SENIORSERTIFIKAAT-EKSAMEN

Transcriptie

1 SENIORSERTIFIKAAT-EKSAMEN GEOGRAFIE V PUNTE: 225 TYD: 3 uur Hierdie vraestel bestaan uit 14 bladsye en 'n bylae van 10 bladsye.

2 Geografie/V1 2 DBE/2015 SSE INSTRUKSIES EN INLIGTING Hierdie vraestel bestaan uit vier vrae. Beantwoord ENIGE DRIE vrae van 75 punte elk. Alle diagramme is in die BYLAE ingesluit. Laat ʹn reël oop tussen onderafdelings van vrae wat jy beantwoord. Begin ELKE vraag boaan ʹn NUWE bladsy. Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdie vraestel gebruik is. Nommer die antwoorde in die MIDDEL van die reël. MOENIE in die kantlyne van die ANTWOORDEBOEK skryf NIE. Illustreer jou antwoorde met benoemde diagramme, waar moontlik. Skryf netjies en leesbaar.

3 Geografie/V1 3 DBE/2015 SSE AFDELING A: KLIMAAT, WEER EN GEOMORFOLOGIE Beantwoord ten minste EEN vraag in hierdie afdeling. As jy EEN vraag in AFDELING A beantwoord, moet jy TWEE vrae in AFDELING B beantwoord. VRAAG Verwys na FIGUUR 1.1 wat 'n stadium in die ontwikkeling van 'n middelbreedte-sikloon aantoon. Kies die korrekte woord(e) uit dié wat tussen hakies gegee word. Skryf slegs die woord(e) langs die vraagnommer ( ) in die ANTWOORDEBOEK neer 'n Middelbreedte-sikloon staan ook as 'n (kuslaagdruk/ekstratropiese sikloon) bekend Die middelbreedte-sikloon in FIGUUR 1.1 ontwikkel in die (Suidelike/ Noordelike) Halfrond 'n Middelbreedte-sikloon is 'n (hoog/laag)-drukstelsel Die stadium van ontwikkeling wat in FIGUUR 1.1 voorgestel word, is die (golf-/volwasse) stadium 'n Middelbreedte-sikloon beweeg in 'n (oostelike/westelike) rigting In die (somer/winter) het 'n middelbreedte-sikloon 'n groter invloed in Suid-Afrika Lyn A is die (40 /60 )-breedtegraad. (7 x 1) (7)

4 Geografie/V1 4 DBE/2015 SSE 1.2 Kies 'n term uit KOLOM B wat by die geomorfologiese beskrywing in KOLOM A pas. Skryf slegs die letter (A I) langs die vraagnommer ( ) in die ANTWOORDEBOEK neer, byvoorbeeld J KOLOM A Die verlenging van die stroom by sy oorsprong as gevolg van die erosie van die waterskeiding A B KOLOM B watertafel dendrities Rivier in 'n nat klimaat waar die reënval die verdampingstempo oorskry 'n Snit van 'n rivier wat reghoekig met die rivier oor die vallei geteken is C D E dreineerpatroon terugwaartse erosie dwarsprofiel Die dreineerpatroon wat deur plooiberge gevorm word Kom voor wanneer die posisie van 'n waterskeiding verander as gevolg van 'n meer energieke stroom wat parallel langs 'n minder energieke stroom vloei F G H I tralie episodiese rivier abstraksie permanente rivier 'n Dreineerpatroon wat met 'n eenvormige onderliggende rotsstruktuur geassosieer word Die boonste vlak van die versadigingsone in die onderliggende rotsstruktuur Die rangskikking van strome en riviere in 'n dreineerbekken (8 x 1) (8) 1.3 Bestudeer die sinoptiese weerkaart in FIGUUR 1.3 om die vrae hieronder te beantwoord Identifiseer hoogdruksel A. (1 x 1) (1) Identifiseer front B. (1 x 1) (1) Gee die lugdruk by A. (1 x 1) (1) Watter bewys in gebied C toon dat sterk winde ervaar word? (1 x 2) (2) Gee 'n rede vir die wolkbedekking oos van die hittelaagdruk. (1 x 2) (2) Behalwe vir die datum, watter bewyse dui daarop dat dit 'n somer sinoptiese weerkaart is? (1 x 2) (2) Met verwysing na die Suid-Indiese (Mauritius) Hoogdruk wat oos van Durban voorkom, verduidelik die weerstoestande wat in Durban ervaar word. (3 x 2) (6)

5 Geografie/V1 5 DBE/2015 SSE 1.4 FIGURE 1.4 toon die ontwikkeling van 'n bewegende versteuring wat as 'n lyndonderstorm bekend staan Noem die seisoen waartydens lyndonderstorms voorkom. (1 x 1) (1) Noem die TWEE hoogdrukstelsels wat vir die ontwikkeling van lyndonderstorms verantwoordelik is. (2 x 1) (2) Noem TWEE weerstoestande wat met lyndonderstorms geassosieer word. (2 x 1) (2) Gee 'n rede vir die verskuiwing van die Kalahari-hoogdruksel tydens 'n lyndonderstorm. (1 x 2) (2) Evalueer die impak van lyndonderstorms op boere in die binneland van Suid-Afrika in 'n paragraaf van ongeveer AGT reëls. (4 x 2) (8) 1.5 Bestudeer FIGUUR 1.5 wat geërfde dreinering (A) en antesedente dreinering (B) toon Onderskei tussen geërfde dreinering en antesedente dreinering. (2 x 1) (2) Gee EEN rede waarom geërfde dreinering nie van loop verander nie. (1 x 2) (2) Noem EEN unieke kenmerk wat met die vloeipatrone van geërfde en antesedente dreinering geassosieer word. (1 x 2) (2) Identifiseer die tektoniese krag wat met die opheffing van die oppervlak in diagram B geassosieer word. (1 x 2) (2) Gee die verhouding tussen die tempo van inkerwing en tektoniese opheffing in antesedente dreinering. (1 x 2) (2) Verduidelik waarom die geïllustreerde landskappe nie vir menslike bewoning geskik is nie. (2 x 2) (4) 1.6 Verwys na FIGUUR 1.6 wat 'n vereenvoudigde skets van stroomroof naby die Pungweravyn in Mpumalanga toon Pas die volgende stroomroofverskynsels by letters A, B, C of D: (a) Verarmde/Beroofde stroom (1 x 1) (b) Windsaal (1 x 1) (c) Roofelmboog (1 x 1) (1) (1) (1) Noem EEN kenmerk van die verarmde/beroofde stroom. (1 x 1) (1) Verduidelik hoe stroomroof tot die verjonging van die Pungwerivier gelei het. (2 x 2) (4) Beskryf in 'n paragraaf van ongeveer AGT reëls die negatiewe impak van stroomroof op mense wat langs die oewers van die Nyakupingarivier woon. (4 x 2) (8) [75]

6 Geografie/V1 6 DBE/2015 SSE VRAAG Dui aan of elk van die stellings hieronder na 'n HOOGDRUKSEL of 'n LAAGDRUKSEL verwys Die lugdruk verhoog uitwaarts Winde konvergeer na binne-in die lugdruksel Die lugsirkulasie is kloksgewys in die Noordelike Halfrond Hierdie lugdruksel staan ook as 'n antisikloon bekend Hierdie lugdruksel word met dalende lug geassosieer Hierdie lugdruksel word met 'n dun lagie lug waarin temperatuur met hoogte toeneem, geassosieer Winde divergeer uit hierdie lugdruksel uit Hierdie lugdruksel word met stabiele weerstoestande geassosieer. (8 x 1) (8) 2.2 Verwys na FIGUUR 2.2 wat 'n rivierprofiel van 'n Suid-Afrikaans rivier van sy oorsprong tot sy monding illustreer. Verskeie basisvlakke van erosie word in die rivierprofiel aandui Identifiseer die tipe rivierprofiel in die diagram Toon die rivierprofiel 'n GEGRADEERDE profiel of 'n ONGEGRADEERDE profiel? In watter loop van die rivier het die waterval ontwikkel? Sal verjonging stroomop of stroomaf van die knakpunt plaasvind? Noem die permanente erosiebasisvlak wat in FIGUUR 2.2 sigbaar is Noem 'n tydelike erosiebasisvlak wat in FIGUUR 2.2 sigbaar is Sal die waterval STROOMOP of STROOMAF beweeg? (7 x 1) (7) 2.3 Bestudeer FIGUUR 2.3 wat die baan van 'n tropiese sikloon in die Mosambiekkanaal toon In watter algemene rigting beweeg tropiese siklone? (1 x 1) (1) Die Coriolis-krag is amper nul tussen 0 en 5 suid en noord van die ewenaar. Hoe sal dit die punt van oorsprong van 'n tropiese sikloon beïnvloed? (1 x 2) (2)

7 Geografie/V1 7 DBE/2015 SSE Gee die duur van die tropiese sikloon IN figuur 2.3 in dae. (1 x 2) (2) Gebruik die skaal wat voorsien is en bepaal die geraamde afstand van hierdie sikloon se pad tussen 20 Januarie en 31 Januarie. (1 x 2) (2) Waarom volg tropiese siklone 'n onreëlmatige/wisselvallige pad? (2 x 2) (4) 'n Skip by A is in die gevaarlike semisirkel van die tropiese sikloon vasgevang. Voorspel die gevolge vir dié skip wat vasgevang is ten opsigte van die veilige lewering van sy vrag in die Durban-hawe. (2 x 2) (4) 2.4 FIGUUR 2.4 illustreer valleiklimate Identifiseer wind A. (1 x 1) (1) Verduidelik waarom hierdie wind snags voorkom. (2 x 2) (4) Gee EEN rede waarom die warm luglaag by B halfpad teen die helling op geleë is. (1 x 2) (2) Verduidelik die impak van die warm luglaag by B op menslike aktiwiteite in die vallei in 'n paragraaf van ongeveer AGT reëls. (4 x 2) (8) 2.5 Verwys na FIGUUR 2.5 wat verskynsels van rivierverjonging toon Definieer die term rivierverjonging. (1 x 1) (1) Identifiseer die verskynsels van rivierverjonging in diagram A en diagram B. (2 x 1) (2) Waarop dui 'n knakpunt in die loop van 'n verjongde rivier? (1 x 2) (2) Noem die impak van rivierverjonging op die dwarsprofiel van 'n rivier. (1 x 2) (2) Verduidelik waarom 'n ravyn ontwikkel waar 'n rivier verjong is.(2 x 2) (4) Verduidelik waarom verjongde riviere toeriste lok. (2 x 2) (4) 2.6 FIGUUR 2.6 is 'n foto wat besoedeling langs 'n gedeelte van die Umgenirivier toon Watter bewyse dui daarop dat besoedeling langs hierdie gedeelte van die rivier voorkom? (3 x 1) (3) Bespreek die impak van besoedelde water op die bestaan van mense wat op die oewers van die Umgenirivier woon. (2 x 2) (4) Stel strategieë voor (in ongeveer AGT reëls) wat ingestel kan word om besoedeling langs die Umgenirivier te verminder. (4 x 2) (8) [75]

8 Geografie/V1 8 DBE/2015 SSE AFDELING B: LANDELIKE EN STEDELIKE NEDERSETTINGS EN SUID-AFRIKAANSE EKONOMIESE GEOGRAFIE Beantwoord ten minste EEN vraag in hierdie afdeling. As jy EEN vraag in AFDELING B beantwoord, moet jy TWEE vrae in AFDELING A beantwoord. VRAAG Verwys na FIGUUR 3.1. Dui aan of elk van die volgende stellings na NEDERSETTINGSTIPE A of NEDERSETTINGSTIPE B verwys Hierdie nedersetting is 'n droëpuntnedersetting Die moontlikheid van oorstromings is 'n gevaar vir hierdie nedersetting Hierdie nedersetting is op hoogliggende grond geleë Hierdie nedersetting het 'n verspreide patroon Hierdie nedersetting is op die vloedvlakte geleë Hierdie nedersetting het rofweg 'n lineêre patroon Hierdie nedersetting leen hom tot grootskaalse boerdery Hierdie nedersetting is 'n kernnedersetting. (8 x 1) (8) 3.2 Lees die volgende stellings en kies die geskikte woord(e) tussen hakies om die sin WAAR te maak. Skryf slegs die vraagnommer ( ) en die antwoord neer Die waarde van alle goedere, produkte of dienste wat vir 'n tydperk van 'n jaar binne die landsgrense vervaardig word, staan as die (bruto binnelandse produk/bruto nasionale produk) bekend Landbou is 'n baie belangrike verskaffer van grondstowwe aan die (sekondêre/tersiêre) ekonomiese sektor 'n Beplande strategie om nywerhede weg van oorgekonsentreerde gebiede te verskuif, staan as (dekonsentrasie/desentralisasie) bekend Die versigtige gebruik van hulpbronne om sosiale en ekonomiese ontwikkeling vir toekomstige geslagte in stand te hou, staan as (volhoubare ontwikkeling/heropbou en ontwikkeling) bekend 'n Ruimtelike gebied wat geïdentifiseer is om nywerheidsontwikkeling en verwante ekonomiese aktiwiteite net buite die kernpunt te lok, word 'n (vragverbrekings/groei)-punt genoem.

9 Geografie/V1 9 DBE/2015 SSE Die finansiële ondersteuning wat deur die regering verskaf word om produksiekoste in die sekondêre sektor te verlaag, word (subsidies/tariewe) genoem (Invoere/Uitvoere) is goedere wat in 'n land ingebring word. (7 x 1) (7) 3.3 Verwys na FIGUUR 3.3 wat 'n landelike nedersettingspatroon toon Identifiseer die landelike nedersettingspatroon in FIGUUR 3.3. (1 x 1) (1) Gee EEN rede vir jou antwoord op VRAAG (1 x 1) (1) Identifiseer die primêre ekonomiese aktiwiteit waarby die meeste mense wat in hierdie nedersetting woon, betrokke sal wees. (1 x 1) (1) Noem TWEE moontlike standplaasfaktore wat mense beïnvloed het om in hierdie nedersetting te woon. (2 x 2) (4) Swak boerderymetodes het tot laer opbrengste in die geïllustreerde landskap gelei. Skryf 'n paragraaf van ongeveer AGT reëls waarin jy die impak van swak boerderymetodes op die ekonomie en landelike ontvolking ontleed. (4 x 2) (8) 3.4 Bestudeer FIGUUR 3.4 wat grondgebruik in 'n Suid-Afrikaanse stad aantoon en beantwoord dan die vrae Benoem grondgebruiksone A. (1 x 1) (1) Gee TWEE redes vir jou antwoord op VRAAG (2 x 1) (2) Gee 'n gepaste term om gebied B mee te beskryf. (1 x 2) (2) Gee TWEE kenmerke van die grondgebruiksone wat in VRAAG genoem is. (2 x 2) (4) Waarom is die grondgebruiksone in gebied B geneig om onwettige immigrante na die stad te lok? (2 x 2) (4) Verduidelik die moontlike hoë grondwaardes in gebied B. (1 x 2) (2)

10 Geografie/V1 10 DBE/2015 SSE 3.5 Lees in FIGUUR 3.5 die uittreksel uit 'n artikel wat op voedselonsekerheid gebaseer is Definieer die term voedselonsekerheid. (1 x 1) (1) Noem TWEE groepe mense wat, volgens die artikel, die kwesbaarste vir voedselonsekerheid in landelike gebiede is. (2 x 1) (2) Noem EEN fisiese faktor wat tot voedselonsekerheid bydra. (1 x 2) (2) Noem EEN sosio-ekonomiese faktor wat tot voedselonsekerheid bydra. (1 x 2) (2) Skryf 'n paragraaf van ongeveer AGT reëls waarin jy maatreëls voorstel wat ingestel kan word om Suid-Afrika se voedselsekerheid te verseker. (4 x 2) (8) 3.6 Bestudeer die kaart in FIGUUR 3.6 wat 'n kernnywerheidstreek in Suid-Afrika aantoon. Beantwoord die vrae wat volg Benoem die nywerheidstreek wat in FIGUUR 3.6 getoon word. (1 x 1) (1) Noem TWEE belangrike nywerheidsaktiwiteite wat in hierdie streek domineer. (2 x 1) (2) Lewer kommentaar op die tipes grondstowwe wat beskikbaar is om die nywerheidsaktiwiteite in VRAAG te ondersteun. (2 x 2) (4) Hoe pak hierdie streek sy waternood-probleem aan? (2 x 2) (4) Ontleed hierdie streek se toeganklikheid vir internasionale markte in vergelyking met ander nywerheidstreke in Suid-Afrika. (2 x 2) (4) [75]

11 Geografie/V1 11 DBE/2015 SSE VRAAG Kies 'n begrip uit KOLOM B wat by die beskrywing in KOLOM A pas. Skryf slegs die letter (A H) langs die vraagnommer ( ) in die ANTWOORDEBOEK neer, byvoorbeeld, J KOLOM A 'n Stelsel waarvolgens stedelike gebiede volgens grootte en funksies rangskik word A B KOLOM B stedelike morfologie stedelike uitspreiding Beweging van mense van stedelike na landelike gebiede C landelik-stedelike oorgangsone Die sy-aansig van 'n stad D stedelike hiërargie Vormlose uitbreiding van stedelike gebiede in die omliggende landelike gebiede in E F stedelike profiel teenverstedeliking Die veroudering, verval en agteruitgang van geboue in die middestad Die buitelynvorm van 'n stedelike gebied G H stedelike verval landelik-stedelike migrasie Die sone aan die buitewyke van 'n stad waar stedelike en landelike funksies met mekaar vermeng (7 x 1) (7) 4.2 Verskeie opsies word as moontlike antwoorde op die volgende vrae gegee. Kies die antwoord en skryf slegs die letter (A D) langs die vraagnommer ( ) in die ANTWOORDEBOEK neer, byvoorbeeld A Hoë-orde-funksies en diensnywerhede is 'n voorbeeld van die... ekonomiese sektor. A B C D primêre sekondêre tersiêre kwaternêre Die bydrae van die landbousektor se bydrae tot die BBP (bruto binnelandse produk) het afgeneem as gevolg van... A B C D die lae produksiekoste van landbougewasse. 'n toename in die uitsette van sekondêre en tersiêre aktiwiteite. meganisasie wat die aantal plaaswerkers verminder. verbeterde klimaatstoestande.

12 Geografie/V1 12 DBE/2015 SSE Die plaaslike mark waar produkte in Suid-Afrika vervaardig en verkoop word: A B C D Tuismark Invoermark Internasionale mark Uitvoermark 'n Voorbeeld van 'n toegevoegdewaarde-produk: A B C D Mielies Sojabone Gedroogde vrugte Sonneblomsaad Wisselende mineraalpryse in Suid-Afrika word deur... veroorsaak. A B C D buitelandse wisselkoerse verbeterde infrastruktuur beperkte beskikbaarheid van mineraalreserwes swak werksomstandighede Die vernaamste vervaardigingsnywerheid in die Suidwestelike Kaap: A B C D Yster- en staalproduksie Inmaak van vis Motorvoertuigmontering Suikerraffinering 'n Nywerheid wat enige plek gevestig kan word, staan as 'n... nywerheid bekend. A B C D vragverbrekingspuntgrondstofgeoriënteerde brugalomteenwoordige Die enigste nywerheidstreek in Suid-Afrika wat in die binneland geleë is: A B C D Suidwestelike Kaap PWV/Gauteng Port-Elizabeth-Uitenhage Durban-Pinetown (8 x 1) (8) 4.3 Die drempelbevolking wat vir 'n diens benodig word, word deur die orde van die diens bepaal Definieer die begrip drempelbevolking. (1 x 1) (1) Noem die verskil tussen reikwydte en invloedsfeer. (2 x 1) (2)

13 Geografie/V1 13 DBE/2015 SSE Die inkopiepatrone van mense word bepaal deur die orde van die diens wat hulle benodig. (a) (b) (c) Gee 'n voorbeeld van 'n hoë-orde-diens. (1 x 1) Waarom, dink jy, is mense bereid om groter afstande te reis vir die hoë-orde-diens in VRAAG 4.3.3(a)? (1 x 2) Waarom sal 'n hoë-orde-diens 'n groot drempelbevolking benodig? (1 x 2) (1) (2) (2) Die ontwikkeling van 'n streekswinkelsentrum aan die buitewyke van die stad sal die invloedsfeer van die stad verander. Beskryf hierdie verandering en verduidelik die moontlike ekonomiese voordele vir die stad in 'n paragraaf van ongeveer AGT reëls. (4 x 2) (8) 4.4 Bestudeer FIGUUR 4.4 wat globale verstedelikingstendense aantoon Definieer die begrip verstedeliking. (1 x 1) (1) In watter jaar het die globale stedelike bevolkingsyfer die globale landelike bevolkingsyfer verbygesteek? (1 x 1) (1) Gee TWEE trekfaktore vir die geprojekteerde toename in die stedelike bevolking. (2 x 1) (2) Die grafiek toon dat die landelike bevolking afneem. Verduidelik hierdie neiging deur na natuurlike bevolkingsgroeifaktore te verwys. (2 x 2) (4) Bespreek die impak van landelik-stedelike migrasie op die uitbreiding van informele nedersettings in stede. (3 x 2) (6) 4.5 Bestudeer die tabel in FIGUUR 4.5 wat seisoenale verkope van minerale in Suid-Afrika toon Watter mineraal toon die laagste seisoenale verkope van Julie tot September 2014? (1 x 1) (1) Watter mineraal toon die laagste seisoenale verkope van Oktober tot Desember 2014? (1 x 1) (1) Meer steenkool is van Oktober tot Desember 2014 verkoop as van Julie tot September Gee TWEE moontlike redes vir hierdie tendens. (2 x 2) (4)

14 Geografie/V1 14 DBE/2015 SSE Bespreek TWEE faktore wat die mynboubedryf in Suid-Afrika bevoordeel. (2 x 2) (4) Bespreek die belangrikheid van die mynboubedryf vir ekonomiese ontwikkeling in Suid-Afrika. (2 x 2) (4) 4.6 Bestudeer FIGUUR 4.6 wat indiensneming in die formele en informele sektore toon Beskryf die tendense wat jy onderskeidelik in die formele en informele sektore van indiensneming tussen 2004 en 2012 opmerk. (2 x 1) (2) Waarom is die ekonomiese bydrae van die informele sektor nie by die BBP ingesluit nie. (1 x 2) (2) Verduidelik hoe plaaslike munisipaliteite informele handelaars kan ondersteun om hulle werksomstandighede te verbeter. (2 x 2) (4) Bespreek in 'n paragraaf van ongeveer AGT reëls hoe informele handel die formele sektor van Suid-Afrika se ekonomie beïnvloed. (4 x 2) (8) [75] GROOTTOTAAL: 225

15 SENIORSERTIFIKAAT-EKSAMEN GEOGRAFIE V BYLAE Hierdie bylae bestaan uit 10 bladsye.

16 Geografie/V1 2 DBE/2015 SSE (Bylae) FIGUUR 1.1: ONTWIKKELING VAN 'N MIDDELBREEDTE-SIKLOON Warm westewinde Polêre front Koue polêre oostewinde [Bron: Eksaminator se eie skets] FIGUUR 1.3: SINOPTIESE WEERKAART [Bron: Suid-Afrikaanse Weerburo]

17 Geografie/V1 3 DBE/2015 SSE (Bylae) FIGUUR 1.4: BEWEGENDE VERSTEURINGS (LYNDONDERSTORM) Vogtige noordoostewinde HOOG HOOG Droë suidwestewinde [Aangepas uit Geography, The Answer Series] FIGUUR 1.5: GEËRFDE EN ANTESEDENTE DREINEERPATRONE Oorspronklike landskap Nuwe landskap Jonger rivier Ouer rivier Tektoniese kragte [Aangepas uit Exam Fever Series]

18 Geografie/V1 4 DBE/2015 SSE (Bylae) FIGUUR 1.6: STROOMROOF NABY PUNGWE-KLOOF Plek waar stroomroof plaasgevind het [Bron: Eksaminator se eie skets] FIGUUR 2.2: RIVIERPROFIEL Tydelike erosiebasisvlak Knakpunt Waterval Permanente erosiebasisvlak See [Aangepas uit Exam Fever Series]

19 Geografie/V1 5 DBE/2015 SSE (Bylae) FIGUUR 2.3: TROPIESE SIKLOON [Aangepas uit Master Geography] FIGUUR 2.4: VALLEIKLIMATE Hitteverlies Rypholte [Bron: http//

20 Geografie/V1 6 DBE/2015 SSE (Bylae) FIGUUR 2.5: VERSKYNSELS VAN RIVIERVERJONGING A B [Bron: Senior Geography] FIGURE 2.6: BESOEDELING LANGS DIE UMGENIRIVIER IMPORTANT NOTICE UNTREATED WATER SEWAGE DO NOT DRINK OR SWIM Vertaal: BELANGRIKE KENNISGEWING ONBEHANDELDE RIOOLWATER MOENIE DRINK OF SWEM NIE [Bron: Rommel Huishoudelike afval

21 Geografie/V1 7 DBE/2015 SSE (Bylae) FIGUUR 3.1: LANDELIKE NEDERSETTINGSTIPES [Aangepas uit Physical Geography] FIGUUR 3.3: LANDELIKE NEDERSETTINGSPATROON Sleutel: Rivier Pad 220 Geboue Bewerkte lande [Bron: Eksaminator se eie skets]

22 Geografie/V1 8 DBE/2015 SSE (Bylae) FIGUUR 3.4: STEDELIKE GRONDGEBRUIK [Bron: FIGUUR 3.5: VOEDSELONSEKERHEID Daar word beraam dat meer as 14 miljoen mense, of ongeveer 35% van die bevolking in die landelike gebiede, kwesbaar is vir voedselonsekerheid. Hieronder is vroue, kinders en bejaardes die kwesbaarste. Die reg tot genoeg voedsel word duidelik in internasionale menseregtedokumente uiteengesit en word ook in die Suid-Afrikaanse Grondwet genoem, waar voedselsekerheid as 'n basiese mensereg erken word. In werklikheid word die gaping tussen die rykes en die armes in Suid-Afrika al groter. Hoë werkloosheidsyfers beteken dat baie huishoudings nie in hulle daaglikse voedselbehoeftes kan voorsien nie. Mense wat in armoede leef, kan nie genoeg voedsel bekom deur kleinskaalse boerderye te bedryf of deur voedsel te koop nie. [Bron:

23 Geografie/V1 9 DBE/2015 SSE (Bylae) FIGUUR 3.6: 'N NYWERHEIDSTREEK VAN SUID-AFRIKA [Bron: d-maps.com] FIGUUR 4.4: GLOBALE VERSTEDELIKINGSTENDENSE Bevolking (biljoene) Landelike bevolking Stedelike bevolking Jaar [Aangepas uit

24 Geografie/V1 10 DBE/2015 SSE (Bylae) FIGUUR 4.5: SEISOENALE VERKOPE VAN MINERALE MINERALE JULIE TOT SEPTEMBER 2014 OKTOBER TOT DESEMBER 2014 Goud R R Ystererts R R Koper R R Nikkel R R Steenkool R R [Aangepas uit Mining Production Sales, Januarie 2015] FIGUUR 4.6: INDIENSNEMING IN DIE FORMELE EN INFORMELE SEKTORE mense Formeel Verhouding van mense Informeel [Aangepas uit 'SA Labour Force Survey',

25 SENIORSERTIFIKAAT-EKSAMEN GEOGRAFIE V MEMORANDUM PUNTE: 225 Hierdie memorandum bestaan uit 13 bladsye.

26 Geografie/V1 2 DBE/2015 SSE Memorandum VRAAG Ekstra-tropiese sikloon (1) Suidelike (1) Laag (1) Golf- (1) Oostelike (1) Winter (1) (1) (7 x 1) (7) D (1) I (1) E (1) F (1) H (1) B (1) A (1) C (1) (8 x 1) (8) Suid-Atlantiese Hoog/Suid-Atlantiese Antisikloon/St. Helena Hoog (1) (1 x 1) (1) Koue front (1) (1 x 1) (1) hPa/102hPa/1027hPa [NIE 1024hPa of 1028hPa] Hoogdruk (1) (1 x 1) (1) Die isobare is naby aan mekaar (2) Steil drukgradiënt (2) [ENIGE EEN] (1 x 2) (2) Die Suid-Atlantiese Hoog wig warmvogtige lug oor die ooskus in (2) Die inversielaag is hoër as die platorand en dit laat toe dat vog die Hoëveld bereik (2) Somer (datum op kaart) - hoë verdampingsvlakke en daarom meer wolkbedekking (2) Warm vogtige lug oos van die laagdruk (2) [ENIGE EEN] (1 x 2) (2) Teenwoordigheid van laagdruktrog (2) Hitte/termiese laagdruk (2) Temperature langs die kus en oor die binnelandnland is hoog (2) Posisie van die hoogdrukstelsels is verder suid (2) Koue front ver suid van die land geleë (2) Bewolkte toestande oor oostelike deel van die land (2) Meer as 20 C by durban (2) Mooiweer langs die weskus (2) [ENIGE EEN] (1 x 2) (2) Oos-noordoostelike wind a.g.v. antikloksgewyse rotasie (2) Lae windspoed, want isobare is ver uitmekaar (swak drukgradiënt) (2) Oortrokke omdat vogtige lug oor Durban ingevoer word (2) Hoë temperatuur omdat warm lug oor Durban invloei (2) Hoë doupunttemperatuur toon hoë voginhoud word oor Durban ingevoer (2) [ENIGE DRIE. MOET NIE NET STASIEMODEL WAARDES AANVAAR NIE] (3 x 2) (6)

27 Geografie/V1 3 DBE/2015 SSE Memorandum Somer (1) (1 x 1) (1) Suid-Atlantiese Hoog/Suid-Atlantiese Antisikloon/St. Helena Hoog Suid-Indiese Hoog/Suid-Indiese Antisikloon/Mauritius Hoog (1) (2 x 1) (2) Baie sterk winde/ turbulensie (1) Cumulonimbuswolke/oortrokke/bewolk (1) Hoë vogtigheid (1) Vorms van neerslag: Hael (1) Swaar reën (1) Weerlig/Donderweer (1) [ENIGE TWEE] (2 x 1) (2) Verplaas deur die noord-oostelike beweging van die lyndonderstorm (2) (1 x 2) (2) EVALUEER DIE IMPAK VAN LYNDONDERSTORMS OP BOERDERY- AKTIWITEITE IN DIE BINNELAND Deurdringende reën kan tot oorstromings lei (2) Deurdringende reën kan gewasse beskadig (2) Grondvoedingstowwe syfer verder deur die grondprofiel en laat grond minder vrugbaar (2) Waardevolle voedingstowwe in die grond spoel weg (2) Waardevolle oeste gaan verlore (2) Weerlig kan tot brande lei en oeste vernietig (2) Baie sterk winde kan oeste vernietig (2) Veevrektes (2) Grond vir landbou word vernietig (2) Reën vir gewasse (2) Reën vir besproeiingsdoeleindes (2) [ENIGE VIER - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE - POSITIEWE (8) EN NEGATIEWE IMPAK KAN AANVAAR WORD] (4 x 2) Geërfde dreinering Rivier vloei nou oor ouer ontblote rotse wat deur erosie blootgelê is (1) Rivier jonger as die landskap waaroor dit vloei (1) [KONSEP] Antesedente dreinering Rivier vloei oor 'n jong landskap wat deur tektoniese kragte verander is (1) Rivier ouer as die landskap waaroor dit vloei (1) [KONSEP] (2 x 1) (2) Die rivier erodeer afwaarts (vertikale erosie) in die oorspronklike landskap om die onderliggende rotslae te bereik (2) Die tempo van inkerwing is vinniger as die tempo waarteen die huidige rotslaag blootgelê word (2) [Enige EEN] (1 x 2) (2) Beide riviere behou hulle oorspronklike loop (2) (1 x 2) (2) Plooiing (2) (1 x 2) (2) Die tempo van inkerwing deur die rivier is gelyk aan die tempo van opheffing/ Daar is n balans tussen die twee prosesse.(2) (1 x 2) (2) Hoogliggende riwwe veroorsaak infrastruktuur-obstruksies (2) Sal baie duurder wees om paaie en spoorlyne aan te lê (2) Die heuwelagtige landskap maak dit moeilik om masjinerie te gebruik (2) Die boukoste van huise sal baie hoër wees (2) [AANVAAR REDELIKE ANTWOORDE WAT VERBAND HOU MET DIE LANDSKAP - ENIGE TWEE] (2 x 2) (4)

28 Geografie/V1 4 DBE/2015 SSE Memorandum (a) D (1) (b) B (1) (c) A (1) (3 x 1) (3) Die vallei is te groot vir die stroom wat daarin vloei (1) Stroomvolume neem af/ minder water (1) Energie verminder/minder erosie (1) Afsetting neem toe (1) [ENIGE EEN] (1 x 1) (1) Die Pungwe-rivier het 'n groter volume water (2) Die Pungwe-rivier vloei teen 'n steiler helling (2) Die Pungwe-rivier sal begin om afwaarts te erodeer (2) [ENIGE TWEE] (2 x 2) (4) NEGATIEWE IMPAK VAN STROOMROOF Hoeveelheid water langs die Nyakupinga-rivier neem af en beïnvloed bestaan van mense wat afhanklik van watervoorsiening is (2) Mense wat langs die Nyakupinga-rivier woon word gedwing om water uit ander sytakke van die hoofstroom te bekom (2) Vermindering in water vir huishoudelike gebruik (2) Vermindering in water vir landboudoeleindes/boerdery (2) Oeste sal afneem (2) Verlies aan inkomste (2) Ontspanningsaktiwiteite met water geassosieer sal negatief beïnvloed word (2) Visvangaktiwiteite sal afneem omdat daar minder water vloei (2) Natuurlike habitatte (ekosisteme) sal beïnvloed word wat daartoe lei dat daar minder estetiese omgewings is vir menslike ontspanning (2) Besoedelde water sal agterbly en wateroordraagbare siektes word veroorsaak wat menslike gesondheid benadeel (2) [ENIGE VIER - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (4 x 2) (8) [75]

29 Geografie/V1 5 DBE/2015 SSE Memorandum VRAAG Laagdruk (1) Laagdruk (1) Hoogdruk (1) Hoogdruk (1) Hoogdruk (1) Hoogdruk (1) Hoogdruk (1) Hoogdruk (1) (8 x 1) (8) Lengteprofiel (1) Ongegradeer (2) Boloop/Jeug/Bergstadium (1) Stroomaf (1) See (1) Knakpunt/waterval/versperring (1) Stroomop (1) (7 x 1) (7) Van oos na wes (1) Weswaarts (1) Westelike (1) [ENIGE EEN] (1 x 1) (1) Geen tropiese siklone kan daar ontwikkel nie; dit benodig Coriolis-krag/ Ontwikkwl slegs vanaf 5 C suid (2) (1 x 2) (2) dae (2) Vanaf 20/01 tot 31/01 (2) (1 x 2) (2) km (2) [AANVAAR TUSSEN km EN km] [REGUITLYNAFSTAND TUSSEN DIE 20/01 EN 31/01 IS NIE AANVAARBAAR NIE] (1 x 2) (2) Verskille in temperatuur (2) Voginhoud (2) Wrywing oor die land (2) Verandering in oppervlakgebied (2) [ENIGE TWEE] (2 x 2) (4) Die skip sal vertraag word (2) Die skip sal gedwing word om by Beira of Maputo anker te gooi (2) Die skip mag gedwing word om sekere goedere oorboord te gooi om die naaste hawe te bereik (2) Mag skade opdoen as gevolg van sterker golwe (2) Baie sterk winde sal veroorsaak dat die skip nie by sy oorspronklike roete kan bly nie (2) A.g.v. die stormagtige weer kan die skip van sy vrag verloor/houers kan oorboord spoel (2) Nood- en reddingsdienste mag veroorsaak dat die bemanning die skip moet verlaat (2) Raak gestrand (2) Die skip moet binne die pad van die oog seil (2) [ENIGE TWEE - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (2 x 2) (4)

30 Geografie/V1 6 DBE/2015 SSE Memorandum Katabatiese/hellingdalende/gravitasie (1) (1 x 1) (1) Berghellings koel snags af (2) Winde in kontak met hellings koel af (2) Laer temperatuur verhoog die digtheid van die lug en dit word gedwing om na die valleibodem te daal (2) [ENIGE TWEE] (2 x 2) (4) Soos wat koue lug snags na die valleibodem toe daal, verplaas dit warm lug opwaarts (2) (1 x 2) (2) WARM TERMIESE GORDEL Geskik vir mense om daar te woon (2) Lei tot warm stabiele weerstoestande (2) Verminder koste van verhitting tydens koue winternagte (2) Geskik vir verbouing van gewasse wat nie rypbestand is nie (2) VALLEIBODEM Kan slegs rypbestande gewasse verbou (2) Keer koue lug, mis en rook vas (2) Lei tot besoedelingsprobleme in die vallei (2) [ENIGE VIER - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (4 x 2) (8) 'n Rivier word weer aktief en die afwaartse erosiekrag neem toe (1) [Konsep] (1 x 1) (1) A - vallei in 'n vallei (1) B - Rivierterrasse (1) (2 x 1) (2) Dit dui aan waar die ou en nuwe erosievlakke voorkom/die plek waar verjonging begin het (2) [Konsep] (1 x 2) (2) Die diepte van die rivier neem toe op die lengteprofiel (2) Dit word nouer by die basis (2) (1 x 2) (2) Afwaartse erosie is dominant; dit kerf 'n nuwe vallei met steil wande uit (2) Terugwaartse erosie sny terug in die harde rots (2) Toenemende afwaartse erosie sny in die landskap (2) (2 x 2) (4) Stroomversnellings vir witwater-vlotvaart (white river rafting) (2) avontuurgedrewe sportsoorte/avontuurtoerisme (2) Waardering vir natuurlike verskynsels soos klowe, watervalle en stroomversnellings (2) Esteties aanskoulik (2) [ENIGE TWEE - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (2 x 2) (4)

31 Geografie/V1 7 DBE/2015 SSE Memorandum Pyplyn wat onbewerkte riool in die rivier stort (1) Kennisgewing wat mense teen onbewerkte riool waarsku (2) Die rommel langs die rivier (1) Mense wat daar woon dui op storting van huishoudelike afval (1) Gebruik van die rivier om te bad, klere te was (1) [ENIGE DRIE] (3 x 1) (3) Mense sal meer ontvanklik wees vir wateroordraagbare siektes soos cholera/ Besmette water verhoog die risiko van siektes vir mense wat langs die rivier woon (2) Mense wat langs die gedeelte van die rivier woon is lae inkomste werkers wat oor die algemeen nie gesondheidsorg kan bekostig nie (2) Minder skoon/suiwer water verminder gewasverbouing (2) Besoedelde water besmet die grond en verminder grondvrugbaarheid (2) Besoedelde water kan diere siek maak (2) [ENIGE TWEE - AANVAAR ANDER] (2 x 2) (4) Voorsien basiese dienste soos kraanwater vir mense wat langs die rivier woon (2) Voorsien vullisdromme en gereelde rommelverwyderinsdienste (2) Hersirkuleringsdromme en houers (2) Skep 'n buffer vir menslike aktiwiteite langs die rivier (2) Suiwer rioolwater voor dit in die rivier gestort word (2) Boetes vir afval wat in die rivier gestort word (2) Konstante monitering van waterkwaliteit (2) Meer opvoeding/bewusmakingsprogramme (2) [ENIGE VIER - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (4 x 2) (8) [75]

32 Geografie/V1 8 DBE/2015 SSE Memorandum VRAAG B (1) A (1) B (1) A (1) A (1) B (1) A (1) B (1) (8 x 1) (8) Bruto binnelandse produk (1) Sekondêre (1) Desentralisasie (1) Volhoubare ontwikkeling (1) Groeipunt (1) Subsidies (1) Invoere (1) (7 x 1) (7) Verspreid/geïsoleerd (1) (1 x 1) (1) Geboue is ver van mekaar af (1) (1 x 1) (1) Boerdery/landbou/grondbewerking (1) [NIE bewerkte landerye] (1 x 1) (1) Die beskikbaarheid van water uit die rivier (2) Gelyk grond (2) Vrugbare grond (2) Toegang tot vervoer (2) Genoeg bewerkbare grond vir boerdery (2) [ENIGE TWEE - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (2 x 2) (4) IMPAK OP DIE EKONOMIE Negatiewe impak op die ekonomie (2) Minder beleggers (2) Lae produksie-oeste lei tot armoede wat die ekonomie laat afneem (2) Grondvrugbaarheid neem af (2) en word minder produktief (2) wat tot armoede lei (2) Baie plase word onbewoon a.g.v. minder werksgeleenthede, wat die ekonomiese aktiwiteite in landelike gebiede laat afneem (2) Infrastruktuurontwikkeling na afgeleë landelike gebiede verminder a.g.v. die afname van ekonomiese aktiwiteite in landelike gebiede (2) Die aantal sentrale plekke om goedere te koop en te verkoop verminder, wat ekonomiese aktiwiteite laat afneem (2) IMPAK OP LANDELIKE ONTVOLKING Voedselsekerheid word bedreig deur swak boerderymetodes (2) Moontlikheid van ondervoeding verhoog landelike ontvolking (2) Minder werksgeleenthede op plase lei tot landelike ontvolking (2) Migrasie van jong mense na stede verhoog landelike ontvolking (2) [ENIGE VIER. AANVAAR ANDER - MOET NA BEIDE EKONOMIE EN LANDELIKE ONTVOLKING VERWYS] (4 x 2) (8)

33 Geografie/V1 9 DBE/2015 SSE Memorandum Kommersieel/SSK (1) (1 x 1) (1) Hoë geboue (1) Hoë geboudigtheid (1) (2 x 1) (2) Oorgangsone/lae inkomste residensieel/vervalsone (2) (1 x 2) (2) Vervalle geboue (2) Misdaad (2) Huishoudelike geweld (2) Dwelmmisbruik (2) Sosiale verval (2) Bendebedrywighede (2) Oorbesetting (2) Vermengde funksies (2) Hoë grondwaardes (2) Stedelike vernuwing/verbetering/opeenvolging en indrining (2) [ENIGE TWEE - AANVAAR ANDER] (2 x 2) (4) Goedkoop huur (2) Goed geleë vir informele aktiwiteite (2) Onderverhuring van verblyf (2) Maklik om anoniem te bly (2) [ENIGE TWEE - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (2 x 2) (4) Hoë grondwaarde omdat die SSK in die toekoms hierheen kan uitbrei (2) Toegang tot die SSK (2) [ENIGE EEN] (1 x 2) (2) 'n Kondisie wanneer mense nie genoeg toegang tot (voedsame) kos het nie (1) [Konsep] (1 x 1) (1) Vroue (1) kinders (1) bejaardes (1) [ENIGE TWEE] (2 x 1) (2) Oorstromings (2) Droogtes (2) Onvrugbare grond/ gronderosie (2) Verwoestyning (2) [ENIGE EEN. AANVAAR ANDER NATUURGEVARE] (1 x 2) (2) Werkloosheid (2) Armoede (2) Lae inkomste (2) MIV/Vigs (2) Konflik (2) Korrupsie (2) [ENIGE EEN - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (1 x 2) (2) Subsidies vir kleinskaalse boere (2) Gebruik van geneties aangepaste sade (2) Beoefen gesamentlike boerdery boere gooi hulle hulpbronne saam (2) Plant gewasse wat 'n verskeidenheid klimaatstoestande kan oorleef en min water gebruik (2) Plant gewasse wat meer bestand teen pestilensie/siektes is (2) Verhoog produksie per hektaar (2) Belê meer in landbounavorsing (2) Plant jaarlikse gewasse wat minder bemesting benodig en wat erosie verminder (2) [ENIGE VIER - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (4 x 2) (8)

34 Geografie/V1 10 DBE/2015 SSE Memorandum Gauteng/PWV (1) (1 x 1) (1) Chemikaliese (1) Metaalverwerking (1) Yster en staal (1) Motorvervaardiging/ motormonteer (1) Voedselprosessering (1) Ingenieurswese (2) Elektronies (1) Tekstiel (1) [ENIGE TWEE. KAN VOORBEELDE VAN NYWERHEIDSAKTIWITEITE VAN TOEPASSING OP HIERDIE STREEK INSLUIT] (2 x 1) (2) Ystererts: Yster- en staalbedryf (2) Gebruik in die geboubedryf (2) Platinum: Juwelierswarevervaardiging (2) Steenkool: Opwekking van krag (2) Gebruik in chemiese nywerhede (2) Water: Afkoeling en skoonmaakprosesse (2) Veredeling (2) Gewasverbouing: Verskaffing aan die voedselverwerkingsnywerheid (2) Verseker voedsel vir 'n groter bevolking (2) [ENIGE TWEE AANVAAR ANDER] (2 x 2) (4) Tugela-Vaalwaterskema (2) Lesotho Hooglandprojek (2) Opvoedings- en bewusmakingsprogramme (2) Beperkings op gebruik van water (2) [AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (2 x 2) (4) Die streek is landgebonde (2) In die binneland geleë en ver van hawens wat toeganklikheid verminder (2) Goedere moet per pad of spoor of lug na kusgebiede vervoer word (2) en dit verhoog die koste van goedere (2) Goeie infrastruktuur wel in plek om goedere te vervoer (2) Naaste streek om toegang tot Afrika markte te verkry (2) [ENIGE TWEE - KAN OP NEGATIEWE EN/OF POSITIEWE FOKUS] (2 x 2) (4) [75]

35 Geografie/V1 11 DBE/2015 SSE Memorandum VRAAG D (1) F (1) E (1) B (1) G (1) A (1) C (1) (7 x 1) (7) C (1) B (1) A (1) C (1) A/C (1) B (1) D (1) B (1) (8 x 1) (8) Minimum aantal klante benodig om 'n besigheid winsgewend te maak (1) [Konsep] (1 x 1) (1) Reikwydte Afstand wat 'n klant bereid is om te reis (1) [Konsep] Invloedsfeer gebied waarvandaan 'n besigheid klante trek (1) [Konsep] (2 x 1) (2) (a) Teater of opera/gespesialiseerde hospitale/juwelierswinkels/ Meubelwinkels/Hooggeregshof (1) [ENIGE EEN - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (1 x 1) (1) (b) Hoë-orde dienste kos meer (2) Verskeidenheid opsies (2) Word nie daagliks benodig nie (2) Hoë kwaliteit diens (2) Persoonlike keuses (2) [ENIGE EEN] (1 x 2) (2) (c) Dienste word nie gereeld gebruik (2) Het meer mense nodig om te verseker dat besigheid winsgewend is (2) Hoë orde goedere duurder en benodig meer mense (2) [ENIGE EEN] (1 x 2) (2) Invoedsfeer vergroot (2) Meer hoë-orde dienste (2) Groter verskeidenheid goedere en dienste (2) Mense is bereid om verder te reis (2) Meer gespesialiseerde dienste (2) Drempelbevolking neem toe (2) Meer geld word spandeer wat ekonomie van stad 'n hupstoot gee (2) Eenstopwinkels verskeidenheid van dienste (2) Meer geld om infrastruktuur te ontwikkel (2) [ENIGE VIER - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (4 x 2) (8)

36 Geografie/V1 12 DBE/2015 SSE Memorandum 'n Toename in die persentasie mense wat in stedelike gebiede woon (1) [Konsep] (1 x 1) (1) (1) (1 x 1) (1) Werksgeleenthede (1) Beter dienste (1) Beter dienste soos gesondheid (1), onderwys (1), vervoerfasiliteite ens. (1) Behoorlike behuising (1) Vermaaklikheid (1) [ENIGE TWEE - SLEGS TREKFAKTORE WORD AANVAAR.AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (2 x 1) (2) Ouere bevolking sterf uit (2) Laer vrugbaarheidsyfer in die gebied (2) Afname in natuurlike toename (2) [ENIGE TWEE AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (2 x 2) (4) Vinnige toename in die aantal informele nedersettings (2) Die grootte van die informele nedersetting neem toe (2) Groter behoefte aan informele nedersettings as gevolg van natuurlike toename in bevolking in stad (2) Toename in jongmense in die stad verhoog die natuurlike toename en die vrugbaarheidskoers verhoog (2) Invloed nie meer net in buitewyke, maar ook ander dele(sones) van stad (2) [ENIGE DRIE - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (3 x 2) (6) Nikkel (1) (1 x 1) (1) Koper (1) (1 x 1) (1) Minder steenkool word in Julie tot September verkoop, want dit is somer in die Noordelike Halfrond (2) Groter aanvrag plaaslik (2) Ons grootste klante is in die Noordelike Halfrond (2) Verkoop meer aan die Noordelike Halfrond in hulle winter, want die aanvraag is groter (2) Meer energie moet in die winter opgewek word a.g.v. laer temperature (2) [ENIGE TWEE - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (2 x 2) (4) Groot verskeidenheid minerale (2) Groot mineraal reserwes (2) Plaaslike en buitelandse aanvraag (2) Goeie infrastruktuur/paaie/spoorweë maak mynbougebiede toeganklik (2) Grondstowwe vir nywerhede (2) Geskoolde en ongeskoolde arbeid is beskikbaar (2) Produksiekoste is minder waar minerale naby aan die aardoppervlak is (2) Laer rotstemperature (geotermiese gradiënt) maak dit moontlik om dieper te myn (2) Kapitaal is beskikbaar vir mynbou (2) Baie lande het in ons myne belê (2) [ENIGE TWEE - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (2 x 2) (4)

37 Geografie/V1 13 DBE/2015 SSE Memorandum Bydrae tot die BBP (2) Skep werksgeleenthede (2) Beskikbaarheid ban grondstowwe vir nywerhede (2) Inkomste uit verkope (2) Ontwikkeling van infrastruktuur (2) Opgradering van vaardighede (2) Internasionale handel (2) Nywerheidsontwikkeling is deur mynbou begin (2) Verdien buitelandse inkomste (2) Dra by tot snelle verstedeliking (2) Dra by tot die sosio-ekonomiese ontwikkeling van die land (2) [ENIGE TWEE - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (2 x 2) (4) Indiensneming in die formele sektor neem aanvanklik toe met tyd, en neem dan af (1) Indiensneming in die informele sektor neem toe, neem dan af en neem weer toe (fluktueer) (1) Meer mense in die formele sektor (1) (2 x 1) (2) Besighede is nie wettig geregistreer nie (2) Hulle betaal nie belasting aan die ontvanger van inkomste nie (2) Moeilik om te kwantifiseer (2) [ENIGE EEN] (1 x 2) (2) Voorsien spesifieke plekke naby aan stasies, busstoppe en taxistaanplekke (2) Verskaf infrastruktuur soos stalletjies (2) Moedig vennootskappe tussen die privaatsektor en informele handelaars aan (2) Gradeer besigheidsvaardighede op (2) Munisipaliteite kan 'n rol speel in opleiding deur en voorsiening van vaardighede deur interne leerprogramme (2) Verskaf makliker toegang tot banklenings (2) Verskaf bergingsfasiliteite (2) [ENIGE TWEE - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (2 x 2) (4) Verminder wins van formele sektor, want hulle verkoop goeder goedkoper (2) Die informele sektor groei en verminder dus die bydrae van die formele sektor tot die ekonomie (2) Betaal nie huurgeld vir staanplekke en dus geen bydrae tot die formele sektor nie (2) Betaal nie belasting en verminder inkomste nie (2) Sommige formele besighede maak toe, want hulle kan nie met die informele sektor kompeteer nie (2) Mense raak werkloos (2) Die toename in werkloosheid beteken meer mense sal die informele sektor betree en minder geld gaan na die formele sektor toe (2) Die informele handelsektor ondersteun die formele sektor indirek bv. taxibedryf en herwinningsbedryf (2) Die informele sektor lê die grondslag vir 'n volhoubare bestaan (2) [ENIGE VIER - AANVAAR ANDER REDELIKE ANTWOORDE] (4 x 2) (8) [75] GROOTTOTAAL: 225