Ad hoc werkgroep bestelsuggesties 10 mei 2011

Transcriptie

1 Ad hoc werkgroep bestelsuggesties 10 mei 2011 Aanwezig Verontschuldigd Inge Goossens, bibliothecaris collecties bibliotheken stad Antwerpen Veerle Van Aken, collectieverantwoordelijke jeugd OB Sint-Niklaas Erna Van den Abeele, bibliothecaris Puurs Ann-Sofie Bessemans, redacteur De Leeswelp & catalograaf Open Vlacc Jen de Groeve, Hoofdredacteur De Leeswolf & De Leeswelp Wim Verhulst, projectleider collectiebeheer Bibnet Rosa Matthys, coördinator Bibliografisch Centrum Bibnet Marjan Daemen, verantwoordelijke jeugdcollectie bibliotheken stad Antwerpen, Erika Gebruers, verantwoordelijke jeugdcollectie HOB Brussel. Inhoudstafel 1 Inleiding Kader Doelstelling Bestaande voorbeelden van centraal selecteren Aanpak Vlabin VBC Ad hoc werkgroep Aanzet voor bestelsuggesties Kwaliteitslabels Eerste test kwaliteitslabels Suggestie volgens collectiebudget Vertaling van kwaliteit en budget naar bestelsuggesties Acties

2 1 Inleiding 1.1 Kader Openbare bibliotheken in Vlaanderen hanteren individueel eigen methodes en procedures om collectie te selecteren in functie van aankoop. Het gaat om sterk gelijkaardige procedures tussen diverse boekhandels en alle bibliotheken. Bibliotheken ontvangen vooral via de boekhandels informatie over wat gepubliceerd wordt door middel van bestellijsten of zichtzendingen. Ook vanuit Open Vlacc komt via boekenbank informatie door over titels die verschijnen. Deze informatie wordt door centrale catalografie zo snel mogelijk verrijkt om de collectie te ontsluiten. Deze versnippering aan gelijkaardige procedures binnen hetzelfde werkveld leidt sectoraal tot verschillende snelheden waarmee bibliotheken collecties aankopen en ontsluiten. Bovendien wordt gesteld dat niet elke bibliotheek afzonderlijk selectieprocessen moet doorlopen voor collecties die in alle bibliotheken gelijkaardig zijn. 1.2 Doelstelling Om het selectieproces sectoraal efficiënter te organiseren wil Bibnet via de werking rond Open Vlacc centraal bestelsuggesties aanmaken op titelniveau, in een zo vroeg mogelijk stadium en op basis van objectieve selectiecriteria. Doelstelling is om op basis van de inhoudelijke kwaliteit van een boek tot bestelsuggesties te komen die hanteerbaar zijn voor elke openbare bibliotheek en die bijdragen tot het uitbouwen van een evenwichtige en kwalitatieve collectie. In een volgend beoogd stadium worden bestelsuggesties beschikbaar op een centraal online bestelplatform. Boek.be onderzoekt momenteel in samenwerking met Bibnet een gewenste aanpak voor de uitbouw van dergelijk bestelplatform door Boek.be. 2 7

3 1.3 Bestaande voorbeelden van centraal selecteren Het idee van centraal selecteren voor bibliotheken in Vlaanderen is niet nieuw. De Vlaamse bibliotheekcentrale (VBC) bood in de jaren 80 aankoopadvies met de Lektuurgids. Op basis van recensies en discussie door een redactieraad werd in de Lektuurgids aan recent verschenen titels aankoopadvies gekoppeld volgens grootte van een bibliotheek. Vandaag zijn in Vlaanderen vooral all-in pakketten voor beperkte collectiesegmenten van diverse boekhandels of landelijke serviceorganisaties bekend met productnamen als SnelBoek, Sprinters, Actueel Aanbod en Standing Order. Dergelijke services waarbij bibliotheken het selectieproces uitbesteden zijn duidelijk in opmars maar blijven beperkt tot enkele collectiesegmenten. In de sector van boekhandels gebeurt centaal selecteren van volledige collecties vandaag reeds wel. Grote spelers, ketens of consortia van boekhandels selecteren centraal voor lokale boekhandels op basis van onder meer winkelprofielen en datamining. 2 Aanpak Het is algemeen duidelijk dat het samenstellen van selectiecriteria voor alle bibliotheken aanleiding is voor heel wat discussie en interpretatie. Bibnet kiest er voor om de opstart van het project af te bakenen tot jeugdcollectie. Op basis van een eerste selectieprofiel jeugdcollectie worden testlijsten aangemaakt en beoordeeld door bibliotheken die op diverse schaalgrootten werken. Bibnet neemt het advies in acht van bibliotheken tijdens een sectoraal reflectiemoment rond dit thema op 23 februari 2011 omzichtig om te gaan met het collectiesegment jeugd als piloot. De toen gemaakte opmerking dat alle bibliotheken sowieso de volledige jeugdcollectie aankopen, blijkt na raadpleging van de Bioscijfers niet te kloppen (zie 3.3.1). Slechts één op zes bibliotheken koopt het volledige aanbod jeugdcollectie aan. Voor de meerderheid van de bibliotheken blijft een advies bij de selectie van ook de jeugdcollectie relevant en zinvol. 2.1 Vlabin VBC Bij het uitbesteden van het lokale selectieproces voor maximale collectiesegmenten is kwaliteitsgarantie nodig op maat van bibliotheken. Deze garantie dient borg te staan voor de expertise in collectievorming van de Vlaamse bibliotheeksector. Bibliotheken moeten in vertrouwen kunnen voortgaan op centraal aangemaakte bestelsuggesties. Vlabin heeft met de redacteuren van De Leeswelp alle expertise in huis om jeugdcollectie inhoudelijk te beoordelen op kwaliteit. Daarnaast is Vlabin partner van Bibnet bij centraal catalogiseren in Open Vlacc. Op basis van selectieprofielen jeugdcollectie van diverse bibliotheken die Bibnet mocht inkijken zal Vlabin testlijsten aanmaken. 2.2 Ad hoc werkgroep Vlabin dient inhoudelijk aangestuurd te worden door bibliotheken. In eerste instantie werd ter voorbereiding op het overleg vandaag een kleine werkgroep met bibliotheken van diverse types gevraagd om feed back te verzamelen bij eerste aanzetten door Vlabin. Op basis van feed back van deze werkgroep zal Vlabin i.c. haar werking aanpassen volgens de noden van bibliotheken. Na het verfijnen van een eerste testlijst wordt de werkgroep uitgebreid naar een volwaardig testpanel van diverse bibliotheken. 3 7

4 3 Aanzet voor bestelsuggesties 3.1 Kwaliteitslabels Wanneer een kwaliteitslabel toegekend wordt aan een boek dat nog niet op de markt is en nog niet gerecenseerd is, kan het enkel om potentiële kwaliteit gaan. Het vroegst mogelijke moment om een aankoopadvies op basis van potentiële kwaliteit te doen aan de bibliotheken is bij het verschijnen van de titel in de Boekenbank. Het gaat op jaarbasis om meer dan 2000 titels. De bibliotheek wordt op het vroegst mogelijke moment geïnformeerd. Maar de informatie over het boek is wisselend en erg voorlopig. Mogelijk kunnen een aantal boeken geen advies krijgen Criteria voor inhoudelijke selectie Aanzet door Vlabin ter bespreking. Uitgaande van het IFLA/UNESCO-Manifest over de openbare bibliotheek 1994: Het aanbod van een openbare bibliotheek komt tegemoet aan: - alle leeftijdscategorieën moeten materiaal kunnen vinden dat aan hun behoeften beantwoordt - Goede kwaliteit van boeken - Relevantie hebben m.b.t. de ontwikkelingen in de maatschappij - Aanleren en versterken van leesgewoonten - Stimuleren van de verbeelding en de creativiteit - Besef bijbrengen van het culturele erfgoed, en ontwikkelingen in kunst en wetenschap - Afspiegeling van actuele trends en van de ontwikkelingen die zich voordoen in de samenleving - Bevorderen van de interculturele dialoog en aanmoedigen van culturele verscheidenheid - Gelegenheid geven voor creatieve zelfontplooiing Er moet worden vastgesteld over hoeveel informatie men minimaal moet beschikken om een werkbare bestelsuggestie te geven. Wanneer die informatie niet voorhanden is wordt geen suggestie gemaakt Drie kwaliteitslabels Voor bestelsuggesties wordt uitgegaan van drie kwaliteitslabels. label A: boeken van de hoogste kwaliteit label B: kwaliteitsvolle middenmoot label C: restcategorie, mindere kwaliteit Een eerste oefening werd gemaakt op basis van enkel uitgeversinformatie op het moment van invoer pre-catalografie. Op dat moment is de uitgeversinformatie nog erg onvolledig. Meestal gaat het nog niet om gedrukte aanbiedingsfolders/persinformatie. Om de potentiële kwaliteit te bepalen gaat Vlabin voornamelijk uit van kennis over: - de uitgever - de schrijver/illustrator/vormgever/vertaler - de reeks 4 7

5 3.1.3 Definiëring kwaliteitslabels kwaliteitslabel A Het boek beantwoordt inhoudelijk en vormelijk aan de hoogste kwaliteit. De inhoud is consistent opgebouwd: een verhaal met een interne logica, met een valabele visie op de (fictionele) werkelijkheid. Vorm: correcte (literaire) taal en stijl, een evenwichtige en hanteerbare structuur. De vorm en de inhoud zijn op elkaar afgestemd en geschikt voor het beoogde publiek. Bij illustraties (prenten- en voorleesboeken): de illustraties vormen een toegevoegde waarde. Het boek moet in zijn geheel professioneel uitgevoerd zijn, zowel qua technische uitwerking (illustraties, vormgeving) als verhaaltechnische. Het grootste deel van dit A-label zullen zogenaamde literaire boeken zijn, zij het dat de term, rekening houdend met de grote diverse groep bibliotheekgebruikers, ruim geïnterpreteerd wordt. Ook lichte (ontspannings)lectuur in een kwaliteitsvolle vorm, komt in aanmerking voor een A-label. kwaliteitslabel B Het boek is globaal genomen van een goede kwaliteit. Inhoudelijk en vormelijk correct. Ook het lichtvoetige werk valt hieronder op voorwaarde dat het goed gemaakt is (bv. chicklit, avonturenverhalen). Samengevat: doorsnee tot goede kwaliteit zonder storende technische of inhoudelijke gebreken. kwaliteitslabel C Restcategorie van boeken die op basis van hun kwaliteit niet noodzakelijk zijn. Slechte inhoudelijke en/of vormelijke kwaliteit, stereotiepe formula-boeken, merchandisingproducten, boeken die amateuristisch (in eigen beheer) uitgegeven zijn. 3.2 Eerste test kwaliteitslabels Vlabin stelde op basis van uitgeversinformatie van te verschijnen titels een eerste suggestielijst samen en kende labels A,B, C toe. Deze lijst werd van tevoren bezorgd aan de bibliotheken van de werkgroep Feed back werkgroep M.b.t. het tijdstip om de selectieprofielen aan te bieden: Een correct advies is belangrijk Wijzigingen achteraf zijn niet wenselijk Een correct oordeel heeft de voorkeur op een snel oordeel M.b.t. de suggestielijst: De eerste testlijst wordt overlopen als positief ervaren. Elke aanwezige bibliotheek kan zich in het advies vinden. Volgende aanbevelingen worden geformuleerd: - kwaliteitslabels A,B,C verder definiëren volgens onderscheid fictie en non fictie. - Geen reeksen of herdrukken onder label C indelen - Herdrukken, reeksen of populaire werken apart aanduiden - Oordeel op basis van eerste uitgeversinfo is OK - Akkoord bekomen van alle uitgevers om zichtzending een dag na publicatie naar Vlabin/Bibnet te sturen. 5 7

6 3.3 Suggestie volgens collectiebudget aantallen in jeugdcollectie aangekocht door bibliotheken. Bron: - Bios bevraging door Bibnet over aangekochte aantallen bij 120 bibliotheken. Tussen 2007 en 2009 kochten ruim 130 bibliotheken jaarlijks gemiddeld tussen 1000 en 2000 exemplaren jeugdcollectie aan. Het gaat naar schatting om 500 tot 1500 unieke titels. Ruim 100 bibliotheken kochten gemiddeld per jaar tussen 500 en 1000 exemplaren aan. Het gaat naar schatting om 250 tot 750 unieke titels. Ongeveer 50 bibliotheken kochten tussen de 2000 en 4000 exemplaren aan. Zij kopen het volledige titelaanbod, in meerdere exemplaren. Daarnaast is er nog een groep van ongeveer 10 bibliotheken die tot exemplaren aankoopt. Dat zijn de grootste bibliotheken die soms tot 10 exemplaren per titel aankopen voor verschillende vestigingen tot 1000 klein tot 2000 gemiddeld tot 4000 groot meer dan zeer groot 3.4 Vertaling van kwaliteit en budget naar bestelsuggesties Globaal kunnen drie groepen van bibliotheken volgens aankoopbudget worden bepaald. Groep 1 tot 750 titels Groep 2 tot 1500 titels Groep 3 tot 2000 titels Vlabin schat in om op jaarbasis ruim 2000 titels te kunnen voorzien van een suggestielabel. Bij het overlopen van de eerste testlijst met suggestielabels door Vlabin blijkt dat de helft van de titels A en B label kreeg en de andere helft een C-label. De werkgroep bekijkt of de drie groepen van bibliotheken volgens aankoopbudget zou kunnen aansluiten met de drie labels en of de verhoudingen in deze testlijst van een beperkte periode geëxtrapoleerd kunnen worden op jaarbasis. 6 7

7 Het volgende wordt voorgesteld om verder te testen: Groep 1: heeft budget tot ca. 750 titels op jaarbasis bestelt volgens suggestielabel A topkwaliteit = must have budget voor beste kwaliteit Groep 2: heeft budget tot ca titels op jaarbasis bestelt volgens suggestielabel A +B topkwaliteit + goede kwaliteit budget voor goede tot beste kwaliteit Groep 3: heeft budget voor volledige collectie en moet enkel het aantal exemplaren (per vestiging) bepalen. bestelt volgens alle labels budget voor volledige collectie Label C staat voor elke bibliotheek vrij volgens eigen risico of inschatting. OPGELET Dit principe zou betekenen dat bibliotheken met een beperkt budget enkel topkwaliteit bestellen en geen of minder oog zouden hebben voor bijvoorbeeld populaire titels die label C krijgen. Een oplossing zou kunnen zijn om populaire werken te signaleren zodat de collectioneur geattendeerd wordt. Dit moet al doende blijken in de testfase met beoordeling door het testpanel. 4 Acties Bibnet en Vlabin gaan op basis van deze eerste feed back verder aan de slag en stellen het selectieprofiel bij. Mei-juni 2011 Bibnet zorgt binnen deze werkgroep voor een uitbreiding van het testpanel met diverse collectievormers jeugd. Er werd reeds contact genomen met enkele experts jeugdcollectie. Bibnet zal daarnaast een open oproep lanceren via Focus. Juni Vlabin zal nieuwe suggestielijsten aanbieden ter constructieve beoordeling door het testpanel. juli-september 2011 Deze feed back wordt besproken tijdens een nieuw overleg in het bijzijn van alle betrokken bibliotheken. Een datum voor dat overleg wordt bepaald. september-oktober 2011 Bibnet spreekt Boek.be aan over het sneller en volledig leveren aan Vlabin van zichtzendingen door uitgevers. De opstart van deze werkgroep wordt naar bibliotheken gecommuniceerd met een Focusbericht. Het verslag van deze werkgroep wordt gepubliceerd op de website van Bibnet. 7 7