Stichting Pensioenfonds Wonen Jaarverslag 2015

Transcriptie

1 Stichting Pensioenfonds Wonen Jaarverslag 2015

2 Colofon Dit jaarverslag is een uitgave van Stichting Pensioenfonds Wonen administrateur Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. Postbus 3183, 3502 GD Utrecht telefoon: datum 24 juni

3 3 Voorwoord

4 Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Wonen geeft in dit jaarverslag inzage in de werkzaamheden, het beleid en de pensioenontwikkelingen gedurende het jaar Het bestuur verstrekt duidelijkheid over en draagt eindverantwoordelijkheid voor de financiële positie en de resultaten van het fonds. Dit jaarverslag is opgesteld in overeenstemming met de richtlijnen voor de jaarverslaggeving. In 2014 werd door de sociale partners opgedragen om het samengaan met Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Detailhandel per 1 januari 2015 te effectueren. DNB had verzocht om met een combinatie van maatregelen te komen waardoor het verschil in dekkingsgraad tussen Stichting Pensioenfonds Wonen en Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Detailhandel zal worden genivelleerd. Evenwel bleken de voorgestelde maatregelen, zoals onder andere een bijdrage van BPF Detailhandel en een voorlopige hogere premie voor het fonds, onvoldoende en was een samengaan per 1 januari 2015 nog niet mogelijk. Vervolgens is de intentie uitgesproken om per 1 januari 2016 het samengaan te realiseren. DNB en de Raad van Toezicht dienen in te stemmen met dit samengaan. Eind juli 2015 bleek dat DNB opnieuw de voorgestelde maatregelen als onvoldoende beoordeelde. Daarmee was de voorgenomen fusie onmogelijk. Het bestuur richt zich in 2016 vooralsnog op het zelfstandig voortzetten van het fonds. In 2015 is het nieuwe financiële toetsingskader van kracht geworden. Met de kwalitatieve omschrijving van de risicohouding hebben de sociale partners het kader bepaald waarbinnen het pensioenfonds haar beleid kon concretiseren. Het bestuur heeft in overleg met de sociale partners en het verantwoordingsorgaan keuzes gemaakt waarbij de belangen evenwichtig werden afgewogen. Deze keuzes betreffen het premie-, toeslag-, herstel- en beleggingsbeleid. In 2015 is de financiële positie van Stichting Pensioenfonds Wonen slecht te noemen. De vooruitzichten voor het fonds zijn vooralsnog niet positief als het gaat om de ontwikkeling van de dekkingsgraad. Uit het herstelplan blijkt dat Stichting Pensioenfonds Wonen naar verwachting tijdig uit reservetekort is. Het bestuur heeft gekozen voor een hersteltermijn van 10 jaar. Het bestuur bedankt iedereen die in het verslagjaar heeft bijgedragen aan het goed functioneren van het pensioenfonds. 4

5 5 Inhoud

6 Voorwoord 3 Inhoud 5 Bestuursverslag 1 Het fonds Inleiding Over het fonds Het bestuur De Raad van Toezicht Het verantwoordingsorgaan De geschillencommissie Uitbesteding 11 2 Ontwikkelingen Ontwikkelingen financiële positie van het fonds Ontwikkelingen regelgeving en overheidsbeleid Goed pensioenfondsbestuur Communicatie Toezichthouder AFM en DNB 19 3 Financieel beleid Inleiding Premie Toeslag Kosten uitvoering pensioenbeheer Pensioenvermogen en voorzieningen Actuariële analyse Risicoparagraaf Beleggingen Kosten uitvoering vermogensbeheer 37 Verantwoording en toezicht 5 Verantwoordingsorgaan Verslag Reactie bestuur 45 6 Raad van Toezicht Verslag Reactie bestuur 48 7 Jaarrekening Balans per 31 december Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Algemene toelichting Toelichting op de Balans Toelichting op de staat van baten en lasten 73 8 Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum Bestemming saldo van baten en lasten Actuariële verklaring Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 81 Bijlagen 84 Bijlage 1: Meerjarenoverzicht 85 Bijlage 2: Volumeveranderingen 86 Bijlage 3: Begrippenlijst 88 4 Uitvoering van de pensioenregeling Inleiding De pensioenregeling Wijzigingen reglementen Slotopmerkingen 43 6

7 7 1 Het fonds

8 1.1 Inleiding Stichting Pensioenfonds Wonen heeft verschillende organen, zoals het bestuur en het verantwoordingsorgaan. Daarnaast is een aantal externe partijen intensief bij het fonds betrokken. In dit hoofdstuk stelt het fonds de betrokken organisaties, de bestuursorganen en externe partijen aan u voor. Maar eerst volgen de doelstelling en een aantal algemene gegevens van het fonds. 1.2 Over het fonds Naam en vestigingsplaats Het fonds is opgericht op 1 januari 1970 en statutair gevestigd in Utrecht. Het fonds is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel te Utrecht onder nummer De laatste statutenwijziging van het verslagjaar had als ingangsdatum 1 juli Het fonds is aangesloten bij de Vereniging voor Bedrijfstakpensioenfondsen (VB). De Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen (VB) vormt samen met de Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen (OPF) en de Unie van Beroepspensioenfondsen (UvB) de Pensioenfederatie Doelstelling, missie, visie en strategie Doelstelling van het fonds is uitvoering te geven aan het pensioenreglement, zoals dat geldt voor de aangesloten ondernemingen. Het fonds tracht dit doel te bereiken door premies te innen bij de aangesloten ondernemingen. De gelden worden belegd en beheerd en het fonds doet daaruit uitkeringen bij ouderdom, overlijden en arbeidsongeschiktheid. Het fonds voert een beleid dat in overeenstemming is met deze doelstelling. Dit beleid is vastgelegd in beleidsdocumenten, waarvan de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (Abtn) de belangrijkste is. Missie Het fonds wil een goed pensioen voor de (gewezen) deelnemers tegen acceptabele premie waarmaken. De motivatie is om bewust, transparant en verantwoord (denk aan: kosten, risico s, maatschappelijk, wetgeving) invulling te geven aan de pensioenovereenkomst, zoals afgesproken door de werkgevers en werknemers in de detailhandel Wonen. Visie (langere termijn) Het aantal pensioenfondsen neemt af. De consolidatie gaat door tot een beperkt aantal zeer goed georganiseerde pensioenfondsen resteert. Ook het fonds koerst aan op een solider positie, met verminderde kwetsbaarheid door consolidatie. Met schaalvoordelen en verdelen van de kosten over meer deelnemers (bestuurlijke lasten, vermogensbeheer- en uitvoeringskosten). Aanhoudende efficiency verbetering. Collectiviteit, risicodeling en not for profit blijven houdbare uitgangspunten om werknemers binnen onze pensioenregeling van een inkomen voor later te kunnen voorzien. Deelnemers hebben binnen collectief gestelde grenzen een keuzemogelijkheid en krijgen de informatie duidelijker aangereikt. Strategie De strategie leidt het pensioenfonds naar een efficiënter werkend fonds. Het fonds zal die activiteiten uitvoeren die verplicht zijn of die nuttig en noodzakelijk worden geacht. Daarvoor wordt een reële prijs betaald. Met dezelfde scherpte wordt het vermogensbeheer uitgevoerd. Het bestuur is zich ervan bewust dat de pensioenfondsen door toenemende wet- en regelgeving de laatste jaren een flink aantal verplichtingen erbij hebben gekregen. Dit heeft ook tot een stijging van kosten geleid. Onder deze omstandigheden streeft het pensioenfonds een stabiel en voorspelbaar premiebeleid na. Wanneer het pensioenfonds die strategie verder voert en behalve autonome kostenbeheersing, ook vermindering van risico s en, waar nodig, hogere kwaliteit nastreeft, is consolidatie een strategische optie voor het fonds. Het bestuur blijft daarom alert voor de juiste omstandigheden en/of mogelijkheden (dekkingsgraadverschillen en regelgeving) om dit, gepaard gaande met de gewenste voordelen, mogelijk te maken. En daarbij weegt het bestuur de belangen van de deelnemers uiteraard zorgvuldig. Het fonds maakt zich intussen klaar voor zo n toekomst door beter gebruik te maken van hedendaagse ICT, juistheid en compleetheid van onze data en lagere kosten per deelnemer. Ook verdiept het fonds zich in de nieuwe vormen van samengaande/ -werkende pensioenfondsen en veranderende pensioenregelingen. Tevens volgt het fonds de ontwikkelingen in haar omgeving Betrokken organisaties INretail Postbus AT Zeist Telefoonnummer: FNV Postbus AL Amsterdam Telefoonnummer: CNV Vakmensen Postbus GM Utrecht Telefoonnummer:

9 1.2.4 Ondersteuning en advies Het pensioenfonds laat zich bij zijn werkzaamheden ondersteunen en/of adviseren door de volgende partijen: Account Chief Investment Officer C.M.H.G. de Vaan RBA, Achmea Investment Management Adviserend actuaris J. Beelen AAG, Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. Adviseur Beleggingsadviescommissie H. Hoos RBA CeFA, Asset Advisors Controle en certificering Het pensioenfonds heeft voor de controle en certificering van de jaarrekening met de volgende partijen een overeenkomst gesloten: Certificerend actuaris G. Veluwenkamp AAG, Towers Watson Netherlands B.V Certificerend accountant L.H.J. Oosterloo RA, PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. 1.3 Het bestuur Samenstelling per 31 december 2015 Leden werkgevers Geboortejaar Benoemd tot Organisatie K.A. Prosman 1953 januari 2017 INretail A.W.M. van der Heijden 1963 januari 2016 INretail M. Streuer 1973 januari 2019 INretail Leden werknemers Geboortejaar Benoemd tot Organisatie H.B.M. Grutters 1980 januari 2017 FNV C. Lonsain 1957 januari 2016 CNV Vakmensen A.A.M. Steijaert 1948 januari 2019 FNV In 2015 was A.A.M. Steijaert voorzitter van het fonds en K.A. Prosman secretaris. Per 1 januari 2016 zijn de heren K.A. Prosman en A.W.M. van der Heijden afgetreden als bestuurslid. Het bestuur zal in 2016 uitgebreid worden met een drietal nieuwe bestuursleden. Het bestuur heeft besloten dat de heer Steijaert in 2016 voorzitter blijft. Nevenactiviteiten per 31 december 2015 H.B.M. Grutters: Bestuurder bij FNV Bestuurslid Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Detailhandel Bestuurslid Coop Pensioenfonds tot 1 september 2015 Bestuurslid Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Levensmiddelenbedrijf A.A.M. Steijaert: Bestuurslid Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Kappersbedrijf Bestuurslid Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Drankindustrie Bestuurslid Pensioenfonds voor de Nederlandse Groothandel (tot 1 juli 2015) K.A. Prosman Bestuurslid bij Stichting Sociaalfonds Wonen M. Streuer: Bestuurslid branchebureau mode C. Lonsain: Bestuurslid Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel (Bpf AVH) Bestuurslid Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Handel in Bouwmaterialen (Bpf HiBiN) Bestuurslid Stichting Pensioenfonds voor de Nederlandse Groothandel (SPNG) Bestuurslid Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Particuliere Beveliging (PPB) G.J. Steenvoorden: Bestuurslid Stichting Plaswijckpark Het bestuur van het fonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V., Achmea Investment Management B.V. en Syntrus Achmea Real Estate & Finance B.V. Deze werkzaamheden betreffen pensioenadministratie, bestuursondersteuning en vermogensbeheer. Uitgangspunt is dat het bestuur, conform de eisen van de Pensioenwet, verantwoordelijk blijft voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. Leden pensioengerechtigden Geboortejaar Benoemd tot Organisatie G.J. Steenvoorden 1946 juli

10 1.4 De Raad van Toezicht Bestuurlijke commissies In verband met toenemende complexiteit en de vele taken van het bestuur, heeft het fonds een aantal bestuurlijke commissies ingesteld. Deze commissies doen voorbereidend werk in kwesties waarover het bestuur een besluit moet nemen. Zij kunnen in de voorbereidingsfase dieper ingaan op de achtergronden en consequenties van te nemen beleidsbeslissingen. Tevens kan voor verdere uitvoering van besluiten een specifiek mandaat aan de commissies worden verleend. De leden van de bestuurlijke commissies kunnen zich laten bijstaan door externe deskundigen. In 2015 waren de volgende bestuurlijke commissies werkzaam: Voorzittersoverleg Het voorzittersoverleg van het fonds bestaat uit de werkgeversvoorzitter (K.A. Prosman) en de werknemersvoorzitter (A.A.M. Steijaert). Het voorzittersoverleg vindt minimaal vier keer per jaar plaats of zoveel vaker als nodig is. In het voorzittersoverleg bespreken de werkgeversvoorzitter en de werknemersvoorzitter de agenda van de eerstvolgende bestuursvergadering. Jaarwerkcommissie De commissie beoordeelt het jaarverslag. DVO commissie/irm commissie De commissie volgt nauwlettend de dienstverleningsovereenkomst en vergadert minimaal viermaal per jaar. De IRM commissie bereidt het integrale risicomanagementsysteem van het fonds voor, is belast met het (bestuurlijk) beheer van dit systeem, doet voorstellen aan het bestuur over het risicobeleid en bespreekt en beoordeelt de risicorapportages en jaarlijkse ISAE rapportages van uitbestede partijen. Beleggingsadviescommissie Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Wonen laat zich op vermogensbeheergebied ondersteunen door de Beleggingsadviescommissie (BAC). De BAC geeft gevraagd en ongevraagd adviezen aan het bestuur van Stichting Pensioenfonds Wonen ten behoeve van het door het bestuur vast te stellen beleggingsbeleid en de uitvoering ervan. Communicatiecommissie De communicatiecommissie adviseert het bestuur over alle communicatie-uitingen van het fonds en overlegt met de communicatieadviseur van het fonds. De communicatiecommissie wordt gevormd door het dagelijks bestuur. Adviescommissie bezwaarschriften vrijstellingsbesluiten De adviescommissie is bevoegd tot het adviseren van het bestuur bij het nemen van een beslissing over een door een belanghebbende ingediend bezwaarschrift tegen een besluit. De commissie behoefde in 2015 niet bijeen te komen Samenstelling per 31 december 2015 De Raad van Toezicht heeft als taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in het pensioenfonds. Het orgaan onderhoudt een actieve dialoog met het bestuur. Het is belast met het toezien op een adequate risicobeheersing en evenwichtige belangenafweging door het bestuur. Leden Geboortejaar Benoemd tot H.J.P. Strang 1965 juli 2018 E.W. Martens 1954 juli 2018 P.J. Westland 1977 juli 2018 Nevenactiviteiten per 31 december 2015 H.J.P. Strang Raden van toezicht bij: Bedrijfstakpensioenfonds voor het Levensmiddelenbedrijf, voorzitter Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en Voedselvoorzieningshandel, lid BPF Bedrijfstakpensioenfonds voor de Groothandel in Vlakglas, de Groothandel in Verf, het Glasbewerkings- en het Glazeniersbedrijf, lid BPF GBP, lid Bestuurslid bij Bedrijfstakpensioenfonds Waterbouw Visitatiecommissie bij: Coop Pensioenfonds, lid Pensioenfonds Citigroup Nederland, lid Pensioenfonds VNU, lid Pensioenfonds ERIKS, lid Heineken Pensioenfonds, lid Douwe Egberts Pensioenfonds, lid Pensioenfonds Givaudan Nederland (liquidatie), lid Pensioenfonds Hewitt Nederland (afronding van 2014), lid Pensioenfonds Elsevier-Ondernemingen, voorzitter Werkgroepen bij: Kring van Pensioenspecialisten, medevoorzitter werkgroep Internationaal, kernlid van werkgroepen Toekomst Pensioenstelsel en Pension Fund Governance Vereniging Intern Toezichthouders Pensioensector, werkgroep Toezicht in de praktijk, lid Andere activiteiten: Diverse adviezen aan, begeleiding van, training van en activiteiten voor verantwoordings organen, besturen en pensioenuitvoerders, vermogensbeheerders Kerndocent Stichting Pensioen Opleidingen 10

11 1.6 De geschillencommissie E.W. Martens Directeur AGH (Administratie Groep Holland) Voorzitter Raad van Toezicht Stichting Detailhandelsfonds Lid customer board Kasbank N.V. Lid raad van aanbeveling Pensioenforum/IIR Lid Kring van Pensioenspecialisten Lid college van beroep Fair Produce Lid VBA beleggingsprofessionals Lid Raad van Advies NIMF (Netherlands Investment Managers Forum) P.J. Westland: Senior investment strategist, Blue Sky Group 1.5 Het verantwoordingsorgaan Samenstelling per 31 december 2015 Het verantwoordingsorgaan bestaat uit vier leden: twee deelnemers, een gepensioneerde en een werkgever. De leden zijn benoemd door de volgende organisaties: CNV Vakmensen INretail FNV Pensioengerechtigden Het verantwoordingsorgaan is op 31 december 2015 als volgt samengesteld: Leden Geboortejaar Benoemd tot Organisatie B. Keijzer 1954 juli 2019 INretail W. de Graaf 1953 juli 2016 FNV mw. M.J. Rutjes 1954 juli 2017 CNV Vakmensen H.E.J.J. van Wijck 1944 juli 2018 Pensioengerechtigden Naast regelmatige kontakten met het bestuur werd tweemaal vergaderd met de voorzitters Samenstelling per 31 december 2015 Met ingang van 1 januari 2012 kent het pensioenfonds een geschillencommissie. Het pensioenfonds heeft met een aantal andere pensioenfondsen een groep personen benoemd waaruit de geschillencommissie kan worden samengesteld. Als secretaris van de geschillencommissie treedt op een via Brunel Nederland B.V. aan te wijzen jurist. De secretaris stelt in voorkomende gevallen de geschillencommissie samen uit onderstaande groep personen en informeert het bestuur van het pensioenfonds hierover: Leden Benoemd tot en met A.A.M. Broos 31 december 2015 W. van den Beucken 31 december 2015 A. Th. M. van Hulst 31 december 2015 D.A.J. Kamp 31 december 2015 N. Ruiter 31 december 2015 A.W. van Vliet 31 december 2015 De geschillencommissie heeft tot taak het bestuur te adviseren over geschillen tussen de deelnemer en het pensioenfonds over de uitvoering van de pensioenregeling wegens een individuele beslissing die het bestuur jegens de belanghebbende heeft genomen. In 2015 hoefde de geschillencommissie voor het fonds niet bij elkaar te komen. Vanaf januari 2016 is de geschillencommissie samengesteld uit 4 leden. 1.7 Uitbesteding Uitvoeringsorganisatie Het fonds heeft de administratie uitbesteed aan Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. Het vermogensbeheer is uitbesteed aan Achmea Investment Management B.V. en Syntrus Achmea Real Estate & Finance B.V. Met Syntrus Achmea Pensioenbeheer is per januari 2015 een nieuw contract afgesloten voor drie jaar met een opzegtermijn van 6 maanden. Met Achmea Investment Management is per 1 januari 2016 een nieuw contract afgesloten voor drie jaar. Het contract heeft een opzegtermijn van 3 maanden. Bij deze overeenkomst zijn het fonds en de genoemde bedrijfsonderdelen van Achmea partij. Nadere afspraken over de kwaliteit van de dienstverlening zijn vastgelegd in aparte dienstverleningsovereenkomsten (DVO s) voor pensioenbeheer, vermogensbeheer en vastgoedbeheer. 11

12 Alle overeenkomsten bieden de mogelijkheid om de bestaande dienstverlening tussentijds aan te passen of nieuwe diensten toe te voegen. Het bestuur en de uitvoerder leggen eventuele nieuwe afspraken altijd schriftelijk vast. Syntrus Achmea Pensioenbeheer N.V. heeft in 2015 elk kwartaal aan het bestuur gerapporteerd over de DVO-afspraken. Ook van Achmea Investment Management B.V. en Syntrus Achmea Real Estate & Finance B.V. ontving het bestuur elk kwartaal een rapportage Klantenraad Syntrus Achmea Pensioenbeheer heeft een Klantenraad. Het belangrijkste doel van deze Klantenraad is het gezamenlijk nadenken over belangrijke thema s in de pensioenwereld. Daarnaast is de Klantenraad een platform om veranderingen in de dienstverlening van de uitvoeringsorganisatie te toetsen. In 2015 kwam de Klantenraad van Syntrus Achmea Pensioenbeheer drie keer bijeen. Het pensioenfonds heeft één zetel. De leden van de Klantenraad kiezen uit hun midden een Raad van Advies. De Raad van Advies adviseert de directie van Syntrus Achmea Pensioenbeheer gevraagd en ongevraagd Compliance officer Met ingang van 2009 heeft het bestuur besloten haar compliance werkzaamheden zelf uit te voeren. In 2015 hebben zich geen issues voorgedaan.de voorzitter fungeert als compliance officer. Het bestuur heeft besloten om de compliance officer vanaf 2016 extern aan te stellen. 12

13 13 2 Ontwikkelingen

14 2.1 Ontwikkelingen financiële positie van het fonds Herstelplan De belangrijkste maatregel uit het herstelplan is dat het fonds niet of slechts gedeeltelijk toeslag verleend. In het herstelplan is rekening gehouden met een leidraad voor toeslag. De gebruikte leidraad is als volgt: Indiende beleidsdekkingsgraad lager is dan 110%, wordt geen toeslag toegekend. Bij een beleidsdekkingsgraad van meer dan 110%, maar minder dan de indexatiedekkingsgraad, wordt de geambieerde toeslag naar rato toegekend. Bij een beleidsdekkingsgraad hoger dan de indexatiedekkingsgraad kan de geambieerde toeslag volledig worden toegekend. De toeslag is voor zowel actieven als niet-actieven op basis van het prijsindex-cijfer. Financiële positie per einde 2015 De vereiste dekkingsgraad bedroeg 120,9%. De minimaal vereiste dekkingsgraad bedroeg 104,4%. Einde 2015 is de beleidsdekkingsgraad bepaald op 103,3%. Dit betekent dat er sprake is van zowel een reserve- als een dekkingstekort omdat de beleidsdekkingsgraad lager is dan de minimaal vereiste dekkingsgraad. Het tekort bedrag 1,1%. Er is sprake van een reservetekort wanneer de beleidsdekkingsgraad lager is dan de vereiste dekkingsgraad. Er is sprake van een dekkingstekort wanneer de beleidsdekkingsgraad lager is dan de minimaal vereiste dekkingsgraad. Dekkingsgraad Actuele Dekkingsgraad Beleidsdekkingsgraad Vereiste dekkingsgraad Minimaal vereiste dekkingsgraad De dekkingsgraad is de verhouding tussen reserves (pensioenvermogen) en de verplichtingen van een fonds. De vaststelling van de hoogte van de verplichtingen hangt af van de dekkingsgraad die berekend moet worden (zie hieronder). Betreft de maandelijks vast te stellen dekkingsgraad op basis van de ultimo van de maand aanwezige reserves en verplichting van het fonds op basis van de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur (RTS). De actuele dekkingsgraad wordt ultimo het jaar gecontroleerd door de externe accountant en actuaris van het fonds. De beleidsdekkingsgraad wordt berekend door het gemiddelde te nemen van de actuele dekkingsgraden over de afgelopen 12 maanden. Een pensioenfonds is wettelijk verplicht om de beleidsdekkingsgraad te gebruiken als basis voor bepaalde beleidsbeslissingen, bijvoorbeeld beslissingen over indexatie. Daarnaast is de beleidsdekkingsgraad onder meer van belang om te bepalen of een pensioenfonds voldoende buffers heeft. De vereiste dekkingsgraad geeft aan hoe hoog de beleidsdekkingsgraad van een pensioenfonds moet zijn, rekening houdend met extra buffers (het Vereist Eigen Vermogen) waarvan de wijze van berekening wettelijk is vastgelegd. Is de beleidsdekkingsgraad hoger dan de vereiste dekkingsgraad, dan beschikt het pensioenfonds over een financiële buffer die voldoende is. Deze buffer dient om schommelingen in de waarde van de beleggingen en de verplichtingen op te vangen. Is de beleidsdekkingsgraad lager dan de vereiste dekkingsgraad, dan is de buffer onvoldoende groot. De minimaal vereiste dekkingsgraad geeft aan hoe hoog de beleidsdekkingsgraad van een pensioenfonds moet zijn, rekening houdend met het minimaal Vereist Eigen Vermogen. Dit vermogen is de ondergrens van de extra buffers (het Vereist Eigen Vermogen). De wijze van berekening is wettelijk vastgelegd. Als de beleidsdekkingsgraad van een pensioenfonds langer dan 5 jaar onder dit minimum ligt, zijn ingrepen zoals verlagen van de aanspraken noodzakelijk. Een nieuw herstelplan In verband met de overgang naar het nieuwe FTK zijn alle lopende herstelplannen automatisch per 1 januari 2015 komen te vervallen. Onder het nieuwe FTK is er opnieuw sprake van een tekort. Stichting Pensioenfonds Wonen heeft een nieuw herstelplan moeten opstellen en deze voor 1 juli 2015 bij DNB ingediend. In dit nieuwe herstelplan werkt het fonds uit hoe het uiterlijk binnen twaalf jaar op basis van de beleidsdekkingsgraad en de nieuwe regels voldoet aan het vereist eigen vermogen. Het herstel vindt voornamelijk plaats door verwachte beleggingsopbrengsten, premieinkomsten, vrijval solvabiliteit bij verleende uitkeringen en het achterwege blijven van toeslagen. Wanneer dit evenwel onvoldoende blijkt om volledig te herstellen, dan is nominaal korten veelal het uiterste redmiddel. 14

15 Uit het op 1 juli 2015 ingediende herstelplan blijkt een verwachte dekkingsgraad per 31 december 2015 van 109,0%. Aangezien de werkelijke dekkingsgraad 98,4% bedraagt, loopt het pensioenfonds achter op het herstelplan. Het fonds heeft het huidige hersteplan geactualiseerd en dit voor 1 april 2016 ingediend bij DNB. Samengaan met Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Detailhandel In 2014 hebben de gesprekken met BPF Detailhandel een vervolg gekregen. DNB heeft verzocht om met een combinatie van maatregelen te komen waardoor het verschil in dekkingsgraad tussen PF Wonen en BPF Detailhandel zal worden opgeheven. Evenwel bleken de maatregelen onvoldoende en was een samengaan per 1 januari 2015 niet mogelijk. De sociale partners hebben vervolgens opdracht gegeven om beide fondsen per 1 januari 2016 samen te laten gaan. Inmiddels is gebleken dat DNB niet akkoord kon gaan met de voorgestelde maatregelen om het verschil in dekkingsgraad tussen beide fondsen te nivelleren. Het bestuur van het fonds heeft besloten de komende tijd te focussen op zelfstandig verder gaan. 2.2 Ontwikkelingen regelgeving en overheidsbeleid AOW-leeftijd in stappen omhoog De AOW-leeftijd gaat in stappen omhoog naar 67 jaar. In 2015 gingen de Tweede en Eerste Kamer akkoord met een versnelde verhoging van de AOW-leeftijd. De AOW-leeftijd wordt vanaf 2016 in stappen van 3 maanden verhoogd. En vanaf 2018 in stappen van 4 maanden. Daarmee wordt de AOW-leeftijd 66 jaar in 2018 en 67 jaar in Dat is sneller dan eerder afgesproken. Na 2021 wordt de AOW-leeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. Invoering nieuw FTK Het nieuwe Financieel Toetsingskader (nftk) werd op 1 januari 2015 van kracht. Dat betekende dat sociale partners en het pensioenfonds in 2015 explicietere en vollediger afspraken over pensioen maakten. Deze afspraken betreffen de risicohouding welke onder andere tot uitdrukking komt in het premie- en toeslagbeleid. Sociale partners beslissen over de inhoud van de pensioenregeling en de bijbehorende parameters zoals de franchise en/of het maximum pensioengevend salaris. Er was tot 1 juli de tijd om de regeling FTK-proof te maken. Het nftk is ook van invloed op het toeslagbeleid, het premiebeleid en het beleggingsbeleid. Ten behoeve van het nftk bepaalde PF Wonen opnieuw de ambities en risicohouding. Normaal gesproken mag een fonds in herstel niet kiezen voor een hoger risico profiel. Maar fondsen die op 1 januari 2015 in een tekortsituatie zaten, konden eenmalig het beleggingsbeleid aanpassen mits ten tijde van die aanpassing over het minimaal vereist eigen vermogen werd beschikt. Achtergrond van deze vrijstelling is dat fondsen de mogelijkheid krijgen hun beleid op de gewijzigde wetgeving aan te passen. Het pensioenfonds heeft hiervan gebruik gemaakt en heeft het risicoprofiel aangepast met als doel om meer kansen te hebben op een verbeterd resultaat met een kleine verhoging van het risicoprofiel. Het nftk is gericht op de bescherming van nominale pensioenen. Het toeslagbeleid moest zo concreet mogelijk gemaakt worden. Het kortingsbeleid wordt ook van te voren vastgesteld. Het bestuur heeft afgesproken om een eventuele korting uit te smeren over 10 jaar. De regels voor indexeren zijn sinds 2015 wel strenger geworden. Toeslagen moeten vanaf 2015 toekomstbestendig zijn. Toekomstbestendig betekent dat niet alleen het komend jaar, maar ook naar verwachting de daaropvolgende jaren de betreffende toeslag kan worden toegekend. Met een haalbaarheidstoets kijkt het fonds of de afgesproken ambities worden gerealiseerd en ook of het premiebeleid voldoende realistisch en haalbaar is. En of het pensioenfonds voldoende herstelcapaciteit heeft. Bij grote veranderingen zoals de invoering van het nftk, een nieuwe pensioenregeling of een andere significante wijziging voert het pensioenfonds een aanvangshaalbaarheidstoets uit. Vervolgens doet het fonds ieder jaar de jaarlijkse haalbaarheidstoets. Zo heeft ook PF Wonen een aanvangshaalbaarheidstoets uitgevoerd en deze tijdig ingediend bij DNB. PF Wonen moest direct bij ingang van het nftk een nieuw herstelplan maken, omdat de regels strenger zijn dan vóór Daardoor moest PF Wonen voor 1 juli 2015 een herstelplan bij DNB indienen. Toezichthouder De Nederlandsche Bank controleerde de implementatie van het nftk en beoordeelde het ingediende herstelplan. De Ultimate Forward Rate (UFR) De Ultimate Forward Rate (UFR) is een modelmatige benadering van de marktrente voor pensioenverplichtingen met een termijn langer dan 20 jaar. De UFR ging omlaag van 4,2% naar 3,2% eind Dit betekende een lagere dekkingsgraad. Door de nieuwe UFR moest PF Wonen de ALM-studie en de houdbaarheid van het financiële beleid opnieuw onder de loep nemen. Met behulp van een ALM studie is een strategisch beleggingsbeleid vastgesteld dat past bij de doelstelling en de risicohouding van PF Wonen. Vervolgens is met behulp van een portefeuilleconstructie, binnen het ALM risicobudget, verder invulling gegeven aan het strategisch beleggingsbeleid. Het pensioenfonds vergrootte in 2015 het risicoprofiel door middel van een verlaging van de renteafdekking (van 90% afdekking van de technische voorziening uitgaande van de UFR naar een 60% afdekking) omdat het als lange termijn scenario meer wenst te profiteren van een mogelijke rentestijging. De huidige lage renteniveaus zorgen tevens voor lage verwachte rendementen op de investment grade obligaties waardoor een verschuiving naar meer risicovollere beleggingscategorieën benodigd is om het rendementspotentieel te behouden. Dit heeft ertoe geleid dat het pensioenfonds de aandelenallocatie heeft verhoogd ten koste van obligaties. PF Wonen diende voor 1 januari 2016 een nieuwe aanvangshaalbaarheidstoets in bij DNB, gebaseerd op het nieuwe strategische beleggingsbeleid. 15

16 2.3 Goed pensioenfondsbestuur De Code Pensioenfondsen legt de nadruk op het beïnvloeden van het gedrag van bestuurders, intern toezichthouders en belanghebbenden in de verantwoordingsfunctie. Per orgaan zijn normen opgenomen over taak en werkwijze, samenstelling en zittingsduur, geschiktheid, benoeming, schorsing en ontslag. Daarnaast zijn overkoepelende thema s opgenomen. De thema s gaan zowel over het eigen functioneren van het fonds als van dienstverleners. Voorbeelden hiervan zijn integraal risicomanagement, communicatie en transparantie, verantwoord beleggen, kosten, uitvoering en uitbesteding, geschiktheid, diversiteit, integer handelen en beloningsbeleid. Pensioenfondsen leven de Code na op basis van het pas toe of leg uit-beginsel. Een pensioenfonds past de normen van de Code toe of zet in het jaarverslag gemotiveerd uiteen waarom een norm niet (volledig) is toegepast. Toelichting op naleving normen code pensioenfondsen in 2015 Normen 1 9 gaan over de taak en werkwijze van het bestuur. Het bestuur heeft deze normen geborgd in de statuten en reglementen. In 2015 is in november de missie, visie en strategie vastgesteld nadat gesproken is met het verantwoordingsorgaan en de sociale partners. In februari 2015 is een noodprocedure in geval van een crisissituatie vastgesteld. Normen hebben betrekking op de rol van het belanghebbendenorgaan. Die is bij een bedrijfstakpensioenfonds niet van toepassing. Normen gaan over de taken en werkwijze van de Raad van Toezicht. In 2015 heeft de Raad van Toezicht voor het eerst haar jaarrapport opgesteld. Dit rapport is besproken met het bestuur en de aanbevelingen van de Raad van Toezicht zijn door het bestuur van een reactie voorzien. Normen beschrijven hoe het bestuur verantwoording aflegt. Niet alleen over de resultaten, maar ook over het gevoerde beleid, het naleven van de Code Pensioenfondsen, de risico s die gelopen worden en de kosten die gemaakt worden. In 2015 vergaderde het bestuur (delegatie van) tweemaal samen met het verantwoordingsorgaan. Norm 23 en 24 gaan over het risicomanagement. Het pensioenfonds maakt hiervoor gebruik van een risicomanagementsysteem: RisicoMaat. In 2015 is de RisicoMaat gevuld en in werking getreden. Bij bestuursbesluiten wordt een risicovoorlegger en risicoparagraaf opgesteld die de risico s expliciet benoemt. Norm 25 en 26 gaan over communicatie en transparantie. Het bestuur stelt ieder jaar een communicatiejaarplan op en eenmaal in de drie jaar een communicatiebeleidsplan. De monitoring vindt plaats in de communicatiecommissie. Normen gaan over de keuzes die het bestuur maakt over verantwoord beleggen en dat er draagvlak is voor deze keuzes. Dit beleid is in 2015 via de website beschikbaar gesteld. In paragraaf wordt het beleid nader toegelicht. In normen wordt de eindverantwoordelijkheid van het bestuur benadrukt en wordt aangegeven dat moet worden gehandeld in het belang van het pensioenfonds. Bij de evaluatie van de uitvoering moet het bestuur de kwaliteit en de kosten bespreken. In 2015 werd een nieuw uitbestedingsbeleid en een klokkenluidersregeling vastgesteld. In normen 38 en 39 wordt de onafhankelijke uitvoering van de controlewerkzaamheden door een accountant en actuaris benadrukt. Het bestuur houdt een jaarlijkse evaluatie met de certificeerders en eenmaal in de drie jaar worden contractonderhandelingen gevoerd op basis van offertes van meerdere partijen. In normen is vastgelegd dat het bestuur klachten en geschillen goed moet afhandelen en ook dat zaken die niet goed gaan gemeld kunnen worden zonder dat iemand bang hoeft te zijn voor de consequenties daarvan. Het bestuur besloot in 2016 de geschillencommissie voor een tweede termijn van vier jaar te benoemen. In normen wordten de benoeming, schorsing en ontslag van bestuurders, leden van de Raad van Toezicht en het verantwoordingsorgaan besproken. Het belang van deskundigheidsbevordering en het evalueren van het functioneren van de organen wordt benadrukt en voor alle rollen moeten profielschetsen worden opgesteld, zodat de juiste persoon wordt benoemd. In 2015 werd de profielschets voor een bestuurslid, na goedkeuring door de Raad van Toezicht, vastgesteld. In normen wordt aandacht besteed aan integer handelen: de schijn van persoonlijke bevoordeling of belangenverstrengeling moet worden voorkomen en de gedragscode moet worden nageleefd en ondertekend. In 2015 werd de gedragscode aangescherpt waarmee ook leden van de Raad van Toezicht en het verantwoordingsorgaan onder de gedragscode gingen vallen. Zowel het bestuur als de leden van de Raad van Toezicht ondertekenden over 2015 een verklaring van naleving van de gedragscode. Normen gaan over het beloningsbeleid. Dit beleid moet passen bij de taken en verantwoordelijkheden van functionarissen en bij de bedrijfstak waarvoor de pensioenregeling wordt uitgevoerd. Het beloningsbeleid is openbaar en beschikbaar via de website. Normen 82 en 83 hebben betrekking op naleving van wet- en regelgeving. In 2015 is hieraan voldaan. Het bewaken hiervan is een doorlopende activiteit van het bestuur. 16

17 Inventarisatie pensioenfonds In bepaalde gevallen wijkt het bestuur af van normen uit de Code. Hieronder treft u een overzicht van de normen waar het bestuur gemotiveerd van afwijkt of nog actie op onderneemt. Norm Checklist Code Pensioenfondsen punt 39 (Bestuur beoordeelt (minimaal 4-jaarlijks) functioneren van accountant en actuaris) Code Pensioenfondsen punt 50 (Bestuur zorgt voor een programma van permanente educatie voor leden bestuur) Code Pensioenfondsen punt 66 tot en met 71 (diversiteitsbeleid) Motivering / actie Jaarlijks wordt de opdrachtbevestiging van accountant en actuaris besproken en daarmee is ook het functioneren ondervangen. Het bestuur heeft eind 2015 besloten een programma van permanente educatie op te stellen. Het bestuur heeft geen specifieke doelen geformuleerd op het gebied van leeftijd en geslacht. Bij invulling bestuur wordt sterk belang gehecht aan complementariteit ten aanzien van deskundigheid/kennisgebied, werkervaring en type persoonlijkheid. Klachten Wanneer een deelnemer, een slaper, een gepensioneerde of een werkgever het niet eens is met de uitvoering van de pensioenregeling of de behandeling omgangsvormen of dienstverlening van de medewerkers van de uitvoeringsorganisatie die de regeling uitvoeren en dit kenbaar maakt, dan is er sprake van een klacht. De DVO commissie wordt per kwartaal door middel van een rapportage over dit onderwerp geïnformeerd. Op deze wijze bewaakt het bestuur de afhandeling van de klachten en komen verbeteringen in de processen tot stand. In 2015 was er sprake van 106 klachten waarvan 58 gegrond en 48 ongegrond. 102 klachten waren incidenteel en 4 klachten structureel. De klachten hebben geleid tot een verandering van het afkoopbeleid van slapers vóór Het bestuur heeft besloten om afkoop van rechten van slapers van vóór 2007 te gaan afkopen indien de dekkingsgraad van het fonds dit toelaat. Naar verwachting zal dit in 2016 kunnen worden uitgevoerd. Deskundigheidsbevordering Een pensioenfondsbestuurder moet vanaf de eerste dag van zitting aan alle geschiktheidseisen voldoen. Het fonds zorgt er voor dat nieuwe en bestaande pensioenfondsbestuurders geschikt en deskundig zijn. Het bestuur wil niet alleen beschikken over voldoende kennis maar ook over de noodzakelijke competenties om daadkrachtig en effectief de functie uit te oefenen. In de jaren 2015 en 2016 hebben een aantal bestuursleden de nodige opleidingen gevolgd op het gebied van risicomanagement en vermogensbeheer, niveau B en governance A. Zelfevaluatie Het bestuur heeft een procedure vastgesteld voor een periodieke zelfevaluatie. Het gaat om het functioneren van het bestuur als geheel en van de individuele bestuursleden afzonderlijk. Doel van de zelfevaluatie is de kwaliteit van het bestuur in stand te houden en/of te verbeteren. In december 2015 heeft het bestuur haar zelfevaluatie gehouden. Gebleken is dat het bestuur haar verantwoordelijkheid en taak helder heeft. De communicatie tussen de bestuursleden onderling blijft van groot belang evenals het centraal stellen van het deelnemersbelang bij de besluitvorming. Beloningsbeleid Met het besluit FTK van 7 augustus 2013 (Art. 21a) ontstaat de verplichting voor pensioenfondsen tot schriftelijke vastlegging en openbaarmaking van het beloningsbeleid. Begin 2014 heeft het bestuur met elkaar gesproken over een passend beloningsbeleid gezien de vereiste beschikbaarheid, de tijdsbesteding, de complexiteit van pensioenfondsen land, de eisen van de DNB betreffende deskundigheid, de verantwoordelijkheid en de risico s die bestuurders lopen door plaats te nemen in het bestuur van een pensioenfonds. Het bestuur van het pensioenfonds is van mening dat de vergoeding voor de bestuursleden onder meer aan de volgende criteria moet voldoen: passende marktconforme beloning die aansluit bij de kwaliteiten van de bestuurders, de beschikbaarheid en de tijdsbesteding; vasthouden aan de richtlijnen zoals die in de pensioenbranche van kracht zijn (DNB, Code Pensioenfondsen en Pensioenfederatie); daar waar van toepassing kostendekkend voor de voordragende organisatie (FNV, CNV Vakmensen en INretail). Het bestuur heeft besloten om bestuursleden met ingang van 1 januari 2014 een vaste jaarlijkse vergoeding toe te kennen. Hierin zijn alle kosten begrepen (zoals bijvoorbeeld reis- en verblijfkosten, en representatiekosten). Ook leden van de raad van toezicht ontvangen een vaste jaarlijkse vergoeding. Voor het verantwoordingsorgaan wordt per vergadering een vacatievergoeding betaald. In de onderstaande tabel zijn de afspraken inzake de beloning voor leden van bestuur, raad van toezicht en verantwoordingsorgaan opgenomen. Orgaan Belonging Toelichting Bestuursleden ,- Vaste vergoeding per jaar (op basis van 1 dag per week), incl. onkosten, excl. BTW Voorzitters bestuur ,- Vaste vergoeding per jaar (op basis van 2 dagen per week), incl. onkosten, excl. BTW Raad van toezicht ,- Vaste vergoeding per jaar, incl. onkosten, excl. BTW Voorzitter Raad van toezicht ,- Vaste vergoeding per jaar, incl. onkosten, excl. BTW Verantwoordingsorgaan 410,- Per vergadering, excl. reiskosten en verblijfskosten 17

18 Het beloningsbeleid is terug te vinden op de website van het pensioenfonds. De beloningen worden verder toegelicht in de jaarrekening onder de paragraaf pensioenuitvoeringskosten. Naleving van de gedragscode Sinds 2001 heeft het bestuur een gedragscode. Doel van deze gedragscode is het stellen van regels en richtlijnen voor bestuursleden. Deze regels moeten belangenconflicten tussen het fonds en betrokkenen in privé voorkomen. Daarnaast is in de gedragscode vastgelegd hoe bestuursleden moeten omgaan met vertrouwelijke informatie van het pensioenfonds. De gedragscode bevordert de transparantie en zorgt ervoor dat alle betrokkenen, ook voor hun eigen bescherming, duidelijk weten wat wel en niet geoorloofd is. Elk bestuurslid verklaart schriftelijk de gedragscode te zullen naleven. De compliance officer bewaakt verder de naleving van de gedragscode. Vanaf 2009 was de voorzitter van het fonds belast met de compliance functie. Het bestuur heeft in 2015 vanuit het oogpunt van objectiviteit, besloten de compliance werkzaamheden vanaf 2016 extern te beleggen. De naleving van de gedragscode in 2015 is akkoord bevonden. In 2015 heeft het bestuurde gedragscode in lijn gebracht met de nieuwe model gedragscode van de Pensioenfederatie. Dit betreft met name een aanscherping rondom belangenverstrengeling. De gedragscode is eveneens van toepassing voor de leden van de raad van toezicht en het verantwoordingsorgaan alsmede voor externe leden van commissies en andere personen die door het bestuur zijn aangewezen. Raad van Toezicht Dit intern toezichtorgaan heeft als taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in het pensioenfonds. Het orgaan onderhoudt een actieve dialoog met het bestuur. Het is belast met het toezien op een adequate risicobeheersing en evenwichtige belangenafweging door het bestuur. De Raad van Toezicht legt verantwoording af over de uitvoering van de taken aan het verantwoordingsorgaan. Het interne toezicht betrekt in zijn toezicht de naleving door het fonds van normen in de Code Pensioenfondsen. In hoofdstuk 6 is het verslag van de Raad van Toezicht over 2015 opgenomen. Risicobeheer Pensioenfondsbesturen moeten voldoen aan alle wet- en regelgeving en controle hebben over alle risico s die zich voordoen. De Pensioenwet verplicht het bestuur tot het treffen van maatregelen voor een integere en beheerste bedrijfsvoering. Deze verplichting gaat verder dan de maatregelen die het bestuur heeft getroffen op het gebied van compliance en de gedragscode die het pensioenfonds heeft. Het gaat om een risicobeleid, waarbij integriteitrisico s en ook andere risico s in kaart worden gebracht. DNB volgt het risicomanagement van fondsen nauwgezet. Voor DNB geldt dat het bestuur van een pensioenfonds uiteindelijk altijd voor alles verantwoordelijk is. Deze verantwoordelijkheid kan het pensioenfonds niet uitbesteden. Daarbij is integraal risicomanagement meer dan een proces alleen. Het omvat ook een continue beoordeling en daar waar nodig bijsturing. Integraal risicomanagement is niet statisch. Het moet worden aangepast aan de veranderende omstandigheden. Dat vraagt van het bestuur van het pensioenfonds risicobewustzijn, gezond verstand, kennis en een voortdurende kritische houding. De keuze is gemaakt om het risicobeheer in te richten met RisicoMaat van Syntrus Achmea Pensioenbeheer. Er is een stappenplan opgesteld dat ertoe leidt dat het risicobeheer in 2015 volledig operationeel was. Het bestuur heeft het belang van risicomanagement onderkend en heeft in 2016 een aparte IRM commissie benoemd. 2.4 Communicatie Pensioenfonds Wonen vindt dat het een zorgplicht heeft richting de deelnemers. Daarom biedt het fonds handelingsperspectief door inzicht en overzicht te geven aan de deelnemers over hun pensioensituatie en gebeurtenissen die daarop van invloed zijn. Werknemers en werkgevers hebben in de beleving van het fonds ook een eigen verantwoordelijkheid in de vorm van een haalplicht. De focus ligt derhalve op digitale communicatie. De nieuwe Wet Pensioencommunicatie die 1 juli 2015 ingevoerd is, maakt digitale communicatie binnen wettelijke kaders steeds meer mogelijk. PF Wonen wil gebruik maken van deze digitale mogelijkheden voor zover deze aansluiten bij haar doelstelling, het bieden van handelingsperspectief. De website vervult in deze opzet een centrale rol. Hier vindt de deelnemer de meest actuele informatie en wordt achtergrond - informatie geboden Voor de implementatie van de Wet Pensioencommunicatie is in 2015 een stappenplan uitgewerkt. De twee belangrijkste pijlers uit dit stappenplan zijn de vervanging van de startbrief door het pensioen en het herschrijven van brieven in begrijpelijke taal. Eind 2015 zijn de voorbereidingen voor implementatie gestart die uiterlijk 1 juli 2016 gereed zal zijn. Communicatiejaarplan Elk jaar wordt een communicatiejaarplan opgesteld waarin de communicatieactiviteiten (met planning en kosten) van het betreffende jaar worden beschreven. In 2015 zijn de volgende activiteiten gerealiseerd: introductie vernieuwde responsive website; actie verzamelen adressen; 3 nieuwsbrieven aan deelnemers, gepensioneerden en werkgevers op papier; start verzending nieuwsbrief per aan deelnemers met adres; jaarlijks pensioenoverzicht digitaal verstuurd aan deelnemers met adres; communicatie over toeslagenbeleid in oktober. Organisatie Pensioencommunicatie is een verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Het bestuur, hierin geadviseerd door de communicatiecommissie en de afdeling Pensioencommunicatie van Syntrus Achmea Pensioenbeheer, bepaalt het beleid. 18

19 2.5 Toezichthouder AFM en DNB Autoriteit Financiële Markten (AFM) De Autoriteit Financiële Markten (AFM) is toezichthouder op het gedrag van pensioenuitvoerders in Nederland. De AFM ziet er op toe dat pensioenuitvoerders zich aan de wetten en regels houden. De twee normen waar de AFM toezicht op houdt zijn informatieverstrekking en zorgplicht. Pensioenfonds is transparant over kosten Het bestuur van het pensioenfonds vindt transparantie over kosten van groot belang. In het jaarverslag besteedt het bestuur daarom opnieuw ruim aandacht aan dit onderwerp in paragraaf 3.4 en 3.9. De Nederlandsche Bank (DNB) DNB is als toezichthouder belast met prudentieel toezicht. Dit toezicht richt zich op de financiële stevigheid van financiële ondernemingen inclusief pensioenfondsen. Doel is bij te dragen aan de stabiliteit van de financiële sector. Het pensioenfonds informeert DNB over alle wijzigingen in statuten, reglementen en in de Actuariële en Bedrijftechnische Nota (Abtn). Tevens legt het pensioenfonds jaarlijks uiterlijk 30 juni het jaarverslag en de daarbij behorende verslagstaten ter beoordeling aan DNB voor. Elke maand en elk kwartaal rapporteert het pensioenfonds aan DNB over zijn financiële positie inclusief de dekkingsgraad. Tevens rapporteert het pensioen fonds aan DNB in januari over de uitkomsten van de evaluatie van het herstelplan over voorgaand boekjaar. Tot slot worden benoemingen van bestuursleden vooraf ter toetsing aan DNB voorgelegd. In het verslagjaar 2015 zijn er geen aanwijzingen en boetes door DNB opgelegd. Self-assessment Belangenverstrengeling Het self-assessment in het kader van het onderzoek belangenverstrengeling vond medio 2014 plaats. Aanleiding van dit themaonderzoek is dat er zich een aantal incidenten op het gebied van belangenverstrengeling hebben voorgedaan bij pensioenfondsen. Daar komt bij dat het risico op belangenverstrengeling geacht wordt te zijn verhoogd, doordat pensioenfondsen voor het wijzigen van de governance en voor de implementatie van nieuwe wet- en regelgeving intensiever gebruik maken van externe partijen. Verder helpt dit onderzoek DNB beter zicht te krijgen op beheersing van het risico op belangenverstrengeling door de sector. Een belangrijk punt is de analyse van risico s. In juli 2015 diende PF Wonen de risicoanalyse belangenverstrengeling in bij DNB. PF Wonen heeft besloten om eenmaal per jaar de integriteitsrisico s integraal te bespreken en om een beleidsplan en jaarplan in het kader van integraal risicomanagement op te stellen. Het beleidsplan integraal risicomanagement vormt de basis voor het jaarplan integraal risicomanagement, waarin is vastgelegd welke activiteiten in het kader van integraal risicomanagement jaarlijks terugkeren en welke thema s gedurende het jaar worden geadresseerd. Een dergelijk jaarplan maakt de periodiciteit expliciet. Self-assessment vastlegging beleid (Abtn) In het self assessment zijn zeven specifieke beleidsonderwerpen aan bod gekomen. De keuze voor deze zeven onderwerpen komt voort uit de wijzigingen in het nftk en elementen waar uit onderzoek blijkt dat deze vaak onvoldoende zijn vastgelegd. Het doel van het self assessment was tweeledig: het bood een controlemogelijkheid of belangrijke wijzigingen zijn verwerkt in het beleid van het fonds en voor DNB was het een instrument om op een efficiënte manier Abtn s te controleren. De gewijzigde Abtn van het fonds is voor 1 oktober 2015 bij DNB ingediend. Self-assessment aanvangshaalbaarheidstoets Voor de toetsing van het correct uitvoeren van de aanvangshaalbaarheidstoets heeft DNB een sectorbrede analyse uitgevoerd. Met een vragenlijst en gevraagde cijferreeksen werd vastgesteld of pensioenfondsen aan de wettelijke vereisten die aan de aanvangshaalbaarheidstoets worden gesteld voldeden. Eind december 2015 gaf DNB een algemene terugkoppeling van de bevindingen. DNB heeft zich beperkt tot een beoordeling van de technische uitvoering. Begin 2016 heeft een delegatie van het bestuur gesproken met DNB over de aanvangshaalbaarheidstoets en de vergroting van het risicoprofiel. Het bestuur heeft een uitgebreide schriftelijke onderbouwing gegeven van de verhoging van het risicoprofiel en de evenwichtige belangenafweging in de aanvangshaalbaarheidstoets. PF Wonen heeft de aanvangshaalbaarheidstoets uitgevoerd. Overzicht contributie toezicht en Pensioenfederatie (in euro s) DNB AFM Pensioenfederatie