan huis opgehaald. Voor restafval worden afsluitbare (ondergrondse) verzamelcontainers geplaatst waar men het afval naar toe moet brengen. 2B: Restafval wordt minder vaak opgehaald en/of er wordt een minder groot inzamelmiddel voor verstrekt. De inzamelfrequentie voor de herbruikbare afvalstromen blijft gelijk of wordt verhoogd. Minder vergaande servicestrategieën zijn: 2C: De service met betrekking tot de inzameling van herbruikbare stromen wordt geoptimaliseerd/ verhoogd, zonder dat de service op restafval wordt verlaagd. Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 14

15 2D. De droge herbruikbare stromen worden gecombineerd (in één minicontainer of 1 verzamelcontainer) ingezameld en nagescheiden. 2E: Er worden voor meer herbruikbare stromen dan nu het geval is, afzonderlijke voorzieningen geboden (bijvoorbeeld drankenkartons, metalen, kleine elektronische apparaten. Ervaringen elders Eén van de eerste gemeenten in Nederland die ervaring heeft opgedaan met omgekeerd inzamelen conform de methode 2A is de gemeente Zwolle. In de proefwijk waar het is uitgetest is de hoeveelheid plastic verpakkingsafval gestegen van 5 naar 23 kilo per inwoner, en de hoeveelheid restafval afgenomen van 235 naar 195 kilo per inwoner (- 20%). Ook de inzamelrespons van gft, papier en glas nam toe. Uit een bewonersonderzoek dat door de gemeente Zwolle is gehouden blijkt dat 75% van de bewoners na de pilot door wil gaan met deze inzamelmethode. De gemeenteraad van Zwolle heeft inmiddels besloten om deze inzamelwijze in de gehele stad in te voeren. In navolging daarvan zijn ook de gemeenten Arnhem, Woerden en Utrecht en een groot aantal kleine gemeenten overgestapt op 'omgekeerd inzamelen'. De ROVA gemeenten Staphorst, Steenwijkerland en Olst-Wijhe, hebben omgekeerd inzamelen ingevoerd, nadat diftar al van kracht was (volume en frequentie). Deze gemeenten zagen hun bronscheidingspercentage toenemen van 51 naar 68%, en de hoeveelheid restafval afnemen van 187 naar 131 kilo per inw (-30%). Tegelijk met de invoering van omgekeerd inzamelen een 0-tarief voor gft-afval ingevoerd. Ook met inzamelmethode 2B zijn inmiddels veel ervaringen opgedaan. Een groot aantal gemeenten heeft de inzamelfrequentie voor restafval teruggebracht naar 1 x per 3 of 4 weken, met een sterke reductie op de hoeveelheid restafval tot gevolg. Voorbeeld is de gemeente Cranendonck die de restafvalcontainer nog maar 1 x per 4 weken inzamelt. Inzamelmethode 2D, de gecombineerde inzameling, is onder andere toegepast in de gemeenten Noordoostpolder en Sliedrecht. In 2011 en 2012 is de proef 'droog en herbruikbaar' uitgevoerd, waarbij laagbouwwoningen naast de grijze en groene minicontainer een derde minicontainer kregen voor hun droog en herbruikbaar afval (voor papier, plastic, drankenkartons, etc.). Tegelijkertijd is de inzamelfrequentie voor restafval verlaagt naar 1 x per 3 weken (Sliedrecht) en 1 x per 4 weken (Noordoostpolder). De gecombineerde stroom wordt nagescheiden door een sorteerbedrijf. Met name in de Noordoostpolder leverde deze inzamelmethode minder restafval op (-28% tot 92 kilo per inwoner). In Sliedrecht nam de hoeveelheid restafval met 20% af tot 153 kilo per inwoner per jaar. In de drie Groningse gemeenten Leek, Marum en Grootegast wordt ook 'gecombineerde inzameling' toegepast, maar dan in een zogeheten milieuzak. Hierin worden de meeste kunststof verpakkingsmaterialen samen met de drankenkartons ingezameld. Per persoon per jaar wordt er momenteel bijna 25 kg ingezameld. Het afval is redelijk schoon en goed geschikt voor hergebruik. De milieuzakken worden gesorteerd in de volgende fracties: folies, 32%, flacons, flesjes en bakjes (vormplastics), 18%, drankverpakkingen 14%, nog aanwezig opk 6% en een restfractie 30%. Alleen de restfractie wordt hergebruikt als secundaire brandstof. Ook de ervaringen met methode 2E zijn legio. Met name gemeenten die tariefdifferentiatie hebben ingevoerd bieden extra bronscheidingvoorzieningen aan voor drankenkartons, blik en incontinentiemateriaal, waarmee burgers hun afvalkosten kunnen drukken. Omdat het geen bulkstromen zijn, dragen deze voorzieningen veelal niet substantieel bij aan het verhogen van het totale scheidingspercentage. Samenvattend kan worden geconcludeerd dat de 'service prikkel' het meest effectief is als tegelijkertijd de service voor restafval wordt ingeperkt. In dat optiek komen de methoden 2A en 2B en 2D (in combinatie met verlaging inzamelfrequentie restafval) het beste uit de bus. Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 15

16 Toepasbaarheid in de 6 gemeenten Met de invoering van containermanagement hebben de 6 gemeenten al een belangrijke stap gezet naar het beheersbaar maken van het restafvalaanbod. Een vervolgstap zou de invoering van omgekeerd inzamelen kunnen zijn (2A of 2B). Een groot nadeel aan omgekeerd inzamelen is dat het zich bij uitstek leent voor grondgebonden laagbouw, ofwel huishoudens die rolemmers / mincontainers bij huis kunnen stallen. Bij hoogbouw waar veelal verzamelcontainers worden toegepast is omgekeerd inzamelen minder goed toepasbaar. Veelal wordt er voor gekozen om naast de verzamelcontainers voor restafval ook verzamelcontainers voor papier, glas en plastic te plaatsen. In de 6 gemeenten is gemiddeld 30% van de woningen hoogbouw. Met name de gemeenten Zeist, Nieuwegein en IJsselstein hebben veel hoogbouw. Een andere punt waarmee rekening dient te worden gehouden is dat omgekeerd inzamelen door bewoners uit de laagbouw wel eens als een achteruitgang van het serviceniveau kan worden opgevat. In plaats van voor de deur aanbieden van een kliko, moet men afval brengen naar een ondergrondse container, waar men geen zin in heeft. Dit is echter wel de essentie van het omgekeerd inzamelen: meer service op herbruikbaar afval, en minder service op restafval. Strategie 3: de communicatieve en controlerende prikkel 3A: Communiceren over nut en de nootzaak van afvalscheiding. 3B: Controleren en handhaven op juist scheidingsgedrag. Het milieu is een belangrijk motief voor burgers om afval te scheiden, zo blijkt uit bewonersonderzoeken die op het gebied van afvalscheiding zijn uitgevoerd. Door burgers in de afvalcommunicatie op het milieubelang van afval scheiden aan te spreken, kan een extra stimulans worden gegeven aan afvalscheiding. Er is vooral winst te behalen bij de burger die het milieu belangrijk vindt, maar niet overtuigd is van de milieuwinst die met afval scheiden wordt behaald. Uit bewonersonderzoeken blijkt dat burgers meer willen weten over wat er met het gescheiden afval gebeurt, en of het wel daadwerkelijk wordt hergebruikt. Door in de afvalcommunicatie meer aandacht te besteden aan het verwerkingsproces kan het scheidingsgedrag worden beïnvloed. Een trend in de afvalcommunicatie van de afgelopen jaren is normbevestiging en het appelleren aan de groepsnorm. Bijvoorbeeld met slogans als: 80% van de bewoners houdt zijn gft-afval netjes apart van het restafval. Een andere manier om afvalscheiding te stimuleren is door stringenter te handhaven op juist scheidingsgedrag. Dit is alleen mogelijk als in de gemeentelijke afvalstoffenverordening voorziet in een scheidingsplicht voor de burger. Ervaringen elders Iedere gemeente in Nederland doet in meer of mindere mate aan afvalcommunicatie. De meest gebruikelijke vorm is de afvalkalender waarin met name wordt gecommuniceerd over de inzameldagen, en waar men met welk afval heen kan. Afvalcampagnes worden met name gehouden bij invoering van een nieuwe inzamelsysteem (bijvoorbeeld diftar, of omgekeerd inzamelen), maar ook om het scheiden van afval weer onder de aandacht te brengen. Zo is afvalinzamelaar Twente Milieu (inzamelaar voor gemeente Enschede, Hengelo, e.a.) afgelopen jaar een afvalcampagne begonnen Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 16

17 waarin het nut en de noodzaak van afval scheiden onder de aandacht wordt gebracht. Er wordt daarbij veel aandacht besteed aan wat er met het gescheiden ingezamelde afval gebeurt. Door campagnes op regionale schaal te houden, kan meer 'exposure' worden verkregen, en blijven de kosten beheersbaar. In 2011 is in AVUverband de campagne 'Doe meer met Afval' opgestart, waar ook de 6 gemeenten aan hebben meegedaan. Goede communicatie over het doel van scheiden, maar ook over de uiteindelijke verwerking en toepassing van de gescheiden stromen, is cruciaal voor het scheidingsgedrag van de burger. De effectiviteit daarvan wordt vergroot op het moment de lokale communicatie is afgestemd op de regionale en landelijke communicatie. Steeds meer gemeente gaan over het controleren en handhaven op juist scheidingsgedrag, waaronder ook in gemeente Soest. In de eerste 6 maanden van 2012 heeft gemeente Soest gedurende 11 weken 900 steekproeven uitgevoerd, waarbij 421 waarschuwingen (gele stickers) zijn gegeven, vooral voor het te veel voorkomen van plastic verpakkingsafval in het restafval. Uiteindelijk heeft dit 40% meer plasticaanbod en 7% minder restafvalaanbod tot gevolg gehad. In gemeente Almere waar de duobak wordt toegepast was het effect van handhaving nog groter: na 8 weken intensieve handhavingcontroles (ondersteund met communicatie) was de hoeveelheid restafval met 20% afgenomen. Toepasbaarheid in de 6 gemeenten Afvalcommunicatie vindt al vrij intensief plaats bij de 6 gemeenten (AVU-campagne), en moet zeker worden voortgezet. Ook als voor één van de andere strategieën wordt gekozen, kan communicatie zeer ondersteunend zijn. Of met communicatie alleen de 65%-doelstelling kan worden gehaald, wordt betwijfeld. Handhaving ten aanzien van de gescheiden inzameling is zeker toepasbaar in de 6 gemeenten (waarvan gemeente Soest al ervaringsdeskundig is). In de gemeentelijke afvalstoffenverordeningen zijn regels opgenomen die burgers verplicht stellen om afvalstoffen gescheiden aan te bieden, en niet in het verkeerde inzamelmiddel te ontdoen. Gele en rode kaarten kunnen daarbij communicatieondersteunend werken. Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 17

18 5. Welke strategie heeft de voorkeur? Wat wordt de voorkeurstrategie? Bepalen voorkeursstrategie = afweging tussen milieu, kosten en service. Voorkeursstrategie wordt uitgewerkt in nieuw afvalbeleidsplan In de onderstaande tabel zijn de strategieën op hoofdlijnen met elkaar vergeleken. De verwachte effecten zijn niet gekwantificeerd, omdat dat met name afhangt van de wijze waarop de strategieën worden uitgewerkt (keuze substrategieën). De eerste stap is het bepalen van de hoofdstrategie. Strategieën Financiële prikkel Service prikkel Communicatieve prikkel 1A 1B 1C 1D 2A 2B 2C 2D 2E 3A 3B Milieu Bijdrage aan 65% doelstelling Hoeveelheid restafval Kosten Totale afvalbeheerkosten o / + o / + o? - o + Inzamelkosten (inc. kapitaallasten) o o o o - o o Verwerkingskosten ? Investering inzamelmiddelen ? - o o Handhaving en voorlichtingskosten Dienstverlening Service herbruikbare stromen o o Service restafval o o o - - o o o o o Toepasbaar in de hoogbouw? ja nee ja nee nee ja ja ja ja nee Legenda Strategieen +++ sterk positief effect 1A Tariefdifferentiatie op basis van volume ++ positief effect 1B Tariefdifferentiatie op basis van volume en frequentie + matig positief effect 1C Tariefdifferentiatie op bass van gewicht o geen effect 1D Beloningsysteem voor afvalscheiding - matig negatief effect 2A Omgekeerd inzamelen: herbruikbaar afval halen; restafval brengen -- negatief effect 2B Omgekeerd inzamelen:herbruikbaar afval frequenter halen; restafval minder frequent halen --- sterk negatief effect 2C Service voor herbruikbaar afval optimaliseren; service restafval blijft ongemoeid 2D Gecombineerd inzamelen 2E Meer herbruikbare stromen gescheiden inzamelen 3A Communicatie intensiveren 3B Handhaving op scheidingsgedrag intensiveren Strategie 1A is in de tabel niet ingevuld omdat deze strategie in de praktijk al grotendeels wordt toegepast in de 6 gemeenten. Welke strategie is het meest kosten-effectief, en past het beste bij de 6 gemeenten? Op basis van de ervaringen elders in het land kan worden geconcludeerd dat de strategieën 1B, 1C, 2A en 2B de meest effectieve strategieën zijn waarvan een forse bijdrage mag worden verwacht in de realisatie van de 65%- en 80%-doelstelling. De gemeenschappelijke deler van deze strategieën is dat ze allen gericht zijn op het duurder maken of minder makkelijk maken van het aanbieden van restafval. Van alle 4 de strategieën mag worden verwacht dat de investeringskosten voor een groot kunnen worden terugverdiend door de inverdieneffecten bij de afvalverwerking. In welke mate dat gebeurt is afhankelijk van Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 18

19 het huidige verbrandingstarief voor restafval, maar ook van de marktprijzen van grondstoffen, en de inzamelvergoedingen die in het kader van producentenverantwoordelijkheid voor verpakkingsafval worden verkregen. Onzekerheden en risico's Voor alle strategieën geldt dat er investeringen moeten worden gedaan. De kosten gaan daarbij voor de baten uit. De baten treden pas op als de burger zijn aanbiedgedrag heeft aangepast, ofwel zijn afval beter scheidt, en er meer grondstoffen worden ingezameld, en minder restafval hoeft te worden verbrand. Hoe effectiever de strategie, hoe sneller de investering is terugverdiend. Door de toenemende schaarste van grondstoffen mag verwacht worden dat de grondstofprijzen op de lange termijn zullen toenemen. Toch zijn de grondstofmarkten zeer grillig. Daar waar afgelopen jaar het papier bijna 130,- per ton opleverde is dat nu nog slechts 75,-. Dit maakt het lastig om de inkomsten voor afval en grondstoffen goed te begroten. Daarnaast worden steeds meer afvalstromen met een positieve restwaarde ook buiten de gemeente om ingezameld, bijvoorbeeld door de detailhandel. Deze zogeheten 'lekstromen' zorgen ervoor dat ook de inkomsten ervan, deels aan de gemeenten, en daarmee aan de inwoners, voorbij gaan. Ook de geambieerde scheidingspercentages komen met de lekstromen onder druk te staan. Op dit moment is het verbrandingstarief voor restafval in de 6 gemeenten historisch laag. Het huidige verwerkingscontract loopt tot 2019, waarbij niet is uit te sluiten dat het tarief daarna hoger zal zijn. Ofschoon dit uiteraard een negatief effect zal hebben op de totale afvalbeheerkosten, zal dit effect nog hoger (negatiever) uitpakken als niets is ondernomen om de afvalscheiding te verbeteren. Regionaal afvalbeleidsplan De bedoeling is om de voorkeursstrategie (de strategie die bestuurlijk en politiek het meeste draagvlak heeft) uit te werken in het nieuwe afvalbeleidsplan. In het afvalbeleidsplan wordt een bijpassend maatregelpakket samengesteld, die vervolgens wordt doorgerekend op financiële consequenties. Per gemeente en per maatregel wordt beschreven wat het effect is op de afvaldriehoek: milieurendement, kosten, en dienstverlening. Iedere gemeente kan vervolgens zelf bepalen of het de betreffende maatregel uit het gezamenlijke afvalplan implementeert. Indien gewenst kunnen de strategieën ook gefaseerd worden ingevoerd, bijvoorbeeld door eerst een pilot in één van de gemeenten te houden. Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 19

20 Begrippenlijst Afvalverwijdering Afvalpreventie Bronscheidingspercentage Grof huishoudelijk afval Hergebruik Huishoudelijk afval Inzamelmiddel Scheidingspercentage Verwerking Voorzieningenniveau Nuttige toepassing Nascheiding Inzamelen en verwerken van afvalstoffen Voorkomen dat afvalstoffen ontstaan Het percentage huishoudelijk afval dat aan de bron gescheiden wordt ingezameld ten behoeve van hergebruik (bouw en sloop afval niet meegerekend). Huishoudelijke afvalstoffen die te groot en/of te zwaar zijn om in een inzamelmiddel te worden aangeboden Het als product of materiaal opnieuw gebruiken van een afvalstof Afvalstoffen die vrijkomen bij huishoudens Een voor de inzameling van afvalstoffen bestemd bewaarmiddel, bijvoorbeeld een minicontainer, verzamelcontainer of stadsemmer Totale hoeveelheid van een component die gescheiden wordt ingezameld als percentage van de totale hoeveelheid die vrijkomt van de betreffende component (ook wel scheidingspercentage per afvalcomponent genoemd) Nuttig toepassen of verwijderen van afvalstoffen Totaal aan diensten en middelen die aan de bewoner ter beschikking worden gesteld Afvalstoffen die als product, materiaal, brandstof of opvulmateriaal worden hergebruikt. Het achteraf bij de eindverwerker sorteren en scheiden van afvalstoffen op materiaalsoort zodat deze nuttig kunnen worden toegepast Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 20

21 Gebruikte bronnen Brief Atsma. Meer waarde uit Afval. Ministerie van Infrastructuur en Milieu, 25 augustus 2011 Hoe kunnen we 2/3 van het huishoudelijk afval recyclen? Advies aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu. Mei 2012 Factsheets afvalinzamelsystemen. NVRD, september 2013 ( Presentatie gemeente Zwolle op Afvalcongres 2 november Onderzoek omgekeerde afvalinzameling. Rapportage onderzoek bewoners Veerallee en Hogenkamp. Gemeente Zwolle, november 2011 Omgekeerd inzamelen. Rapportage ROVA, mei Benchmark Afvalscheiding Rijkswaterstaat Leefomgeving en Cyclusmanagement, 2008 t/m 2012 Presentatie Afval Communicatie Twente Milieu. VNG Afvalcongres 11 april Diverse telefonische interviews. Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 21

22 Bijlage 1 Uitwerking 65% doelstelling per gemeente Baarn Welke verbeteringen moeten worden gerealiseerd om scheidingsdoelstellingen te halen? Hoeveelheid ingezameld 2012 Wat zit er nog in het restafval? Beoogde toe-/ afname Beoogd afvalaanbod 2015 (in kg/ inw) (in kg/ inw) (in kg/ inw) (in kg/ inw) Restafval Grof restafval Restafval totaal GFT Papier Glas Textiel Plastic Blik 0 Drankenkartons 0 Kca 2 2 Luiers 0 Gescheiden grof afval Totaal waarvan gescheiden % bronscheiding 53% 62% % nascheiding 6% 3% Totale scheiding 59% 65% Bunschoten Welke verbeteringen moeten worden gerealiseerd om scheidingsdoelstellingen te halen? Hoeveelheid ingezameld 2012 Wat zit er nog in het restafval? Beoogde toe-/ afname Beoogd afvalaanbod 2015 (in kg/ inw) (in kg/ inw) (in kg/ inw) (in kg/ inw) Restafval Grof restafval Restafval totaal GFT Papier Glas Textiel Plastic Blik 0 Drankenkartons 0 Kca 1 1 Luiers 0 Gescheiden grof afval Totaal waarvan gescheiden % bronscheiding 52% 57% % nascheiding 10% 8% Totale scheiding 61% 65% Kader- en strategienota Huishoudelijk Afval pagina 22