Jaarplan Nije enerzjy foar Fryslân

Transcriptie

1 Jaarplan 2015 Nije enerzjy foar Fryslân

2 Ambities Een mooi en sterk Fryslân! Een provincie die in 2050 niet meer afhankelijk is van de huidige brandstoffen zoals olie en gas. En een provincie met vele groene banen. Dat is onze ambitie. De lat ligt dus hoog. Maar we willen onszelf en anderen uitdagen om met creatieve en innovatieve oplossingen te komen. Doelen We zetten in op meer energie besparen (20% in 2020) en een hoger aandeel duurzame energie (16% in 2020). Ook zetten we in op innovatie en kennisontwikkeling. Zo kunnen we ook op langere termijn in onze energiebehoefte voorzien. Bovendien gaat onze inzet gepaard met meer groene banen in Fryslân. In 2020 hebben we aan energie gerelateerde banen. Friese aanpak Met het uitvoeringsprogramma Duurzame Energie kiezen we juist voor een Friese aanpak. Woningcorporaties, gemeenten, bedrijven, dorpsbelangen, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en inwoners dragen een steentje bij. Hun creativiteit, ondernemerszin en innovatiekracht zijn van groot belang. In Fryslân ontstaan veel kleinschalige initiatieven, vaak ook van onderop. Dat past ook bij onze provincie. Het is onze rol om voor grote en kleine initiatieven de optimale randvoorwaarden en ruimte te creëren. De provincie Fryslân is een belangrijke schakel en spin in het web. 2 Jaarplan Nije enerzji foar Fryslân

3 Verbinding en ondersteuning In 2014 hebben we ingezet op verbinding van projecten en het wegnemen van knelpunten. Een mooi voorbeeld zijn de lokale energie-initiatieven. Fryslân telt er inmiddels meer dan 25. Mede dankzij financiële ondersteuning van de provincie Fryslân is NLD Energie opgericht. Lokale coöperaties kunnen nu via NLD Energie stroom en gas leveren aan de eigen leden. De winst vloeit terug naar de lokale initiatieven. Maar we hebben ook de energiewerkplaats van Doarpswurk en de Friese Milieu Federatie ondersteund. Bij dit loket kunnen lokale initiatieven terecht voor vragen over het oprichten van een lokaal energiebedrijf of gezamenlijk energie besparen. En er was een startsubsidie voor deze lokale energie-initiatieven. Ze konden maximaal krijgen voor bijvoorbeeld het maken van een website. Financieel instrumentarium In 2014 is hard gewerkt aan het financieel instrumentarium. Het Fûns Skjinne Fryske Enerzjy (FSFE) ging in september 2014 van start. Dit investeringsfonds is in het leven geroepen als partner voor Friese duurzame energie projecten. Het gaat om projecten waar reguliere financiers niet aan willen bijdragen. Mede dankzij dit fonds gaat de Mienskip voor bijna 1 miljard euro investeren in duurzame energie. Een ander voorbeeld is Fryslân Fernijt IV. Vanaf 1 april 2014 is er 5 miljoen beschikbaar voor innovatieve samenwerkingsprojecten die een bijdrage leveren aan de maatschappelijke uitdagingen. Het gaat om projecten binnen de thema s zorgeconomie, agro-food, duurzame energie, watertechnologie en toerisme & recreatie. 3

4 Ontwikkelingen in Fryslân Windenergie Windenergie is een belangrijk onderdeel van de Friese duurzame energiemix. Provinciale Staten heeft op 17 december 2014 besloten waar het vermogen van 530,5 MW moet worden geplaatst. Daarnaast telt Fryslân relatief veel kleinere toeleverings- en onderhoudsbedrijven voor offshore wind. Wind op zee kan dus gunstig zijn voor de Friese werkgelegenheid. Zonnestroom Zonnestroom is een belangrijke vorm van duurzame energie. Dat geldt ook voor de komende jaren. Voor woningeigenaren kan het financieel uit, zolang salderen is toegestaan. Voor bedrijven of zonneparken is er alleen een business case met subsidie zoals SDE+. Helaas werkt de postcoderoos van het Rijk niet. Ook voor huurwoningen is een oplossing nodig. Corporaties investeren nu nog niet in zonnepanelen. Belangrijkste vragen zijn hoe de investering wordt terugbetaald en door wie. Biomassa Het verwerken van mest is één van de belangrijkste thema s van de landbouw de komende jaren. Het gaat dan vooral om de mineralenhuishouding. Groen gas is een positieve bijzaak. We verwachten dat de mest-monovergister gaat doorbreken. Deze leveren minder gas op dan de huidige mest-covergisters, maar hebben een betere business case. Ook voor biomassa geldt dat het maken van energie niet de hoofdzaak is. Hoogwaardige materialen zoals eiwitten en mineralen worden eerst gewonnen. Wat overblijft wordt gebruikt voor energie. 4 Jaarplan Nije enerzji foar Fryslân

5 We verwachten dat LNG als brandstof voor transport over weg en water gaat toenemen. LNG is vloeibaar aardgas. Uiteindelijk moet dit leiden tot bio-lng. We staan nog aan het begin van deze ontwikkeling. Restwarmte en geothermie Waarschijnlijk komen er de komende jaren een aantal geothermiebronnen in Fryslân. Ook komt restwarmte en warmtenetten nadrukkelijker in beeld. Energiebesparing Energiebesparing blijft hoog op de agenda staan. Hoe meer we kunnen besparen, des te minder hoeven we op te wekken. In 2014 was er veel animo voor de Friese energiepremie. We verwachten dat die ontwikkeling zich in 2015 zich door gaat zetten. Verder verwachten we dat er in het maatschappelijk en zakelijk vastgoed een paar aansprekende voorbeelden gaan ontstaan. Ook zien we meer initiatieven voor zeer energiezuinige nieuwbouw. Mooie voorbeelden zijn de Brede School Joure Zuid, de uitbreiding op de WaterCampus in Leeuwarden en het EcoMunitypark in Oosterwolde. Lokale energie-initiatieven Er zijn meer dan 25 lokale energie-initiatieven. Voorbeelden zijn Energie Coöperatie Westeinde in Leeuwarden, EnerzjyKoöperaasje Trynwâlden Trynergie en Energiecoöperatie Duurzaam Woudsend. We gaan er vanuit dat deze ontwikkeling zich voorzet in We rekenen op minimaal 10 nieuwe initiatieven in

6 AMBITIE: Onafhankelijk van fossiele brandstoffen in 2050 DOELEN PROGRAMMABREED: energiegerelateerde banen - duurzame innovaties DOELEN PER THEMA 20% energiebesparing - Besparing 3 PJ Besparing 1 PJ Besparing 3 PJ Besparing 0,25 PJ Besparing 10% INSPANNINGEN: PROJECTEN OP THEMA Energiebesparing in de woningbouw (SWITCH, spoor 1: Energiebesparing en decentrale opwekking) Energiebesparing in maatschappelijk vastgoed (SWITCH, spoor 1: Energiebesparing en decentrale opwekking) Energiebesparing in zakelijk vastgoed (SWITCH, spoor 1: Energiebesparing en decentrale opwekking) Energiebesparing in landbouw (SWITCH, spoor 1: Energiebesparing en decentrale opwekking) Duurzame mobiliteit - Friese energiepremie. - Fryske Energy Challenges - Energieneutrale woningen: REFURB ESCo pilot Sport Fryslân - (Horizon 2020). Tytsjerkstarediel. - Energieneutrale - Transitietafel FRESCo woningen: Noorden Duurzaam. pilot Súdwest-Fryslan. - ESCo verduurzamen - Energieneutrale woningen: Leeuwarden. - FRESCo project. dorpshuizen. - Energieloket Fryslan: Aanpak Friese gemeenten met VNG-geld. - Aanpak monumentale woningen. - Versnellingsproject corporatiewoningen: energieneutraal & zon op huurwoningen motie. - Uitwisselingsproject duurzame energie/energiebesparing. - Koploperproject. - Goodstart. - Tour d energie - Park management energieneutrale boerenbedrijven. - SALTO: Samenwerkingsagenda met LTO-Fryslân. - Studiegroepen energiebesparing samen met LTO. - Pilot Diesel blending (LNG en diesel) voor bestelauto s. - Elektrische laadpalen in Fryslan. - LNG-pomp Leeuwarden. - Ecoliner. - LNG-HUB. - Orientatie LNG/onderzoek LNG en vrachtwagens. - Verduurzamen Openbaar vervoer. - Snellaadpaal voor gemeente Terschelling. - Duurzaam varen: laadpalen, subsidie elektrische boten, electric only routes. - Center of Expertice Duurzaam Varen. - Verduurzamen infrastructurele projecten: De Haak, Spoorlijn Lwd-Gro, Centrale As. INSPANNINGEN: PROJECTEN PROGRAMMABREED Lokale initiatieven (SWITCH, spoor 2: Energiesysteem 2.0) - Interreg-project: Energy Sustainable Communities - Energiewerkplaats - Subsidieregeling Lokale Energie-initiatieven - Stimuleren samenwerking EKF en FSFE Innovatie, projectverwerving en samenwerking gemeenten - Uitvoeren Fryslan Fernijt - Solar Challenge - Blue Energie Afsluitdijk - Projectverwerving en begeleiding Fryslan Fernijt, EFRO, Waddenfonds, Horizon 2020 en FSFE - Opstellen uitvoeringsprogramma s Duurzame Energie binnen streekagenda s - Uitvoeren projectopdracht Groen werkt! (gemeente Leeuwarden en provincie Fryslan) - Nieuw Stroomland 6 Jaarplan Nije enerzji foar Fryslân

7 16% energiebesparing Besparing 2,5 PJ 5,67 PJ 1,98 PJ 2,46 PJ Circulaire economie Windenergie (SWITCH, Zonnestroom (SWITCH, Warmte/geothermie spoor 1: Energiebesparing spoor 1: Energiebesparing (SWITCH, spoor 2: en decentrale opwekking) * en decentrale opwekking) Energiesysteem 2.0) Energie uit biomassa (SWITCH, spoor 3: Gas in transitie) - Friese Grondstoffen Agenda. - Initiatiefgroep VANG (van afval naar grondstof). - Mienskipsgrien. - Voedselfeest Leeuwarden. - Zonnepanelen voor Friese voedselbanken. - Duurzaam bouwen. - Ontwikkelen lokaal grondstoffenbeheer in vier voorbeelddorpen. - Zorg voor grondstoffen. - Bootdemontage - Closing the loops - PET recycling. - Onderzoek marktkansen circulaire economie voor MKB. - Inrichten Uitvoeringsorganisatie Wind. - Ontwikkelen aanpak dorpsmolens. - Opstellen Friese Spelregels Wind. - Participatie Windpark IJsselmeer. - Aanspreekpunt Wind. - Kleine windturbines. - Deelname Groen Gas NL. - INTERREG-project Groen Gas/Grünes Gas. - Inventariseren en ondersteunen projecten biogasproductie/mestraffinage. - Monovergisting. - Biomassa conversie erf (TKI aanvraag). - Grasketel. - Koolzaadteelt. - Inventariseren en ondersteunen projecten biomassa. - Zonnekaart en communi- - Geothermie catie particulieren. glastuinbouw. - PV voor Friese MKB. - Onderzoek diepe - Zonnestroom op 50 geotermie. Friese scholen. - Inventarisatie en onder- Zonnig huren. steunen warmtenetten. - Aanvalsplan Grootschalige zonnestroom en SDE+. - Onderzoek PV op beschermde dorpsgezichten. - PV voor dorpshuizen en scholen. - Ondersteunen zonneparken (bijvoorbeeld zonneweide Ameland). - Asbest eraf, zonnepanelen erop. 0,5 PJ 7

8 Uitgangspunten jaarplan 2015 Wind op land Provinciale Staten (PS) heeft zich op 17 december 2014 uitgesproken over het thema wind. Daarmee komen we in de uitvoeringsfase voor windenergie. De locaties voor windparken zijn door PS aangewezen. Daarnaast heeft PS zich ook uitgesproken over een uitvoeringsorganisatie, Friese spelregels, sanering en financiële deelneming in windparken. We richten in 2015 een projectorganisatie in die uitvoering kan geven aan de uitgesproken ambities voor windenergie. Zonnestroom Onze ambitie voor zonnestroom is 50 MW in We lopen voor op deze ambitie. Inmiddels zitten we op 59 MW. We gaan nu werken aan ons volgende ijkpunt. Dat is een ambitie van 500 MW in Daarvoor gaan we door op de ingeslagen weg. We kiezen voor een doelgroepgerichte benadering. De business case is anders voor iedere doelgroep. De een kansrijker dan de ander. Daarbij nemen we de wensen van PS mee. We geven uitvoering aan aangenomen amendementen en moties. Kleinschaligheid en verbinding In 2015 gaan we door op de ingeslagen weg. Het is en blijft onze rol om voor grote en kleine initiatieven de optimale randvoorwaarden te creëren. In 2015 willen we vaker slimme verbindingen leggen tussen onze instrumenten, onze projecten en/of activiteiten en projecten van anderen. Natuurlijk houden we rekening met de Friese schaalgrootte. We spelen een rol in de totstandkoming van projecten. We kunnen niet volstaan met alleen projectfinanciering. Maar we spelen juist een rol als het gaat om projectverwerving, projectontwikkeling en projectuitvoering. Natuurlijk gaan we initiatiefnemers 8 Jaarplan Nije enerzji foar Fryslân

9 helpen bij het maken van business cases. Dat doen we op basis van vragen uit de markt. Deze business cases sluiten aan op financiële instrumenten zoals Fryslân Fernijt, Waddenfonds, Doefonds, FSFE en Europese fondsen zoals EFRO en Horizon In andere initiatieven lijkt er op het eerste oog geen business case. Die komt ineens in beeld als de hele keten in ogenschouw wordt genomen. Goede voorbeelden komen bijvoorbeeld in het project Energiebesparing Circulaire economie aan de orde. En vaak denken we nu nog in sectoren of thema. We willen toe naar een cross-sectorale benadering. Hierbij kunnen de verschillende economische speerpunten, zoals agrofood, watertechnologie en duurzame energie, elkaar onderling versterken. Een mooi voorbeeld is het project Energiebesparing landbouw. Eén van de beoogde resultaten is 20 energieneutrale boerderijen. Switch Vanaf 2014 werkt het Noorden aan Switch. Dit is het noordelijke antwoord op het Nationaal Energieakkoord (2013). Het is aan het bedrijfsleven en kennisinstellingen in de Noordelijke regio en aan de overheid om de krachten te bundelen en versneld de Switch te maken naar een duurzame energievoorziening. Het uitvoeringsprogramma Duurzame energie is de Friese bijdrage aan Switch. In Switch zijn vier thema s uitgewerkt: - Energiebesparing en decentrale opwekking - Energiesysteem 2.0: Power-to-gas, Energieopslag en Smart grids - Gas in transitie: biobased energy en LNG in transport - Offshore energy: wind op zee en energie uit water 9

10 Werkgelegenheid: naar banen in de energiesector in 2020 Duurzame energie is één van de speerpunten van ons economisch beleid. In 2020 willen we aan energie gerelateerde banen in Fryslân. Deze banen zitten in alle lagen van de beroepsbevolking. De huidige cijfers laten zien dat we dit doel niet halen. Daarom leggen we in 2015 nadrukkelijker de focus op werkgelegenheid. Een eerste stap is de samenwerking tussen gemeente Leeuwarden en provincie Fryslân. De projectopdracht Groen werkt! moet minimaal 300 banen realiseren. Dit project loopt tot en met 31 december Daarnaast verwachten wij dat het FSFE leidt tot een snellere groei van het aantal banen. We blijven de voortgang monitoren. Innovatie Innovatie is de basis voor een sterke en duurzame Friese economie. Het versterkt de concurrentiepositie van onze provincie. Ook is het een noodzakelijke voorwaarde voor behoud en toename van werkgelegenheid. Ons economisch beleid is dan ook in belangrijke mate gericht op het versterken van de Friese innovatiepositie. We verwachten niet dat de genoemde technieken tot 2020 een substantieel aandeel in de duurzame energiemix zullen innemen. Wel zullen nieuwe technieken van groot belang zijn in de periode na Die zijn nodig om uiteindelijk de sprong te maken naar een circulaire economie met 100% duurzame energie in We kiezen voor een initiërende rol om innovatie op gang te brengen. Dat doen we door het creëren van gunstige randvoorwaarden. En dat doen we door actief makelen en schakelen tussen de behoefte aan nieuwe producten en diensten (marktvraag) en onderzoek en ontwikkeling (kennisaanbod). Ons financieel instrumentarium is hierop afgestemd. 10 Jaarplan Nije enerzji foar Fryslân

11 KH2018 We zoeken aansluiting bij en willen graag bijdragen aan KH2018. Voor het programma Duurzame Energie is het belangrijkste project uit het bidbook Energy Now. Samen met de organisatie van KH2018 willen we deze projecten verder uitwerken en willen we zo input leveren aan KH2018. Bottom-up innovaties en internationale samenwerking zijn ook uitgangspunten van Duurzame Energie. En we willen we Europa laten zien wat we in huis hebben op gebied van duurzame energie. Dat geldt ook voor het betrekken van lokale gemeenschappen. Cultuur kan een belangrijke bijdrage leveren aan de transities die we willen in Fryslân. Europa Voor toekomstige financiering van duurzame energie willen we vaker aanspraak maken op Europese mogelijkheden. Met het project REFURB 2.0 is dat inmiddels gelukt door het toekennen van een Horizon 2020 subsidie. Ook voeren we al twee Interregprojecten uit. Maar er liggen meer kansen. Voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker komt met het Europees Fonds voor Strategische Investeringen (EFSI) met 21 miljard euro. Energie is een van de kansrijke thema s. Inmiddels heeft Nederland een lijst met kansrijke projecten ingediend. Deze zijn economisch haalbaar. Knelpunten zijn onvoldoende financiering en regelgeving. In 2015 willen we een aantal panklare projecten voorbereiden voor Europese financiering. Scenario s na 2015 Het uitvoeringsprogramma Duurzame Energie loopt tot en met In 2015 willen we handen en voeten geven aan de programmajaren Het nieuwe coalitieakkoord is leidend. Samen met woningcorporaties, netwerkbedrijven, gemeenten, 11

12 bedrijven, dorpsbelangen, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisaties en inwoners willen we aanvalsplannen opstellen. Daarbij houden we ook rekening met de afspraken binnen Switch. Dit mondt uit in een uitvoeringsprogramma voor Vanaf 2016 is het programma nog niet gefinancierd. Daarom komen wij bij de volgende kadernota met onderbouwde voorstellen om de noodzakelijke financiering van ons programma aan te vragen. In dit perspectief kijken we ook naar de financiering van Energy Valley in Dit jaar gebruiken we om te inventariseren welke ondersteuning we nodig hebben van Energy Valley voor het programma Duurzame Energie. Ook de ondersteuningsmogelijkheden van Groen Gas NL nemen we daarin mee. Wij denken op grond van de huidige inzichten vanaf 2016 jaarlijks ongeveer 2 miljoen euro aan middelen nodig te hebben om het programma succesvol af te ronden. 12 Jaarplan Nije enerzji foar Fryslân

13 Meer informatie? 1. Energiebesparing in de woningbouw Marjan Postma, Energiebesparing in maatschappelijk vastgoed Edgar van der Staaij, Energiebesparing in zakelijk vastgoed Age Knol, Tjitske Jeltema, Energiebesparing in landbouw Sjef van der Lubbe, Duurzame mobiliteit Rudolf Botma, Circulaire economie Wim Haalboom, Cees Meijles, Windenergie Gerwin Venema, Zonnestroom Barend Leest, Warmte/geothermie Barend Leest, Energie uit biomassa Sjef van der Lubbe, Lokale initiatieven Hotze Hofstra, 12. Innovatie, projectverwerving en samenwerking gemeenten Annemarie Rozema, (Fryslân Fernijt) Gerwin Venema, Brigitte Feenstra, (Interreg) 13

14 14 Jaarplan Nije enerzji foar Fryslân

15 15

16