DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE KINDCENTRUM DE ARK Locatie(s) : kindercentrum Plaats : Oss Onderzoeksnummer : Documentnummer : 7085 Datum onderzoek : 17 januari 01 Datum vaststelling rapport : 5 april 01 VVE-rapport Onderzoeksdatum: 17 januari 01 Pagina 1 van 7

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden.. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op versie. van het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Opbouw van het rapport Hoofdstuk beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Aantal peuters in groep a: 11, waarvan 7 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 10, waarvan 6 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep c: 8, waarvan doelgroeppeuters VVE-rapport Onderzoeksdatum: 17 januari 01 Pagina van 7

3 . HET TOTAALBEELD Kindercentrum is operationeel vanaf 007, als onderdeel van een Christelijk kindercentrum voor kinderen vanaf nul tot vier jaar waartoe ook een buitenschoolse opvang voor kinderen van vier tot 1 jaar behoort. Een accountmanager is verantwoordelijk voor de gang van zaken op kindercentrum. Zij zorgt ook er voor dat de basisschool, waar de uitstromende peuters naar toe gaan, doelmatige informatie ontvangt. Bovendien is zij op de hoogte welke VVEprogramma s aangeboden worden op de basisscholen waar de kinderen naar toe gaan. In 010 is kindercentrum van start gegaan met het VVE-programma Kaleidoscoop. Om Kaleidoscoop uit te voeren volgen alle leidsters (pedagogische medewerkers) sindsdien een tweejarige training. In december 01 wordt deze training met Kaleidoscoop afgerond. Op kindercentrum gaan leidsters respectvol om met de kinderen. Het pedagogisch klimaat is voldoende. Op het kindercentrum heerst rust; de ruimtes zijn schoon. Leidsters bieden de kinderen aan de hand van een (globale) dagplanning allerlei activiteiten aan conform het Pedagogisch Beleidsplan van kindercentrum. Het zingen wordt in de aanpak van activiteiten op kindercentrum als heel belangrijk gevonden evenals rust, reinheid en regelmaat. Ouders, waarmee de inspectie een gesprek voerde, laten blijken heel tevreden te zijn met kindercentrum. Naast bovengenoemde positieve zaken, constateert de Inspectie van het onderwijs dat er een start is gemaakt met VVE en dat op een groot aantal VVE-onderdelen nog verbeteringen wenselijk zijn. Het gaat om verschillende indicatoren binnen de aspecten: de kwaliteit van de uitvoering van VVE en de ontwikkeling, begeleiding en zorg. Naast de genoemde VVE-onderdelen vragen ook het beleid rondom ouderbetrokkenheid, kwaliteitszorg en de doorgaande lijn om verbeteringen in de kwaliteit. VVE-rapport Onderzoeksdatum: 17 januari 01 Pagina van 7

4 . DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar A0. In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Kaleidoscoop A De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) A Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A4. Wat is doorgaans de beginleeftijd voor, 5 jaar VVE? A5 Kwaliteit leidsters A5. Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5. Alle leidsters spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan In de Wet Kinderopvang is geregeld dat de GGD als toezichthouder alle geregistreerde kindcentra inspecteert. Omdat de basisvoorwaarden voor de voorschoolse educatie op kindercentrum in november 010 gedeeltelijk door de GGD getoetst zijn, heeft de inspectie van het onderwijs de bevindingen van de GGD in het onderzoek betrokken. Kindercentrum biedt VVE aan voor haar doelgroeppeuters aan de hand van het VVEprogramma Kaleidoscoop. Alhoewel Kaleidoscoop VVE-activiteiten aanbiedt aan peuters vanaf twee en een half jaar, werkt kindercentrum al met hun allerjongsten volgens de visie van Kaleidoscoop, zo licht de accountmanager toe. Kindercentrum is niet gekoppeld aan een specifieke vroegschool en werkt daardoor zelfstandig met het VVE-programma. Alle pedagogisch medewerkers volgen een tweejarige opleiding om steeds meer ervaring op te doen met het uitvoeren van het VVE-programma Kaleidoscoop. Dit wordt ondersteund door coaching-on-the-job, zodat in 01 kindercentrum volledig gecertificeerd Kaleidoscoop kan uitvoeren. Op dit moment zijn nog niet alle leidsters, maar wel al een groot deel van het team gekwalificeerd voor het VVE- programma. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid B Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal Een gericht ouderbeleid ontbreekt. Het ambitieniveau van kindercentrum ten aanzien van de ouderbetrokkenheid is niet uitgewerkt in doelen, mogelijkheden en activiteiten. Het is geen expliciet item in de kwaliteitscyclus. Voor een gericht ouderbeleid is een analyse van de ouderpopulatie onmisbaar. Ondanks dat gericht beleid ontbreekt, proberen de medewerkers van kincentrum rekening te houden met de mogelijkheden en wensen van de ouders, wiens culturele achtergronden zeer divers zijn. In het Pedagogisch Beleidsplan informeert kindercentrum haar ouders onder andere over 10 min gesprek, vragen en klachten, oudercommissie etc. VVE-rapport Onderzoeksdatum: 17 januari 01 Pagina 4 van 7

5 In het gesprek dat de inspectie heeft gevoerd met enkele ouders en uit de beschikbare documenten zoals De Postduif blijkt dat ouders voldoende op de hoogte zijn welk VVE-aanbod hun kind krijgt en het dagritme en weten ze ook welke thuisactiviteiten mogelijk zijn, zoals onder andere: liedjes, werkjes, versjes. Bovendien worden ouders bij het halen van hun kind geïnformeerd als er wat met hun kind is en/of hoe het kind de dag beleefd heeft. De intake voor de voorschool vindt plaats aan de hand van een lijst. De accountmanager neemt deze lijst met gegevens door met de ouders van het kind. Kindercentrum houdt rekening met de thuistaal. Zo schakelt kindercentrum verschillende ouders in die tolken en werken ze met pictogrammen voorzien van de Nederlandse tekst eronder. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1. Werken met een doelgerichte planning C1. Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C.1 Het pedagogisch handelen van de beroepskrachten is respectvol C. De beroepskrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C. De beroepskrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C.4 De beroepskrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend C Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C.1 Het educatief handelen van beide beroepskrachten is goed op elkaar afgestemd C. Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C. De leidsters bevorderen de interactie met en tussen kinderen C.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C.5 De beroepskrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C.6 Het gedrag van de beroepskrachten met de kinderen is responsief C.7 De beroepskrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Bij de uitvoering van VVE is de kwaliteit van een aantal onderdelen op orde en is de kwaliteit van een aantal andere onderdelen nog voor verbetering vatbaar. In het pedagogisch klimaat is het merendeel van de onderdelen van voldoende kwaliteit. De inspectie heeft tijdens het onderzoek kunnen constateren dat een groot deel van de onderdelen van het pedagogisch klimaat voldoet aan de gestelde eisen. Leidsters gaan respectvol om met de kinderen. Ze stimuleren de taal, de sociale vaardigheden en geven kinderen de ruimte om zich te laten ontplooien. De kinderen krijgen veel persoonlijke aandacht tijdens hun verblijf op kindercentrum. Ook leren ze al snel omgaan met de Nederlandse taal en de meerdere culturen, die kindercentrum rijk is. Leidsters laten kinderen het vooral zelf doen en zelf naar oplossingen zoeken. Dit beeld is conform de visie van kindercentrum en wordt ook door ouders bevestigd. In de uitvoering van het VVE-programma, het pedagogisch en het educatief handelen zijn, naast de aanwezige kwaliteiten, ook aandachtspunten waarbij verbetering wenselijk zijn. De leidsters van kindercentrum werken sinds met Kaleidoscoop en zijn bezig zich nog volop hierin te verdiepen. Voor de peuters hebben zij een maandplanning en een maand planningsformulier voor de sleutelervaringen. Alhoewel de inspectie indicator 1. toch als voldoende gewaardeerd heeft, is zij van mening dat de kwaliteit nog een stevige impuls dient te krijgen. De getoonde planningen vermelden weliswaar een doel, bijvoorbeeld seriëren, maar laten niet zien welke leerinhouden daarvoor aangeboden worden. De planningen zijn nu nog vooral geformuleerd in termen van activiteiten, middelen en organisatie. Daarnaast dient het geplande VVE-rapport Onderzoeksdatum: 17 januari 01 Pagina 5 van 7

6 (taal)aanbod vervolgens op te klimmen in moeilijkheidsgraad. Dat maakt dat het aanbod beter onderscheid maakt in het (talige) ontwikkelingsniveau van de peuter: absolute beginners, doelgroep- en niet-doelgroepkinderen. Een meer concreet ingevulde planning laat niet alleen maar zien dat taalactiviteiten moeilijker worden, maar ook dat er voldoende taalfacetten en taalvaardigheden op niveau worden aangeboden. Planningen dienen ook regelmatig te worden geëvalueerd en bijgesteld. In het pedagogisch handelen kan verder nog winst geboekt worden door de aanwezige hoeken en materialen meer bewust taaluitlokkend in te richten. Het labelen is op dit punt al een goede aanzet. In het educatief handelen zijn de leidsters op elkaar ingespeeld, bijvoorbeeld tijdens het uitvoeren van de activiteiten, binnen en buiten het kinderdagcentrum. Terwijl de interactie tussen leidster en kind duidelijk te zien en te horen is, is het bewust stimuleren van de interactie tussen de kinderen onderling nog een aandachtspunt. In de planning en het educatief handelen zou het bevorderen dat kinderen met elkaar praten, nog een meer bewuste rol dan tot nog toe kunnen vervullen. Er is op deze terreinen nog geen expliciet beleid geformuleerd. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1. De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1. De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling D Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D.1 Leidsters hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D. Leidsters melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D. De leidsters blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Met de Osse PeuterOntwikkelingsVolglijst (OPO) brengen leidsters de brede ontwikkeling van de peuter in beeld. Op termijn wilt kindercentrum het observatie/registratiesysteem van Kaleidoscoop (KOR) invoeren, zodat er meer eenduidigheid is en het doelgericht werken bevorderd wordt. Op basis van de observatiegegevens weet kindercentrum welk kind aandacht nodig heeft. Deze aandachtskinderen worden vervolgens aangekruist op de namenlijst, maar de aard van de zorg komt daarmee niet voldoende in beeld. De zorg en begeleiding voor bijvoorbeeld de taalontwikkeling wordt volgens de accountmanager weliswaar aangeboden, maar gebeurt nog niet op een cyclische en planmatige wijze (observeren/signaleren, analyseren, planmatig uitvoeren en evalueren). Dit maakt het systeem kwetsbaar, omdat de zorg en begeleiding nu afhankelijk wordt gemaakt van de individuele leidster. Bovendien is de onderscheiding van de zorg naar: de hele groep, subgroepen en individuele kinderen nog niet aangebracht. Voor het kinderdagverblijf is het belangrijk om de gegevens die verkregen zijn uit ingevulde observatielijsten, te analyseren en verder, planmatig, uit te werken. Met de verpleegkundige worden twee maal per jaar de aandachtskinderen besproken. Indien de zorg niet meer op kindercentrum aangeboden kan worden, meldt de verpleegkundige in overleg met de accountmanager van kindercentrum het kind aan bij bijvoorbeeld het consultatiebureau, Jeugdzorg, logopedie of bij andere externe specialisten. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOORSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool E De voorschool evalueert de kwaliteit van haar VVE E De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie De accountmanager is verantwoordelijk voor de uitvoering en kwaliteit van VVE, maar concreet beleid om doelgericht de kwaliteit te evalueren en te bewaken heeft kindercentrum niet. Hoewel een scholingstraject vanuit VVE-oogpunt wordt uitgevoerd, ontbreekt het op dit moment VVE-rapport Onderzoeksdatum: 17 januari 01 Pagina 6 van 7

7 aan een duidelijk koersplan of uitgewerkt ambitieniveau voor de kwaliteitszorg binnen kindercentrum. Meerdere aspecten van de kwaliteitszorg binnen VVE die volgens de OKE-wet zichtbaar moeten zijn, zijn op kindercentrum vooral impliciet en niet expliciet in beeld. De kwaliteitszorg is in brede zin nog een aandachtspunt: de kwaliteit van de vaardigheden van de leidsters (scholingsbeleid), de participatie van de ouders (ouderbeleid), de effecten van extra begeleiding en zorg. Op kindercentrum worden geen gerichte evaluaties uitgevoerd naar de effecten van maatregelen (E, E, E4), die op hun beurt kunnen leiden tot gerichte verbeteractiviteiten. Er vinden wel functioneringsgesprekken plaats en observaties in de groepen, maar deze leiden niet tot oordelen over een kwaliteitsaspect op instellingsniveau. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is iemand binnen het kinderdagverblijf verantwoordelijk voor de contacten met de basisscholen F Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen naar een vroegschool F Het kinderdagverblijf zorgt voor doelmatige informatie voor de basisscholen waar de uitstromende peuters naartoe gaan F.1 Wanneer sprake is van een zorgkind, is er een warme overdracht F4 Het kinderdagverblijf is op de hoogte van de VVE-programma s van de basisscholen en houdt daar zoveel mogelijk rekening mee F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voorschool is nvt afgestemd op dat van de vroegschool F6 De manier om met ouders om te gaan op de voorschool is afgestemd op die nvt van de vroegschool F7 De interne begeleiding en zorg op voorschool zijn afgestemd op die van de nvt vroegschool De accountmanager is verantwoordelijk voor de contacten met de vroegscholen van de basisscholen. In deze contacten zorgt het kinderdagverblijf ervoor dat, indien ouders ermee akkoord gaan, de OPO-lijst bij de betreffende basisschool waar het kind naar toe gaat, komt. Doordat de kinderen van kindercentrum uitstromen naar verschillende basisscholen in Oss, is er gaan sprake van een warme overdracht. Dit gaat ook op voor de afstemming van het pedagogisch klimaat, het educatief handelen, de manier om met ouders om te gaan en de interne begeleiding en zorg waar een beleid voor de doorgaande lijn ontbreekt. Voorheen was er drie keer per jaar overleg tussen de peuterspeelzalen, kinderdagverblijf en de vroegscholen. De gemeente Oss heeft dit beleid echter losgelaten. Momenteel is nieuw beleid op het gebied van overdracht in de maak. Voor het behouden van de effecten die VVE oplevert, is het echter noodzakelijk dat er een doorgaande lijn bestaat tussen de voor- en vroegscholen om de overgang van de voorschool naar de vroegschool zo vlot mogelijk te maken. Daarbij kunnen een doorgaande lijn in het VVEprogramma en het aanbod als belangrijke indicatoren worden gezien. Het is dus wenselijk dat er een gelijk beleid is op de voor- en vroegscholen, ook ten aanzien van ouderparticipatie, het pedagogisch klimaat, het educatief handelen en de zorg en begeleiding. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport Onderzoeksdatum: 17 januari 01 Pagina 7 van 7