PARAGRAFEN PARAGRAFEN PARAGRAFEN

Transcriptie

1 PARAGRAFEN PARAGRAFEN PARAGRAFEN 301

2 PARAGRAFEN 1. Stadsdelen 2. Duurzaamheid 3. Weerstandsvermogen 4. Onderhoud kapitaalgoederen 5. Financiering 6. Verbonden partijen 7. Grondbeleid 8. Lokale heffingen 9. Vernieuwing Sociaal Domein 302

3 PARAGRAAF 1 Paragraaf 1 STADSDELEN STADSDELEN We hebben het gebiedsgericht werken georganiseerd in 5 stadsdelen: Binnenstad, Noord West, Zuid, Noorddijk, Oude Wijken. Groningen heeft 43 wijken. Daarvan zijn er 14 NLA wijken met een extra budget en een NLA wijkteam. De volgende 10 wijken krijgen in 2014 daar bovenop extra gemeentelijke aandacht: Beijum en Lewenborg Paddepoel, Selwerd en Vinkhuizen De Hoogte, Indische Buurt, en Oosterparkwijk Corpus den Hoorn en De Wijert Relevante beleidsnota s Het Nieuw Lokaal Akkoord 2.0 (2011) Wijkperspectieven Geld Naast de stedelijke programma s, en de NLA wijkbudgetten is er in 2014 voor elk stadsdeel een basisbudget van 180 duizend euro gereserveerd om acute problemen op te lossen en ontwikkelingen te stimuleren. Daarnaast is 100 duizend euro beschikbaar om stads breed het gebiedsgericht werken te versterken en nader uit te werken. In totaal is er 1 miljoen euro beschikbaar. Onderdelen Achtereenvolgens komen hieronder aan de orde: Algemeen Binnenstad Oude wijken Zuid Noorddijk Noordwest Onderdeel 1 Analyse Doelen ALGEMEEN Mooie wijken en een bruisende binnenstad maak je samen. Wij zijn ons er zeer wel van bewust dat we het niet alleen kunnen. Samen sta je sterker dat geldt altijd, maar geldt ook zeker voor het gebiedsgericht werken. Waar in het verleden bij problemen snel naar de overheid werd gekeken, vinden we nu dat in veel gevallen burgers zelf - samen met de mensen in hun sociale omgeving - als eerste aan zet zijn. Deze nieuwe inzichten leiden tot een veranderende opstelling van de gemeentelijke overheid. Daar gaan we het komende jaar aan werken. Hoe staan we er voor? Gebiedsgericht werken Groningen kent een lange en zeer succesvolle aanpak van de wijken. De landelijke leefbaarometer met hele goede cijfers voor Groningen laat zien dat onze aanpak zeer effectief was. Onze samenwerking met de woningbouwcorporaties in de wijkvernieuwing is heel succesvol. Wijken als Vinkhuizen, Corpus den Hoorn en Oosterparkwijk zitten duidelijk in de lift. Belangrijk onderdeel was de financiering via het Investeringsfonds Stedelijke Vernieuwing, dat na 2014 ophoudt. We staan nu dan ook voor de opgave om een vervolg te geven aan de wijkvernieuwing, want de stad is nooit af. We zien voor de komende periode in de stad 10 wijken die blijvend een integrale aanpak nodig hebben. Onze opgave bestaat uit twee onderdelen. Het aangaan, verstevigen en stimuleren van samenwerkingsrelaties op wijk en stedelijk niveau om zodoende betrokkenheid te creëren op de wijkaanpak en tegelijkertijd zorgdragen voor geld zodat we daar waar nodig mee kunnen financieren in de wijkvernieuwing. Wat willen we bereiken? We willen de resultaten van de leefbaarometer vasthouden We willen een actieve bruisende binnenstad en vitale wijken We willen maatregelen uit de wijkperspectieven realiseren We onderscheiden voor 2014 de volgende twee grote opgaven op gebiedsniveau: Het realiseren van een effectieve gemeentelijke bijdrage aan een samenhangende aanpak van de sociale opgave in de wijk; De aanpak van samenlevingsvraagstukken op het gebied van jongerenhuisvesting in de wijken. 303

4 Activiteiten Wat gaan we hiervoor doen? Wijkanalyses maken Volgens afspraak met uw raad maken we wijkanalyses van alle wijken in de stad. De wijkanalyses geven inzicht in de leefbaarheid en de factoren die daarbij van belang zijn. We zijn begonnen in 2012 en in 2013 hebben we voor alle wijken in de stad wijkkompassen gemaakt, waarmee snel inzichtelijk wordt gemaakt hoe de wijken ervoor staan. Op basis van deze wijkkompassen kunnen we stadskaarten maken, die we bundelen in een wijkatlas van de stad. Het wijkkompas is nog in ontwikkeling. We gaan deze wijze van informatieverzameling structureel onder brengen binnen de gemeentelijke informatievoorziening. Gebiedsvisies uitwerken In 2013 hebben we samen met de betrokkenen in het gebied visies opgesteld voor de Binnenstad, Selwerd, Rivierenbuurt en Groningen west. In 2014 gaan we verder met de uitwerking hiervan (zie ook de stadsdelen). StadDoetMee, Groningen als participerende gemeente Samenwerken met bewoners en partners in de wijk is kenmerkend voor onze wijkgerichte werkwijze. We willen nog meer invulling geven aan onze afspraak met de corporaties samen stad maken door intensief op zoek te gaan naar zich voordoende kansen en mogelijkheden en partners die kunnen bijdragen in de wijk / binnenstad. We richten onze organisatie zo in dat we goed en vlot in kunnen spelen op vragen en problemen in de wijken en binnenstad. We zijn aanwezig in de wijken en onderhouden onze netwerken. We faciliteren initiatieven van bewoners en ondernemers. En daar waar nodig stimuleren we burgers zelf aan de slag te gaan met ideeën voor de eigen leefomgeving. Een belangrijke voorwaarde voor participatie is dat inwoners goed geïnformeerd worden over gemeentelijke activiteiten en/of voorgenomen beleid. We doen dat op veel verschillende manieren: mondeling, schriftelijk en - steeds meer - via internet. We gaan in 2014 door met het ontsluiten van gemeentelijke informatie op wijkniveau ( NLA In het kader van de samenwerkingsafspraken met de corporaties (Nieuw Lokaal Akkoord) functioneren in 14 wijken, wijkteams. Ieder wijkteam beschikt over geld waarmee voorstellen uit de wijk gerealiseerd worden. Hiervoor is door zowel de gemeente als de corporaties per wijk tot 2015 budget beschikbaar gesteld. Over de toekomst van deze samenwerking zal in 2014 vervolgoverleg met de corporaties plaatsvinden. Onderdeel 2 BINNENSTAD Het stadsdeel Binnenstad bestaat uit het gebied binnen de Diepenring, de Westerhaven en de wijk Binnenstad-Oost. De binnenstad herbergt veel verschillende functies: winkelen, wonen, uitgaan en evenementen, werken en studeren. In de reguliere programma s zijn de doelen van het binnenstadbeleid geformuleerd. Een belangrijke opgave is ervoor te zorgen dat al deze - soms conflicterende functies en doelen - in goede afstemming in de binnenstad gestalte krijgen en elkaar zoveel mogelijk versterken. Om dat te bereiken onderhouden we intensief contact met de Groningen City Club, bewonersorganisaties en andere partijen in de binnenstad. Analyse Doelen Hoe staan we er voor? Het functioneren van de binnenstad brengen we in beeld in onze Binnenstadthermometer, BORG en de Detailhandelsmonitor en de monitor leefbaarheid en veiligheid. Duidelijk is dat de economische crisis ook de Binnenstad raakt. Dit komt ook naar voren in een afgeslankt evenementenprogramma. De bedrijvigheid staat onder druk en de trend dat ontwikkelingen meer en meer vanuit bewoners en ondernemers komen laat zich ook in de Binnenstad zien. Wat willen we bereiken? Aanvullend op onze algemene doelen leggen we in 2014 accenten op: Binnenstad schoon en aantrekkelijk houden; Verminderen overlast en vergroten veiligheid; Beperken overlast bouwprojecten en handhaven bereikbaarheid; Vergroten van de ruimte voor initiatieven vanuit bewoners en ondernemers. 304

5 Activiteiten Wat gaan we hiervoor doen? I Gepland en begroot in programma s Uitvoeren van het evenementenprogramma Bruisende Binnenstad Binnenstad bereikbaar houden; Opstellen van de Binnenstad visie; Handhaven van het niveau van beheer en onderhoud; Bestrijden overlast en verbeteren veiligheid. Verder staan in 2014 op het programma: Project Veilig Uitgaan Uitvoeren BIMA-jaarprogramma met GCC en Marketing Groningen; Verwezenlijking van perspectief Binnenstad-Oost. II Aanvullend vanuit het stadsdeelprogramma Vergroten betrokkenheid van bewoners, ondernemers en gebruikers Dit doen we door het verschaffen van informatie in het infocentrum op de Grote Markt, in klankbordgroepen en via websites en nieuwsbrieven. Burgerinitiatieven zullen wij procesmatig ondersteuning bieden waar dat kan. Uitvoering perspectief Binnenstad-Oost Voor Binnenstad-Oost hebben we met de bewoners in 2012 een toekomstperspectief gemaakt, met daarin opgenomen een wensen- en kansenlijst. In 2014 gaan we door met het uitvoeren van projecten die in het perspectief zijn geformuleerd. Onderdeel 3 Analyse OUDE WIJKEN Het stadsdeel Oude Wijken bestaat uit de schilwijken rond de binnenstad: Kostverloren, Schildersbuurt, Oranjebuurt, Noorderplantsoenbuurt, Hortusbuurt, Ebbingekwartier, De Hoogte, Korrewegwijk en Oosterparkwijk. Het merendeel van de wijken is gebouwd voor de Tweede Wereldoorlog. Vroeg daarna Kostverloren en delen van De Hoogte, Korrewegwijk en Oosterparkwijk. Het stadsdeel biedt veel huisvesting aan stadjers die aangewezen zijn op een relatief smalle beurs, zoals starters, studenten en kwetsbare groepen. In het kader van het Nieuw Lokaal Akkoord zijn er wijkperspectieven opgesteld voor De Hoogte, Korrewegwijk, Oosterparkwijk en Kostverloren. Twee wijken in het stadsdeel, de Indische buurt en De Hoogte, zijn enige jaren geleden aangewezen als Krachtwijken. Hoe staan we er voor? Naast omvangrijke investeringen in de wijkvernieuwing is er in de afgelopen jaren veel gedaan aan het verbeteren van de veiligheid in het stadsdeel. Vooral in De Hoogte en Korrewegwijk ervaren de bewoners al vele jaren onveiligheid als een belangrijk probleem. Uit de monitor Leefbaarheid en veiligheid blijkt ook dat er de laatste jaren aanzienlijke verbeteringen op dit terrein zijn te constateren, vooral vermindering van drugsoverlast en het ervaren van onveiligheid. In stand houden en verbeteren van de kwaliteit van het voorzieningenniveau is in het hele stadsdeel een belangrijk aandachtspunt. En daarnaast blijven ook verkeer, parkeren en beheer en onderhoud van de openbare ruimte belangrijke thema s. In het Ebbingekwartier (het gebied tussen Korrewegwijk, Binnenstad en Hortusbuurt) verandert er de komende jaren veel. Deze wijk ontwikkelt zich tot een creatief kwartier, dankzij de tijdelijke functies in dit gebied. Doelen Wat willen we bereiken? Wijken: waar het voor oude en nieuwe bewoners goed wonen en werken is (een groot deel van de stedelijke woningbouwopgave ligt in de Oude Wijken); waar het voorzieningenniveau aansluit bij de veranderende behoefte van de wijk(bewoners); met een goed pedagogisch klimaat en aanbod voor kinderen; waar de openbare ruimte schoon, heel en veilig is; waar we samen met wijkbewoners werken aan leefbaarheid. Activiteiten Wat gaan we hiervoor doen? I Gepland en begroot in programma s 305

6 Oosterparkwijk Ontwikkelen Oosterhamriktracé (Korrewegwijk en Oosterparkwijk); Herinrichten Wielewaalplein; Ontwikkelingsplan maken voor de Treslinghuis-locatie (zie programma 8). De Hoogte Het afronden van de aanpak van de woonomgeving; inrichting openbare ruimte, woonerven, groen, voortuinen en binnenterreinen; Het tegengaan van drugsoverlast, studentenoverlast en burenoverlast; Nieuwbouw van een aanvullende buurtvoorziening bij het huidige speeltuingebouw op het Borgplein. Korrewegwijk Nieuwbouw van het Floreshuis. De programmering voor deze nieuwe wijkvoorziening wordt gericht op ontmoeten, ondernemen en ontwikkelen. Investeren in een sociale en veilige wijk; de stratenaanpak vormen we om naar een buurtteamaanpak (zie Programma 4); Samenleven met studenten; door kennismakingsactiviteiten en samenwerkingsacties gaan we de (ervaren) overlast terugdringen; Veilige wijk; de succesvolle projecten uit de Krachtwijkenaanpak op het gebied van veiligheid gaan door in Het gaat om de veelplegeraanpak, het Somaliersproject, extra inzet van stadswachten, inbraakpreventie, en de aanpak huiselijk geweld; Samen met bewoners inventariseren we de verkeersknelpunten en voeren we kleine maatregelen uit; Schone, hele en veilige straten. Een aantal straten in de West-Indische buurt, de Celebesstraat en Ceramstraat worden opgeknapt. Noorderplantsoen In het Noorderplantsoen zorgen we voor een samenhangend pakket aan maatregelen voor evenementen, ecologie, beheer en inrichting. II Aanvullend vanuit het stadsdeelprogramma Succesvolle projecten continueren In de Korrewegwijk en De Hoogte gaan we succesvolle projecten die gefinancierd zijn uit het Krachtwijkenbudget continueren. Voor een deel door ze onder te brengen in de stedelijke programma s. En deels door financiering uit de middelen van het stadsdeelprogramma. Dit betreft o.a.: Het verder verbeteren van de veiligheid in het stadsdeel en het vasthouden van de positieve ontwikkelingen van de laatste jaren (de topstratenaanpak); Het versterken van de sociale samenhang in de NLA-wijken. Impuls wijkactiviteiten en Pilot sociaal team We voeren het plan van aanpak uit voor de samenwerking tussen school, CJG, de Borg/Speeltuin en wijkwerkers in de Hoogte. Daarbij leggen we de verbinding met de stedelijke ontwikkeling van sociale teams en CJG s. Ruimte voor kwaliteit en talent Korrewegwijk We gaan kunstenaars, ondernemers, studenten, nieuwe buurtbewoners en enthousiastelingen betrekken bij de ontwikkeling van de wijk. We willen nieuwe initiatieven van buurtbewoners volop de ruimte geven. Uitvoeren gebiedscampagne en activiteitenprogramma Oosterparkwijk We gaan activiteiten organiseren gericht op (potentiële) nieuwe bewoners en ondernemers. Dit doen we in nauwe samenwerking met bewoners en ondernemers in de BOOM: Bewoners- en Ondernemers Ontwikkel Maatschappij Oosterparkwijk. Plan van aanpak voor de Selwerderwijken: De Selwerderwijken op de kaart We brengen de situatie van de Selwerderwijken, ten zuiden van het oude tuindorp De Hoogte beter in beeld. Op basis hiervan stellen we een plan van aanpak op ter verbetering van de leefbaarheid. 306

7 Onderdeel 4 Analyse Doelen Activiteiten ZUID Stadsdeel Zuid bestaat uit de wijken ten zuiden van het Verbindingskanaal: Oosterpoort, Helpman, Rivierenbuurt, Herewegbuurt, Zeeheldenbuurt, Badstratenbuurt, Grunobuurt, Laanhuizen, Corpus den Hoorn, De Wijert, De Wijert Zuid, Hoornsemeer, Hoornsepark, Coendersborg, Villabuurt en de Piccardthof. Het stadsdeel Zuid is een gevarieerd stadsdeel met zowel vooroorlogse als naoorlogse wijken. In het stadsdeel is een aantal grote en middelgrote projecten (Zuidelijke ringweg, Herewegviaduct) gaande en aanstaande waarvan de gevolgen betekenis hebben voor het stadsdeel en de wijken. Er zijn in het kader van het Nieuw Lokaal Akkoord voor drie aandachtgebieden perspectieven vastgesteld: Grunobuurt, De Wijert en Corpus den Hoorn. In 2013 is een perspectief vastgesteld voor de Rivierenbuurt en Herewegbuurt. Hoe staan we er voor? De aanleg van de vernieuwde A7 zal invloed hebben op het stadsdeel. Verkeersstromen in de aangrenzende wijken zullen veranderen; dit biedt zowel kansen als bedreigingen. De wijkkompassen laten zien dat De Wijert zich ongunstig ontwikkelt ten opzichte van de stad; dit betreft de kwaliteit van de woonomgeving en de sociale problematiek in de wijk. Voor De Wijert is een integrale wijkaanpak nodig. Wat willen we bereiken? Leefbaarheid in de Rivierenbuurt/Herewegbuurt vergroten door samen met bewoners en ondernemers verder te werken aan de doelen die wij in het wijkperspectief hebben vastgesteld; De woon- en leefomgeving in De Wijert verbeteren. Een (verkeers)veiliger stadsdeel; Bewonersbetrokkenheid bij de wijken stimuleren. Wat gaan we hiervoor doen? I Gepland en begroot in programma s De A7 wordt vernieuwd en brengt met zich mee dat het onderliggend wegennet wordt aangepakt. In afstemming tussen bewoners en ondernemers werken we mee aan de realisatie van de doelen van het wijkperspectief Rivierenbuurt/Herewegbuurt. II Aanvullend vanuit het stadsdeelprogramma Wij investeren op basis van co-creatie in de realisatie van de doelen uit het wijkperspectief Rivierenbuurt/Herewegbuurt. Wij gaan een begin maken met de eerste fase van de herinrichting van de Veemarktstraat ter hoogte van het conservatorium. Wij dragen daar waar nodig bij aan de verbetering van de (verkeers)veiligheid in het stadsdeel. Onderdeel 5 Analyse Doelen NOORDDIJK Het stadsdeel Noorddijk bestaat uit de grote wijken Beijum en Lewenborg en de kleinere wijken en dorpen Noorderhoogebrug, de Hunze/Van Starkenborgh, Oosterhoogebrug/Ulgersmaborg, Ruischerbrug/Ruischerwaard, de Meerdorpen en de Woonschepenhaven. Aan deze kant van de stad wordt het nieuwe stadsdeel Meerstad ontwikkeld. Voor Beijum, Lewenborg en Oosterhoogebrug zijn wijkperspectieven gemaakt. Hoe staan we er voor? In Noorddijk wonen relatief veel gezinnen. De wijkkompassen van Beijum en Lewenborg laten zien dat het er goed wonen is voor gezinnen, maar dat in het stadsdeel zeker aandacht nodig is voor gezinnen met een sociaal economische achterstand. Deze achterstand betreft werk en inkomen, zorg en opvoeding en onderwijs. De jongerenoverlast in de wijken Beijum en Lewenborg blijft groot. Uit onderzoek blijkt dat het softdrugsgebruik onder jongeren toeneemt en de leeftijd van gebruikende jongeren daalt. Dealen van drugs in de openbare ruimte is een probleem. Het stadsdeel wordt gekenmerkt door groene wijken, die vragen om intensief onderhoud en beheer. De groene wijken worden gewaardeerd door de bewoners die een grote mate van bereidheid hebben om zich in te zetten voor hun woonomgeving. Wat willen we bereiken? Het terugdringen van overlast door jongeren en het verminderen van hun drugsgebruik; Het creëren en behouden van een veilige woonomgeving; Participatie en co-creatie van bewoners en organisaties in de wijk, voor het beheer van groen (Groene Long Beijum en Groene Leeuw in Lewenborg Zuidoost); 307

8 Werken aan het verbeteren van een perspectief op opleiding en werk voor jongeren en werklozen. Mogelijkheden voor opleiding en stageplekken aanbieden in de eigen wijk. Het faciliteren van ondernemers en ZZP ers in Beijum en Lewenborg, zodat deze zich kunnen inzetten voor de wijk; Doorgaan met de succesvolle Heerdenaanpak; Afronden van de aanpak Doornbosheerd en de voortzetting hiervan in onder andere de Atensheerd; Ontwikkeling van het voorzieningengebouw aan plein Beijum Oost bij Innersdijk met diverse partijen, dit in relatie tot een nieuwe ontwikkeling van mogelijk een multifunctioneel centrum aan de Emingaheerd; Het maken van een integraal ontwikkelingsplan voor de buurtvoorzieningen; Eén sociaal team in Lewenborg. Activiteiten Wat gaan we hiervoor doen? I Gepland en begroot in programma s Beijum/Lewenborg Uitvoeren pilot terugdringen en voorkomen softdrugsgebruik; Jongeren perspectief bieden, werk en opleiding (Programma 10); Voortzetting Heerdenaanpak Beijum; Sociaal team Beijum voortzetten en voorbereiden decentralisaties 2015 Eigen verantwoordelijkheid bewoners bevorderen (Programma 9); Le Roy-gebied in Lewenborg op orde houden. Bewoners geven zelf vorm aan dit wijkpark, geven voorlichting en informatie, beheren en onderhouden dit gebied; Voortzetten buurtconciërgeprojecten Lewenborg en Beijum. In samenwerking met corporaties, bewoners en Werkpro is een plan gemaakt waarin zowel fysiek als sociaal buurtbeheer wordt uitgevoerd in Beijum en Lewenborg; Afronden wijkvernieuwingsprogramma in Lewenborg onder andere Midscheeps-ontwikkeling van de locaties oude bibliotheek, de Aldi-locatie en de zwembadlocatie; Uitvoeren plan Vreedzame wijk in Lewenborg; Het uitvoeren van voldoende ouderenactiviteiten in beide wijken; Uitvoering interculturele projecten, onder meer voor Antillianen en het Project Ik ben er ook Beijum: een integratieproject van buurtwelzijn. Overig Voorbereiding en start bouw woonzorgcentrum in Oosterhoogebrug/Ulgersmaborg (Programma 8). II Aanvullend vanuit het stadsdeelprogramma Meerstad: actualisering voorzieningenvisie in samenhang met die in de Meerdorpen; Tijdelijk ruimtegebruik toestaan als gevolg van uitgestelde ontwikkeling Tuinlandlocatie; De herinrichting van de Woonschepenhaven. Onderdeel 6 NOORDWEST Het stadsdeel Noordwest bevat 11 wijken. In Paddepoel, Vinkhuizen en Tuinwijk is de wijkvernieuwing nagenoeg afgerond. Voor Vinkhuizen, Paddepoel, Tuinwijk en Selwerd zijn wijkperspectieven opgesteld. In Selwerd zijn we vorig jaar gestart met de aanpak wijkvernieuwing op uitnodiging. Voor Groningen West bestaande uit Hoogkerk en de wijken Buitenhof, Gravenburg, De Held en Reitdiep, is samen met bewoners in 2013 een gebiedsvisie opgesteld. Analyse Hoe staan we er voor? De afgelopen jaren zijn de wijken Vinkhuizen, Paddepoel en Tuinwijk intensief vernieuwd. In deze 3 vernieuwde wijken resteert nu het sociale programma. In Vinkhuizen is blijvend aandacht nodig voor veiligheid, overlast en de openbare ruimte. Selwerd is toe aan wijkvernieuwing. Dit is gebleken uit de analyse die we de afgelopen periode voor de wijk hebben opgesteld. De inhaalslag van Selwerd is gericht op het versterken en vergroten van het fysieke en het sociale kapitaal in de wijk. Voor de wijken Hoogkerk, De Buitenhof, De Held, Gravenburg en Reitdiep hebben we een gebiedsvisie West opgesteld. Opvallend voor deze wijken is de organisatie- en initiatiefkracht van bewoners. Hoogkerk is een zelfstandig dorp met een levendige kern. In de overige wijken wonen veel gezinnen en is sprake van verkeersoverlast, een groeiende groep jongeren en behoefte aan voorzieningen. 308

9 Doelen Activiteiten Wat willen we bereiken? Selwerd: de wijkontwikkeling stimuleren; Paddepoel (vooral in Paddepoel-Zuid) en Vinkhuizen (vooral in Vinkhuizen-zuid) het sociale klimaat en de veiligheid verbeteren; Tuinwijk: het vasthouden van de door de wijkvernieuwing bereikte resultaten; Hoogkerk: samen met bewoners uitvoering geven aan de Gebiedsvisie West. Wat gaan we hiervoor doen? I Gepland en begroot in programma s Paddepoel en Vinkhuizen Realisatie van opleidingsmogelijkheden, stage- en werkplekken; Om hardnekkige leefbaarheidsproblemen het hoofd te bieden wordt in Paddepoel Zuid en Vinkhuizen Zuid, samengewerkt op het gebied van welzijn, zorg en gezondheid en overlast/veiligheid. In samenwerking tussen scholen in Paddepoel en Selwerd wordt geïnvesteerd in een aanvullend activiteitenprogramma voor jeugd en onderwijs. Tuinwijk We gaan in samenwerking met ZZP-ers uit de wijk de geboekte resultaten op het gebied van zorg, welzijn en sport, in het bijzonder voor de jeugd, borgen; Samen met bewoners van Tuinwijk en Paddepoel een vorm van bewonersbeheer ontwikkelen voor het opgeknapte Bessemoerpark en de nieuwe buurtvoorziening. II Aanvullend vanuit het stadsdeelprogramma Hoogkerk Het samen met bewoners uitwerken en uitvoeren van de gebiedsvisie Groningen-West. Dit doen we in een permanente dialoog tussen gemeente, bewoners en andere belanghebbenden. Selwerd We mobiliseren de doe- en denkkrachten in de wijk, om zo kwaliteiten in de wijk te verbeteren. In 2014 continueren wij een aantal kleinschalige projecten die dicht bij de bevolking staan (quick-wins). Zo is er binnen het sociale domein speciale aandacht voor armoedebestrijding, opvoeding en gezondheid. We ontwikkelen een wijkprogramma van eisen voor Selwerd. Ook kijken wij of een wijkbedrijf een bijdrage kan leveren aan de opgaven in de wijk. 309

10 PARAGRAAF 2 Paragraaf 2 DUURZAAMHEID DUURZAAMHEID We streven naar een duurzame samenleving in de volle breedte. Niet dogmatisch, maar juist pragmatisch. Alleen op die manier kunnen we de noodzakelijke mentaliteitsverandering teweegbrengen. De gemeente zelf heeft hierbij een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid als voortrekker. We willen daarom duurzaamheid een belangrijke plek geven in het gehele gemeentelijke beleid. In de eerste plaats door zelf als overheidsorganisatie het goede voorbeeld te geven. In de tweede plaats door duurzaamheid bij alle toekomstige stedelijke ontwikkeling als uitgangspunt te nemen. Daarnaast willen wij duurzame ontwikkeling van het bedrijfsleven en initiatieven van bewoners ondersteunen en stimuleren, in plaats van reguleren. Daarbij zetten wij bij bedrijven in op duurzaam innoveren. De gemeente werkt hiermee samen met bewoners, bedrijven en instellingen aan een duurzame stad. Deze uitgangspunten komen tot uitdrukking in het uitvoeringsprogramma Groningen Geeft Energie en daarnaast in de volle breedte van het gemeentelijke beleid. Doelen Analyse Activiteiten Wat willen we bereiken? Het doel van het energieprogramma is grote stappen te zetten met duurzame energie en met energiebesparing. In het Masterplan Groningen Energieneutraal en het daarbij behorende uitvoeringsprogramma Groningen Geeft Energie richten wij ons op een energie-neutrale stad in 2035 en 'halverwege in 2025'. Daarvoor is vanaf 2014 een budget van 1 miljoen euro structureel beschikbaar uit het Cofinancieringsfonds. Inhoudelijk kiezen we voor vijf sporen: minder energie verbruiken door besparen en efficiencyverbetering en energie duurzaam opwekken door wind, zon, warmte en biomassa. We kiezen daarbij als gemeente bewust voor drie rollen, te weten: faciliteren, actief communiceren, en het goede voorbeeld geven. Daarmee effenen we de weg voor marktpartijen, ontwikkelaars en kennisinstellingen om te investeren in duurzame energie en energiebesparing. Bij alle toekomstige stedelijke ontwikkelingen nemen wij duurzaamheid als uitgangspunt. Als algemene noemer kiezen we ervoor duurzaamheid te verbinden met de gemeentelijke organisatie, met de grote (infrastructurele) projecten en met initiatiefnemers in de Groningse samenleving. Hoe staan we er voor? Het energiebeleid is onverminderd actueel, ook tegen de achtergrond van het nationale energieakkoord dat najaar 2013 is gesloten tussen het rijk de provincies, gemeenten en tientallen maatschappelijke partners. De inzet op het energieprogramma beschouwen we als een goed begin van de route om een energie-neutrale stad te worden. De strategische keuze die we met dit programma maken is allereerst op gang komen met significante projecten, die de potentie hebben om een grote bijdrage te leveren. Als gemeente kiezen we daarbij een faciliterende rol en geven we het goede voorbeeld. Voor alle sporen (zon, wind, warmte, biomassa en besparen) geldt dat het beoogde resultaat mede afhankelijk is van de inspanningen van maatschappelijke partners. Groningen energieneutraal is een majeure opgave die gepaard gaat met investeringen in dezelfde orde als die van de grote infrastructuurprojecten. Deze investeringen worden voor een belangrijk deel niet door de gemeente zelf gedaan. In de afgelopen twee jaar hebben we een nadere visie uitgewerkt voor de thema s warmte, biomassa (biobased economy) en windenergie. Binnen alle vijf de thema s zijn concrete projecten opgezet en in uitvoering. Bij deze projecten en bij de visieontwikkeling zijn vele actoren in de Groningse samenleving betrokken. In 2013 hebben we het duurzaamheidsbeleid in het reguliere gemeentelijke beleid geëvalueerd, inclusief de wijze waarop gestuurd wordt op resultaten. Dit heeft een aantal aanbevelingen en verbetervoorstellen opgeleverd. Wat gaan we hiervoor doen? We willen vanaf 2014 met tussendoelstellingen per vijf jaar gaan werken en daarop samen met partners sturen en de resultaten monitoren. Ook zullen we bezien of de gekozen strategie (vooral faciliteren) aangevuld moet worden. We willen het bestuurlijke netwerk beter benutten en beter aansluiten bij de economische topsectoren. Het energiebeleid en het overige duurzaamheidbeleid willen we inbedden in alle gemeentelijke programma s. In de programma s zijn de duurzaamheiddoelen concreet aangeven met het logo. Waar mogelijk zijn de externe partners vermeld die hieraan zijn verbonden. Hieronder geven we aan hoe we ervoor staan met de onderdelen van het energieprogramma en het overige duurzaamheidbeleid en wat we daarmee willen bereiken. In de programma s zijn de specifieke activiteiten en te behalen resultaten opgenomen. I. Het energieprogramma Groningen Geeft Energie. Het programma kent de pijlers Besparen, Warmte, Biomassa, Zon, en Wind. 310

11 In het Masterplan Groningen Energieneutraal hebben we een bijdrage aan het einddoel toegekend voor elk van deze sporen, op basis van een geschat potentieel. Besparen (bijdrage 37%) Analyse Activiteiten Hoe staan we er voor? We zetten in op de particuliere en corporatieve woningvoorraad, het bedrijfsleven en onze eigen gemeentelijke gebouwen. Met alle drie zijn we goed op gang gekomen, maar er is nog een lange weg te gaan. Voor de aanpak van gemeentelijke gebouwen is in 2013 de Groningse Energie Service Compagnie (GRESCo) van start gegaan. Hiermee willen we tot een integraal energiemanagement van het gemeentelijke vastgoed komen. Voor de particuliere woningvoorraad is in 2013 de website en de helpdesk Eerste Hulp bij Energiebesparing (EHBE) gelanceerd. Bovenop de bestaande afspraken in NLA-verband is in 2013 het programma Hoogspringers van start gegaan. Hiermee beogen we in de huursector ten minste 1000 woningen in een periode van 5 jaar te renoveren naar duurzame en energienota loze woningen. Energiebesparing bij bedrijven is op gang gekomen met initiatieven per branche en specifiek voor het MKB. Dit zetten we in 2014 onverminderd voort. Wat gaan we hiervoor doen? Wonen, energiebesparing in de huursector (NLA): We nemen actief deel aan het programma Hoogspringers. Dit is erop gericht in vier jaar 1000 bestaande sociale huurwoningen te renoveren en te verduurzamen tot energienota loze woningen. Wonen, energiebesparing bij bestaande particuliere woningen: We zijn in 2013 gestart met een grootschalig programma om particuliere woningen energiezuiniger te maken. In maart 2013 is de website en de helpdesk Eerste Hulp bij Energiebesparing (EHBE) gelanceerd. EHBE helpt huizenbezitters inzicht te krijgen in de (verbouw- en bespaar)kansen die hun woning biedt. Aan de helpdesk wordt een klantenvolgsysteem toegevoegd. Hiermee proberen we meer inzicht te krijgen in het proces dat leidt tot energierenovatie. Door klanten te volgen, kunnen we in kaart brengen waar de drempels zitten. Ruim 120 particulieren hebben inmiddels een quickscan aangevraagd. In 2014 willen we verder gaan met onze benaderingswijze verleiden, faciliteren en stimuleren. De gemeente gaat ook instrumenten ontwikkelen om VVE s te helpen met het nemen van energiebesparende maatregelen. Energiebesparing bij bedrijven: Het MKB is verantwoordelijk voor een groot deel van de CO 2 -uitstoot in de stad. We gaan verder met de samenwerking met het bedrijfsleven, via bedrijvenverenigingen en branches. Veel aandacht wordt geschonken aan het optimaliseren van de bedrijfsvoering door het realiseren van duurzame besparing op het meest geschikte investeringsmoment. Bijvoorbeeld bij verhuizing en ingebruikname van een nieuw bedrijfspand. In navolging van het project verduurzamen van de hotels (de Green Key) wordt ook een project gestart om de restaurants te verduurzamen. Met de zorginstellingen worden afspraken gemaakt voor het besparen van energie. Hierin wordt samen gewerkt met de provincie. Ook voor kantoren wordt een energiebesparingsprogramma opgezet. We voeren de campagne Clean Groningen uit (zie onder programma 2). Energieprijs voor MKB in Groningen. Met deze ondernemersprijs willen we duurzaam ondernemen stimuleren door inspirerende voorbeelden uit de stad op het gebied van duurzaam ondernemen zichtbaar te maken. Ook willen we de duurzaamste koplopers belonen met een prijs. Uit ieder bedrijventerrein of combinatie van terreinen wordt een winnaar gekozen. Vier terreinwinnaars strijden vervolgens om de titel 'Meest duurzame MKBondernemer van heel Groningen'. Vergunningverlening & Handhaving Het spoor energiebesparing levert met 37% (262 kton CO 2 /jaar) een grote bijdrage aan ons doel. Bijna de helft daarvan kan worden bereikt via maatregelen bij grote bedrijven en het MKB die binnen 5 jaar zijn terugverdiend. In ons programma Groningen geeft Energie is opgenomen dat alle middelgrote en grote energiegebruikers voor 2015 moeten voldoen aan de wettelijke verplichtingen op energiegebied. We kiezen voor een pragmatische aanpak: aan de slag gaan met de beschikbare middelen en jaarlijks evalueren hoe ver we zijn met het realiseren van de doelstellingen en zo nodig de doelstellingen en/of inzet van middelen bijstellen. De rol van de gemeente Groningen is zowel regulerend en stimulerend. Bedrijven hebben een zorgplicht om energie doelmatig in te zetten, zij kunnen door het bevoegd gezag gedwongen worden energiebesparende maatregelen te nemen. In 2014 willen we extra en actiever inzetten om te voldoen aan onze ambities. We stimuleren bedrijven om energiebesparende maatregelen te treffen (zachte aanpak) maar uiteindelijk zullen we ook onze regulerende rol in gaan zetten en bedrijven verplichten om energiebesparende maatregelen te treffen en indien noodzakelijk gaan handhaven (harde aanpak). Gemeentelijke gebouwen: we gaan door met de Groningse Energie Service Compagnie (GRESCo). Hiermee willen we tot een integraal energiemanagement van het gemeentelijke vastgoed komen. Door de GRESCo komt kapitaal beschikbaar voor investeringen in energiebesparende maatregelen. Door de dalende energierekening worden de investeringen terugbetaald. Daardoor kunnen we zonder extra begrotingsmiddelen toch investeren in 311

12 verduurzaming van ons vastgoed (gesloten financieringssysteem). Projecten die in 2013 en 2014 op de rol staan zijn: Kardinge, Oosterpoort, 10 scholen, sportparken, Martiniplaza, Selwerderhof, het Groninger Forum, buurthuis Bessemoer. Warmte (bijdrage 15%) Analyse Hoe staan we er voor? In 2012 hebben we de warmtevisie Groningen duurzaam warm en de visie op de ondergrond Stad verdiept vastgesteld. In 2013 is daarnaast de Beleidsvisie Bodemenergie (over warmte- en koudeopslag) vastgesteld. Hiermee hebben we een actueel kader voor projecten waarbij Warmte- Koude-Opslag (WKO) en/of restwarmte worden benut. Daarnaast wordt het spoor geothermie verder uitgewerkt. Warmte koude opslag (WKO) Sinds juli 2013 is de gemeente verantwoordelijk voor het verlenen van vergunningen voor gesloten wko-systemen. Hiervoor zijn medewerkers van Bouw- en Woningtoezicht opgeleid. Om regie te kunnen voeren is het van belang te weten waar in de nabije toekomst ontwikkelingen zullen plaatsvinden waarbij WKO systemen elkaar kunnen beïnvloeden. Voor deze zogenaamde interferentiegebieden kan WKO met een masterplan gereguleerd worden. We hebben vastgelegd welke inferentiegebieden er in de stad zijn. Deze kunnen bronnenplannen en ordeningsregels omvatten. Op het Europapark zijn de eerste WKO-bronnen voor een collectief systeem aangelegd en ligt er een distributiesysteem voor bronwater. Naast de nieuwbouw aan het Harm Buiterplein zullen hierop ook studentenwoningen van Lefier worden aangesloten. Voorbereidingen zijn getroffen voor het aansluiten van de verschillende gebruikers in de Euroborg. De ontwikkeling van de WKO binnenstad is gaande. Deze collectieve WKO moet in 2014 gereed zijn. Nog onzeker is of er op korte termijn nog andere afnemers dan het Forum aan zullen worden gekoppeld. Restwarmte en warmtenetten Het UMCG restwarmte project is stilgezet vanwege stagnatie bij renovatie- en nieuwbouwprojecten in de Oosterparkwijk. Onderzocht wordt (in GRESCO-verband) of de Stadsschouwburg en andere gemeentelijke panden in de binnenstad van deze restwarmte gebruik kunnen maken. Op verzoek van de woningcorporaties heeft de gemeente de regie genomen voor het project Paddepoel, Selwerd, Vinkhuizen en Zernike. Dit is erop gericht een warmtenet te laten draaien op geothermie. Hiervoor zijn aangesloten wooneenheden noodzakelijk. Hiervoor is samen met het Waterbedrijf een stappenplan gemaakt, waarover nog in 2013 besluitvorming moet plaatsvinden. In 2013 is een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar benutting van de restwarmte van Suikerunie. Hiervoor zou een forse investering noodzakelijk zijn, zowel in het distributiesysteem als in de ontvangende woningen. Deze investering kan terugverdiend worden binnen de technische levensduur van het systeem maar voldoet niet aan in de praktijk gehanteerde criteria rondom rendement en terugverdientijden. Het project Suikerunie is daarom voorlopig in de wacht gezet. Geothermie Tussen mei en oktober 2013 is een groot geologisch onderzoek uitgevoerd in het noordwesten van de stad, het gebied waarvoor in 2011 een vergunning is verkregen om aardwarmte op te sporen. Doel is de geschiktheid van de bodem nader in beeld te krijgen, de hoeveelheid warmte die aan de bodem kan worden onttrokken en de eventuele risico s bij de winning. Dit vormt de basis voor een op te stellen business case en de aanvraag van een winningsvergunning (Mijnbouwwet). Intussen is een aanvraag gedaan voor een SDE+ subsidie. Hiermee kan warmte uit geothermie de concurrentie met aardgas aangaan voor een periode van 15 jaar. De business case zal samen met een investerende partij worden uitgewerkt. Flexiheat In het project Flexiheat werken we samen met de RuG, de Hanzehogeschool, netwerkbeheerder Enexis, kennisinstellingen en ondernemers. Dit is erop gericht kennis te ontsluiten om uiteenlopende warmtebronnen gecombineerd te benutten en de praktische haalbaarheid van toepassingen te bevorderen. Het project loopt vier jaar en biedt onderzoekstof voor vier promovendi. Riothermie Het eerder beoogde pilotproject is onhaalbaar gebleken (subsidie in overleg benut voor een ander project, in Bedum). Bij ruimtelijke projecten worden wel steeds de mogelijkheden meegewogen, zoals bij de Zuidelijke Ringweg 312

13 Activiteiten Wat gaan we hiervoor doen? In nieuwe gebiedsontwikkeling en infrastructuur nemen we opties voor warmtebenutting mee, en evenzo bij renovaties in de bestaande woningbouw. We zetten de regievoering op het gebruik van de bodem voor warmtesystemen voort. We maken masterplannen voor gebieden waar systemen elkaar kunnen beïnvloeden. Bij het Europapark worden verschillende gebruikers aangesloten op het WKO-systeem en worden opties voor toekomstige gebruikers open gehouden. Het WKO-systeem binnenstad-oost zal in ieder geval het Forum bedienen en zo mogelijk meer afnemers. We voeren gerichte actie om een eerste geothermieproject mogelijk te maken dat woningen en utiliteitsgebouwen (m.n. Zernike) van warmte kan voorzien. We blijven inzetten op het nuttig gebruik van restwarmte, ook nu de projecten UMCG en Suikernunie vooralsnog geen doorgang kunnen vinden. Het project Flexiheat is in dit verband zeer relevant. Met de inzet van geothermie en restwarmte is de realisering van een warmtenet verbonden. We zetten er in samenwerking met het Waterbedrijf op in dat een warmtenet in de noordelijke stadwijken wordt ontwikkeld. We onderzoeken hoe de gemeente kan participeren in warmte-infrastructuur (vergelijkbaar met glasvezelinfrastructuur). Dit is concreet aan de orde op het Europapark en in Noordwest. We onderzoeken hoe belemmeringen van warmtetoepassing kunnen worden opgeheven. Zoals bijv. bouwvergunningen voor kleine technische bouwwerken. We onderzoeken hoe bij het aanbestedingsbeleid warmtesystemen standaard kunnen worden opgenomen. Biomassa (bijdrage 20%) Analyse Activiteiten Hoe staan we er voor? Door Attero en Suikerunie wordt intussen jaarlijks 15 miljoen m3 groen gas geproduceerd. In 2013 hebben we het visie- en strategiedocument Op weg naar een groene kringloop-economie vastgesteld. In deze visie schetsen we op welke wijze biomassa kan bijdragen aan Groningen Energieneutraal. We laten ook zien hoe biomassa de groene grondstof van een nieuwe economie is: de biobased economy. De sterke uitgangspositie van onze regio in de sectoren Chemie, Agro-Food, Energie en Kennis maakt dat de transitie naar de biobased economy ons veel te bieden heeft. In deze visie formuleren we de strategie hoe we als gemeente onze bijdrage aan deze transitie kunnen leveren. We willen actief meedenken met burgers en bedrijven over deze nieuwe groene kringlopen en we willen de ontwikkeling van kennis op dit gebied verder stimuleren. In deze visie zijn drie sporen geïdentificeerd: afval en stadsbeheer, ecobeleid en kennis. In het kader van de visie neemt de gemeente deel in een netwerk rond het thema biobased economy. De verbrandingsoven voor biomassa bij Kardinge is in voorbereiding. Er is vanuit de markt interesse voor de benutting van andere biomassastromen uit de stad. Wat gaan we hiervoor doen? We vertalen de visie op de biobased economy naar een concreet programma per spoor. We bouwen ons netwerk verder uit met het oog op input voor het programma. We ontwikkelen een (financieel) model waarbinnen het mogelijk is om ongebruikte gronden in te zetten als energielandschap. Naast de biomassavisie stellen we tevens een bredere visie op voor benutting van al het stedelijk afval. Daarin wordt de vraag beantwoord in welke mate de stad grondstof- en energieproducent kan zijn uit het eigen afval. In de visie worden alle afvalstromen betrokken, inclusief slib van rioolwaterzuivering. In de visie wordt ook de gemeentelijke positie in Attero betrokken. De visie heeft tevens tot doel de kosten van verwerking van afvalstoffen ook in de toekomst laag te houden. Deze visie maakt deel uit van het nieuwe afvalbeheerplan. Zon (bijdrage 11%) Analyse Hoe staan we er voor? Eind 2012 waren 18 gemeentelijke daken voorzien van zonnepanelen. De verdere uitrol bij gemeentelijke gebouwen zal worden meegenomen in de GRESCo. In 2011 is een Green Deal afgesloten met het Rijk om zonnepanelen bij particuliere woningeigenaren voor te financieren. Vanwege bezwaren van het Rijk is deze Green Deal in 2013 echter stop gezet. Er wordt onderzocht wat de mogelijkheden zijn van zonne-energie in Meerstad. Grunneger Power is in april 2012 gelanceerd als coöperatieve vereniging die particulieren ondersteunt bij het plaatsen van zonnepanelen en zelf actief zonne-energie projecten aanjaagt en nu ook als leverancier van energie van start is gegaan. Grunneger Power maakt een voorspoedige groei mee. Begin 2013 is de Zonatlas gelanceerd, een website waarop Stadjers snel en eenvoudig kunnen zien of hun dak geschikt is voor het opwekken van zonne-energie. In de zomer van 2013 wordt een telling van 313

14 zonnepanelen op Groningse daken uitgevoerd, en vergeleken met 2011 en Eerste resultaten laten een sterke groei zien in Activiteiten Wat gaan we hiervoor doen? We plaatsen zonnepanelen op 60 gemeentelijke daken, waaronder icoonprojecten zoals Kardinge, Martiniplaza of Euroborg; We bevorderen de plaatsing van zonnepanelen op particuliere daken en onderzoeken hoe we de intentie van de Green Deal alsnog kunnen uitvoeren. Uitvoeren een pilot salderen bij te realiseren collectieve Photo-Voltaic (PV)-installaties (samen met andere grote gemeenten in de Energy Valley regio); Voorbereiden van projecten zonneweides op bijvoorbeeld Woltjerspoor, Zernike, gebouwen van verenigingen van eigenaren, Meerstad-Noord (energielandschap); Het opnemen van zon in gebiedsvisies en het MUST; Onderzoeken haalbaarheid van zon (samen met wind en biomassa) op locaties voor tijdelijk gebruik. Hierbij worden zeven terreinen in beeld gebracht; We ondersteunen lokale initiatieven die helpen onze energiedoelstellingen te halen; We willen bekijken waar in onze vergunningverlening aanpassingen nodig zijn met het oog op het vergroten van kansen voor zonne-energie; We promoten PV-projecten op bedrijfspanden, waarbij we als gemeente de rol van ontzorger hebben. Hierbij proberen we door het samenbrengen van initiatieven een schaalvoordeel te bereiken. We werken daarbij samen met externe partijen, zoals Enexis, KEMA en Grunneger Power. Wind (bijdrage 16%) Analyse Activiteiten Hoe staan we er voor? Substantiële ontwikkelingen binnen onze gemeentegrenzen worden vooralsnog tegengehouden door bepalingen in de Provinciale Omgevingsverordening over grotere windturbines. We hebben begin 2013 een verkennende studie uitgevoerd naar locaties voor windturbines die geschikt zouden zijn indien het provinciale beleid wordt gewijzigd. We hebben daarnaast ook studie gemaakt naar opties voor kleinschaliger windenergie. De studie leverde een kansenkaart wind op, die als onderbouwing diende voor een dialoog met de provincie over grootschalige windenergie in Stad en Ommeland. De provincie blijft echter vooralsnog bij de opvatting dat grootschalige wind alleen in drie aangewezen gebieden wordt toegestaan. Wat gaan we hiervoor doen? We werken mee aan het onderzoeken van de mogelijkheden voor modernisering van het windmolenpark Meerstad (Harkstede); We gaan een excursie langs enkele windlocaties organiseren, voor zowel raads- als Statenleden; We werken uit welke potentie voor windenergie mogelijk is in enkele energielandschappen; We verkennen de opties voor kleinschalige windenergie, kijken hoe we het beleid en de procedures hieromtrent gunstiger kunnen maken voor toekomstige initiatiefnemers. We verkennen de opties voor windenergie op de Stainkoel n, waarbij we gebruik willen maken van de aanwezige hoogte van deze stortplaats. II. Duurzaamheid in het reguliere beleid Doelen Wat willen we bereiken? De hierboven beschreven activiteiten binnen het energieprogramma vormen een belangrijk deel van het duurzaamheidbeleid van onze gemeente. Daarnaast heeft duurzaamheid te maken met het gebruik van grondstoffen, met de inrichting en de kwaliteit van de leefomgeving, met de gezondheid van de inwoners, met de ecologische kwaliteit en biodiversiteit van de stadsnatuur, biodiversiteit en ecologie, voedsel, eigen bedrijfsvoering, met hoe we ons verplaatsen en ook met hoe onze keuzes uitpakken voor mensen elders in de wereld. Het reguliere beleid is ook aanvullend op het energieprogramma. In 2013 hebben we het duurzaamheidsbeleid in het reguliere gemeentelijke beleid geëvalueerd. We hebben daarbij de stand van zaken in beeld gebracht van de manier waarop de beleidskeuzen van het collegeprogramma zijn vertaald in beleid en uitvoering, met een beoordeling van de mate van doelbereiking. Hierbij is niet alleen teruggekeken, maar ook gekeken naar de eisen en verwachtingen voor de nabije toekomst.dit heeft een aantal aanbevelingen opgeleverd die we eind 2013 met de raad willen bespreken in de vorm van verbetervoorstellen. We hebben dit gedaan voor tien thema s, te weten: Leefomgevingskwaliteit en grondstoffen in relatie tot het bedrijfsleven. Leefomgevingskwaliteit in relatie tot uitvoering wetgeving m.b.t. geluid en luchtkwaliteit. Grondstoffen en afvalstoffen 314

15 Eigen bedrijfsvoering en inkoop Wonen Mobiliteit Stedelijke ontwikkeling Duurzaam innoveren Onderhoud en beheer van de openbare ruimte, biodiversiteit & ecologie Voedsel en Fairtrade De vraag is of en hoe binnen deze thema s een hoger ambitieniveau kan worden bereikt. In deze begroting proberen we daarop al te anticiperen. De uitkomsten menen wij nu al te kunnen samenvatten in drie hoofdlijnen: (1) duurzaamheid verbinden met de gemeentelijke organisatie, (2) duurzaamheid in de grote infrastructurele projecten en in gebiedsontwikkeling, en (3) duurzaamheid verbinden met initiatiefnemers in de Groningse samenleving. Activiteiten Wat gaan we hiervoor doen? In de programma s Economie en werkgelegenheid, Jeugd en onderwijs, Verkeer, Wonen, Onderhoud en beheer openbare ruimte en Bedrijfsvoering zijn specifieke activiteiten opgenomen met het oog op een duurzame stad. Mede naar aanleiding van de hiervoor genoemde evaluatie zetten we daarbij de volgende extra accenten: We gaan duurzaamheid in al het reguliere beleid van de gemeente actualiseren voor de drie invalshoeken: eigen organisatie, grote projecten en faciliteren van duurzame initiatieven in de samenleving. We denken dan onder meer aan de centrale inkoop, aan grote projecten als het Groninger Forum, aan Grunneger Power, aan voedselteelt binnen de stadsgrenzen, maar ook kennisontwikkeling bij de RuG en de Hanzehogeschool. Inzet met betrekking tot het Groningse bedrijfsleven: we werken aan een verschuiving van toezicht en handhaving van milieuwetgeving naar verduurzaming van bedrijven en bedrijfstakken in samenwerking met bedrijven en met intermediaire organisaties als CODIN. Het gaat hierbij om grondstoffen, energie, het sluiten van kringlopen en factoren die de leefomgeving van de stadjers aangaan. Uitvoering van wetgeving met betrekking tot geluid en luchtkwaliteit: we streven naar een zo laag mogelijke geluidsbelasting in de leefomgeving en nemen daartoe terughoudendheid in acht met nieuwbouw bij hogere geluidsbelastingen. In het actieplan wegverkeerslawaai worden maatregelen tegen zowel geluidsoverlast als luchtverontreiniging opgenomen. De leefomgevingskwaliteit van de stadjers krijgt daarnaast aandacht bij vergunningverlening en handhaving (uitvoering Wet milieubeheer), bij ruimtelijke planontwikkeling en aanleg van verkeersinfrastructuur (zoals het in acht nemen van normen voor geluidhinder). Ook het ecologisch groen- en waterbeheer is een belangrijke factor voor de leefomgeving en is tevens relevant voor de biodiversiteit. We gaan evalueren hoe we duurzaamheid als uitgangspunt bij alle stedelijke ontwikkelingen kunnen aanscherpen. De uitvoering van de warmtevisie die in 2012 is vastgesteld zal bijvoorbeeld sterk zijn beslag moeten krijgen in alle vormen van gebiedsontwikkeling. Bij voorkeur moet aan elke gebiedsontwikkeling een energieconcept ten grondslag liggen. Dit betekent ook een opgave in de dialoog met ontwikkelende partijen. We bevorderen duurzame mobiliteit door uitvoering van de "Beleidsnotitie schoon en duurzaam vervoer". Hiertoe behoort ondermeer versterking van elektrisch vervoer, zowel voor auto's als voor tweewielige voertuigen. Daarnaast blijven we inzetten op zo veel mogelijk mensen in en op het juiste vervoermiddel door goede fietsvoorzieningen en kwaliteitsverbetering van het openbaar vervoer. Grondstoffen en afvalstoffen: bij de actualisering van het nieuwe afvalbeheerplan onderzoeken we hoe een hoger hergebruikspercentage kan worden bereikt en spelen we in op de biobased economy. De eigen bedrijfsvoering van de gemeente verduurzamen we verder langs meerdere lijnen: We heroverwegen hoe we duurzaamheidaspecten vorm kunnen geven bij de centrale inkoop en aanbesteding van goederen en diensten en ontwikkelen een nieuwe richtlijn voor duurzaam ontwerpen, inkopen en aanbesteden. Gemeentelijk wagenpark: we wegen duurzaamheid mee bij aanschaf van voertuigen en bij de brandstofkeuze, door het volgen van marktontwikkelingen, door experimenten en pilotprojecten. We passen GTL-brandstof toe in bestaande dieselvoertuigen, en schaffen nieuwe schone voertuigen aan conform Euro 6 normering, naast voertuigen op aardgas. We zetten de verduurzaming van scholen en sportaccommodaties voort via de GRESCo-formule (sturing via het energieprogramma). We benutten houtsnippers uit eigen groenbeheer, om te beginnen in een nieuwe verbrandingsinstallatie bij Kardinge. Daarnaast volgen we marktontwikkelingen voor het alternatief gebruik van andere groene materialen die bij het beheer vrijkomen. We zetten de lopende inzet van het Nieuw Lokaal Akkoord voort met betrekking tot verduurzaming van de corporatieve woningvoorraad. We willen dit platform benutten om juist 315