Thuiscoaches in Hoogeveen. Evaluatie project Eigen Kracht 1 januari 2012 tot en met 30 april 2014

Transcriptie

1 Thuiscoaches in Hoogeveen Evaluatie project Eigen Kracht 1 januari 2012 tot en met 30 april 2014

2 PAGINA 2 VAN 22 INHOUDSOPGAVE Inleiding 1. Conclusies 3 Optimalisatie en uitbouw 4 2. Aanleiding voor het project en proces 5 3. Organisatie 7 4. Werkwijze 7 5. Is de beoogde doelgroep bereikt? Wie is de klant? 12 Aanmeldingen 12 Klanten zijn verwezen door 12 Gezinssamenstelling en leeftijd Problematiek en resultaten Ervaringen van klanten Ervaringen in de wijk Samenwerking en deelprojecten 17 Samenwerking CJG/OGGZ 17 Convenant Humanitas en GKB 18 Andere vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties 18 Combinatiefunctie: thuiscoach en casemanager 18 Thuiscoach in de huisartsenpraktijk Kosten en Baten Ten slotte: aandachtspunten bij het vervolg 21 Organisatie en werkwijze 21 Vervolgopdrachten 22

3 PAGINA 3 VAN 22 Inleiding In deze notitie wordt het project Eigen Kracht geëvalueerd en worden aanbevelingen voor het vervolg gedaan. Om een goed beeld te krijgen van de resultaten van het project tot nu toe zijn via drie verschillende invalshoeken onderzoeken uitgevoerd door onafhankelijke derden: 1. Klanten van de thuiscoaches zijn zowel telefonisch als face to face ondervraagd over hun ervaringen met de thuiscoaches en de wijze van werken 1 2. Er is een tweede Maatschappelijke Kosten Baten Analyse ( MKBA) gedaan Er is een beleidsevaluatie uitgevoerd. De bevindingen uit deze afzondelijkerlijke onderzoeken worden in deze notitie samengevat en met elkaar verbonden. De conclusies en voorstellen voor het vervolg vindt u in het eerste hoofdstuk. Vervolgens wordt beschreven hoe het project tot stand kwam en welke stappen zijn gezet om te komen tot uitvoering. Ten slotte wordt ingegaan op de organisatie, de werkwijze, de doelgroep, de problematiek en de resultaten. Na een beschrijving van de deelprojecten en een overzicht van de kosten en baten van het project is er een afsluitend hoofdstuk waarin de randvoorwaarden voor een vervolg worden beschreven. 1. Conclusies Het project Eigen Kracht heeft de afgelopen twee jaar veel in beweging gezet. We hebben veel meer zicht gekregen op multiprobleemgezinnen en hun problematieken. Daar waar we actief zijn geweest zijn de huishoudens tevreden over de geboden hulp. De kern van onze aanpak: één gezin, één plan, waar mogelijk één hupverlener, wordt nu ook door de samenwerkingspartners onderschreven. Zowel binnen de gemeente als bij de samenwerkingspartners is hard gewerkt aan ontschotting van de hulp en dienstverlening. De vertaling van de pilot naar harde resultaten is moeilijk te maken. Vooraf hebben we aangegeven dat we een aantal concrete resultaten willen bereiken: 1. Het verbeteren van de sociaaleconomische positie van gezinnen 2. Gezin heeft grip op het eigen leven 3. De kinderen komen in een betere omgeving om hun talenten te ontwikkelen 4. Gezinnen ervaren geïntegreerde hulp- en dienstverlening 5. Minder beroep op hulpverlening en voorzieningen 6. Het project levert elementen op voor de doorontwikkeling. Er wordt al werkende geleerd 7. Het project kan leiden tot nieuw aanbod op grond van vragen van de gezinnen Na twee jaar kunnen we constateren dat onze klanten beter scoren op de zelfredzaamheidsmatrix. We weten echter niet of ze dat ook niet hadden gedaan met andere interventies. Deze waarneming komt overeen met de resultaten van andere projecten Eigen kracht in het land. Oebele Herder uit Leeuwarden verwoordde het als volgt: Het resultaat is dat we voor een aantal gezinnen de situatie beter beheersbaar hebben gemaakt en het aantal excessen hebben teruggedrongen en hij vervolgt: 1 Thuiscoaches Hoogeveen, Stenden Hogeschool 2 LPBL: update MKBA Hoogeveen 3 Intraval: beleidsevaluatie

4 PAGINA 4 VAN 22 maar je moet niet denken dat je een multiprobleemgezin hiermee uit de multiprobleemsituatie krijgt. Harde maar heldere conclusies die we in Hoogeveen onderschrijven. We merken dat de aanpak werkt en resultaten oplevert, maar het zijn hele kleine stapjes die je zet. Optimalisatie en uitbouw Het wenkend perspectief is dat we de aanpak van één gezin, één plan en zoveel mogelijk één hulpverlener inzetten voor alle niet zelfredzame multiprobleemgezinnen. Dat is een ambitieuze langetermijn doelstelling. Om daar te komen, is het eerst nodig om de aanpak eigen kracht door te ontwikkelen en te optimaliseren. In deze optimalisatiefase gaat het om twee lijnen: 1. Vergroting van de effectiviteit en efficiency van de thuiscoaches Hierbij denken we vooral aan het verminderen van de versnippering qua uren. Nu werken thuiscoaches vaak maar een gering aantal uren voor het project en wordt naar ons gevoel teveel tijd verspild aan afstemming en coördinatie. Door minder thuiscoaches maar in totaal het zelfde aantal uren kunnen we naar verwachting een slag slaan. 2. Versterken integrale aanpak binnen onze eigen organisatie tussen CJG, OGGZ, veiligheidshuis en het project Eigen kracht. Bij een Pilot past het om eerst je eigen gang te gaan. Nu we twee jaar bezig zijn is het nodig om nog veel meer de krachten te bundelen. OGGZ, CJG, Veiligheidshuis en Eigen kracht kunnen nog veel beter samenwerken en op termijn wellicht vervloeien tot één aanpak met ruimte voor specialisatie. Daarbij kiezen we er dus nadrukkelijk voor om de aanpak vooralsnog, binnen ons eigen huis vorm te geven. Concreet betekent dit ook dat we de pilot ombouwen tot een reguliere aanpak ingebed binnen het cluster WZD. Het implementeren van deze twee optimalisaties willen we vanaf nu uitvoeren. We nemen daarvoor de tijd omdat het samenvalt met de implementatie van de transities. Eind 2015 moet de nieuwe werkwijze staan. Het vormgeven van deze optimalisatieslag doen we binnen ons eigen cluster WZD. Tijdens de optimalisatiefase willen we ook aan de slag met de verdere uitbouw van de aanpak Eigen kracht tot een totale Hoogeveense aanpak. Deze uitbouw is een logisch vervolg op de pilot en zal ook een duidelijke nieuwe route naar zorg en ondersteuning voor multiprobleemgezinnen moeten gaan opleveren. Daarbij is het van belang om vooraf een belangrijk uitgangspunt te formuleren. Uiteindelijk gaat het om herschikking van taken zonder dat er extra geld beschikbaar komt. Duidelijk is wel dat we voor de transitie extra geld nodig hebben. De uitgaven moeten opgevangen worden binnen de totale middelen die nu beschikbaar komen voor de drie decentralisaties. Voor 2015 is nog incidenteel budget van beschikbaar in onze begroting en ontvangen we tevens vanuit de decentralisatie-uitkeringen (structureel) voor sociale wijkteams. Voor de jaren daarna gaan we in 2015 op zoek naar dekkingsmogelijkheden.

5 PAGINA 5 VAN Aanleiding voor het project en proces Uit onderzoek door de gemeente Hoogeveen in 2008/2009 is gebleken dat een klein deel van de bevolking in Hoogeveen veelvuldig gebruik maakt van gemeentelijke diensten. Ook werd duidelijk dat vooral eenoudergezinnen met thuiswonende kinderen tot 23 jaar tot deze groep veelgebruikers horen. In de Voorjaarsnota van 2011 wordt naar aanleiding van dit onderzoek gesproken over de voorbereiding op een efficiëntere aanpak van veelgebruikers van producten van de gemeente, waarbij rekening wordt gehouden met de thema s: meer aan de voorkant en zelfredzaamheid. Vanaf 1 januari 2012 kwam een projectbudget beschikbaar en werd een projectleider aangesteld. Het project Eigen Kracht is een uitwerking van de efficiëntere aanpak. De doelstelling voor het project werd als volgt geformuleerd: Het project Eigen Kracht ontwikkelt integrale dienstverlening aan gezinnen met meerdere problemen of een risico deze te krijgen, waarbij het optimaal inzetten van de eigen kracht van deze gezinnen en hun omgeving leidend is. Hierbij werden de volgende te behalen resultaten geformuleerd: Het verbeteren van de sociaaleconomische positie van gezinnen Gezin heeft grip op het eigen leven De kinderen komen in een betere omgeving om hun talenten te ontwikkelen Gezinnen ervaren geïntegreerde hulp- en dienstverlening Minder beroep op hulpverlening en voorzieningen Het project levert elementen op voor de doorontwikkeling: er wordt al werkende geleerd Het project kan leiden tot nieuw aanbod op grond van vragen van de gezinnen In juni 2012 ging een eerste team in het kader van het project Eigen kracht aan de slag. Medewerkers van de gemeente Hoogeveen konden eenoudergezinnen met thuiswonende kinderen die te kampen hadden met problemen op meerdere levensdomeinen aanmelden bij een team dat was samengesteld uit medewerkers van verschillende organisaties. De functie van de medewerkers in het team Eigen Kracht kreeg de naam: thuiscoach. Het team bestond uit zes thuiscoaches die inhoudelijk werden aangestuurd door de gemeentelijke projectleider. Zij hadden gezamenlijk 64 uur (1,7 fte) beschikbaar. Ondertussen werden door de landelijke overheid de contouren van de drie grote decentralisaties, Jeugdzorg, AWBZ en participatiewet geschetst. Naast zorgen over overheveling van taken en tegelijkertijd enorme bezuinigingen, leveren de decentralisaties ook kansen op. Door bundeling van de verschillende financieringsstromen ontstaan mogelijkheden om te werken aan ontschotting van de hulpen dienstverlening. Ondersteuning van kwetsbare burgers kan daardoor efficiënter en effectiever worden vormgegeven. Vooral voor de doelgroepen van het project Eigen Kracht, huishoudens met problemen op meerdere levensdomeinen, kan door ontschotting bereikt worden dat deze huishoudens met minder verschillende organisaties en hulpverleners te maken krijgen. In mei 2013 ging een tweede team van start met een focus op de wijken Wolfsbos en Zuid. Omdat is aangesloten bij de gebiedsindeling van de Smederijen, werd later ook Krakeel vanuit dit team bediend. In dit team werken momenteel acht thuiscoaches, in totaal 80 uur. (2,2 fte). Hoewel de doelstellingen hetzelfde bleven, kreeg dit team te maken met een aantal wijzigingen:

6 PAGINA 6 VAN 22 Daar waar bij het eerste team thuiscoaches de focus ligt op eenoudergezinnen met kinderen tot 23 jaar, richt het tweede team zich op sociaal kwetsbare wijkbewoners van jaar. Tot nu toe werd gewerkt met verwijzingen vanuit gemeentelijke diensten, in dit team wordt gewerkt met verwijzingen van het wijkteam Smederijen en andere professionals in de wijk. Wellicht zullen op den duur ook wijkbewoners zichzelf gaan aanmelden. Door de gebiedsgebonden inzet kunnen de thuiscoaches die in dit team werken ook herkenbare gezichten worden in de wijk. Naar verwachting zal dit leiden tot laagdrempelige hulp. Vervolgens ging in oktober 2013 een derde team van start in de wijk De Weide. Hier werken drie thuiscoaches, gemiddeld 40 uur (1,1 fte). Gelijktijdig wordt in deze wijk een Wmo-pilot ontwikkeld, in samenwerking met de huisartsenpraktijk. Voor het team in De Weide wordt de focus op samenwerking met de eerstelijns gezondheidszorg gelegd. Er werden bij de start van beide nieuwe teams nieuwe vragen geformuleerd: Signaleren eerstelijnswerkers eerder? Kennen werkers in een gebied (vrijwillig en professioneel) aanbod beter? Kennen wijkwerker het individu en het sociaal netwerk beter, waardoor ondersteuning in eigen context vaker mogelijk is en gebruik van duurdere zorg kan worden teruggedrongen? Worden kwetsbare inwoners door wijkgericht werken en samenwerking met zorg eerder gesignaleerd? Kunnen kwetsbare inwoners worden gestimuleerd hun leefstijl aan te passen? Kan het sociale netwerk van kwetsbare inwoners worden uitgebreid? Wordt op deze wijze meer ondersteuning en zorg op maat geleverd? De start van beide nieuwe teams werd in 2013 mogelijk dankzij een subsidie van de provincie Drenthe.

7 PAGINA 7 VAN Organisatie Er werd bij de start van het project een stuurgroep ingericht die bestond uit: Wethouder T. Bargeman, bestuurlijk opdrachtgever Gemeentesecretaris H. de Vries, ambtelijk opdrachtgever Wethouder K. Smid R. Hogervorst, leidinggevende team zorg coördinatie A. Jonker, projectleider Eigen Kracht In deze stuurgroep werden de hoofdlijnen uitgezet bij de vormgeving van het project. In december 2013 werd de stuurgroep opgeheven en werden de taken van de stuurgroep overgeheveld naar het reguliere heli-overleg, een overleg tussen bestuurders en ambtenaren van gemeente de Wolden en Hoogeveen, gericht op afstemming tussen de drie decentralisaties. Daarnaast is er een projectgroep samengesteld bestaande uit de hoofden van de afdelingen participatie, inkomen en zorg van de gemeente Hoogeveen, een vertegenwoordiger van de afdeling Strategie, Beleid en Projecten van de gemeente Hoogeveen, de coördinator van het CJG Hoogeveen, leidinggevenden van de organisaties die een thuiscoach leveren en de leidinggevende van de Gemeentelijke Krediet Bank (GKB). De projectgroep levert kennis, zorgt voor afstemming en draagvlak binnen de eigen organisatie en/of afdeling. Het project is ondergebracht in het team Zorgcoördinatie van de gemeente Hoogeveen, Vanuit hetzelfde team wordt ook de coördinatie van OGGz, CJG en Veiligheidshuis uitgevoerd. Door de nauwe verbindingen tussen het project Eigen Kracht en de zorgcoördinatie van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG), Openbare Geestelijke Gezondheids Zorg (OGGZ) en Veiligheidshuis, wordt overlap vermeden en werd werkende weg een logische doorgaande lijn naar zorg ontwikkeld. 4. Werkwijze Het team bestaat uit hulpverleners van verschillende organisaties 4 die voor een deel van hun uren (om niet) werden uitgeleend aan het project. Het principe is: oud voor nieuw, dat wil zeggen dat de uren die organisaties leveren als thuiscoach niet worden gecompenseerd. Zij voeren hun werkzaamheden als thuiscoach uit onder functionele aansturing door de gemeente Hoogeveen. De keuze voor aansturing door de gemeente Hoogeveen werd gemaakt om de professionals optimaal de ruimte te geven, zodat zij vrij van de eigen organisatie en de belangen van de eigen organisatie, een nieuwe werkwijze konden ontwikkelen. Het gezin wordt gedurende de tijd die nodig is, gecoacht op verschillende leefgebieden. De thuiscoach biedt wat nodig is en is daarbij niet gebonden aan een bepaald aantal uren dat aan een gezin mag worden besteed. De thuiscoaches die werkzaam zijn in de teams brengen specifieke deskundigheid mee vanuit hun moederorganisatie. Zij zijn in het team specialist, maar in het gezin generalist. Dit betekent dat zij, waar nodig, alle gezinsleden en op alle levensgebieden begeleiden. 4 Gemeente Hoogeveen, Stichting Welzijnswerk Hoogeveen, MEE-Drenthe, Bureau Jeugdzorg Drenthe, GGZ- Drenthe, Promens Care, GGD Drenthe, Ambiq,

8 PAGINA 8 VAN 22 Voor de functie van thuiscoach is een (landelijk) competentieprofiel ontwikkeld. De werkwijze vraagt specifieke kwaliteiten van de thuiscoach. Om die reden zijn voor het invullen van de functies sollicitatiegesprekken gevoerd. De inzet als thuiscoach gebeurde onder functionele aansturing door de projectleider, waardoor de thuiscoaches vrij van de eigen organisatie konden opereren. Er is aangesloten bij landelijke ontwikkelingen in de aanpak van multiprobleemhuishoudens. In deze aanpak wordt gewerkt volgens het principe één gezin, één plan en waar mogelijk één hulpverlener en in ieder geval één aanspreekpunt. In de praktijk is het zo dat voor elk probleem een andere organisatie de meest aangewezen hulp verleent, waardoor multiprobleemgezinnen soms met meer dan twintig verschillende hulpverleners te maken krijgen. Deze hulpverleners maken elk hun plan voor het (deel) probleem dat zij zelf gaan aanpakken. Overzicht over het totaal, en samenhang tussen de verschillende plannen ontbreekt. In onderstaande afbeelding (uit: MKBA Wolfsbos-Zuid, LPBL, mei 2013) wordt het verschil tussen de oude en de nieuwe werkwijze grafisch weergegeven. Het verminderen van bureaucratie, het optimaal benutten van de eigen kracht van mensen en hun eigen sociale omgeving zijn belangrijke doelstellingen. In de dagelijkse praktijk worden de thuiscoaches geconfronteerd met situaties die vragen om maatwerk. Op casusniveau wordt de situatie direct

9 PAGINA 9 VAN 22 onconventioneel opgelost, terwijl onmiddellijk daarna het knelpunt wordt besproken op beleids- en bestuursniveau om structurele oplossingen te genereren. De organisatiestructuur van het project Eigen kracht was erg belangrijk. Via de projectgroep konden knelpunten snel bij de betreffende organisaties worden neergelegd, terwijl via de stuurgroep waar nodig bestuurlijke druk kon worden uitgeoefend. De thuiscoaches konden voor het realiseren van oplossingen een beroep doen op middelen vanuit het projectbudget. De thuiscoach werkt volgens de volgende uitgangspunten: 1. aansluiten bij de vragen van het gezin 2. vertrouwen als basis voor gedragsverandering 3. balans tussen normatief en directief optreden en volgen van het tempo van het gezin 4. systeemaanpak: het hele gezin is betrokken bij de aanpak. De aanpak is gericht op gedragsverandering 5. Soms worden deelplannen gemaakt voor individuele gezinsleden 6. één gezicht naar het gezin toe, waardoor coördinerende activiteiten worden beperkt 7. terughoudendheid bij het inschakelen van specialismen 8. sociaal netwerkontwikkeling en indien niet direct mogelijk: optimaal benutten vrijwilligersnetwerk 9. werken met mandaten van andere organisaties of afdelingen Een uitgangspunt van het project Eigen Kracht is dat deelname vrijwillig is, maar niet vrijblijvend is. In multiprobleemhuishoudens komt relatief vaak zorgmijdend gedrag of een gebrek aan motivatie voor. Om een doorbraak in de hulpverlening te forceren, kunnen drang- en/of dwangmiddelen worden ingezet. Bij het project Eigen Kracht is nooit sprake van dwang. De cliënt kan niets worden opgelegd. Wel wordt er gebruik gemaakt van drang. Afhankelijk van de situatie wordt nauw samengewerkt met de werkcoach omdat op een oproep van de werkcoach de klant verplicht is om te komen. Een dergelijke samenwerking wordt ook aangegaan met de woningcorporatie. Bij huurachterstand wordt dan bijvoorbeeld alleen uitstel verleend zolang de klant meewerkt aan het traject. Thuiscoaches benutten het sociale netwerk van de cliënt. Dit lukt niet altijd omdat in veel gevallen ernstige vormen van problematiek binnen het gezin spelen die eerst opgelost moeten worden. Er is ruimte voor verbetering, zo blijkt uit de opmerkingen die thuiscoaches over de inzet van het informele circuit maken. Meerdere thuiscoaches geven aan dat er meer ingezet zou moeten worden op de contacten in de wijk en inschakelen van netwerk of vrijwilligers. Door het gezin wordt samen met de thuiscoaches een plan gemaakt voor het hele huishouden; het is een systeemaanpak. Binnen deze aanpak is ruimte voor individuele (psycho-sociale) hulp op specifieke problemen van een individueel gezinslid. Veranderingen in één deelprobleem van het gezin zullen gevolgd worden door veranderingen in andere delen van het gezin. Mede hierom is het van belang om de hulp op elkaar afgestemd en verschillende terreinen in te zetten.

10 PAGINA 10 VAN 22 De praktijk Door een psychiater werd een gezin verwezen naar de thuiscoach. De individuele therapie van vader had geen effect. Tijdens het eerste gesprek met de thuiscoach bleken de financiële problemen in het gezin zeer ernstig te zijn, waardoor er op sommige dagen letterlijk geen brood op de plank was. De zorgen hierover namen vader zo in beslag dat hij geen energie meer kon steken in zijn eigen therapie. Samen met de thuiscoach maakte het gezin een plan om de problemen aan te pakken. Toen de dagelijkse zorgen over geld, eten en een dak boven het hoofd verminderden, ontstond er weer ruimte voor het traject bij de psychiater. De thuiscoaches kunnen via korte lijnen snel een beroep te doen op specialismes of voorzieningen. Soms kan dit binnen het team, soms wordt hiervoor een externe partner geraadpleegd. Dit is in het kader van het experiment gebaseerd op mondelinge afspraken. In de praktijk is dit goed verlopen. In heel Nederland zijn de afgelopen periode sociale teams in allerlei vormen ingericht. Vaak zijn professionals van verschillende organisaties bij elkaar in een team terecht gekomen en werken zij als netwerk samen in een wijk. De doelgroep voor deze teams is vaak niet verder omschreven dan: alle huishoudens in de wijk. In het project Eigen Kracht hebben de thuiscoaches een nieuwe gezamenlijke werkwijze ontwikkeld voor een specifieke doelgroep: huishoudens met problemen op meerdere levensdomeinen. Hierdoor zijn ook stappen gezet richting transformatie. Voor de huishoudens wordt de hoeveelheid organisaties en hulpverleners achter de voordeur zoveel mogelijk beperkt, de thuiscoach is de enige hulpverlener. Als dat niet kan, dan is de thuiscoach het enige aanspreekpunt en zorgt deze voor de coördinatie van de zorg. Het bij elkaar zetten van verschillende professionals in een team, die vervolgens allemaal op hun eigen manier aan het werk gaan levert geen daadwerkelijke verandering van werkwijze op. Hulpverleners hebben vooral geleerd om te helpen, terwijl het in het kader van dit project juist de bedoeling is om niet te helpen, maar mensen te coachen zodat zij zichzelf kunnen helpen. In de praktijk is gebleken dat scholing, intervisie en sturen op veranderen van werkwijze noodzakelijk is. Gedurende de projectperiode is veel geïnvesteerd in scholing; de thuiscoaches zijn geschoold via een begeleider van Stenden-Hogeschool. Daarnaast heeft een aantal van hen een scholing Sociale Netwerkversterking gevolgd en is in-company de training Positief Opvoeden Drenthe op 2 niveau gegeven.

11 PAGINA 11 VAN Is de beoogde doelgroep bereikt? Bij de MKBA s van LPBL (LPBL 2014) worden vier categorieën multiprobleemhuishoudens onderscheiden: Huishoudens zonder problemen of met enkelvoudige problematiek (groen)landelijk wordt aangenomen dat dit ongeveer 65% van de huishoudens is. Zij zijn bij het voorkomen van problematiek loketvaardig en in staat zelf ondersteuning te regelen als dat nodig is. Huishoudens met meervoudige problematiek, maar zelfredzaam (licht oranje). Dit is ongeveer 20% van de bevolking, zij hebben ondersteuning nodig bij het regelen van oplossingen. Meervoudige problematiek en niet-zelfredzaam (oranje); Ongeveer 12 % van de bevolking is niet zelfredzaam en heeft langdurige ondersteuning nodig. Top/intramuraal (rood). Dit zijn de huishoudens die behoren tot de zware programma s (bijvoorbeeld OGGZ, dak- en thuislozen, crisisdienst GGD) en de ouderen in verzorg- en verpleeghuizen. Dit is ongeveer 2 % van de bevolking. In onderstaande afbeelding wordt dit schematisch weergegeven: Het project Eigen Kracht richt zich op de oranje doelgroep; uit de doelgroepenanalyse van LPBL voor Hoogeveen, blijken in totaal 3300 huishoudens hier deel van uit te maken. Een klein deel hiervan is in de experiment-periode begeleid door een thuiscoach van het project Eigen Kracht, de overige huishoudens uit deze groep kregen nog de hulp volgens de oude werkwijze. Uit de analyse van Intraval blijkt dat alle ingestroomde huishoudens op minimaal drie domeinen verminderd tot niet zelfredzaam waren. Ook de analyse in de MKBA-update van LPBL geeft aan dat alle huishoudens die in het project zijn ingestroomd behoren tot de doelgroep waarvoor het project bedoeld is. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de aanmeld en acceptatiecriteria hebben geleid tot een instroom van de doelgroep waarvoor het project is bedoeld.

12 PAGINA 12 VAN Wie is de klant? Aanmeldingen In de periode juni 2012 tot en met april 2014 werden 124 huishoudens aangemeld. Hiervan zijn er 20 uiteindelijk niet in een traject met een thuiscoach terecht gekomen. In een klein aantal van deze situaties bleek er geen sprake te zijn van problemen op meerdere levensdomeinen, waardoor andere voorliggende hulp werd ingeschakeld. In de overige situaties bleek dat het huishouden al hulp van een professional ontving, en werd vanuit het project de communicatie tussen aanmelder, huishouden en hulpverlening op gang gebracht, waarna inzet van een extra hulpverlener niet meer nodig was. De taak van de thuiscoach was in deze situaties het vlottrekken van of terugduwen naar bestaande hulpverlening, Klanten zijn verwezen door: Aantal % Sociale Zaken, Rol, WMO 71 67% SWW 8 8% CJG 7 7% OGGz 5 5% Anders 5 5% MEE 3 3% GKB 2 2% Bureau Jeugdzorg Drenthe 2 2% Promens Care 1 1% Totaal % Medewerkers van de gemeente Hoogeveen hebben de meeste huishoudens aangemeld bij het project, de korte lijnen intern hebben duidelijk meerwaarde. Door afstemming en samenwerking intern met CJG en OGGz werden dubbelingen voorkomen en vermeden. Uit de evaluatie bleek dat hiervoor drie belangrijke redenen zijn: 1. Van juni 2012 tot mei 2013 was het alleen voor medewerkers van de gemeente mogelijk om verwijzingen te doen. 2. Bij de uitbreiding van het aantal teams is de externe communicatie beperkt gebleven, vanwege de experimentele status van het project. Om dezelfde reden bleven de bestaande lijnen naar hulpverlening en de bestaande zorgstructuur in stand, en werden deze gebruikt. 3. De ( financiële) prikkel voor andere organisaties om te verwijzen ontbreekt. Een klant op de eigen case-load van de organisatie wordt gesubsidieerd, een verwezen klant niet.

13 PAGINA 13 VAN 22 Gezinssamenstelling en leeftijd In januari 2014 is voor het project een registratiesysteem geïnstalleerd. De implementatie heeft veel tijd gevraagd en kwamen tijdens het invoeren van de gegevens een aantal knelpunten naar voren. De onderstaande gegevens zijn later gecorrigeerd en wijken daarom af van de tabel in het verslag van onderzoeksbureau Intraval. Op 1 mei 2014 waren 86 huishoudens in begeleiding bij een thuiscoach. In de periode 1 juni 2012 tot en met 30 april 2014 werden 24 trajecten afgerond. In 20 gevallen kon het huishouden zelfstandig verder, in vier situaties werd vervolg-begeleiding door een gespecialiseerde hulpverlener ingezet. De gemiddelde duur van een traject was 295 dagen.

14 PAGINA 14 VAN 22 De 110 huishoudens die begeleiding kregen van een thuiscoach bestonden in totaal uit 372 personen, 165 mannen en 214 vrouwen. man 0-3 jaar 4-12 jaar jaar jaar jaar 55+

15 PAGINA 15 VAN Problematiek en resultaten Alle huishoudens hadden te maken met problemen op minimaal drie levensdomeinen. Bijna alle huishoudens hadden te maken met problemen op het gebied van financien. Het betreft dan voornamelijk schulden en inkomen. De top 4 van problemen: 1. Inkomen en schulden 2. Problemen met dagbesteding ( voornamelijk werkloosheid) 3. Problemen met psychosociale of geestelijke gezondheid 4. Problemen met gezinsrelaties (hieronder vallen ook problemen rond opvoeden en opgroeien) Uit de scores in de zelfredzaamheidsmatrix (ZRM) blijkt dat gezinnen progressie hebben geboekt en zelfredzamer zijn geworden, met name op de domeinen inkomen, dagbesteding, geestelijke gezondheid en gezinsrelaties. Justitie Maatschappelijke Sociaal netwerk ADL-vaardigheden Verslaving Fysieke gezondheid Geestelijke gezondheid Gezinsrelaties Huisvesting Dagbesteding Inkomen Bij start Na 5-7 maanden Na maanden Toelichting op grafiek: score 1 is crisis en niet zelfredzaam, score 2 niet zelfredzaam, 3 weinig zelfredzaam, 4 redelijk zelfredzaam en 5 zelfredzaam De praktijk Er werden een aantal alleenstaande jonge moeders aangemeld in het project. Zij hadden allemaal geen baan en geen startkwalificatie. Met coaching door de thuiscoach slaagden zij erin hun problemen aan te pakken en alsnog naar school te gaan, zodat zij een MBO-diploma kunnen gaan halen. Zij zijn hiervoor extra gemotiveerd, omdat zij een goed voorbeeld willen geven aan hun kind.

16 PAGINA 16 VAN Ervaringen van klanten Uit onderzoek van Stenden-Hogeschool blijkt dat de klanten een hoge waardering hebben voor de inzet van de thuiscoaches; het gemiddelde rapportcijfer is een 8,2. Ongeveer de helft van de ondervraagde huishoudens had in het verleden te maken gehad met andere vormen van hulpverlening. Door de geïnterviewde personen werd als belangrijkste verschil in werkwijze gemeld dat er meer rust in het gezin ontstond doordat er één aanspreekpunt was, terwijl in het verleden veel meer hulpverleners over de vloer kwamen. Uit de interviews blijkt dat vooral het bieden van steun en het helpen structureren wordt gewaardeerd en dat daardoor huishoudens worden gestimuleerd om zelf problemen op te lossen. 9. De ervaringen in de wijk Het werken in de wijken Wolfsbos-Zuid-Krakeel heeft (nog) niet geleid tot meerwaarde en integrale samenwerking met en tussen andere partijen in de wijk. Ook het optimaal benutten van informele netwerken en vrijwilligers in de wijk is nog niet goed tot stand gekomen. Dit blijkt een zaak van lange adem te zijn. Uit de ervaringen tot nu lijken daarvoor een aantal omstandigheden van belang te zijn, die leiden tot de volgende vooronderstellingen: 1. Zichtbaarheid De thuiscoaches zijn niet in de wijk gehuisvest, waardoor de zichtbaarheid in de wijk en bij andere professionals in de wijk niet erg groot is geworden. 2. Voorlichting Er is door het thuiscoachteam geen voorlichting in de wijk en aan wijkbewoners gegeven bij de start van het team 3. Bestaande infrastructuur is ongewijzigd gebleven De bestaande lijnen naar zorg en hulp zijn gedurende de projectperiode ongewijzigd in stand gebleven. 4. Elke organisatie en elk samenwerkingsverband heeft een eigen aansturing en maakt eigen beleid. Er is een positieve bereidheid om samen te werken, maar wel met als doel de eigen beleidsuitgangspunten te realiseren. Het gezamenlijk belang ontbreekt. 5. Het eigen belang van organisaties prevaleert.

17 PAGINA 17 VAN Samenwerking en deelprojecten Vanaf de start van het project is ingezet op samenwerking met en tussen organisaties. Organisaties zijn benaderd met de vraag of zij mee wilden doen aan het project en hebben zowel in uitvoerings- uren als inbreng van deskundigheid het project gedragen. Bij de start in het voorjaar van 2012 is ervoor gekozen organisaties die in de huidige situatie werkzaam zijn in de eerste lijn te benaderen. Stichting Welzijnswerk, MEE-Drenthe, Bureau Jeugdzorg en gemeente Hoogeveen hebben gezamenlijk de thuiscoaches voor het eerste team geleverd. In mei 2013 bij de start van het tweede team, werd het aantal deelnemende organisaties uitgebreid met GGZ-Drenthe, Promens Care en GGD-Drenthe. Vanaf januari 2014 is ook een thuiscoach van Ambiq actief. GGZ-Drenthe, Ambiq en Promens Care zijn organisaties die gespecialiseerd zijn ( tweede lijn), en die op deze wijze hun kennis naar de voorkant ( eerstelijn) brengen. Voor de thuiscoaches betekent deze uitbreiding dat zij via consultatie binnen het team gebruik kunnen maken van veel deskundigheid, maar ook via de teamleden toegang hebben tot de kennis en faciliteiten van de moederorganisaties. Door de verschillende organisaties en afdelingen waarmee wordt samengewerkt wordt een grote mate van tevredenheid over deze samenwerking aangegeven. Regelmatig is gebleken dat door betrokkenheid bij het project ook binnen de eigen organisatie of afdeling de manier van werken of organisatie van het werk is veranderd. De samenwerking tussen thuiscoaches en de afdelingen Werk en Inkomen en Zorg is van veel waarde gebleken. Doordat vanaf het begin op deze samenwerking is ingezet, is deze ook het best ontwikkeld tijdens de projectperiode. Medewerkers van de gemeentelijke afdelingen kijken breder dan voorheen, signaleren snel en verwijzen of overleggen tijdig. Samenwerking CJG en OGGz Tijdens de projectperiode is nauw samengewerkt met CJG en OGGz, waarbij vooral gekeken is naar de plaats van de thuiscoach in de route naar zorg. De belangrijkste gezamenlijke uitgangspunten van de werkwijzen zijn: 1 gezin, 1 plan, 1 aanspreekpunt Geen dingen dubbel doen Korte lijnen Effectief en efficiënt Door zowel CJG als OGGz is een aantal keren vanuit een netwerk of 1gezin1plan overleg een klantsituatie verwezen naar de thuiscoach. Ook werd door thuiscoaches in een aantal situaties overleg gepleegd of verwezen naar de OGGz en het CJG. Wanneer de werkwijze van het project Eigen Kracht over heel Hoogeveen wordt ingevoerd, is de verwachting dat minder zaken zullen worden aangemeld bij vooral het OGGz-netwerk. Ook de samenhang tussen thuiscoach en het CJG zou verder kunnen worden doorontwikkeld, gegeven de nieuwe verantwoordelijkheden van de gemeente. Dit punt vraagt echter wel nadere uitwerking.

18 PAGINA 18 VAN 22 Convenant Humanitas en GKB Omdat al snel bleek dat vrijwel alle huishoudens die werden aangemeld te maken hadden met financiële problematiek, werd in het najaar van 2012 samenwerking opgestart met Humanitas en Gemeentelijke Kredietbank. Dit heeft geresulteerd in een samenwerkingsconvenant dat ertoe heeft geleid dat de toeleiding naar en samenwerking met de GKB en de vrijwilligers van de Thuisadministratie is verbeterd. Elementen uit de nieuwe werkwijze worden door de GKB verder uitgerold in hun werkgebied. Andere vrijwilligers en organisaties van vrijwilligers Vanaf begin 2013 is ook aan de samenwerking met de Voedselbank vorm gegeven door te gaan werken met vaste contactpersonen. Tijdens de looptijd van het project werden schuldhulpmaatjes actief, ook met hen is kennis gemaakt en wordt rond klanten samengewerkt. Via het maatjesproject van SWW zijn in een aantal gevallen maatjes gezocht. Combinatiefunctie thuiscoach/casemanager bureau jeugdzorg Door Bureau jeugdzorg en het project Eigen Kracht is nauw samengewerkt bij het uitwerken van het bundelen van jeugdzorgtaken in het kader van zorgmeldingen en thuiscoachtaken in 1 persoon. Bij zorgmeldingen over een gezin, krijgt dat gezin hulp op initiatief van bureau jeugdzorg. Deze hulp is vooral gericht op het beoordelen en waarborgen van de veiligheid van een kind in het gezin. Hoewel in dat geval sprake is van hulp in het vrijwillig kader, is vaak sprake van een ongevraagde interventie. De hulp van een thuiscoach is gericht op veel meer terreinen, en bovendien op verzoek van het huishouden zelf. Door beide rollen te verenigen in één persoon, wordt voor het gezin geïntegreerde hulp gerealiseerd, waarbij zowel de veiligheid van de kinderen als de hulp op andere leefgebieden wordt gerealiseerd. Over de positieve ervaringen die hiermee zijn opgedaan is een brochure verschenen, die ook landelijk de aandacht heeft getrokken. Thuiscoach jeugd in de huisartsenpraktijk Sinds juni 2014 werkt een thuiscoach met als specialisme jeugdmaatschappelijk werk een deel van haar uren in het gezondheidscentrum van De Weide. Zij is daar beschikbaar voor consultatie en verwijzingen door huisartsen. Het betreft een samenwerking tussen het project Eigen kracht, het CJG en het gezondheidscentrum. Op deze wijze wordt vooruitgelopen op de transitie jeugd, waarbinnen huisartsen een belangrijke rol gaan vervullen met betrekking tot de toeleiding naar zorg.

19 PAGINA 19 VAN Kosten en baten Bij de start van het tweede team thuiscoaches heeft de gemeente Hoogeveen een indicatieve MKBA laten maken ( LPBL, mei 2013). Voor deze evaluatie is een tweede meting gedaan. Kwam uit de indicatieve MKBA nog een positief saldo uit de berekeningen (elke euro in de oude situatie is 1,30 in de nieuwe situatie);uit de tweede meting is gebleken dat de kosten hoger zijn dan de kosten van de oude werkwijze. Financieel: elke euro in de oude situatie is 0,85 in de nieuwe situatie. In geld voor Wolfsbos en Zuid: (MKBA, blz. 16). Uit een analyse blijkt dat de belangrijkste ( vrijwel enige) oorzaak hiervoor is dat de caseload van de thuiscoaches per fte te laag is. Een belangrijke conclusie van de MKBA is dat schaalvergroting noodzakelijk is. Wanneer de caseload op hoger niveau zou komen, zouden de baten omhoogschieten. (1 euro in de oude situatie is 1,40 in de nieuwe situatie; voor Wolfsbos en Zuid ). In de projectfase zijn thuiscoaches voor gemiddeld 8 tot 12 uur per week gedetacheerd naar het project. Dit betekent dat zij per persoon relatief veel overhead tijd kwijt zijn, in verband met scholing, casuïstiek bespreking etc. Hierdoor kunnen zij minder klanten in hun case-load hebben. Bovendien gaat de MKBA uit van vol jaar, terwijl het team in de eerste paar maanden na de start een geleidelijke opbouw van het aantal klanten heeft gehad. Verder is uit deze analyse gebleken dat de beoogde doelgroep is bereikt, de belangrijkste baten van het project zijn dat escalaties worden voorkomen en dat eigen kracht wordt gestimuleerd, Uit zowel de Hoogeveens MKBA (blz. 21) als de meta-analyse die door bureau LPBL werd gemaakt op grond van alle door hun uitgevoerde MKBA s zijn een aantal belangrijke randvoorwaarden naar voren gekomen waaraan moet zijn voldaan om een positieve kosten-baten analyse te krijgen: 1. Uitrol volgens het principe nieuw voor oud Dit heeft vooral met financiering te maken. De oude werkzaamheden van hulpverleners komen te vervallen en hulpverleners gaan in het nieuwe systeem generalistisch werkzaamheden aan de voorkant uit voeren. Multiprobleemgezinnen worden niet meer binnen een organisatie opgepakt, maar gaan ook mee naar de nieuwe teams. Dit betekent dat hiermee bij de inkoop of subsidiering van verschillende organisaties rekening moet worden gehouden. 2. Selectie van huishoudens voor deze interventie Het is hierbij van belang dat gericht geselecteerd wordt welke huishoudens voor inschakelen van een thuiscoach in aanmerking komen. Wanneer een thuiscoach wordt ingezet op huishoudens met voldoende zelfredzaamheid, of voor enkelvoudige vragen, wordt te zwaar ( en dus te duur) ingezet. 3. Substitutie door Eigen Kracht Door het inzetten van eigen kracht en zelfredzaamheid kan de professionele hulpverlening verminderd worden. Dit kan echter alleen als ondersteuning van een sociaal netwerk aanwezig is en als deze netwerkondersteuning duurzaam is. 4. Voorkomen escalatie, preventie Escalatie van situaties kan ervoor zorgen dat niet zelfredzame gezinnen gaan behoren tot de top van de multiprobleemgezinnen en er een kostenexplosie ontstaat van in te zetten hulp.

20 PAGINA 20 VAN 22 Ter illustratie onderstaande tabel (overgenomen uit MKBA, blz. 6), waarin zichtbaar is wat de kosten van huishoudens zijn per categorie, per jaar. De kosten van de top blijken volgens onderzoeken van LPBL, nauwelijks te beïnvloeden; dit zijn de gezinnen zonder zelfredzaamheid en met chronische zeer ernstige problematiek. Dit is de doelgroep van de maatschappelijke opvang, de OGGz enz. Die moeten gewoon geholpen worden. Het levert kostenbesparing op, wanneer je door je interventie kunt voorkomen dat een huishouden van de oranje categorie doorstroomt naar rode categorie. Thuiscoaches richten zich op de oranje groep en voorkomen dat zij doorstromen naar de rode groep. 5. Toename effectiviteit trajecten Centraal staat in de nieuwe werkwijze dat er per gezin (en niet per gezinslid) een goede diagnose gemaakt wordt waarin interventies op elkaar afgestemd worden. Alleen als er echt integraal gewerkt wordt, kan een thuiscoach echt effectief functioneren. 6. Terugdringen van terugval Het is van belang dat huishoudens niet opnieuw in de problemen terecht komen. Het voorkomen van recidive zorgt ervoor dat er in de toekomst minder kosten zijn. Concreet betekent dit dat huishoudens niet worden afgesloten, maar (incidenteel) contact blijven houden met de thuiscoach. De thuiscoach houdt zelf of via het sociale netwerk of een vrijwilliger, een vinger aan de pols, zodat bij dreigende problemen direct een interventie kan worden gedaan. Dit betekent op de korte termijn een investering, maar op langere termijn een forse besparing.

21 PAGINA 21 VAN Tenslotte: aandachtspunten bij het vervolg We hebben in Hoogeveen een nieuwe werkwijze ontwikkeld voor hulp aan multiprobleemhuishoudens. De huishoudens die de afgelopen periode gebruik maakten van deze hulp gaven de thuiscoaches een hele dikke voldoende, gemiddeld een 8,2. De werkwijze wordt omarmd door de samenwerkingspartners: MEE-Drenthe, Gemeente Hoogeveen, Bureau jeugdzorg Drenthe, Stichting Welzijnswerk, Ambiq, GGD Drenthe, Promens Care en GGZ Drenthe. In het team werken hulpverleners met verschillende achtergrond en vanuit verschillende organisaties samen. Zij zijn specialist in het team en generalist in het huishouden. Zij vullen elkaar aan met specialistische kennis en kunde. Op die manier geven zij oom inhoud aan de stelling: één gezin, één plan, zoveel mogelijk één hulpverlener, maar in ieder geval één aanspreekpunt. Er wordt vooruitgelopen op de drie decentralisaties en de mogelijkheden die deze geven op het gebied van ontschotting van hulp aan multiprobleemhuishoudens. Het betreft hier ook ontschotting binnen de gemeentelijke dienstverlening. De ontwikkelde werkwijze past binnen de gemeentelijke visie op het sociaal domein en de vormgeving van de toegang. Tijdens de projectperiode zijn een aantal zaken duidelijk geworden die bij de optimalisatie van de werkwijze belangrijk zijn: Organisatie en werkwijze De werkwijze heeft in potentie een meerwaarde ten opzichte van de oude werkwijze, echter: Zorg ervoor dat de huishoudens zelf de regie blijven houden en de hulpverleners zich richten op coaching van het huishouden bij het realiseren van oplossingen. Voer de werkwijze zoals ontwikkeld binnen het project Eigen kracht in als reguliere werkwijze voor huishoudens met problemen op meerdere levensdomeinen. Maak in de gemeente Hoogeveen één route naar zorg en ondersteuning, die voor zowel burgers als maatschappelijke organisaties duidelijk is. Bouw gelijktijdig de bestaande structuren en verwijslijnen rond huishoudens met problemen op meerdere levensdomeinen af. Implementeer de thuiscoachmethodiek als interventie binnen een sluitende aanpak. Borg de werkwijze door ervoor te zorgen dat de thuiscoaches voldoende scholing en ondersteuning krijgen voor het uitvoeren van deze nieuwe functie. Zorg ervoor dat thuiscoaches onafhankelijk van hun eigen organisatie kunnen opereren. Waarborg dit door de implementatie onder sterke regie van de Gemeente Hoogeveen uit te voeren. Zorg ervoor dat de thuiscoaches voor minimaal 20 tot 24 uur per week actief kunnen zijn als thuiscoach, zodat de overhead per persoon kleiner wordt en de case-load omhoog kan. Op die wijze kan efficiënter worden gewerkt. Beschouw de functie van thuiscoach als nieuwe functie met een eigen functieprofiel. Gebruik hiervoor het landelijk ontwikkelde competentieprofiel, zodat de kwaliteit van de uitvoerders kan worden gegarandeerd. Financier de thuiscoachteams door hulp aan multiprobleemgezinnen niet meer aan de verschillende organisaties te financieren, maar deze geldstroom te verleggen naar thuiscoach-teams

22 PAGINA 22 VAN 22 Vervolgopdrachten Geef een vervolgopdracht voor nadere uitwerking van: Eén route naar zorg en ondersteuning voor gezinnen met problemen op meerdere levensdomeinen in de gemeente Hoogeveen. Verdere versterking van een integrale aanpak binnen onze eigen organisatie tussen OGGZ, CJG, Veiligheidshuis en Eigen kracht. De financiering van de thuiscoach-teams vanaf Onderzoek hoe de regie op het werk in de wijk en de samenhang daarin kan worden vorm gegeven door de gemeente Hoogeveen. Zorg ervoor dat de professionals vooral bezig zijn met de klant, dus: handen aan het bed. Voorkom dat er veel vergaderingen zijn. Stuur op een zaakgerichte werkwijze, waarbij de klant zoveel mogelijk de regie heeft en overleggen niet over de klant gaan, maar met de klant uitgevoerd worden.

23 POSTADRES Postbus PA Hoogeveen BEZOEKADRES Raadhuisplein BW Hoogeveen TELEFOON FAX INTERNET oktober 2014

24