De Leidraad Windenergie

Transcriptie

1 De Leidraad Windenergie

2 Inhoudsgave Voorwoord 5 Hoofdstuk 1 De Rotterdamse strategie Winst door Wind Regierol Participatie Bottom-up Integrale aanpak 9 Hoofdstuk 2 De Rotterdamse samenwerking Draagvlak en participatie Rol van de gemeente Andere betrokken partijen Windloket van de gemeente Rotterdam 15 Hoofdstuk 3 De Rotterdamse aanpak Uitgangspunten voor omgevingsmanagement Vormen van communicatie Handreikingen voor een optimaal omgevingsproces Voorbeelden van betrekken van stakeholders Waarom willen stakeholders meedoen? Vormen van betrekken van stakeholders Oog voor de businesscase 23 Hoofdstuk 4 De Rotterdamse ruimtelijke inpassing Inleiding Ruimtelijke inpassing Ruimtelijk kader Ontwerpen & proces 33 Hoofdstuk 5 Regelgeving en contractvorming Benodigde besluitvorming Borging leidraad 36 Samenvatting 39 Waarom een Leidraad Windenergie? 39 Waarom is omgevingsmanagement van belang? 39 Waarom is participatie van belang? 40 Hoe kijken we aan tegen ruimtelijk inpassing? 40 De 5 kernprincipes voor het ontwikkelen van windparken in de gemeente Rotterdam 41 Bijlagen Onderzoekslocaties Windenergie Provincie Zuid-Holland Visie Ruimte & Mobiliteit (VRM) Kaart Welstandniveaus Kaart Gebiedstypen 45 Bronvermelding 46 3

3 4

4 Voorwoord Met trots presenteer ik aan u de Leidraad Windenergie Rotterdam zet zich in voor meer schone en toekomstbestendige energie. Windenergie is als onuitputtelijke energiebron hierbij van groot belang. Onze windopgave is eerder al vastgelegd in het Programma Duurzaam Duurzaam dichter bij de Rotterdammer. Hoe gaan wij deze windopgave verwezenlijken? De Leidraad Windenergie brengt ons een belangrijke stap verder. Deze Leidraad is een handreiking aan alle partijen die bij de ontwikkeling van een windpark betrokken zijn. En dat zijn er meestal heel wat. Overheden, ontwikkelaars, energiecoöperaties en uiteraard de omgeving: Rotterdammers, ondernemers, belangenorganisaties. Allemaal met hun eigen belangen. Het hele proces om tot een windpark te komen, kent bovendien vele stappen. In al deze stappen moeten alle betrokkenen goed worden meegenomen en de kans krijgen actief te participeren. De gemeente heeft hier een regierol. Daarnaast speelt het Havenbedrijf een belangrijke rol op het moment dat de windopgave op gronden van de haven speelt. De Leidraad geldt voor nieuwe locaties die we volgens de regionale taakstelling van de provincie gaan ontwikkelen. Hiervoor is een provinciale PlanMER in procedure en heeft Rotterdam vooralsnog een aantal voorkeurslocaties bepaald. De Leidraad is overigens ook van toepassing als er sprake is van het opwaarderen van bestaande windparken (repoweren). Wij vinden dat windturbines die van invloed zijn op hun omgeving bewoners iets terug moeten geven. Deze Leidraad helpt alle betrokken partijen om inzicht te krijgen wat de mogelijkheden zijn als het gaat om participatie en hoe we dit met elkaar kunnen organiseren. Zodat Rotterdammers vanaf het begin bij het proces betrokken zijn en we met elkaar kunnen kijken welke vorm we het betrekken van stakeholders kunnen geven. Verder kan de Leidraad een handreiking zijn voor financiële participatie. Hier is verdere verdieping bij nodig. Pex Langenberg wethouder Mobiliteit, Duurzaamheid en Cultuur 5

5 6

6 Hoofdstuk 1 De Rotterdamse strategie De Rotterdamse strategie Energiek, innovatief en ondernemend. Dat is wat in de genen van de Rotterdammers zit en waarom ons college en onze raad gelooft in de Rotterdamse energietransitie. Een uitdaging waar we al volop mee bezig zijn en waar we ons 100% voor inzetten. Daar gaan wij gezamenlijk voor en daar dragen wij vanuit alle portefeuilles aan bij. Binnen de portefeuille windenergie zijn we al een eind op weg met de realisatie van 226 MegaWatt aan windenergie. Waarom een Leidraad Windenergie? De Leidraad 1 gaat niet over de locatiekeuze (waar? waarom?). Deze locatiekeuze de planvlek - wordt op provinciaal niveau vormgegeven. De gezamenlijke provincies hebben met het Rijk afgesproken om 6000 MW aan windenergie op land te realiseren voor Voor Zuid- Holland is de ambitie om hiervan 735,5 MW aan windturbines te plaatsen. Daarmee draagt de provincie bij aan de doelstelling van het Nationaal Energieakkoord dat 14% van de energie in 2020 duurzaam wordt opgewekt. Zo n 450 MW moet in de Rijnmondregio worden gerealiseerd, waarvan 300 MW in het havengebied. De gemeente Rotterdam heeft daarom in 2009 het convenant Realisatie windenergie in de Rotterdamse haven ondertekend en in 2012 het convenant Realisatie windenergie stadsregio Rotterdam. De realisatie van de doelstellingen uit het eerst genoemde convenant ligt op koers. De uitvoering van het tweede convenant heeft tegenvallers gekend. Momenteel (december 2016) doorloopt de provincie daarom het PlanMER onderzoek naar alternatieve locaties (Zie Bijlage 1 Partiële herziening VRM windenergie Zuid-Holland). Afwegingscriteria om te komen tot alternatieve voorkeurslocaties windenergie De provinciale criteria die gehanteerd worden om te komen tot een alternatieve zoeklocatie, zijn: leefomgeving (geluid / slagschaduw); ecologie; landschap; cultuurhistorie en archeologie; veiligheid (kwetsbare objecten / infrastructuur/ installaties & kabels en leidingen/waterkeringen/ vliegverkeer & radar/straalpaden/trillingen); duurzame energieopbrengst. Door gemeente Rotterdam is, om te komen tot reëele voorkeurslocaties, nog een drietal criteria toegevoegd: stedenbouwkundige aspecten; recreatieve ontwikkelingen; toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen (bijvoorbeeld woningbouw). Deze criteria leiden ertoe dat er een voorkeurslijst ontstaat van mogelijke windturbinelocaties. Per mogelijke locatie dient situationeel de afweging gemaakt te worden. Dit onderzoek moet nieuwe geschikte locaties buiten het havengebied opleveren. 1 Voor het opstellen van de tekst van deze Leidraad is gebruik gemaakt van en geciteerd uit de volgende bronnen: Rijksadviseur voor het Landschap, Windturbines hebben een landschappelijk verhaal nodig (2009). 7

7 In de PlanMER wordt door de provincie aan alle voormalige stadsregiogemeenten gevraagd voorkeurslocaties aan te dragen waarop windturbines kunnen worden gerealiseerd. De gezamenlijke taakstelling van 150 MW aan windturbines is het uiteindelijke doel. In februari 2017 start de ontwerpprocedure en zijn zienswijzen in te brengen. Eind 2017 is vaststelling van de provinciale visie voorzien. De Leidraad Windenergie gaat specifiek over het traject dat volgt op de vaststelling waar een windpark kan komen: over de invulling van de locatie, hoe en op welke wijze. Daarbij horen ook gesprekken met omwonenden over hoe de ruimtelijke inpassing het best ingevuld kan worden. Naast de technische-, ruimtelijke-, milieu- en veiligheidsaspecten (inpassingsstudie) die de invulling van de locatie bepalen, is vooral het participatieproces met omwonenden en andere stakeholders van groot belang voor een zorgvuldige invulling van de locatie. Gemeente Rotterdam doet haar best om aan de maatschappelijke plicht te voldoen. De gemeente is wel zeer kritisch op potentiële nieuwe locaties omdat er altijd consequenties zijn voor omwonenden. We kiezen hierbij voor de locaties die het minst schadelijk zijn voor de omwonenden. Voor wie is deze Leidraad? De Leidraad is bedoeld voor alle stakeholders die betrokken zijn bij het ontwikkelproces van windenergieparken. Met stakeholders bedoelen we overheden, ontwikkelaars, energiecoöperaties en de omgeving zoals ondernemers, burgers en belangenorganisaties. In deze Leidraad kunt u projecten en maatregelen lezen die de gemeente Rotterdam de komende jaren wil realiseren en nemen. Ook wordt beschreven welke rol omwonenden, andere belanghebbenden en initiatiefnemers in dit proces kunnen innemen en op welke wijze. De Leidraad geldt voor alle nieuwe en lopende projecten waarvoor nog geen vergunning is aangevraagd. Indien er sprake is van het opwaarderen van bestaande windparken (repoweren) is deze Leidraad ook van toepassing. Het opwaarderen van een bestaand windpark heeft namelijk dermate grote en nieuwe impact op de omgeving dat zij hier intensief bij betrokken dient te worden. De Leidraad Windenergie een levend document De technologische ontwikkelingen gaan snel en dat maakt het schrijven van een immer actuele Leidraad een lastige opgave. Toch vinden wij dat deze Leidraad als voorbeeld moet dienen voor ontwikkelingen in de regio. De Leidraad geeft daarbij een duidelijke richting aan alle stakeholders die betrokken zijn bij het ontwikkelen van windenergieparken. Ambitie De gemeente Rotterdam heeft in het Programma Duurzaam haar duurzaamheidsambities vastgelegd. Om een schone en toekomstbestendige energievoorziening te realiseren, zet de gemeente Rotterdam zich in voor meer duurzame energieopwekking. In de periode tussen 2009 en 2020 wordt met de ontwikkeling van de windparken voor 270 miljoen geïnvesteerd in duurzame energie. Genoeg voor het opwekken van duurzame elektriciteit voor huishoudens. Om de verdere realisatie van de windenergie opgave een boost te geven, beschrijven we vijf belangrijke strategische lijnen waarlangs we ons doel gaan realiseren. 1.1 Winst door wind - Hoofdstuk 4 De Rotterdamse aanpak Winst door wind is benoemd in het Programma Duurzaam en vastgesteld door de raad. In Rotterdam onderzoeken wij ontwikkelmodellen voor windparken met maatschappelijke doelstellingen en passen toe waar dat mogelijk is en bijdraagt aan de ontwikkeling van nieuw vermogen. De maatschappelijke doelstellingen zijn tweeledig: We streven naar energie- en grondstoffenverbruik met minder CO 2 - uitstoot, minder afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, vergroting van de werkgelegenheid en vermindering van de import van energie. Windenergie is hierbij als onuitputtelijke energiebron met een hoge duurzame energieopbrengst van groot belang. We vinden de relatie met de omgeving een essentieel onderdeel bij de realisatie van de doelstellingen met betrekking tot windenergie. Wij vinden dat windturbines die van invloed zijn op hun omgeving een bijdrage moeten leveren aan de lokale samenleving, of dat de omgeving in deze projecten moet kunnen participeren wanneer hun invloed op de omgeving dat recht vaardigt. Dit gaat om het betrekken van omwonenden en belanghebbenden. Dit onderdeel is verder uitgewerkt in Hoofdstuk 3. 8

8 1.2 Regierol - Hoofdstuk 3 De Rotterdamse samenwerking De gemeente neemt bij het (her)ontwikkelen van windparken uit het convenant Realisatie windenergie stadsregio Rotterdam een actieve regierol aan. We willen bestuurlijke processen versnellen door middel van de introductie van het windloket. Ook willen we het betrekken van omwonenden en belanghebbenden realiseren in de toekomstig te ontwikkelen windparken en helpen bij het initiëren van windcoöperaties in Rotterdam. Het Havenbedrijf neemt deze rol bij het convenant Windenergie in de Rotterdamse haven. 1.3 Participatie - Hoofdstuk 4 De Rotterdamse aanpak Bij ontwikkeltrajecten ligt de focus op procesparticipatie en het betrekken van omwonenden en belanghebbenden. Wij onderschrijven de gedragscode Wind op Land die belangenorganisatie NWEA, natuur- en milieufederaties, Greenpeace, Milieudefensie en ODE hebben opgesteld. In de gedragscode wordt een aantal basisprincipes aangaande participatie beschreven die door veel windontwikkelaars worden gehanteerd. Er zijn ook vergelijkbare gedragscodes. We werken graag mee aan windenergieprojecten wanneer er sprake is van participatie waarbij stakeholders in de nabije omgeving ook kunnen participeren aan de ontwikkeling van het windpark. Onze Leidraad biedt meer maatwerk voor Rotterdam dan eerder genoemde gedragscode Wind op Land. 1.4 Bottom-up - Hoofdstuk 4 De Rotterdamse aanpak In de afweging bij inpassing van een windpark op een specifieke plek wordt naast de ambitie de invulling bepaald door technische, financiële, milieu en ruimtelijke aspecten. Deze worden integraal gewogen met maatschappelijke en participatie aspecten. Voorbeeldproject windpark Nieuwe Waterweg De wind is van iedereen en daarom vinden wij dat ook iedereen mee moet kunnen participeren. Dit kunnen bewoners doen door te participeren in een obligatie lening. Deze levert een vaste rente op van 5% per jaar, met een looptijd van 10 jaar. De rentevergoeding wordt betaald uit de opbrengsten van het windpark. Inwoners van Maassluis, Hoek van Holland en Maasdijk hebben voorrang bij de toekenning. Als de lening wordt overtekend, hebben inschrijvers die het dichtst bij het windpark wonen voorrang. Voor een transparante en uitgebreide toelichting op het project Windpark Nieuwe Waterweg en informatie over windenergie bezoek de website: Daarnaast tonen de initiatiefnemers van dit windpark hun maatschappelijke betrokkenheid met een gebiedgebonden bijdrage. Deze bijdrage komt ten goede aan het aangrenzende gebied Oranjebonnen. De gemeente Rotterdam gaat het bedrag benutten voor aanleg en beheer van: fiets-, wandel- of ruiterpaden ecologische verbindingen groenaanleg en dijkherstel Er zijn initiatieven die kleinschaliger worden en lokaler met meer oog voor de omgeving en zelfredzaamheid. Ook is in Nederland ruimte voor bottom-up initiatieven van burgers op het gebied van windenergie zichtbaar, zoals de vorming van energiecoöperaties. Wij vinden het belangrijk dat Rotterdammers zelf met ideeën en initiatieven komen. Het ontstaan van energiecoöperaties of stichtingen op het gebied van windenergie stimuleren wij en helpen wij te initiëren. Het realiseren van duurzame ambities doe je immers niet alleen. Met onze regierol kunnen we sluimerende initiatieven een zetje in de goede richting geven. 1.5 Integrale aanpak - Hoofdstuk 5 De Rotterdamse inpassing Meer dan vroeger zijn windprojecten integraler van aard door te letten op meerdere aspecten en hierin een goede mix te vinden: De opgave voor windenergie De bovenlokale impact van windturbines op de omgeving Het belang om de ruimtelijke kwaliteit te behouden en te versterken De kansen die windenergie biedt voor een duurzame ontwikkeling (Milieu) Technische en financiële haalbaarheid 9

9 10

10 Hoofdstuk 2 De Rotterdamse samenwerking 2.1 Bijdrage gemeente Rotterdam De gemeente Rotterdam wil graag bijdragen aan het succesvol realiseren van een windpark. Met succesvol bedoelen wij goed voor de omgeving de Rotterdammers en een bijdrage aan onze duurzame windenergie opgave. Bij het ontwikkelen van huidige en toekomstige windparken nemen wij een actieve regierol aan (invulling van de regierol zie 2.2.1). We willen bestuurlijke processen versnellen door middel van het windloket en het intensief betrekken van omwonenden/belanghebbenden. De regierol is een essentieel onderdeel van de Rotterdamse samenwerking. In onze regierol sturen wij sterk op een zorgvuldig participatieproces. Dit verhoogt het draagvlak voor verduurzaming en vergroot de betrokkenheid van de Rotterdammers. Hiermee sorteren we voor op de procesparticipatie van de Omgevingswet medio 2019 ( onderwerpen/omgevingswet) die meer een maatschappelijke dan een juridische opgave omvat. Met visie en regelgeving willen wij samen met de Rotterdammers de opgave voor windenergie vormgeven. Dat is goed voor de kwaliteit van de besluitvorming en voor het draagvlak. In dit complexe proces wil de gemeente graag met alle betrokken partijen bij de realisatie van windenergie een samenwerking aangaan. Hierbij zal de rolinvulling van ons als bevoegd gezag en de andere betrokken partners per project maatwerk zijn. 2.2 Regierol van de gemeente Bij projecten in het havengebied heeft het Havenbedrijf al langere tijd de regierol. De ontwikkeling van het in dat gebied beoogde vermogen ligt op koers, met als belangrijkste resterende project de windturbines op de buitencontour. Voor deze laatste projecten heeft Rijkswaterstaat een leidende rol. Buiten het havengebied neemt de gemeente nadrukkelijker dan voorheen de regierol. Van belang is dat de gemeente Rotterdam expliciet niet als bouwer en exploitant optreedt in het ontwikkelen van windlocaties. Als we de fasering van het ontwikkelproces van windprojecten bekijken dan kan de regierol van toepassing zijn op de fases: Beleidsvorming, Vergunningverlening en Contractering. Tot maximaal het moment van de Financial Close. Overzichtskaart locaties: bestaande windturbines Windenergie Havengebied. 11

11 Fasering van een windproject Een ontwikkeltraject van een windproject kent dus verschillende fases. Wij bakenen de vier projectfases [18] van een windparkontwikkeling als volgt af: de beleidsvormingsfase start met zicht op een onderzoekslocatie aangewezen door Provincie Zuid-Holland (Zie Bijlage 1 Partiële herziening VRM windenergie Zuid-Holland) en eindigt als een inpassingsstudie en een initiatiefnemer bekend is. de vergunningverleningsfase eindigt als de vergunningen zijn verleend. de contracteringsfase eindigt als de financiering (Financial Close) rond is en de bouwcontracten onvoorwaardelijk tot stand zijn gekomen. de bouw en exploitatiefase start bij de aanleg van de funderingen en eindigt bij het beëindigen van de exploitatie en het afbreken van het windpark. Regierol - Rotterdam als initiatiefnemer De invulling van de regierol van de gemeente is op een aantal manieren denkbaar, zoals: De gemeente Rotterdam als initiatiefnemer De gemeente Rotterdam als regisserend projectleider met andere initiatiefnemers. Dit kunnen ontwikkelaars zijn, maar ook windcoöperaties. Regierol gemeente Rotterdam als initiatiefnemer In het geval dat de gemeente Rotterdam initiatiefnemer is om een onderzoekslocatie, aangewezen door de Provincie Zuid-Holland, uit te werken, zal dat vaak op eigen grond zijn. Afhankelijk van de projectspecifieke kenmerken van een windproject is de fase waarin wij andere partners betrekken in het proces niet vooraf exact vastgelegd. De Rotterdamse samenwerking is gericht op de realisatie van de windopgave met een zorgvuldig participatieproces. Dit maakt dat wij graag onze partners vroeg in het proces betrekken, zodat het participatieproces gezamenlijk kan worden uitgewerkt en het draagvlak kan worden versterkt. Activiteiten die wij kunnen voorbereiden in de Beleidsfase: opzetten van de optimale organisatie uitvoeren inpassingsstudies uitwerken participatieplan en starten met creëren van draagvlak uitwerken concept-business case en uitwerken van mogelijke financieringsmodellen voorbereiden energiecoöperatie of een andere vorm van participatie van burgers en/of ondernemers aanpassen juridisch planologisch kader, vooral het bestemmingsplan, wat door de gemeente als bevoegd gezag dient te gebeuren. Voorbeeldproject windpark landtong Rozenburg Gemeente Rotterdam zet zich in om te onderzoeken of er nog meer windenergie op de Landtong Rozenburg gerealiseerd kan worden. Het studiegebied is het brede deel van de landtong en ligt in het verlengde van de bestaande 12 windturbines, die westelijker op de landtong staan. In overleg met het Havenbedrijf is een ruimtelijke en milieukundige inpassingstudie opgesteld. Ook wordt door de gemeente een businesscase ontwikkeld, waarin de financiering, de organisatievorm en de risico s in beeld worden gebracht. Volgens het participatieplan worden de stappen doorlopen om te onderzoeken of de oprichting van een energiecoöperatie of een vergelijkbare organisatievorm wenselijk en haalbaar is. Voorts zouden in het vervolgtraject op twee vormen van het betrekken van omwonenden/belanghebbenden kunnen worden ingezet, die ook bij het windpark Nieuwe Waterweg van toepassing zijn: de uitgifte van obligaties aan omwonenden en het verstrekken van een gebiedgebonden bijdrage aan de directe omgeving van het toekomstige windpark. Wij vinden het belangrijk dat Rotterdammers zelf met ideeën en initiatieven komen. Het ontstaan van energiecoöperaties op het gebied van windenergie helpen wij op deze wijze te initiëren. Het realiseren van duurzame ambities doe je immers niet alleen. Partners worden gezocht aan het einde van de Beleidsfase/ begin Vergunningsverleningsfase. Ontwikkelingsproces windprojecten. 1-3 jaar 1-4 jaar 1 jaar 20 jaar Beleidsvorming Vergunningverlening Contractering Bouw & Exploitatie 12

12 Regierol Rotterdam als onafhankelijk projectleider In geval andere partners initiatiefnemer zijn om een onderzoeklocatie, aangewezen door de Provincie Zuid- Holland, uit te werken dan zal dat vaak op grond van derden zijn (dus niet gemeentegrond). Deze andere partners zullen in de praktijk vaak ontwik kelaars/bouwers en/of energiemaatschappijen zijn. Wij stimuleren dat in de toekomst ook energiecoöperaties zich als initiatiefnemer melden. Voorsorterend op de inwerkingtreding van de nieuwe Omgevingswet, willen wij graag in dit proces werken aan een gezamenlijke invulling van de ontwikkeling van de windlocaties. Uit de praktijk is gebleken dat wij als onafhankelijk projectleider hierin een stimulerende rol hebben betreffende het versnellen van de bestuurlijke processen en het creëren van draagvlak. Het aangeven van nut en noodzaak van het realiseren van een windopgave op een specifieke plek is een taak die bij voorkeur door het bevoegd gezag wordt uitgevoerd. Voorbeeldproject windpark Nieuwe Waterweg In dit project heeft gemeente Rotterdam de rol van regisserend projectleider. In nauw overleg met de drie initiatiefnemers worden de beleidsvormingsfase, de vergunningverleningsfase en de bouw- & exploitatiefase georganiseerd. Door een intensieve samenwerking zijn de procedures voor de Omgevingsvergunning, de Watervergunning en de Flora- en Faunabeschikking versneld doorlopen. Bovendien is de communicatie met omwonenden, buurgemeente Maassluis, Rijkswaterstaat en het Hoogheemraadschap van Delfland eenduidig aangepakt. Vanaf de start is de gezamenlijke communicatie een belangrijke succesfactor, waarbij beide partijen op 50-50% basis bijdragen aan o.a. de opzet en het beheer van de gezamenlijke website: Activiteiten die gezamenlijk door gemeente Rotterdam en de initiatiefnemer(s) kunnen worden uitgewerkt: opzetten van de optimale organisatie uitvoeren inpassingsstudies opzetten participatieplan en starten met creëren van draagvlak uitwerken business case en uitwerken mogelijke financieringsmodellen diverse vervolgactiviteiten. Per geval zal worden onderzocht welke participatieinstrumenten zinvol kunnen bijdragen aan de realisatie van het project. In alle werkgroepen (inpassingsstudie, financiën, communicatie) kunnen medewerkers van de initiatiefnemers en van de ambtelijke organisatie vertegenwoordigd zijn. 13

13 2.2.2 Faciliterende rol De invulling van de faciliterende rol van de gemeente is ook denkbaar in geval van grootschalige windprojecten binnen het havengebied. Het Havenbedrijf is een belangrijke partner voor ons. Het Havenbedrijf en de gemeente Rotterdam werken in voorkomende gevallen nauw samen in hun gemeenschappelijke doelstelling betreffende het realiseren van windenergie; van overleg tot gemeenschappelijke inpassingsstudies. Bij projecten in het havengebied heeft het Havenbedrijf de procesregie. Het Havenbedrijf handelt daarbij in de geest van de Leidraad. Windturbines in het havengebied onderscheiden zich echter in veel gevallen weinig van andere projecten in dat gebied. Het betrekken van omwonenden en belanghebbenden kan aan de orde zijn in geval van nabijgelegen woonkernen. Elders in het havengebied zal dat minder het geval zijn, omdat windturbines zich daar meestal minder onderscheiden. Het Havenbedrijf zal de verantwoordelijkheid voor het volgen van de Leidraad in dergelijke gevallen eerder bij de bedrijven laten. In het geval van nabijgelegen woon kernen kan de faciliterende rol van de gemeente bijdragen aan meer draagvlak en een spoediger realisatie. De gemeente en het Havenbedrijf stemmen dat in voor komende gevallen af Buurgemeenten informerende rol In het geval dat buurgemeenten van Rotterdam een windlocatie willen ontwikkelen passend binnen het convenant Realisatie windenergie stadsregio Rotterdam, zullen zij de informerende rol op zich nemen en afstemmen, informeren en indien gewenst kennis delen. In het geval dat een windlocatie wordt ontwikkeld op Rotterdams grondgebied en dichtbij bewoners van een buurgemeente(n), zal de gemeente Rotterdam de betreffende buurgemeente(n) en hun inwoners meenemen in een participatieproces volgens Rotterdamse aanpak (Hoofdstuk 4). 2.3 Andere betrokken partijen De provincie en het Rijk hebben op basis van de Wet Ruimtelijke Ordening, de Crisis- en Herstelwet en de Wet Milieubeheer bevoegdheden rondom de vergunningverlening van windturbines. Met de naburige gemeenten en gezamenlijke bestuursorganen wordt overlegd over plaatsing in gebieden die mogelijk effect voor hen hebben. 14

14 Schematische weergave windloket gemeente Rotterdam. Programma Duurzaam Uitvoeringsprojecten Windproject 1 Windproject 2 Regierol Projectteam: Projectleiding Communicatie Financiële zaken Stedenbouw Vergunningen Juridische zaken Milieu -en Veiligheid Gebiedmanagers Programmamanagement Wind Faciliterende rol Programmamanager Financiële zaken Stedenbouw Vergunningen Juridische zaken Milieu -en Veiligheid 2.4 Windloket van de gemeente Rotterdam Windenergieprojecten vallen binnen de gemeente onder het programma Windenergie. De programmamanager Windenergie vervult het windloket en is het eerste aanspreekpunt voor stakeholders, Provincie en buurgemeenten. Voor projecten in het havengebied is dat het Havenbedrijf. De aansturing van projecten waar de gemeente een regierol heeft, zal plaatsvinden in een uitvoeringsproject met een separaat projectteam. Deze vallen onder de verantwoordelijkheid van de gebiedsmanagers. Binnen het projectteam is de projectleider, ondersteund door de adviseur communicatie, verantwoordelijk voor het verzorgen van het participatieproces. Binnen het programma Wind komen de verschillende uitvoeringsprojecten bij elkaar, wordt kennis gedeeld, best practices in Nederland onderzocht en nieuwe ontwikkelingen van windprojecten in kaart gebracht en zo mogelijk toegepast. 15

15 16 De Leidraad Windenergie

16 Hoofdstuk 3 De Rotterdamse aanpak 3.1 Uitgangspunten omgevingsmanagement Context Het uitgangspunt van de gemeente bij de ontwikkeling van windparken is de realisatie van een zorgvuldig omgevingsproces door middel van een actieve samenwerking met de betreffende initiatiefnemers en stakeholders. Onder stakeholders wordt verstaan iedereen die te maken heeft met het windenergieproject. Het gaat niet alleen om omwonenden/inwoners, maar ook om bedrijven, natuurorganisaties, belangenorganisaties en energiecoöperaties. Sommigen zien hun rol in voorkomen van hinder en horizonvervuiling, maar anderen zullen de kansen zien in termen van maatschappelijk rendement en vanuit de ideologie om een bijdrage te leveren aan een duurzamere energieopwekking en besparing. Het weergeven van een beïnvloedingszone wordt per windpark vastgesteld. Op grond daarvan kan worden bepaald wat zinvolle participatiemogelijkheden zijn. De invloed van de omgeving bij de realisatie van omvangrijke fysieke infrastructurele initiatieven, zoals windprojecten, wordt steeds groter. Het op een goede en effectieve manier betrekken van alle omgevingspartijen is hierbij relevant. Het gaat hierbij om onder andere initiatiefnemer, ontwikkelaar, exploitant en overheden. Het betrekken van de omgeving heeft vaak als belangrijkste doel het genereren van optimaal draagvlak voor het project. Dit is echter maar één kant van de medaille. Geredeneerd vanuit de stakeholders is voldoende informatie over en invloed op de planvorming en realisatie van een wind project cruciaal. In een zorgvuldig omgevingsproces zijn participatie en communicatie hiervoor de belangrijkste middelen. voor haar leden. De omwonendenvereniging NLVOW (Nederlandse Vereniging van Omwonenden Windenergie) heeft een eigen code opgesteld geïnspireerd door de noden en wensen van haar achterban. De gemeente Rotterdam stimuleert dat ontwikkelaars van windenergie de bestaande gedragscode Wind op Land als richtlijn hanteren Visie op en uitgangspunten bij omgevingsmanagement Alle professionele partijen die in Rotterdam windenergie ontwikkelen of exploiteren, doen dit vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid voor een zorgvuldig omgevingsproces. De impact van windturbines op de Rotterdamse omgeving (visueel) en haar bewoners, ondernemers en hun specifieke leefomgeving is aanzienlijk. Projectpartners richten zich in hun houding en gedrag op een constructieve, langdurige relatie met de omgeving. Bij de ontwikkeling van duurzame energie hoort een duurzame relatie met de omgeving. Dit betekent dat projectpartners de omgeving actief en respectvol betrekken bij een windproject. Fasering van een windproject Deze visie op omgevingsmanagement heeft betrekking op het project als geheel en alle daarbij behorende fasen. Concreet zijn dit de beleidsvormingsfase, vergunningverleningsfase, contracteringsfase en de bouw- en exploitatiefase (zie ook Hoofdstuk 2.2). Indien er sprake is van het opwaarderen van bestaande windparken (repoweren) dan is deze visie op omgevingsmanagement ook van toepassing. Recent zijn verschillende gedragscodes opgesteld waarin kwaliteitseisen voor het verkrijgen van draagvlak door middel van communicatie en participatie centraal staan. Onder regie van de brancheorganisatie Nederlandse Windenergie Associatie (NWEA) is een gedragscode opgesteld Wind op Land die is samengesteld en onderschreven door haar leden 2. Hierdoor is ze ook bindend 2 Deze code wordt jaarlijks geëvalueerd en waar nodig aangepast. 17

17 Ontwikkelingsproces Ontwikkelproces windprojecten en omgevingsmanagement en instrumenten. 1-3 jaar 1-4 jaar 1 jaar 20 jaar Beleidsvorming Vergunningverlening Contractering Bouw & Exploitatie Structuurvisie Informatievoorziening Opinieonderzoek Inspraak bij participatiepan Adviesgroep Ontwerpateliers Bestemmingsplan Informatievoorziening Inspraak Adviesgroep Informatievoorziening Bouwvoorlichting Gebiedsfonds Sociale participatie Klachtenloket Scope van de code Wind op Land De gedragscode Wind op Land geeft richtlijnen voor de windsector hoe zij de dialoog kunnen aangaan met de omgeving bij een windproject. De kracht van de code is dat deze aanvullend is op wettelijke regels en normen omtrent omgevingsmanagement én dat deze wordt gedragen door de branche zelf. De NWEA is medeondertekenaar van het Convenant Realisatie windenergie stadsregio Rotterdam (2012). Ook natuur- en milieuorganisaties hebben de code ondertekend. Deze afspraken zijn tot stand gekomen na consultatie van de ministeries van EZ, I&M, het IPO, de VNG en de Nederlandse Vereniging Omwonenden Windenergie (NLVOW). In de gedragscode Wind op Land committeren ruim 400 leden van de NWEA zich aan een aantal basisprincipes aangaande draagvlak en participatie. De basis van de gedragscode is daarmee aanzienlijk Omgevingswet (vanaf 2019) De nieuwe Omgevingswet (vanaf 2019) schrijft voor dat bij complexe projecten publieksparticipatie verplicht is. Uit de parlementaire geschiedenis van de Omgevingswet volgt dat participatie door de betrokken stakeholders reeds in de beleidsvormingsfase zou moeten plaatsvinden. Het Energieakkoord (sept 2013), de NWEA- en NLVOW gedragscodes en de VEH-spelregels, hebben met elkaar gemeen dat daarin het uitgangspunt is dat bij de ontwikkeling van een windproject de betrokken overheden, ontwikkelaars en omgeving al in een vroeg stadium met elkaar in gesprek gaan en afspraken maken over de ontwikkeling en exploitatie van een windproject. Het wetsvoorstel Omgevingswet sluit hierbij aan Maatwerk Elk windproject is uniek. Locatie en omstandig heden verschillen per project. Dus ook in het geval van omgevings management wordt per project bekeken hoe en op welke wijze de belangen van de omgeving van een windproject het best geborgd kunnen worden. Initiatief nemers zullen op basis van een belangenanalyse inzichtelijk moeten maken welke participatie-instrumenten in voorkomende gevallen aangewezen zijn. 3.2 Vormen van communicatie Een goede en vooral open communicatie met betrokkenen en omgeving is tijdens alle fases van de planvorming van belang. Overheden (in dit geval de gemeente Rotterdam) en initiatiefnemers hebben daarin ieder hun eigen rol. Beleidscommunicatie De gemeente Rotterdam communiceert over haar ambities rondom duurzaam energiebeleid, de plaats en rol van windenergie in dat beleid (nut en noodzaak) en de uitleg en het draagvlak voor de locatiekeuze voor windenergie. Dit laatste gebeurt in afstemming met de betreffende gebiedscommissie en Provincie. Communicatie over procedures De gemeente Rotterdam is primair verantwoordelijk voor de communicatie rondom de ruimtelijke procedures. Deze communicatie gebeurt in samenspraak met de initiatiefnemer. Projectcommunicatie De initiatiefnemer is primair verantwoordelijk voor de communicatie rondom een specifiek project. Initiatiefnemers communiceren proactief met belanghebbenden over de voortgang van het project, beslismomenten en gemaakte keuzes. 3.3 Handreikingen voor een optimaal omgevingsproces Om de informatiepositie van omgevingspartijen voldoende te borgen, hanteert de gemeente Rotterdam de volgende handreikingen voor een optimaal omgevingsproces. Het doel van deze handreikingen is om duidelijkheid voor initiatiefnemers te creëren en tegelijkertijd waarborgen te bieden voor omgevingspartijen. Maatwerk en gedeelde verantwoordelijkheid zijn twee belangrijke vertrekpunten. Initiatiefnemers verrichten onderstaande inspanningen (in overleg met of in samenwerking met bevoegd gezag): 18

18 3.3.1 Participatieplan Initiatiefnemers zullen op basis van een belangenanalyse inzichtelijk moeten maken welke participatie-instrumenten in voorkomende gevallen aangewezen zijn. Indien een windproject concrete vormen aanneemt, stellen de projectpartners in dialoog met omgevingspartijen een participatieplan op. Dit plan beschrijft per projectfase van een windpark welke participatie-instrumenten worden ingezet in het kader van de samenwerking tussen overheden, de ontwikkelaar en de omgeving bij een windpark. Participatie is een breed begrip, daarom hierbij een beschrijving van de twee belangrijkste vormen die wij hanteren in deze Leidraad: procesparticipatie: hierin staat beschreven hoe de omgeving nu en in de toekomst betrokken wordt bij bijvoorbeeld locatiekeuze, inpassingsstudie en beheer kwesties. betrekken van omwonenden/belanghebbenden: hier staat beschreven op welke wijze de windturbines de inwoners van Rotterdam iets terug kunnen geven. Dit kan een financiële invalshoek hebben. Het kan ook tot doel hebben om op wijkniveau een sociale binding tot stand te brengen door verduurzaming van de omgeving en samenleving. Het participatieplan besteedt aandacht aan de volgende punten: Omgevings- en belangenanalyse Identificeer en beschrijf de stakeholders / omgevingspartijen die betrokken worden bij het participatietraject: Ontwikkelaars van windprojecten maken vanaf de initiatieffase inzichtelijk wat de belangen zijn van alle stakeholders in het plangebied door middel van een integrale omgevings- en belangenanalyse. De uitkomsten van deze analyses worden voorgelegd aan de betreffende stakeholders. De partijen die met deze analyse geïdentificeerd zijn, worden zoveel mogelijk bij majeure stappen in het ontwikkelproces betrokken. Dit gebeurt gevraagd en ongevraagd en de verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de initiatiefnemer. Procesparticipatie en betrekken omwonenden/ belanghebbenden Beschrijf welke ruimte bestaat voor procesparticipatie en het betrekken van stakeholders. Bepaal welke besluiten vastliggen en waarover nog gesproken kan worden. Beschrijf hoe de procesparticipatie-instrumenten een bijdrage aan het project kunnen leveren. Beschrijf op welke fase van het project het plan van toepassing is. Per fase liggen er andere participatievragen voor en deze kunnen ook verschuiven tijdens het ontwikkelproces van een windproject. Er bestaat niet een standaard voor een participatieplan. De handleiding Participatieplan Windenergie op Land (Ecofys, Houthoff Buruma) biedt bijvoorbeeld een goede richtlijn. Afspraken gemaakt in het participatieplan zullen onvoorwaardelijk worden overgenomen indien het eigendom van het windproject wordt overgedragen aan een andere partij. 19

19 3.3.2 Procesparticipatie Bij het uitwerken van procesparticipatie wordt aandacht besteedt aan de volgende punten: Communicatieplan In een communicatieplan beschrijft de initiatiefnemer hoe hij omgevingspartijen tijdens de verschillende fases van een windproject informeert. Dit plan is een concretisering van het participatieplan. Aanvullend beschrijft het de rolverdeling bij communicatie / informatie, de fasering hiervan en de manier waarop de omgeving geïnformeerd wordt. Hierbij kan gedacht worden aan: in gesprek gaan met omwonenden en andere stakeholders opzetten van een klankbordgroep organiseren van bijvoorbeeld ontwerpateliers aangeven wanneer stakeholders betrokken worden in welke fase in samenwerking met de gemeente Rotterdam aangeven van mogelijkheden om in de beleidsfase het plan aan te passen inrichten klachtensysteem informeren omwonenden en andere stakeholders Betrekken van stakeholders Bij het uitwerken van het betrekken van omwonenden/ belanghebbenden wordt beschreven op welke wijze windturbines iets terug kunnen geven aan de inwoners van Rotterdam. Zie verder Hoofdstuk 3.4. Dit levert de volgende rolverdeling op bij de totstandkoming van de verschillende omgevingsproducten: Omgevingsproduct Verantwoordelijkheid In samenwerking met 1 Omgevingsanalyse Initiatiefnemers) Projectpartners 2 Participatieplan Projectpartners Omgevingspartijen 3 Communicatieplan Initiatiefnemer Projectpartners 3.4 Voorbeelden van betrekken stakeholders De gemeente Rotterdam vindt dat windturbines die van wezenlijke invloed zijn op hun omgeving de inwoners iets terug moeten geven (bijvoorbeeld zonneenergie op het dak van de sportkantine). Dit proces kan ook anders dan financieel van aard te zijn. Het kan ook tot doel hebben om op wijkniveau een sociale binding tot stand te brengen door verduur zaming van de omgeving en samenleving. De mogelijkheden van het betrekken van stakeholders kan variëren van compensatie, volwaardig aandeelhouderschap tot zonnepanelen op het buurthuis. En dan zijn er ook nog combinaties denkbaar. Dit traject is een onderdeel van het gehele participatieproces zoals eerder beschreven en daarmee een middel om het doel, het realiseren van duurzame energieopwekking in de vorm van windenergie, te kunnen realiseren. Er is veel mogelijk op het gebied van samenwerking en participatie. Een initiatiefnemer mag rekenen op actieve medewerking van de gemeente op het gebied van omgevingsmanagement (zie Hoofdstuk 3.1), waarbij vroegtijdig de betrokkenheid van stakeholders wordt gerealiseerd. Participatiemodellen BV Anterieure ovk Compensatieregeling Gebiedsfonds Vereniging Coöperatie Obligaties Stichting Aandelen Mate van invloed nihil participatieschaal groot 20

20 Windpark Krammer Het grootste burgerinitiatief van Nederland door W N Z O Een sociaal sterke wijk heeft veel waarde en een gezamenlijk initiatief of deelname, kan die waarde versterken. De combinatie van participatie en aandeelhouderschap is sterk, wanneer gezamenlijk energie wordt bespaard, ingekocht en opgewekt. Dat versterkt onder meer de sociale banden in die wijk/plaats. inwoners van Zeeland inwoners van Goeree-Overflakkee 3.6 Vormen van betrekken van stakeholders leden coöperatie Zeeuwind samenwerking 3500 leden leden coöperatie Deltawind Bij de ontwikkeling van windparken in Nederland zien we verschillende vormen van participatie ontstaan. De gemeente Rotterdam vindt deze voorbeelden inspirerend. We hebben het voorbeeld Goeree-Overflakkee met de energiecoöperatie Deltawind als inspiratievoorbeeld opgenomen in deze Leidraad. leden investeren in windenergie d.m.v. een lening aan de coöperaties en worden hierdoor mede-eigenaar 3.5 Waarom willen stakeholders meedoen? Tegen windturbines bestaat soms weerstand op basis van argumenten als horizonvervuiling, natuurschade en waardedaling van woningen. Anderen willen meedoen omdat windenergie een duurzame manier is om energie op te wekken. Uit hoofdstuk 1 is de algemene noodzaak gebleken, maar wat motiveert individuele stakeholders nu om mee te doen? Ontwikkeling van duurzame energiebronnen zoals wind is onvermijdelijk. Met de ontwikkeling van windparken zijn er investeringen benodigd en komen er geldstromen op gang. Wanneer windturbines wezenlijk van invloed op hun omgeving zijn, kan een deel van de investeringsruimte worden benut en ingezet om bij te dragen aan de kwaliteit van de omgeving. Uiteraard uitsluitend indien dit fiscaal mogelijk is. Tevens willen we graag benadrukken dat de besproken vormen niet uitputtend zijn en niet verplicht zijn. Wij willen als gemeente Rotterdam dan ook niet één bepaalde vorm voorschrijven, maar deze vormen als inspiratie benoemen. Wij willen graag dat er een dialoog ontstaat tussen de initiatiefnemer(s) en stakeholders van een windpark, als onderdeel van een zorgvuldig participatieproces. De uitkomst van datzelfde participatieproces kan dus ook leiden tot andere vormen van het betrekken van stakeholders dan in deze Leidraad beschreven. Indien de initiatiefnemer(s) en stakeholders, in gevallen waarin turbines van wezenlijke invloed op hun omgeving zijn elkaar maar vinden in de vorm(en) en uitwerking(en), als uitkomst van de dialoog. Bij de ontwikkeling van een windpark zijn grootschalige investeringen nodig. Burgers kunnen met een energiecoöperatie mede-eigenaar worden van een windpark door middel van aandeelhouderschap. Investeringen via obligaties is ook mogelijk. Bij beiden kunnen rendementen worden uitgekeerd die vaak zijn gekoppeld aan de jaarresultaten in kwh van het windpark. Deze middelen kunnen Foto: Frans Berkelaar 21

21 betrokkenen naar eigen wens besteden. Het oprichten van een gebiedsgericht fonds is een ander voor de hand liggend instrument. Via bijvoorbeeld een windfonds kan een bijdrage worden geleverd aan de realisatie van duurzame energieprojecten zoals bijvoorbeeld zonnepanelen, duurzame woningverbetering of walstroom in de haven. Er kan ook gedacht worden aan een duurzame besteding zoals maatschappelijke voorzieningen zoals een zwembad, openbare ruimte of een vereniging. Vormen van het betrekken van omwonenden en belanghebbenden hoeven niet afzonderlijk te worden gebruikt, maar kunnen in combinatie worden ingezet. De gemeente beschikt over diverse publiekrechtelijke instrumenten om het participatietraject vorm te geven. De bedrijven Ecofys en Houthoff Buruma hebben gezamenlijk een handleiding opgesteld waar, in hoofdstuk 5, melding maakt van maar liefst 28 soorten participatie. Dit hoofdstuk uit de Leidraad beperkt zich tot het benoemen van een aantal voorbeelden. Voor het volledige overzicht aan mogelijkheden wordt verwezen naar: Popular_Topics/HB_Handleiding_Boekje_Digitaal_ DEF.pdf Aandelen- en obligatieuitgifte Door middel van een aandelenuitgifte aan stakeholders kunnen deze financieel participeren in de vennootschap (bijvoorbeeld een BV) die het windpark zal exploiteren. Daarmee hebben zij, afhankelijk van de rechten die aan de aandelen verbonden zijn, een zeggenschap en dragen zo niet alleen de lasten maar ook bepaalde lusten. Door middel van obligatieleningen kunnen stakeholders ook financieel participeren in het project. Een obligatielening geeft de omwonenden alleen geen zeggenschapsrechten Coöperatie of windvereniging Omwonenden kunnen mede lid worden van een coöperatie die het windpark zal exploiteren. Zij kunnen als lid recht hebben op bepaalde winstuitkeringen die gerelateerd zijn aan de prestaties van het windpark. Daarmee dragen zij niet alleen de lasten maar ook bepaalde lusten. Daarnaast zijn aan een lidmaatschap zeggenschapsrechten verbonden Grondexploitatieplan Een gemeente kan wettelijk de verplichting hebben om voor een planbesluit t.b.v. een windpark een grondexploitatieplan vast te stellen. Een grondexploitatieplan kan worden gezien als een participatie- instrument als daarin bovenwijkse voorzieningen of kosten voor andere ontwikkelingen (dan het windpark) worden opgenomen, die bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit in de omgeving van een windpark. De gemeente of provincie stelt een grondexploitatieplan samen met een bestemmings- of inpassingsplan vast. In een grondexploitatieplan kunnen fondsbijdragen worden opgenomen, mits daarover in een structuurvisie aanwijzingen zijn gegeven (art lid 7 Wro). Het moet dan gaan om samenhangende ontwikkelingen op verschillende locaties (verevening). Inspiratie Windcoöperatie Deltawind deel 1 De Coöperatie Deltawind is eind jaren tachtig ontstaan op initiatief van eilandbewoners. Gezamenlijk wilden zij een windturbine plaatsen. In 1991 is de eerste windturbine aangekocht. Na realisatie van Windpark Krammer met 34 turbines (in samenwerking met coöperatie Zeeuwind) is Goeree-Overflakkee in 2020 energie-neutraal en heeft daarmee 225 MW aan windenergie gerealiseerd. Windpark Krammer van en voor de regio Binnen Windpark Krammer zijn 2 geldstromen: 1. Investering in Windpark Krammer 3500 leden van de coöperatie Zeeuwind en coöperatie Deltawind investeren in windenergie door middel van een lening aan de coöperaties en worden hierdoor mede-eigenaar. De ledenleningen worden geïnvesteerd in Windpark Krammer dat voor ruim huishoudens duurzame energie zal produceren. De opbrengst van het park gaat naar de regio. Een deel gaat terug naar de leden in de vorm van rente op de leningen. Een ander deel wordt gereserveerd voor volgende duurzame energieprojecten en een laatste deel wordt gebruikt voor een financiële bijdrage aan maatschappelijke projecten in de regio Wind- of energiefonds Met oog op mogelijke toekomstige ontwikkelingen, spreken we liever over een energiefonds dan een specifiek windfonds. Immers, energie als onderwerp wel opwekking als besparing en daarbinnen zijn weer vele variabelen mogelijk. En ten aanzien van besparing gelden voorbeelden als isoleren van de woning, vervangen van installaties en apparatuur, bewustwording (terugdringen verbruik). Een fonds kan worden ingezet om investeringen die passen binnen dit thema te financieren, bekostigen of subsidiëren Een initiatiefnemer van een windproject, stakeholders en in ieder geval de gemeente, maken een afspraak waarin de initiatiefnemer zich verplicht tot een afdracht uit de exploitatie van het windproject voor financiering van lokale projecten ten behoeve van de stakeholders. De mogelijkheid dat de gemeente zelf de eigen inkomsten als gevolg van de realisatie van het windturbinepark (denk aan leges) afdraagt aan het fonds, dient per geval te worden verkend. Hier is een apart raadsbesluit voor nodig. Wanneer de gemeente dit doet, stelt zij zich naast de initiatiefnemer op en wordt gezamenlijk invulling gegeven aan een gebiedgebonden bijdrage. 22

22 Inspiratie Windcoöperatie Deltawind deel 2 Windpark Krammer van en voor de regio 2. Windfonds Van elke opgewekte MWh aan elektriciteit door Windpark Krammer wordt 0,50 aan het Windfonds gedoneerd. De donatie aan het Windfonds is afhankelijk van de jaarlijkse windopbrengst en bedraagt op jaarbasis naar verwachting circa De gelden van het Windfonds worden op een tweetal manier toebedeeld: Ten eerste is er voor huishoudens binnen een straal van 2,5 kilometer van het windpark een tegemoetkoming in de stroomrekening indien er gekozen wordt voor groene stroom. Hoe dichter iemand bij het windpark woont, hoe hoger de tegemoetkoming in de groene stroomrekening is. Dit loopt uiteen van 720 tot 240 per jaar. Ten tweede worden de gelden verdeeld over de drie omliggende gemeenten. De projecten die vanuit het Windfonds worden gefinancierd, zijn gericht op een verduurzaming van de omgeving van Windpark Krammer. Zoals zonnepanelen op het buurthuis, maar ook duurzaam samenleven. Zo kan het bijvoorbeeld ingezet worden om een lokale vereniging te ondersteunen. 3.7 Oog voor de businesscase De inzet van bepaalde vormen van participatie zal de investerings- of operationele kosten van een windpark verhogen of de inkomsten doen verminderen. Om die redenen kunnen zij de businesscase in gevaar brengen. Een belangrijk aandachtspunt is dat de businesscase niet al op voorhand in gevaar wordt gebracht door in een vroeg stadium van het ontwikkelingsproces definitieve keuzes te maken die de financiële haalbaarheid van het windpark in gevaar kunnen brengen. Een definitieve keuze over de vormen van het betrekken van stakeholders die het projectrendement kunnen beïnvloeden, moet pas worden gemaakt als het cumulatieve effect van die instrumenten op dat projectrendement is beoordeeld. Let ook op de extra kosten van participatie- en communicatie-inspanningen in de ontwikkelingsfase van een project. Omwonenden moeten worden betrokken bij het definiëren van de lokale doelen en activiteiten waar het fonds in kan investeren. De gemeente erkent het belang van een goede balans tussen een collectieve en individuele aanpak. Een fonds kan meer gericht zijn op investeringen in maatschappelijke voorzieningen (het collectief), maar dat neemt niet weg dat ook individuele participatie mogelijk moet zijn via bijvoorbeeld obligaties (complementariteit). Daar het één, het ander niet uitsluit, zal ook hier locatiespecifiek gekeken dienen te worden wat realistisch is. 23

23 24 De Leidraad Windenergie

24 Hoofdstuk 4 De Rotterdamse ruimtelijke inpassing 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden handreikingen gedaan voor het waarborgen van ruimtelijke kwaliteit, waardoor verstoring van het landschappelijk beeld kan worden tegengegaan. Hierbij wordt expliciet gekeken naar het beperken van negatieve effecten. De uitspraken die worden gedaan, hebben een generiek karakter; zij benoemen ruimtelijke wensen en ambities en vormen uitgangspunten voor de verdere uitwerking per locatie. Dit hoofdstuk wordt vanuit de ruimtelijke-technische invalshoek benaderd maar laat onverlet hetgeen hiervoor over de participatietrajecten is beschreven. De energietransitie gaat gepaard met veranderingen in zichtbaarheid en ruimtebeslag. We zijn gewend dat energiebronnen onzichtbaar ondergronds zijn weggestopt. Duurzame energiewinning zal echter een zichtbaar onderdeel van ons landschap gaan vormen. Windturbines hebben een steeds groter ruimtelijk effect op onze leef omgeving. De situering van windturbines in ons (verstedelijkte) landschap is dus expliciet een ruimtelijke ontwerpopgave. In de Rotterdamse haven staat inmiddels een groot aantal windturbines. Een aanzienlijk deel hiervan zal vervangen gaan worden door nieuwe types ( re-powering ). De trend is dat windturbines de afgelopen jaren steeds groter en hoger zijn geworden. Moderne windturbines hebben een masthoogte van ongeveer meter en een tiphoogte van meter. Recente windprojecten maken duidelijk dat deze nieuwe generatie windturbines vraagt om een nieuwe ruimtelijke benadering. De ruimtelijke werking van de huidige generatie windturbines laat zich niet vergelijken met de kleinere windturbines zoals we die kennen uit het verleden. Vogelvlucht - windturbines als lange lijnen op de scheiding van water en land. 25