Inhoud introductie. Introductie tot de cursus. Context van informatica

Transcriptie

1 Inhoud introductie Context van informatica Introductie tot de cursus 1 De functie van de cursus 7 2 De inhoud van de cursus Voorkennis Leerdoelen van de cursus Opbouw van de cursus Leermiddelen 9 3 Het gebruik van de cursus Opbouw van een leereenheid Studiebegeleiding Tentamen Practicum 11 Bij het omslag 12 6

2 Introductie tot de cursus Introductie tot de cursus 1 De functie van de cursus In de cursus Context van informatica zal via vele voorbeelden dieper worden ingegaan op de verschillende aspecten die een rol spelen bij het gebruik en de ontwikkeling van informatie- en communicatiesystemen, kortom interactiesystemen. Juridische, organisatorische, sociale, culturele en ethische aspecten hebben invloed op elke verandering in onze maatschappij. Interactiesystemen veranderen onze maatschappij en de organisatie van deze maatschappij. Ook hebben ze invloed op de werkwijze en de activiteiten van elk individu. Interactiesystemen worden ontwikkeld op grond van vragen, wensen en overwegingen die er bij individuen en organisaties leven. Mensen zelf geven richting aan de veranderingen die door informatie- en communicatiesystemen plaatsvinden. In de cursus zal meer inzicht gegeven worden in deze wederzijdse beïnvloeding door nader in te gaan op de sociale, organisatorische, culturele en juridische aspecten van de verandering op korte en op lange termijn. Dit inzicht zal worden gegeven door vele voorbeelden van gebruik en ontwikkeling van interactiesystemen in onze maatschappij en haar organisaties te belichten vanuit de genoemde aspecten. Er zal worden bekeken welke rol bijvoorbeeld de overheid en de andere maatschappelijke organisaties spelen bij de betekenisgeving van deze technologie. Er zal worden aangegeven welke wetgeving er al is en welke nog nodig is, wil informatie- en communicatietechnologie geen onrechtvaardigheden in deze maatschappij veroorzaken. Een sociaal aspect dat in deze cursus aan de orde komt, is de wijze waarop de participatie van gebruikers tot stand kan komen bij de ontwikkeling van technologie. Er zal op ingegaan worden hoe door middel van elektronische communicatie de interacties tussen mensen en organisaties zullen veranderen. De cursus gaat kortom over de context van informatica. Welke rol speelt dit vakgebied in onze maatschappij en hoe worden elk individu en elke organisatie beïnvloed door deze technologie. Maar wat nog belangrijker is: hoe kan elk individu invloed hebben op de ontwikkeling van deze technologie. De doelgroep van deze cursus wordt dus gevormd door degenen die te maken krijgen met de veranderingen in informatie- en communicatietechnologie (ict) en dat zal iedereen zijn die actief participeert in onze maatschappij. De cursus Context van informatica is een verplicht onderdeel van de propedeuse van de bacheloropleiding Informatica. De cursus is inpasbaar in veel andere opleidingen binnen en buiten de Open Universiteit. Voorts zal de cursus voor velen een keuze kunnen zijn buiten de context van een opleiding, met als doel algemene kennis op het gebied van informatica op te doen of om beter met vakmensen in de informatica te kunnen communiceren. 7

3 Context van informatica Netwerk Als we deze cursus willen schetsen met een beeld, kunnen we de cursus opvatten als een netwerk van kennis en ervaring. De communicatie die in vele vakgebieden en tussen vakgebieden plaatsvindt, is in deze cursus weergegeven. In deze cursus komen veel meningen samen; ze vertonen een grote verscheidenheid. Maar dat is ook de voornaamste functie van deze cursus: te laten zien dat de verscheidenheid in onze maatschappij weerspiegeld is in de wijze waarop mensen interactiesystemen ontwerpen en gebruiken. De relatie tussen onze maatschappij en deze technologie is niet neutraal. Elk individu, instituut en organisatie is betrokken bij gebruik en ontwerp van ict en laat daar de eigen sporen in achter. Het netwerk van deze cursus heeft voor u een aantal belangrijke consequenties. Omdat de cursus is geschreven voor mensen van verschillende herkomst, kunt u passages en onderwerpen tegenkomen waarmee u reeds bekend bent of die juist heel ver van u af lijken te staan. Wat voorkennis betreft is de cursus overigens zo toegankelijk mogelijk gemaakt. Ook de variëteit aan bestemmingen drukt haar stempel. Het vakgebied informatica wordt in alle facetten belicht, wat resulteert in een kaleidoscoop aan onderwerpen. Daar kunnen uiteraard onderwerpen bij zitten die u minder interessant vindt. Maar deze cursus heeft ook als functie een beeld te schetsen van onderwerpen die voor andere mensen wel interessant en van belang zijn. Inzicht hebben in de context van anderen of manieren weten om dit inzicht te verkrijgen, is noodzakelijk om goed te kunnen communiceren en samenwerken met mensen zoals in de alledaagse praktijk van informatica vanzelfsprekend is. 2 De inhoud van de cursus 2.1 VOORKENNIS De cursus richt zich op een brede doelgroep van gebruikers van informatica, (toekomstige) ontwerpers van informatica en beleidsontwikkelaars rondom informatica. Er is geen specifieke voorkennis vereist. 2.2 LEERDOELEN VAN DE CURSUS Voor de cursus als geheel geldt dat na het bestuderen van de cursus wordt verwacht dat u kunt weergeven welke vaardigheden noodzakelijk zijn voor inhoudelijke communicatie over de ontwikkelingen en het gebruik van informatie- en communicatiesystemen de verschillende concepten over gebruik en ontwikkeling van interactiesystemen kunt bekijken vanuit verschillende gezichtspunten en de aspecten die niet tot informatica behoren, kunt aanwijzen inzicht hebt in de wijze waarop verandering van deze aspecten invloed heeft op de ontwikkeling en het gebruik van informatica de verandering op korte en lange termijn op mini-, macro- en mesoniveau kunt bekijken de veranderingen vanuit het perspectief van de domeinen individu, organisatie en maatschappij kunt bekijken en kunt aangeven welke veranderingen er in die domeinen hebben plaatsgevonden inzicht hebt in het proces verandering en daardoor actuele veranderingen in en door informatica kunt plaatsen. 8

4 Introductie tot de cursus 2.3 OPBOUW VAN DE CURSUS Blok 1 De context van informatica Blok 2 Technische ondersteuning van menselijk handelen Blok 3 Systeemontwikkeling Blok 4 Juridische aspecten van informatica Blok 5 Informatica in de praktijk 3 leereenheden 3 leereenheden 5 leereenheden 6 leereenheden 1 leereenheid De cursus bestaat uit vijf blokken met in totaal 18 leereenheden. In het eerste blok leert u welke betekenissen u kunt geven aan de begrippen context, informatiesysteem en communicatie. Informatie- en communicatiesystemen maken deel uit van elk sociaal systeem. Elk sociaal systeem verandert voortdurend. In het tweede blok worden menselijke activiteiten als het nemen van besluiten, het communiceren en het samenwerken onder de loep genomen. Bekeken wordt hoe mensen de technologie betrekken bij deze activiteiten. In het derde blok bestuderen we de wijzen waarop een informatiesysteem in een organisatie ontwikkeld wordt. Hierbij komen vele aspecten aan de orde. We brengen een verbinding aan tussen ontwerpen en gebruiken. In de laatste leereenheden bekijken we hoe het nadenken over praktijken in het vakgebied informatica en over technologie in het algemeen kan leiden tot verandering, een verandering waarin de gebruiker een centrale plaats krijgt toebedeeld en haar of zijn verantwoordelijkheid zal, kan en moet nemen. Onze samenleving wordt weerspiegeld in de wetgeving. Technologie is een onderdeel van deze samenleving en daarom zal de ontwikkeling van de technologie invloed hebben op onze wetgeving. U wordt inzicht gegeven in welke wetgeving noodzakelijk is en hoe deze tot stand komt. In het laatste blok behandelen we een casus: de gezondheidszorg. De keuze voor dit domein is gebaseerd op de volgende overwegingen: vele vormen van technologie komen in de gezondheidszorg voor het al dan niet gebruiken van technologie roept in dit domein vele juridische, ethische en sociaal getinte vragen op elk individu maakt deel uit van dit domein en daarom is de inhoud van deze casus relevant voor elke student, en dat onafhankelijk van haar of zijn achtergrond. Men zou de gezondheidszorg een soort toetssteen kunnen noemen voor de wijze waarop wij mensen technologie willen ontwerpen en gebruiken. De gehele cursus vraagt 100 uur studie. De laatste drie uren zijn gereserveerd voor het maken van de eindtoets. 2.4 LEERMIDDELEN Het cursuspakket bestaat uit: vier cursusboeken de elektronische gemeenschappelijke informatieruimte: de cursussite tekstboek: Franken, H., H.W.K. Kaspersen en A.H. de Wild, Recht en computer. 3 Het gebruik van de cursus Leereenheid 3.1 OPBOUW VAN EEN LEEREENHEID Een blok is verdeeld in leereenheden. Een leereenheid is een afgerond deel van de stof, dat u in en of soms twee dagdelen kunt bestuderen. De leereenheden zelf bestaan uit een inhoudsopgave, een introductie, een leerkern, een zelftoets en een terugkoppeling. Deze onderdelen van een leereenheid zullen we kort omschrijven. 9

5 Context van informatica Inhoudsopgave Introductie Leerdoelen Leerkern Opgave Elke leereenheid wordt voorafgegaan door een inhoudsopgave. Maak daarvan gebruik. Neem de tijd om voorafgaand aan elke leereenheid de inhoudsopgave te bekijken, zodat u een indruk hebt van de opbouw van de leereenheid. In de introductie van een leereenheid geven we eerst kort aan wat de inhoud van de leereenheid is en scheppen we een kader waarin de leerinhoud beter begrepen kan worden. Daarna volgen de leerdoelen. Zij stellen u in staat na te gaan welke kennis, inzichten en vaardigheden u zich eigen moet maken door bestudering van de leereenheid. De introductie wordt afgesloten met algemene studeeraanwijzingen voor de betreffende leereenheid. Daarin wordt in elk geval de studielast vermeld. De leerkern van een leereenheid bevat de feitelijke leerstof. Op bepaalde plaatsen in de leerkern treft u opgaven aan. OPGAVE 0.0 Dit is een voorbeeld van een opgave. a Werk elke opgave tijdens het bestuderen van de leereenheid uit. b Vergelijk uw antwoord direct met het antwoord in de terugkoppeling aan het eind van de leereenheid. Studeeropdracht U zult in de leerkern ook ongenummerde vragen aantreffen: de studeeropdrachten. Dit is een voorbeeld van een ongenummerde vraag ofwel studeeropdracht. Wat denkt u dat de functie daarvan is? Zelftoets Terugkoppeling Margeteksten Kernbegrippen Studeeraanwijzingen Dit is een voorbeeld van een studeeraanwijzing. Een studeeropdracht wordt meestal in de direct volgende tekst beantwoord. De functie van studeeropdrachten is dat u zelf alvast kunt proberen uw eigen antwoord op de vraag te formuleren, voordat u de betreffende tekst leest. Dat helpt u om aandachtig de denkstappen in de tekst te volgen. Als deze studeeropdracht niet beantwoord wordt in de navolgende tekst, dan is het antwoord niet eenduidig te geven omdat het veranderbaar is in de tijd. De zelftoets van een leereenheid bestaat uit een aantal vragen en opdrachten, bedoeld om u te helpen beoordelen of u, na bestudering van de leerkern, de leerdoelen inderdaad bereikt hebt. Het is van belang dat u na bestudering van de leerstof de gehele zelftoets nauwgezet uitwerkt. In de terugkoppeling van de leereenheid zijn de uitwerkingen van de opgaven en de zelftoets opgenomen. Dit onderdeel van de leereenheid heet niet voor niets terugkoppeling: u wordt in staat gesteld uw antwoord op een opdracht te vergelijken met het gewenste antwoord. Wij raden u ten zeerste af om te snel, dat wil zeggen: nog vóór de opgave volledig en aandachtig is uitgewerkt, het antwoord in de terugkoppeling op te zoeken. U leert meer en beter als u eerst zelf een oplossing probeert te vinden. De marge aan de linkerkant van elke pagina heeft twee kolommen. In de linkerkolom treft u kernbegrippen aan. Kernbegrippen zijn, zoals de naam al zegt, centrale begrippen. Deze kolom maakt het gemakkelijk om bepaalde tekstonderdelen snel terug te vinden en schetst tegelijkertijd de hoofdlijn van de leerinhoud. In de tweede kolom van de marge staan korte studeeraanwijzingen. Dat kunnen toelichtingen op vreemde woorden zijn, aanwijzingen hoe de tekst gelezen moet worden, herhalingen of verwijzingen naar eerdere leereenheden. 10

6 Introductie tot de cursus Leestekst Eindtoets Leereenheid x Voorbeeld Leestekst De verwijzing Leereenheid x noemt een voorafgaande leereenheid. Het belangrijkste doel van de verwijzing is u erop te attenderen dat het betreffende onderwerp al eerder aan de orde is geweest. Het daadwerkelijk terugzoeken zal in de meeste gevallen niet nodig zijn. Daarom wordt niet naar een specifieke pagina of alinea verwezen. Regelmatig worden in de tekst voorbeelden gegeven, uiteenlopend van een korte aanduiding tot een uitwerking van een casus die op meerdere plaatsen terugkomt. Het begin van een voorbeeld wordt aangegeven met de studeeraanwijzing Voorbeeld. Soms is een facultatieve passage ingevoegd die nader op de stof ingaat, een kanttekening plaatst of een toepasselijk citaat uit de literatuur bevat. Een dergelijke passage behoort niet tot de tentamenstof en is te herkennen aan de aanduiding Leestekst. Een leestekst wordt afgedrukt in kleine letters. Deze letters worden overigens ook gebruikt voor een nadere toelichting bij een figuur. In die gevallen is de tekst wél verplichte stof; de aanduiding Leestekst ontbreekt dan. De eindtoets fungeert onder andere als een graadmeter om te bepalen of u klaar bent voor het tentamen. Eindtoets en tentamen vertonen een grote overeenkomst voor wat betreft moeilijkheidsgraad en verdeling van de opgaven over de verschillende blokken. De terugkoppeling op deze toets staat direct na de toets zelf. 3.2 STUDIEBEGELEIDING Uit de voorgaande paragraaf blijkt dat in het schriftelijk materiaal van de Open universiteit veel studiebegeleiding is ingebouwd. Maar wellicht zult u behoefte hebben aan meer uitleg, toelichting of achtergrondinformatie. Of misschien wilt u gewoon meer contact met medestudenten en studiebegeleider. Daarom biedt de Open Universiteit ook studiebegeleiding via de elektronische gemeenschappelijke informatieruimte TENTAMEN Tentamen De cursus wordt afgesloten met een tentamen dat bestaat uit meerkeuzevragen. U hebt voor het tentamen drie uur de tijd. Met de eindtoets kunt u zelf toetsen of u klaar bent voor het tentamen. Informatie over tentamendata vindt u op de website van de Open Universiteit of in Modulair, het tijdschrift voor studenten van de Open Universiteit. 3.4 PRACTICUM Bij deze cursus hoort hoort een verplicht practicum Context ter discussie. U neemt deel aan twee discussies over actuele onderwerpen die gerelateerd zijn aan de inhoud van de cursus. De beoordeling van zowel de kwantitatieve als de kwalitatieve bijdragen aan die discussies wordt meegewogen in het uiteindelijke studieresultaat voor deze cursus. Meer details over dit practicum en hoe u zich daarvoor kunt aanmelden, vindt u op de cursussite. 11

7 Context van informatica Bij het omslag Het omslag van deze cursus wordt gesierd door het werk Parties diverses, in 1940 geschilderd door de Russische schilder Wassily Kandinsky ( ). Dit schilderij is uit de laatste fase van zijn leven en toont ook de laatste fase van abstractie die Kandinsky heeft bereikt. Kandinsky zegt zelf van deze abstracte kunst dat zij een nieuwe wereld representeert die ogenschijnlijk niets met de reële wereld te maken lijkt te hebben. Door de abstractie wordt naast de wereld van de natuur een nieuwe kunstmatige wereld geplaatst die ook reëel en concreet is. Men zou deze verbinding tussen abstracte kunst en reële wereld als een metafoor kunnen zien voor de wijze waarop sommige mensen de werkelijke wereld in hun dagelijkse leven en de wereld van de technologie ervaren. Sommige mensen wijzen abstracte kunst af. Anderen houden ervan. Weer anderen geven een eigen interpretatie. Sommigen worden erdoor geïnspireerd bij het ontwerpen van geestelijke en materiële dingen. Tussen abstractie en werkelijkheid lijkt ogenschijnlijk geen verbinding te bestaan, maar die is wel aanwezig. Het schilderij drukt dit uitstekend uit. Abstractie leidt ertoe dat de werkelijkheid gerepresenteerd wordt door verschillende deelsystemen met een eigen karakter. Kandinsky representeert dit verschil in karakter door de verschillende kleuren van de deelsystemen en de verschillende figuurtjes die hij in deze deelsystemen heeft gepositioneerd. In de abstractie zelf zijn maar weinig verbindingen tussen de verschillende deelsystemen op het schilderij zichtbaar. Opmerkelijk aan dit schilderij is dat ook de meest wiskundige abstractie als kleinste deelsysteem in de rechteronderkant van het schilderij is geplaatst. Kandinsky plaatst het formalisme aan de rand. Kandinsky heeft net als bij elke abstractie een heel proces doorlopen om deze te realiseren. Een van de voorontwerpen voor dit schilderij is aan de achterkant van het cursusboek geplaatst. Dit abstractieproces beslaat het hele leven van Kandinsky en daarom lijkt het onmogelijk dit proces te doorgronden. Hij heeft heel wat sporen gebruikt op zijn zoektocht en ook weer sporen voor anderen neergelegd. Het constructieproces van de abstractie ict en tegelijkertijd de realiteit ict lijkt net zo ondoorgrondelijk. Toch zal in deze cursus geprobeerd worden het proces van de wijze waarop wij met ict omgaan, te doorgronden. Door het cursusteam is het schilderij Parties diverses op het omslag van de cursus geplaatst om te laten zien dat abstracties concreet zijn en we ons daar niet van kunnen afsluiten. We zullen zelf op zoek moeten gaan naar de verbinding van bestaande abstracties met onze eigen realiteit en we moeten zelf de verbindingen herstellen en reconstrueren tussen de verschillende deelsystemen. Misschien helpt de cursus u hierbij. 12