3. Gericht zijn op de interne condities: processen van leren en onderwijzen

Transcriptie

1 Bijlage 15 Analyse van het BOV-project Uitgangspunten Projectkader, begroting en organisatie 1. School als uitgangspunt voor 1 - Uitgangspunten, doelen en voorwaarden van het project moeten aansluiten bij de oplossingen die de school zoekt voor haar knelpunten. - Door het hele team moeten de uitgangspunten van het BOVproject onderschreven worden. - Deelname aan het project is een besluit van het hele team. - De s/z-analyse t.a.v. lezen en omgaan met verschillen vormt het aangrijpingspunt voor de invoering van het project in de school 2. Systematische benadering van als een langdurig proces gericht op incorporatie 2 - In de organisatie van het project is duidelijk dat scholen en begeleiders een langdurig proces van minimaal drie jaar aangaan. - In het BOV-programma is een draaiboek opgenomen 3. Gericht zijn op de interne condities: processen van leren en onderwijzen 3 - Het proces van onderwijzen en leren is erop gericht om alle leerlingen bij lezen bij de groep te houden (convergente differentiatie) - Het project is gericht op het verbeteren van de instructie in kwaliteit, het uitbreiden van tijd, de pedagogische aspecten van de instructie, de organisatie van de instructie en het volgen van de leerlingvorderingen (zorgverbreding) ten behoeve van het verbeteren van de leerlingresultaten 4. Gericht zijn op schoolprocedures, rollen, structuren en bronnen die het proces van leren en onderwijzen ondersteunen 4 - Het project is gericht op het bevorderen van de condities voor adaptief onderwijs op schoolniveau (integrale leerlingzorg) ten behoeve van het verbeteren van de leerlingresultaten, nl: - uitbreiden van de leertijd bij lezen met 60 minuten per week per groep - beredeneerd volledig methodegebruik (opportunity to learn) - werken met een fijnmazig leerlingvolgsysteem - werken met een differentiatiemodel (procedures binnen en buiten de groep) - er worden afspraken gemaakt over het afstemmen van activiteiten van de diverse betrokkenen (rt, ib er, lk) bij individuele leerlingen over gebruik maken van dezelfde instructieaanpak, materialen en strategieën. - Aansturing, bewaking en ondersteuning door de BOVkerngroep, waarin een taakverdeling is voor de schoolleider, interne begeleider en BOVcoördinator - De procedures die het onderwijzen en leren ondersteunen zijn erop gericht de leesdoelen door (bijna) alle leerlingen te laten bereiken 5. Onderwijskundige doelen stellen op school-, leerkracht- en leerlingniveau 5 - Het leidende principe van het project is dat (bijna) alle leerlingen kunnen leren lezen, mits ze voldoende tijd en instructie krijgen - Er zijn in het project doelen gesteld op leerlingniveau (avi 2 eind groep 3 en avi 5 eind groep 4), op leerkrachtniveau (vormgeven van adaptief onderwijs) en op schoolniveau (invoeren van procedures en organisatie van integrale leerlingzorg, werken met het differentiatiemodel, onderwijskundig leiderschap en werken aan een professionele cultuur) 1

2 Intensieve externe begeleiding Systematische evaluatie (summatief gericht op de effecten en formatief gericht op de vorderingen in de implementatie) Externe netwerken 1. School als uitgangspunt voor 10 - Bij de selectie van de BOVscholen wordt rekening gehouden met de schoolontwikkeling - De externe begeleider sluit aan bij de uitkomsten van de s/zanalyse van de school 19 Formatieve evaluatie levert gegevens op om de implementatie op de scholen bij te stellen (onderzoek als change agent) 28 In de netwerken wordt kennis opgedaan en feedback gegeven op de begeleidings-, school-, leerkracht- en leerlinggegevens die scholen kunnen gebruiken om de implementatie bij te stellen. 2. Systematische benadering van als een langdurig proces gericht op incorporatie 11 Begeleiders pakken aan de hand van het draaiboek de implementatie planmatig aan. Ze werken volgens de BOV-aanpak ( beginsituatie analyseren, keuzes maken, opstellen en invoeren van verbeterplan, evalueren en bijstellen) 20 - Onderzoeksgegevens vormen informatie voor het evalueren van de voortgang van de implementatie van het project en maken het mogelijk het schoolverbeterplan en begeleidingsplan bij te stellen 29 In de netwerken wordt kennis opgedaan en feedback gegeven op de begeleidings-, school-, leerkracht- en leerlinggegevens die ingezet kunnen worden om het schoolverbeterplan bij te stellen. 3. Gericht zijn op de interne condities: processen van leren en onderwijzen 12 De begeleiding is gericht op het optimaliseren van de instructie in kwaliteit en tijd, de pedagogische aspecten van de instructie, de organisatie van de instructie en het volgen van de leerlingvorderingen (zorgverbreding) ten behoeve van het verbeteren van de leerlingresultaten 21 De vier aspecten van adaptief onderwijs, het optimaliseren van de instructie in kwaliteit en tijd, de pedagogische aspecten van de instructie, de organisatie van de instructie en het volgen van de leerling-vorderingen (zorgverbreding) zijn onderwerp van de systematische evaluatie. De onderzoeksgegevens kunnen een aanleiding vormen om de invoering van adaptief onderwijs bij te sturen. 30 De prof. ontwikkeling van de schoolleider en het team t.a.v. adaptief onderwijs wordt gestimuleerd door het opzetten van netwerken (zowel landelijk als binnen de regio van de begeleidingsdienst). Leerkracht- en leerlinggegevens worden ingezet om feedback te geven op de professionele ontwikkeling. 4. Gericht zijn op schoolprocedures, rollen, structuren en bronnen die het proces van leren en onderwijzen ondersteunen 13 - De begeleiding is gericht op het verbeteren van de condities voor adaptief onderwijs op schoolniveau (zie cel 4 voor de uitwerking) - Intern hebben de schoolleider en de BOV-coördinator een rol in het aansturen en bewaken van de inhoud van het project o.a. door het coachen en stimuleren van leerkrachten 22 De condities voor integrale leerlingenzorg (zie cel 4 voor de uitwerking) zijn onderwerp van de systematische evaluatie. De onderzoeksgegevens kunnen aanleiding zijn om de processen en procedures van integrale leerlingenzorg bij te stellen. 31 De prof. ontwikkeling van de schoolleider en het team t.a.v. integrale leerlingenzorg wordt gestimuleerd door het opzetten van netwerken (zowel landelijk als binnen de regio van de begeleidingsdienst). School-, leerkracht- en leerlinggegevens worden ingezet om feedback te geven op de professionele ontwikkeling. 5. Onderwijskundige doelen stellen op school-, leerkracht- en leerlingniveau 14 De begeleiding is gericht op het realiseren van de onderwijskundige doelen van het project op de drie niveaus 23 De onderwijskundige doelen van het project op de drie niveaus zijn de variabelen in de systematische evaluatie (zowel onafhankelijk als afhankelijk) 32 In de netwerken wordt kennis opgedaan en worden ervaringen uitgewisseld over de realisatie van de doelen op de drie niveaus. 2

3 Onderwijskundig leiderschap Schoolcultuur Projectmatig werken 1. School als uitgangspunt voor 37 Scholen moeten een bepaalde mate van schoolontwikkeling hebben om deel te nemen aan het project. Voorwaarden zijn: - een redelijke mate van prof. ontwikkeling van de schoolleider en het team - doel- en resultaatgericht werken 46 Scholen moeten een bepaalde mate van schoolontwikkeling hebben om deel te nemen aan het project. Voorwaarden zijn: - een redelijke mate van ontwikkeling van de prof. samenwerkingscultuur van het team - doel- en resultaatgericht werken 55 Bij het opstellen, bijstellen en evalueren van het schoolverbeterplan moet rekening gehouden worden met de schoolspecifieke situatie. De schoolspecifieke situatie wordt in kaart gebracht door een sterkte/zwakte analyse, welke het uitgangspunt vormt voor de stappen die genomen worden om de vernieuwing in te voeren. 2. Systematische benadering van als een langdurig proces gericht op incorporatie 38 Er wordt een vernieuwingstraject opgesteld voor de inhoudelijke vernieuwing. In relatie daarmee wordt gewerkt aan de vaardigheden van de schoolleider en het team. 47 Er wordt een vernieuwingstraject opgesteld voor de inhoudelijke vernieuwing. In relatie daarmee wordt gewerkt aan de vaardigheden het team gericht op een professionele samenwerkingscultuur Er wordt projectmatig gewerkt door de school om de invoering en uitvoering van het project systematisch aan te pakken (s/zanalyse, prioriteiten stellen, plan maken, evalueren en bijstellen) - Per projectjaar wordt er een activiteitenplan gemaakt. De eerste twee jaar zijn gericht op de implementatie en het derde jaar is bedoeld voor de incorporatie van de verworvenheden van het project. 3. Gericht zijn op de interne condities: processen van leren en onderwijzen 39 De professionele ontwikkeling van de schoolleider is gericht op het ontwikkelen van onderwijskundig leiderschap om de realisatie van adaptief onderwijs te kunnen ondersteunen en aansturen Adaptief onderwijs bij lezen vormt een kern van het project. Het team moet hiervan op de hoogte gesteld worden. Er moeten in het team keuzes gemaakt worden over de organisatie in de school (schoolspecifieke visie). - Door groeps- en leerlingbesprekingen te houden op groepsen bouwniveau, ontstaat er meer gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de leerlingen. 57 Er wordt binnen het schoolverbeterplan een ontwikkelingstraject opgesteld voor de invoering van adaptief onderwijs. Het plan wordt uitgevoerd, geëvalueerd en bijgesteld. 4. Gericht zijn op schoolprocedures, rollen, structuren en bronnen die het proces van leren en onderwijzen ondersteunen 40 - Aanstellen van een BOVcoördinator en afstemmen van taken met de schoolleider. - Aansturen en bewaken van de voortgang van het project vraagt specifieke vaardigheden van de BOV-coördinator en de schoolleider. - De professionele ontwikkeling van de schoolleider is gericht op het ontwikkelen van onderwijskundig leiderschap om het optimaliseren van de procedures voor integrale leerlingzorg te kunnen ondersteunen en aansturen Integrale leerlingzorg bij lezen vormt een kern van het project. Het team moet hiervan op de hoogte gesteld worden. Er moeten keuzes gemaakt worden over de organisatie in de school. - BOV vraagt een doorbreking van de autonomie van de leerkracht, bereidheid om gezamenlijke verantwoordelijkheid te nemen voor alle leerlingen en elkaar aan te spreken op de professionaliteit 58 De inhoudelijke vernieuwing wordt stapsgewijs ingevoerd. Het differentiatiemodel wordt gefaseerd ingevoerd in relatie tot de doelen (BOV-ondersteuningsweg). 5. Onderwijskundige doelen stellen op school-, leerkracht- en leerlingniveau 41 Doelen op schoolniveau: - werken aan een resultaatgeoriënteerd schoolbeleid en evaluerend vermogen - verbeteren van onderwijskundig leiderschap 50 Doelen op schoolniveau: - werken aan een resultaatgeoriënteerd schoolbeleid en evaluerend vermogen - werken aan het functioneel werkklimaat en de professionele cultuur 59 De onderwijskundige doelen op de drie niveaus zijn vertaald in concrete activiteiten in het schoolverbeterplan. De voortgang van de te bereiken doelen wordt geëvalueerd en het plan wordt bijgesteld in relatie tot de doelen. 3

4 Integrale leerlingenzorg 1. School als uitgangspunt voor 64 - Vanuit de s/z-analyse kiezen scholen uit de BOV-suggesties die aspecten die passen bij de schoolspecifieke situatie om tot afstemming te komen tussen school- en groepsniveau (tijd, organisatie, uitbreiding instructietijd, actoren). - Daarnaast moeten keuzes gemaakt worden t.a.v. - het curriculum - werken met het leerlingvolgsysteem en de procedures voor extra zorg Differentiatiemodel 73 Vanuit de s/z-analyse kiezen scholen uit de BOV-suggesties die aspecten die passen bij de schoolspecifieke situatie om het differentiatiemodel vorm te geven Operationele doelen stellen 82 De mate van schoolontwikkeling bepaalt aan welke doelen meer of minder aandacht moet worden besteed. De activiteiten om de doelen te bereiken worden afgestemd op de schoolspecifieke situatie. 2. Systematische benadering van als een langdurig proces gericht op incorporatie 65 Er wordt binnen het schoolverbeterplan een ontwikkelingstraject opgesteld voor het optimaliseren van de integrale leerlingzorg. Het plan wordt uitgevoerd, geëvalueerd en bijgesteld. 74 Het differentiatiemodel wordt gefaseerd ingevoerd in relatie tot de doelen (BOV-ondersteuningsweg). Het plan wordt uitgevoerd, geëvalueerd en bijgesteld. 83 Alle activiteiten in het BOV-project zijn gericht op het realiseren van de gestelde doelen. 3. Gericht zijn op de interne condities: processen van leren en onderwijzen 66 Ter ondersteuning van het onderwijsleerproces in de groep moeten er tussen diverse betrokkenen afspraken gemaakt worden over, de organisatie van het differentatiemodel, de doorgaande leerlijn bij lezen, de te gebruiken materialen, de didactiek, het gebruik van toetsen. - De bij de leerlingen betrokken personen in de school (rt, ib er, lk) gebruiken dezelfde instructieaanpak, materialen en strategieën 75 Het werken met een differentiatiemodel in de groep is een focus van het BOV-project. 84 De processen van onderwijzen en leren komen overeen met de doelen op leerkrachtniveau. 4. Gericht zijn op schoolprocedures, rollen, structuren en bronnen die het proces van leren en onderwijzen ondersteunen 67 - Het optimaliseren van de integrale leerlingenzorg en het inzetten van het differentiatie-model is een focus in het project (implementatie toetskalender, vergaderschema voor de groeps- en leerlingbesprekingen, jaarplanning bij de methoden en materialen, jaarrooster voor uitbreiding leestijd, gebruik van leerlingvolgsysteem, organisatieschema voor extra instructie-activiteiten) - Afstemming realiseren tussen betrokkenen over integrale leerlingzorg - Ontwikkelen van een stroomdiagram voor procedures in de leerlingzorg - Het BOV-project een plaats geven in de taalleeslijn en differentiatielijn van de school 76 - Het werken met een differentiatiemodel is een focus van het BOV-project. - Op schoolniveau worden t.a.v. materialen, personeel en organisatie maatregelen getroffen die voorwaardelijk zijn voor de invoering van het differentiatiemodel op groepsniveau. 85 De doelen die in het project gesteld zijn op schoolniveau omvatten onder andere het verbeteren van de procedures van integrale leerlingzorg, het werken met een dif-model en de rollen van de schoolleider en IBC er hierbij 5. Onderwijskundige doelen stellen op school-, leerkracht- en leerlingniveau 68 - Binnen het systeem van integrale leerlingzorg vormen de streefdoelen van het project het uitgangspunt van werken op school- en groepsniveau - Er zijn doelen op schoolniveau gesteld voor het realiseren van procedures voor integrale leerlingzorg. 77 Invoeren van een differentiatiemodel is een doel op schoolniveau in het project. 86 In het project zijn operationele onderwijskundige doelen gesteld op drie niveaus 4

5 Opvattingen en overtuigingen van de leerkracht Adaptief onderwijs - signaleren en vroegtijdig interveniëren - effectief instructiegedrag - organisatie van de instructie 1. School als uitgangspunt voor 91 Bij de besluitvorming over deelname worden de cognities van de leerkrachten verkend om na te gaan of de principes van project hierbij aansluiten. Bij de keuze van BOV-suggesties dient aangesloten te worden bij de opvattingen en overtuigingen van de leerkracht Vanuit de s/z-analyse kiezen scholen uit de BOV-suggesties (gericht op realiseren van elementen van adaptief onderwijs) die het beste bij de benodigde oplossing voor de school passen - Om adaptief onderwijs te implementeren moet door de externe en interne begeleiding aangesloten worden bij de beginsituatie van de leerkracht. 2. Systematische benadering van als een langdurig proces gericht op incorporatie 92 - Er wordt voorgesteld om het hele team te betrekken bij het afstemmen van de activiteiten op school- en groepsniveau t.a.v. projectmatig werken - Bij nieuwe stappen in het project wordt steeds de betrokkenheid van de leerkrachten bij het project meegenomen en in verband gebracht met de doelen van het project. 101 Er wordt binnen het schoolverbeterplan een ontwikkelingstraject opgesteld voor de invoering van adaptief onderwijs. Het plan wordt uitgevoerd, geëvalueerd en bijgesteld. 3. Gericht zijn op de interne condities: processen van leren en onderwijzen 93 Opvattingen en overtuigingen van de BOV-leerkrachten en team hebben invloed op de uitwerking van adaptief onderwijs en de invulling van de BOV-suggesties in de school 102 Het realiseren van adaptief onderwijs als proces van onderwijzen en leren staat in het project centraal (het gaat om alle vier de aspecten van adaptief onderwijs) 4. Gericht zijn op schoolprocedures, rollen, structuren en bronnen die het proces van leren en onderwijzen ondersteunen 94 Opvattingen en overtuigingen van de BOV-leerkrachten en het team hebben invloed op de uitwerking van integrale leerlingzorg en de invulling van de BOV-suggesties daarbij in de school 103 Op schoolniveau worden t.a.v. materialen, personeel en organisatie maatregelen getroffen die voorwaardelijk zijn voor het realiseren van adaptief onderwijs in de groep. 5. Onderwijskundige doelen stellen op school-, leerkracht- en leerlingniveau 95 Onderwijskundige doelen die in het kader van het project gesteld zijn, moeten passen bij de opvattingen/ cognities van de leerkrachten. 104 Er zijn doelen op leerkrachtniveau gesteld om adaptief onderwijs te realiseren 5

6 Vervolg schema analyse BOV-project Uitgangspunten Projectkader, begroting en organisatie 6. Hanteren van multi-niveau-perspectief 7. Hanteren van geïntegreerde implementatiestrategieën 6 - Het project richt zich op alle niveaus in de school: directie, team, leerkracht en leerling - De invoering en organisatie van het project wordt in de school ondersteund door het instellen van een BOV-kerngroep waarin verschillende niveaus vertegenwoordigd zijn - In de projectorganisatie is een gelaagdheid aangebracht, nl: netwerk van scholen, netwerk van begeleiders, projectleiding, beleidsgroep (grote en kleine beleidsgroep (dagelijks bestuur)) 7 - Door de organisatiestructuur van het BOVproject komt input van de projectleiding (topdown) en van de school (bottom-up) bij elkaar - Voorwaarden, doelen en uitgangspunten van het project liggen vast (top-down), maar deelname en de mate van schoolontwikkeling (blijkend uit de schooldiagnose) bepalen de specifieke inkleuring van het project (bottomup) - Contracten tussen dienst en projectleiding en tussen dienst en scholen vormen een topdown strategie om de vrijblijvendheid t.a.v. het project tegen te gaan, maar ook een blijk van beoogd commitment van de school (bottom-up) - Bepaalde methoden voor tech. en begr. lezen en het werken met het CITO-lvs zijn een voorwaarde (top-down), het hebben van deze voorwaarde vergemakkelijkt de invoering en scholen hoeven ook geen nieuwe programma s en toetsinstrumenten aan te schaffen (bottom-up) 8. Een of andere vorm van (externe) ondersteuning is gewenst 8 - Externe begeleiding maakt expliciet onderdeel uit van de organisatiestructuur van het project - Een voorwaarde van het project is dat scholen met hun begeleider drie jaar aan het project werken 9. Gebaseerd zijn op onderzoek 9 - In de projectorganisatie wordt duidelijk dat in het project gebruik wordt gemaakt van de literatuur over schoolverbetering en schoolen leerkrachteffectiviteit (werken a.d.h.v. een implementatiestrategie, werken met een multi-niveau-perspectief en belang van de schoolorganisatie) - In de inhoud van het BOV-project zijn de uitgangspunten van schoolverbetering verwerkt (zie uitgangspunt 1 t/m 8). Tevens is kennis over leerkrachteffectiviteit (zowel algemeen als domeinspecifiek gericht op lezen) en schooleffectiviteit verwerkt 6

7 Intensieve externe begeleiding 6. Hanteren van multi-niveau-perspectief 7. Hanteren van geïntegreerde implementatiestrategieën 15 De begeleiding is gericht op verschillende niveaus in de school (directie, team en leerkracht en eventueel schooloverstijgend) 16 - Door de studiedagen met de begeleiders komt input van de projectleiding (top-down) en van de begeleiders over de scholen en het project (bottom-up) bij elkaar. - Selectieproces van de begeleiding om scholen te werven voor het project (topdown), maar er wordt bij de selectie ook rekening gehouden met de schoolontwikkeling van de school (bottomup) - Begeleider maakt een bewerking van de grote hoeveelheid suggesties en samen met de school wordt hier een keuze uitgehaald die past bij de school (top-down / bottom-up) - De begeleidingsstrategie dient te voldoen aan vier criteria (voldoende tijd, begeleiding op drie niveaus, alle projectonderwerpen aan de orde gesteld en het inzetten van een mix van begeleidingsinterventies (top-down), maar deze wordt wel schoolspecifiek gemaakt (bottom-up) - De begeleiders staan in het project voor de uitdaging om de vastgestelde projectdoelen te bereiken (topdown) in die zin dat de projectdoelen van de school zelf worden (bottum-up) 8. Een of andere vorm van (externe) ondersteuning is gewenst 17 In het project wordt uitgegaan van de noodzaak van intensieve begeleiding van de invoering van het project op elk van de genoemde uitgangspunten. De begeleider moet gericht zijn op: - de inhoud van de vernieuwing - leerkracht- en schoolleidervaardigheden - omgaan met aanwezige opvattingen en kennis van leerkrachten en schoolleider - aansturing en bewaking van het proces van d.m.v. een systematische aanpak. 9. Gebaseerd zijn op onderzoek 18 De externe begeleider moet kennis hebben van de literatuur over schoolverbetering en school- en leerkrachteffectiviteit en maakt gebruik van beide kennisbestanden 7

8 Systematische evaluatie Externe netwerken Onderwijskundig leiderschap 6. Hanteren van multi-niveau-perspectief 7. Hanteren van geïntegreerde implementatiestrategieën 24 - Gericht op de school: in het onderzoek zijn variabelen op school, leerkracht en leerlingniveau opgenomen - Bij het implementatie-onderzoek vormt de school het centrum van de en is tevens gericht op de groep, bij het effectonderzoek vormt de leerkracht en de leerling de belangrijkste eenheid van - Er wordt voorgesteld om de onderzoeksgegevens op alle niveaus in de school te bespreken (directie, team en leerkrachtniveau). - Gericht op de projectorganisatie: onderzoeksgegevens worden gebruikt om het begeleidingsproces aan te sturen tijdens de terugkomdagen. Daarnaast worden ze door de projectleiding en het dagelijkse bestuur gebruikt om het project aan te sturen en te bewaken 33 - Netwerkvorming door jaarlijkse landelijke studiemiddagen waar alle betrokkenen op alle niveaus aanwezig zijn (informatieverstrekking en uitwisselen van ervaringen) - Stimuleren van netwerken tussen scholen en scholen en diensten onderling 42 Een schoolleider moet leren zich op diverse niveaus in te zetten voor het project, zoals aansturen en bewaken van het proces, zicht houden op leerlingresultaten, kennis hebben van de inhoudelijke vernieuwing, betrokkenheid bij de concrete invoering op de werkvloer door o.a. klassenconsultaties 25 - De opzet van het onderzoek als dubbelexperiment vraagt getrouwe implementatie van de scholen en de begeleiders (top-down), maar de formatieve evaluatie geeft mogelijkheden om de implementatie bij te stellen (bottom-up) - In het eerste experiment is de begeleidingsstrategie tamelijk globaal geformuleerd om rekening te houden met de schoolspecifieke situatie - In het tweede experiment zijn de kwantitatief gemeten effectvariabelen aangevuld met procesbeschrijvingen om rekening te houden met de schoolspecifieke verschillen 34 De netwerken tussen scholen en de begeleiders maken het mogelijk om het project aan te sturen (top-down), maar ook om rekening te houden met de input van de scholen zelf (bottom-up) 43 De schoolleiding zal aan de ene kant druk uitoefenen en initiatief nemen om besluiten die genomen zijn in het project gerealiseerd te krijgen (top-down), aan de andere kant zal hij moeten werken vanuit gezamenlijke besluitvorming, rekening moeten houden met de opvattingen van de leerkrachten, moeten zorgen voor voldoende faciliteiten, mogelijkheden voor prof. ontwikkeling om de afspraken in het project te realiseren (bottom-up) 8. Een of andere vorm van (externe) ondersteuning is gewenst 26 - Onderzoeksgegevens kunnen een aanleiding zijn om de begeleidingsstrategie bij te stellen - Voor het effect- en implementatieonderzoek wordt de begeleidingsstrategie gevolgd 35 - Er wordt 4 keer per jaar een terugkomdag georganiseerd voor de begeleiders door de projectleiding voor professionalisering. - Begeleiders dragen bij aan het tot stand brengen van netwerken tussen scholen (zowel landelijk als binnen het dienstgebied) zodat betrokkenen van elkaar kunnen leren (kennis vergaren en ervaringen uitwisselen). 44 De externe begeleider neemt de ontwikkeling van de schoolleider en coördinator als uitgangspunt om het onderwijskundig leiderschap te optimaliseren 9. Gebaseerd zijn op onderzoek 27 Systematische evaluatie (zowel effect- als implementatieonderzoek) als voorwaarde voor het aantonen van effecten van een schoolverbeteringsproject 36 In de literatuur van schoolverbetering wordt de organisatie van netwerken als belangrijk gezien om als leden van een professionele gemeenschap een mogelijkheid te hebben ervaringen uit te wisselen en antwoorden te zoeken op de problemen die leiden tot in gedrag. 45 Het effectiviteitsaspect onderwijskundig leiderschap is opgenomen in het project. 8

9 Schoolcultuur Projectmatig werken Integrale leerlingenzorg 6. Hanteren van multi-niveau-perspectief 7. Hanteren van geïntegreerde implementatiestrategieën 51 Het werken aan een professionele samenwerkingscultuur is onderwerp van gesprek op meerdere niveaus in de school (directie, team en leerkracht) 60 In het schoolverbeterplan zijn de plannen op school-, team en leerkrachtniveau geïntegreerd. 69 De leerkracht vormt de spil in de zorgstructuur, maar er zijn ook procedures op schoolniveau die de zorg in de groep ondersteunen. Deze moeten afgestemd worden (tijd, actoren en procedures van de zorgstructuur) Differentiatiemodel 78 Bij het differentiatiemodel vormt de leerkracht de spil, maar ook op schoolniveau moeten afspraken gemaakt worden om de instructietijd uit te breiden Operationele doelen stellen 87 De doelen in het project zijn gesteld op verschillende niveaus (leerling, leerkracht en school) 52 De schoolleiding zal aan de ene kant druk uitoefenen en initiatief nemen om besluiten die genomen zijn in het project gerealiseerd te krijgen (top-down), aan de andere kant zal hij moeten werken vanuit gezamenlijke besluitvorming, rekening moeten houden met de opvattingen van de leerkrachten, moeten zorgen voor voldoende faciliteiten, mogelijkheden voor prof. ontwikkeling om de afspraken in het project te realiseren (bottom-up) 61 - Er moet een schoolverbeterplan opgesteld worden door de school (top-down), betrekken van de leerkrachten bij het projectmatig werken (alle stappen) (bottom-up) - In het schoolverbeterplan worden de doelen van het project vertaald naar de schoolspecifieke situatie (bottom-up), de schoolspecifieke situatie wordt gelegd naast de projectdoelen (top-down). 70 De school maakt zijn eigen keuzes ten aanzien van de organisatie van de uitbreiding van de instructietijd zowel binnen als buiten de groep (bottum-up), maar de uitbreiding van instructietijd met 60 minuten is wel verplicht (top-down) 79 De school maakt zijn eigen keuzes ten aanzien van de organisatie van het differentiatiemodel zowel binnen als buiten de groep (bottum-up), maar het werken met een model is verplicht (top-down) 88 Er zijn doelen op 3 niveaus gesteld (topdown), maar de activiteiten om de doelen te bereiken worden aangepast aan de schoolspecifieke situatie (bottom-up). 8. Een of andere vorm van (externe) ondersteuning is gewenst 53 De externe begeleider neemt de ontwikkeling van de schoolleider, coördinator en team als uitgangspunt om de schoolcultuur te optimaliseren 62 - Het begeleidingsplan wordt afgestemd op de situatie van de school en geïntegreerd in het schoolverbeterplan voor het BOV-project. - De externe begeleider ondersteunt de schoolleider bij het opstellen van het schoolverbeterplan en bewaakt mede de projectmatige aanpak. 71 De externe begeleider werkt samen met de school de BOV-ondersteuningsweg voor omgaan met verschillen uit, de interne begeleider en schoolleider ondersteunen binnen de school 80 De externe begeleider is gericht op optimaliseren van het differentiatiemodel. Ook de interne begeleiding van schoolleider, IBC er ondersteunt hierbij. 89 De operationele doelen zijn de leidraad voor het begeleidend handelen voor zowel externe als interne begeleider 9. Gebaseerd zijn op onderzoek 54 Het effectiviteitsaspect schoolcultuur is opgenomen in het project (o.a. gezamenlijke missie gericht op verbetering, collegialiteit en samenwerking en gezamenlijke besluitvorming). 63 In het project wordt projectmatig werken als een voorwaarde gezien voor de implementatie van een inhoudelijke vernieuwing. Om effect te bereiken is dit element uit de schoolverbeteringsliteratuur in het project vervlochten. 72 Effectiviteitskenmerken als opportunity tot learn, voldoende leertijd, coördinatie tussen curriculum en instructie en monitoren van de leerlingvorderingen zijn opgenomen in het project. 81 Het effectiviteitsaspect differentiatie (succesvol groepen en daaraan gerelateerde organisatiemaatregelen) is opgenomen in het project De doelen op de drie niveaus zijn geformuleerd in termen van schooleffectiviteit - Door hoge doelen te stellen, hebben leerkrachten ook hoge verwachtingen van de leerlingen 9

10 Opvattingen en overtuigingen Adaptief onderwijs - signaleren en vroegtijdig interveniëren - effectief instructiegedrag - organisatie van de instructie 6. Hanteren van multi-niveau-perspectief 7. Hanteren van geïntegreerde implementatiestrategieën 96 - In het project wordt betrokkenheid van alle niveaus gevraagd. - De schoolleiding dient rekening te houden met de cognities van de leerkrachten en het team. -Er moet aandacht besteed worden aan onderwerpen waar bij de schoolleider en het team minder zelfvertrouwen voor is Bij adaptief onderwijs is de leerkracht de spil, maar de maatregelen op schoolniveau zijn noodzakelijk om tot een volledig systeem van integrale leerlingzorg te komen. - Signaleren en vroegtijdig interveniëren is een teamaangelegenheid in het project 97 De voorwaarden, doelen en uitgangspunten die gesteld zijn, zijn een top-down strategie, maar het is wel belangrijk om aan te sluiten bij de opvattingen van leerkrachten bij het bepalen van de invulling van de BOVsuggesties en het volgen van het implementatieproces (bottom-up) 106 In het project/onderzoek is adaptief onderwijs nauwkeurig geoperationaliseerd (top-down). De exacte invulling van de elementen is niet voorgeschreven en wordt overgelaten aan de leerkracht (bottom-up). 8. Een of andere vorm van (externe) ondersteuning is gewenst 98 De externe en interne begeleider sluiten aan bij de cognities van de leerkrachten als uitgangspunt voor van zijn begeleidend handelen. Het persoonlijke ontwikkelplan van de leerkracht kan de leidraad zijn. 107 De externe begeleider is gericht op optimaliseren van adaptief onderwijs. Ook de interne begeleiding van schoolleider, IBC er ondersteunt hierbij. 9. Gebaseerd zijn op onderzoek 99 Wanneer leerkrachten hoge verwachtingen hebben van zichzelf, zullen ze adaptief onderwijs beter implementeren. 108 De aspecten van adaptief onderwijs zoals in het project geformuleerd zijn kenmerken van leerkrachteffectiviteit 10