Tegenpartijkredietrisico

Transcriptie

1 Tegenpartijkredietrisico Een analyse van het tegenpartijkredietrisico en de beheersing daarvan bij een OTCderivatentransactie onder de ISDA-standaarddocumentatie Masterscriptie Privaatrecht: Commerciële Rechtspraktijk Faculteit der Rechtsgeleerdheid Universiteit van Amsterdam December 2012 Student: M.E. de Jong Studentnummer: Scriptiebegeleider: prof. mr. dr. M.G.C.M. Peeters 1

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding De renteswap Inleiding Renteswap naar Nederlands recht Voorbeeld van een renteswap Totstandkoming van een renteswap De ISDA-standaarddocumentatie Architectuur Master Agreement Confirmations ISDA-standaarddocumentatie en tegenpartijkredietrisico Tegenpartijkredietrisico Algemeen Tegenpartijkredietrisico bij een renteswap Financieel toezichtrecht Solvabiliteitseisen op grond van de Wft Algemeen Solvabiliteitseisen voor het tegenpartijkredietrisico Solvabiliteitseisen en risicobeheersingstechnieken Tegenpartijkredietrisico beheersen Algemeen Verrekeningsovereenkomst Financiële zekerheden Functies van risicobeheersing Close-out Netting De techniek Afdwingbaarheid van close-out netting Conclusie close-out netting

3 5.3. De Credit Support Annex Algemeen De financiëlezekerheidsovereenkomst Het fiduciaverbod van artikel 3:84 lid 3 BW Financiëlezekerheidsovereenkomst en afdwingbaarheid Conclusie Credit Support Annex European Market Infrastrucure Regulation Conclusie...48 Literatuurlijst

4 1 Inleiding De kredietcrisis, aangevangen in 2007, heeft een enorme impact gehad op de financiële markten en heeft ertoe geleid dat verschillende financiële ondernemingen afhankelijk zijn geworden van steun van de overheid of zelfs failliet zijn gegaan. De achterliggende oorzaken van de problematiek op de financiële markten hebben mijn interesse gewekt. Welke factoren hebben ertoe geleid dat nietfinanciële en financiële ondernemingen in grote problemen zijn geraakt? Uit onderzoek blijkt dat één van de oorzaken kan worden gevonden in de betrokkenheid van de derivatenmarkt, waarbij is gebleken dat deelnemende marktpartijen de risico's met betrekking tot derivatentransacties hebben onderschat. De derivatenmarkt is onderhevig aan een legio risico's (zowel financiële als nietfinanciële) zoals bijvoorbeeld, het tegenpartijkredietrisico, het valutarisico of het operationele risico. Vooral het tegenpartijkredietrisico werd in het algemeen als grootste zwakte van de derivatenmarkt gezien. 1 Over het tegenpartijkredietrisico en maatregelen om het tegenpartijkredietrisico te beheersen gaat deze scriptie. Counterparty Credit Risk is the risk that the counterparty to a transaction could default before the final settlement of the transaction's cash flows. 2 Het tegenpartijkredietrisico is het risico op het niet nakomen van een verplichting die voortvloeit uit een derivatentransactie, voordat alle met de transactie samenhangende verplichtingen zijn verricht. Voornoemde definitie van tegenpartijkredietrisico is opgenomen in het Bazel II akkoord en is een korte beschrijving van wat het tegenpartijkredietrisico inhoudt. Een verwezenlijking van het tegenpartijkredietrisico leidt tot nadelige effecten, schade, voor één van beide partijen. Om zich te beschermen tegen de effecten van de verwezenlijking van het tegenpartijkredietrisico, kunnen partijen risicoverminderende maatregelen treffen. Daartoe bestaan verschillende mogelijkheden. Toch is het tegenpartijkredietrisico in het verleden onvoldoende gemitigeerd, wat ertoe heeft bijgedragen dat verscheidene marktpartijen in grote financiële problemen zijn geraakt. De hierboven beschreven problematiek heeft ertoe geleid dat ik mijn scriptie onderzoek wil doen naar het tegenpartijkredietrisico en de beheersing daarvan. Hierbij zal ik de verschillen tussen kredietrisico en tegenpartijkredietrisico, de invloed van het toezichtrecht en twee specifieke risicoverminderende maatregelen bespreken. 1 Graaf & Stegeman 2011, p Basel II akkoord, p. 19; Artikel 2 (A) Annex 4, Basel II akkoord. 4

5 Om tot een goede analyse te komen, heb ik de volgende beperkingen bij mijn onderzoek in acht genomen: 1) Een derivatentransactie wordt veelal aangegaan met gebruikmaking van standaarddocumentatie. Partijen hebben de keuze uit verschillende soorten, vrijwel identieke, standaarddocumentatie die geschikt zijn voor een derivatentransactie. De meest gehanteerde standaarddocumentatie is de toonaangevende standaarddocumentatie van de International Swaps and Derivatives Association ( ISDA ). 3 Voor deze scriptie heb ik dan ook gekozen om de standaarddocumentatie van de ISDA te behandelen. Andere voorbeelden van standaarddocumentatie zijn RFD (Raamovereenkomst voor Financiële Derivaten), het Rahmenvertrag en IFEMA (International Foreign Exchange Master Agreement). 2) Voorts bestaat er een groot aantal verschillende typen derivatentransacties en beperk ik mijzelf in deze scriptie tot de bespreking van één specifiek type. Om het tegenpartijkredietrisico goed te kunnen belichten, heb ik gekozen voor de behandeling van de renteswap. De renteswap is een OTC-derivatentransactie, dat wil zeggen dat deze transactie onderhands (tussen partijen) wordt verhandeld. Bij een renteswap is er sprake van een uitwisseling van kasstromen gedurende een vooraf bepaalde periode waarbij het tegenpartijkredietrisico duidelijk aanwijsbaar is. 3) Waar ik mij beperk tot één derivatentransactie, de renteswap, betekent dit niet dat er geen sprake kan zijn van meerdere transacties onder één Master Agreement. Partijen kunnen afspreken dat er meerdere transacties onder één Master Agreement hangen. Wanneer er in deze scriptie sprake is van meerdere transacties, bedoel ik daarmee meerdere renteswaps onder dezelfde Master Agreement. De scriptie is als volgt ingedeeld. In hoofdstuk 2 wordt de techniek van de renteswap uiteengezet. Ik geef een uitleg over de algemene structuur van de renteswap. Hierbij ga ik onder andere in op de marktdeelnemers die partij zijn bij een renteswap. Eén van de partijen bij een renteswap is vrijwel steeds een bank. De bank faciliteert de eindgebruikers en treedt op als dealer, marketmaker, in een renteswap. Een bank valt onder de regelgeving van de Wet op het Financieel Toezicht ( Wft ) omdat uit artikel 1:1 Wft volgt dat een bank kwalificeert als een financiële onderneming. De op het tegenpartijkredietrisico toepasselijke regelgeving uit het financiële toezichtrecht, de Wft en aanverwante regelgeving, wordt in hoofdstuk 4 en 5 behandeld. Voorts analyseer ik in hoofdstuk 3 de architectuur van de standaarddocumentatie van de 3 Zie 5

6 ISDA waaronder de renteswap, en vele andere derivatentransacties, veelal zal worden aangegaan. Hierbij ga ik in op de verschillende documenten die vallen onder de totale ISDA structuur en de onderlinge samenhang van de verschillende documenten. Vervolgens bespreek ik in hoofdstuk 4 het tegenpartijkredietrisico. Zoals ik hierboven reeds heb vermeld, betreft het hier het risico dat beide partijen lopen op een eventuele niet-nakoming van een verplichting voortvloeiend uit de renteswap. Hierbij zal ik uitvoerig ingaan op de verschillende elementen van tegenpartijkredietrisico en de verhouding tot gewoon kredietrisico. Voorts zal ik ook het tegenpartijkredietrisico bij een renteswap behandelen. Daarnaast is er met betrekking tot banken sprake van specifieke regelgeving met betrekking tot het tegenpartijkredietrisico. Op grond van het financiële toezichtrecht worden er solvabiliteitseisen gesteld aan een bank in verband met het tegenpartijkredietrisico. Een en ander volgt uit het Bazel II akkoord. De regelgeving daaromtrent zal ook in dit hoofdstuk worden aangehaald. Om de effecten van de verwezenlijking van het tegenpartijkredietrisico te mitigeren, kunnen marktpartijen maatregelen treffen. De twee meest gehanteerde maatregelen zijn onderdeel van de ISDA-standaarddocumentatie en behandel ik in hoofdstuk 5. Ten eerste is er een techniek in de ISDA-standaarddocumentatie opgenomen voor de beheersing van het tegenpartijkredietrisico, close-out netting. Voorts kunnen partijen ervoor kiezen om voor de beheersing van het tegenpartijkredietrisico zekerheden uit te wisselen door gebruik te maken van de Credit Support Annex, een onderdeel van de ISDA-standaarddocumentatie. Ten slotte zal ik in hoofdstuk 6 nog kort stilstaan bij de nieuwe regelgeving op grond waarvan bijna alle derivatentransacties centraal moeten worden gecleard, de European Market Infrastructure Regulation ( EMIR ). 4 Niet alle derivatentransacties zullen echter centraal moeten worden gecleard en aan de transacties die niet onder de verplichting van centrale clearing vallen, worden eisen gesteld ten aanzien van het tegenpartijkredietrisico en dan vooral de beheersing daarvan. Deze zal ik in het kort bespreken. In hoofdstuk 7 volgt ten slotte mijn conclusie. 4 Verordening (EU) 648/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 04 juli 2012 betreffende otc-derivaten, centrale tegenpartijen en transactieregisters, uri=oj:l:2012:201:0001:0059:nl:pdf. 6

7 2 De renteswap 2.1 Inleiding Ondernemingen zullen zich vaak voor een gedeelte financieren met vreemd vermogen, bijvoorbeeld door het aangaan van een lening. Als een leningvoorwaarde van deze lening bestaat uit het betalen van een variabele rente over het geleende bedrag, zal een onderneming het renterisico op deze leningen mogelijk willen afdekken. Het afdekken van het renterisico wordt hedging genoemd. Daartoe kan een onderneming een renteswap aangaan. Door het aangaan van een renteswap wordt de variabele rente op de lening geruild tegen een vaste rente en kunnen de financieringskosten, de rente die moet worden betaald over het geleende bedrag, voor deze onderneming voorspelbaar worden gemaakt. De onderneming kwalificeert als eindgebruiker in een renteswap, omdat de onderneming de renteswap veelal alleen gebruikt om een risico af te dekken. 5 Een bank is veelal de wederpartij die een renteswap faciliteert. De bank vervult een dubbelrol en treedt doorlopend op als zowel aanbieder en als vrager van een renteswap. Daarmee fungeert een bank als dealer in een renteswap waarbij de bank voor de uitvoering van de transacties handelt voor eigen rekening. 6 Voornoemde leidt ertoe dat, volgens artikel 1:1 Wft, de bank kwalificeert als een marketmaker. De bank is in zijn hoedanigheid als marketmaker bereid om zowel een Fixed Rate Payer als een Floating Rate Payer renteswap aan te gaan. 7 Zodoende kan er voor beide partijen een voordelige situatie ontstaan als de aangegane verplichtingen op grond van de rentetarieven onderling worden geruild. 8 Het onderling uitwisselen van verplichtingen op grond van de rentetarieven is de renteswap en deze zal hierna nader worden besproken. 2.2 Renteswap naar Nederlands recht In de bekende Engelse uitspraak, Hazell v Hammersmith Fulham LBC 9 is de renteswap door Woolf L.J. als volgt beschreven: An interest rate swap is an agreement between two parties by which each agrees to pay the other on a specified date or dates an amount calculated by reference to the interest which would have occurred over a given period on the same notional principal sum assuming different rates of interest each payable in each case. For example, one rate may be fixed 5 Graaf & Stegeman 2011, p 7. 6 Zie artikel 1:1 Wft voor handelen voor eigen rekening. 7 Zie paragraaf Leeger 2002, p Hazell v Hammersmith Fulham LBC, QBD, At first instance, [1990] 2 Q.B

8 at 10 per cent and the other rate may be equivalent to the six months London Inter-bank Offered Rate ( LIBOR ). If the LIBOR rate over the period of swap is higher than the 10 per cent, then the party agreeing to receive 'interest' in accordance with LIBOR will receive more than the party entitled to receive the 10 per cent. Normally neither party will in fact pay the sums which it has agreed to pay over the period of the swap but instead will make a settlement on a 'net payment basis' under which the party owing the greater amount on any day simply pays the difference between the two amounts due to the other De renteswap is derhalve een overeenkomst waarbij partijen overeenkomen om een serie van betalingen aan elkaar te doen die zich over een bepaalde periode uitstrekken. 10 Daarmee kan de renteswap naar Nederlands recht als een wederkerige overeenkomst gekwalificeerd worden. De renteswap voldoet aan alle vereisten die krachtens artikel 6:213 BW jo 6:261 lid 1 BW aan een wederkerige overeenkomst worden gesteld. 11 Partijen nemen immers een verbintenis op zich ter verkrijging van een prestatie waartoe de wederpartij zich jegens haar verbindt. Bij een renteswap gaan partijen een serie van verbintenissen aan, de periodieke rentebetalingen aan elkaar. Deze betalingsverplichtingen worden berekend op basis van twee vooraf overeengekomen rentetarieven en zijn afgeleid van een vooraf bepaalde onderliggende waarde. Deze onderliggende waarde, of hoofdsom, wordt bij een renteswap aangeduid als de Notional Amount. De hoofdsom wordt zelf niet verrekend of betaald, maar dient als referentiewaarde voor de rentebetalingen. Het overeengekomen rentetarief is voor één partij een gespecificeerde vaste rente. Deze partij wordt aangeduid als de Fixed Rate Payer. De andere partij verbindt zich om een variabel rentetarief te betalen. Deze partij wordt aangeduid als de Floating Rate Payer. 12 Op vooraf overeengekomen data vindt er zodoende een betaling van de variabele tegen de vaste rentebedragen plaats. Daarbij wordt er door partijen op gestuurd om beide reeksen betalingen te voldoen in dezelfde valuta of munteenheid om zodoende de mogelijkheid te creëren om de te verrichten betalingen te kunnen verrekenen Schot 2009, p Busch & Grundmann-van de Krol 2010, p Schot 2009, p Voor verrekenen tijdens een renteswap, zie hoofdstuk 4. 8

9 2.3. Voorbeeld van een renteswap In deze scriptie wordt uitgegaan van één of meerdere renteswap(s) tussen een niet-financiële onderneming (partij A) en een bank (partij B). Zoals hiervoor gesteld treedt de bank hierbij op als dealer en de onderneming als eindgebruiker. Schematisch ziet de renteswap er als volgt uit: Renteswap partij A vaste rente (x%) partij B (dealer) variabele rente (Euribor) lening (onderliggende waarde) variabele rente (Euribor) bank C Bovenstaand schema toont de verschillende kasstromen gedurende de renteswap. Partij A heeft een lening afgesloten bij bank C waarover Partij A een variabele rente verschuldigd is. Door het aangaan van een renteswap met een dealer, partij B, heeft partij A haar verplichtingen omgezet in een vaste rentelast in plaats van een variabele rentelast. Netto is partij A immers het overeengekomen vaste rentetarief verschuldigd aan partij B. Partij A heeft zodoende haar toekomstige rentebetalingen voorspelbaar gemaakt. Daarmee resulteert de renteswap voor partij A in economische zin in een een vastrentende lening. In juridische zin blijft er voor partij A echter sprake van een lening met een variabele rente, namelijk de oorspronkelijke lening met partij C, met daarnaast een renteswap met de dealer Totstandkoming van een renteswap De renteswap is een typisch OTC-derivatenproduct. 14 Een OTC-derivaat wordt rechtstreeks tussen veelal professionele partijen, in dit geval een bank en een niet-financiële onderneming, afgesloten op een onderhandse markt, de over-the-counter (OTC) markt. 15 Op de onderhandse markt worden de meeste derivatenproducten verhandeld. 16 Het voordeel van een OTC-transactie is dat partijen 14 Leeger 2002, p Rank 2009, p Rank 2009, p

10 maatwerk kunnen afspreken en dat er op die manier financial engineering plaatsvindt. 17 Het is mogelijk een transactie overeen te komen welke is toegesneden op de specifieke wensen en eisen van de betrokken partijen. 18 De noodzaak om overeenstemming te bereiken over deze specifieke vereisten door de betrokken partijen bij een derivatentransactie leidt er wel toe dat het aangaan van een overeenkomst een tijdrovend proces kan zijn. Om ervoor te zorgen dat de handel in derivaten op een minder tijdrovende manier verloopt, wordt er voor de totstandkoming van OTC-derivatentransacties, met inbegrip van renteswaps, gebruik gemaakt van standaarddocumentatie. Deze standaarddocumentatie zorgt voor uniformering en vereenvoudiging van de handel in OTC-derivaten en heeft als voordeel dat vooraf al geformuleerde voorwaarden in de overeenkomst kunnen worden opgenomen. Verschillende internationale organisaties hebben standaarddocumentatie ontwikkeld voor OTCderivatentransacties. 19 De meest succesvolle en gebruikte standaarddocumentatie voor OTCderivatentransacties is de documentatie ontwikkeld door de grootste brancheorganisatie voor de OTC-derivatenhandel, de International Swaps and Derivatives Association. De standaarddocumentatie van de ISDA wordt in het volgende hoofdstuk behandeld. 17 Leeger 2002, p Leeger 2002, p Leeger 2002, p. 26 en Hoofdstuk 1. 10

11 3 De ISDA-standaarddocumentatie 3.1. Architectuur Master Agreement De verschillende onderdelen van de ISDA-standaarddocumentatie kunnen tezamen als één geheel worden weergegeven. De gehele architectuur is in onderstaand schema uiteengezet. In de verschillende ISDA-documenten worden vele termen gedefinieerd, de defined terms. In het vervolg van deze scriptie corresponderen de voorkomende, met beginhoofdletters, geschreven Engelse termen met die defined terms uit de ISDA-standaarddocumentatie. ISDA 2002 Master Agreement Schedule Credit Support Annex (English Law) Confirmation 1 Confirmation 2 Confirmation 3* definitions 1 definitions 2 definitions 3 * In bovenstaand schema is er sprake van drie Transactions onder dezelfde Master Agreement. De totale structuur bestaat uit de hierboven weergegeven documenten waarbij de raamovereenkomst wordt gevormd door de 2002 Master Agreement en de Schedule. Naast de 2002 Master Agreement is er ook de 1992 Master Agreement. In het vervolg van deze scriptie beperk ik mij tot de 2002 Master Agreement. De 2002 Master Agreement is het voorgedrukte ISDA-document dat generieke en belangrijke standaardbepalingen bevat die gelden voor de gehele raamovereenkomst en op alle onderliggende transacties van toepassing zijn. 20 Dit wordt ook verwoord door Weststrate: de algemene rechten en verplichtingen van partijen plegen in een (bij voorkeur tevoren) overeengekomen raamovereenkomst te worden vastgelegd. 21 Uit de standaardbepalingen uit de 2002 Master Agreement kan daarom worden afgeleid dat de 2002 Master Agreement fungeert als een vorm van algemene voorwaarden in de zin van boek 6 BW. Naast de voorgedrukte standaardbepalingen uit de 2002 Master Agreement bevat de raamovereenkomst ook de bijbehorende Schedule. 22 Door middel van de Schedule hebben partijen 20 James 1999, p. 188 en Weststrate 2001, p. 31; Rank 2009, p Leeger & Renkens 2003, p

12 de mogelijkheid om wijzigingen en/of aanvullingen op standaardbepalingen uit de 2002 Master Agreement overeen te komen. 23 Op die manier kunnen partijen de overeenkomst tot maatwerk transformeren. 24 De 2002 Master Agreement en de Schedule vormen tezamen de raamovereenkomst, de Master Agreement. 25 De 2002 Master Agreement vermeldt dit in de preambule: This 2002 Master Agreement and the Schedule are together referred to as this Master Agreement Confirmations Partijen leggen de overeengekomen algemene bepalingen met betrekking tot een derivatentransactie vast in de Master Agreement. Uit de aard van de Master Agreement volgt dat partijen vervolgens meerdere derivatentransacties kunnen aangegaan die zullen worden beheerst door de overeengekomen Master Agreement. 26 De vastlegging van de verschillende individuele transacties geschiedt door transactiebevestigingen, de Confirmations. In een Confirmation worden specifieke, op de betreffende transactie van toepassing zijnde, voorwaarden vastgelegd. Het betreft hier de financiële en economische voorwaarden van de betreffende transactie. 27 In het geval van de renteswap wordt in de Confirmation onder andere opgenomen: de Notional Amount, de Fixed Rate Payer en de Floating Rate Payer. 28 Daarnaast wordt de bijbehorende Master Agreement in de Confirmation van de specifieke transactie van toepassing verklaard. Voorts worden in de Confirmation de definities die op de specifieke transactie van toepassing zijn, de Definitions, van toepassing verklaard. Voornoemde blijkt uit de inleiding van een Confirmation: The definitions contained in the...are incorporated into this Confirmation. Deze definitions bevatten bepaalde, zowel algemene als specifiek productgerelateerde, definities van economische, financiële en technische begrippen die van toepassing zijn op de betreffende derivatentransactie. 29 De ISDA heeft inmiddels een arsenaal aan definitions voor bepaalde typen derivaten, de product specific definitions. 30 Voorbeelden van product specific definitions zijn de 2003 ISDA Credit Derivatives Definitions, de 2002 ISDA Equity Derivatives Definitions of de 2006 ISDA Definitions. Deze definitions bevatten overigens niet alleen definities, maar ook standaardbepalingen -algemene voorwaarden- die allerlei aspecten van de te documenteren 23 James 1999, p Rank 2009, p O.a. Schot 2009, p.45; Leeger & Renkens 2003, p Zie ook Rank 2009, p. 113; James 1999, p Rank 2009, p. 113; Peeters 2005, p Zie de 2006 ISDA Definitions. 29 Leeger & Renskens 2003, p Peeters 2001, p

13 transacties regelt. 31 Door het gebruik van definitions ontstaat er eenduidigheid over de gebruikte termen in de Confirmation van de betreffende transactie. 32 Het bevorderen van de helderheid met betrekking tot een bepaalde transactie komt de snelheid en de efficiency van de markt ten goede, wat, zoals reeds is gesteld, van belang is voor een goede werking van de derivatenmarkt ISDA-standaarddocumentatie en tegenpartijkredietrisico Met betrekking tot het mitigeren van het tegenpartijkredietrisico zijn de volgende onderdelen van de ISDA-standaarddocumentatie van belang. Ten eerste is de techniek van close-out netting, zoals vastgelegd in de Master Agreement, van belang bij het beheersen van het tegenpartijkredietrisico. Ten tweede is een aanvullend ISDA-document van belang, de Credit Support Annex. Voornoemde twee onderdelen van de ISDA-standaarddocumentatie worden hieronder kort beschreven: 1) De ISDA-standaarddocumentatie is niet zomaar een structuur van samenhangende transacties. De totale structuur, zoals weergegeven in bovenstaand schema, gaat uit van een single agreement approach: Single Agreement. All Transactions are entered into in reliance on the fact that this Master Agreement and all Confimations form a single agreement between the parties (collectively referred to as this Agreement ), and the parties would not otherwise enter into any Transactions. 34 Dit houdt in dat alle transacties, die door middel van Confirmations en definitions onder de Master Agreement zijn gedocumenteerd, samen met de Master Agreement als één enkele overeenkomst worden aangemerkt. 35 De single agreement approach zorgt tezamen met close-out netting voor bescherming in het geval van niet-nakoming van een verplichting onder één transactie onder de Master Agreement. 36 In dat geval geldt de niet-nakoming als wanprestatie onder de Master Agreement en zorgt Section 6(e) ervoor dat de wederpartij het recht heeft alle onderliggende transacties vervroegd te beëindigen en er slechts één betaling zal resteren. Beide aspecten, zowel de single agreement approach als close-out netting, spelen zodoende een rol bij de mitigatie van het tegenpartijkredietrisico. 2) De Credit Support Annex kan door partijen van toepassing worden verklaard op de Master Agreement indien door partijen zekerheid moet worden gesteld. Daarbij vormt de Credit Support Annex een transactie onder de Master Agreement zoals uit de preambule bij de Credit 31 Peeters 2001, p Aldus ook Leeger 2002, p. 28 en Leeger & Renskens 2003, p Leeger 2002, p. 32 en Leeger & Renskens 2003, p Section 1(c) van de 2002 ISDA Master Agreement. 35 Leeger & Renskens 2009, p Leeger 2002, p. 75; Schot 2009, p

14 Support Annex blijkt. Doordat er zekerheid wordt gesteld, speelt de Credit Support Annex een rol bij de mitigatie van het tegenpartijkredietrisico. Voornoemde elementen zullen in het kader van de beheersing van het tegenpartijkredietrisico in hoofdstuk 5 uitvoeriger worden behandeld. 14

15 4 Tegenpartijkredietrisico 4.1. Algemeen In hoofdstuk 1 heb ik het tegenpartijkredietrisico al kort besproken op basis van de definitie van tegenpartijkredietrisico uit het Bazel II akkoord. Een meer uitgebreide analyse volgt hierna. De reeds genoemde definitie uit het Bazel II akkoord omschrijft het tegenpartijkredietrisico als volgt: Counterparty Credit Risk is the risk that the counterparty to a transaction could default before the final settlement of the transaction's cash flows. 37 Deze definitie is door de Nederlandse wetgever geïmplementeerd in artikel 1 van het Besluit prudentiële regels Wft: Het risico dat de wederpartij bij een transactie in gebreke blijft voordat de definitieve afwikkeling van de met de transactie samenhangende kasstromen heeft plaatsgevonden. De Nederlandsche Bank, verantwoordelijk voor de uitvoering van het prudentiële toezichtrecht, omschrijft het tegenpartijkredietrisico op haar website als volgt: Tegenpartijkredietrisico is het risico dat de tegenpartij van een financieel contract in default raakt gedurende de looptijd van het contract. 38 Voornoemde definities zijn grotendeels gelijkluidend aan elkaar omdat de tekst van Basel II is gecodificeerd in de Capital Requirements Directive. 39 Het tegenpartijkredietrisico is het risico van een niet-nakoming door een wederpartij van een verplichting die voortvloeit uit een transactie voordat alle verplichtingen op grond van die transactie zijn nagekomen. Het betreft hier verplichtingen die betrekking hebben op zowel het verrichten van betalingen ( cash settlement ) als ook het verrichten van leveringen ( physical settlements ). Een punt van kritiek op de drie definities is dat niet duidelijk naar voren komt dat het effect van het tegenpartijkredietrisico niet één transactie betreft, maar dat het risico wordt gebaseerd op alle transacties die zijn aangegaan onder één Master Agreement. De definitie van De Nederlandsche Bank lijkt op dit punt nauwkeuriger dan de andere definities door melding te maken van een contract in plaats van een transactie, waarmee een single agreement approach wordt bedoeld. 40 Een betere definitie is mijns inziens reeds in de literatuur vastgelegd: het risico dat een tegenpartij in gebreke blijft gedurende de looptijd van een contract terwijl de transacties met die tegenpartij een positieve economische waarde hebben. 41 Ondanks de hiervoor vermelde onduidelijkheid, geven de eerder genoemde definities het tegenpartijkredietrisico 37 Basel II akkoord, p. 19; Artikel 2 (A) Annex 4, Basel II akkoord Zie hiervoor paragraaf Graaf & Stegeman 2011, p

16 wel op voldoende wijze weer, omdat het er bovenal om gaat dat een partij zijn verplichting die voortvloeit uit een transactie niet nakomt voordat alle verplichtingen op grond van de transactie zijn verricht. Het alleen niet nakomen van een verplichting verschilt echter niet van het gewone kredietrisico dat een partij loopt op een andere partij gedurende een overeenkomst. Toch onderscheidt het tegenpartijkredietrisico zich van het kredietrisico bij een gewone lening. Om het verschil tussen deze twee vormen van risico aan te tonen, is het noodzakelijk om de elementen die het verschil maken nader te bespreken. Twee elementen, die een duidelijke onderlinge samenhang hebben, zijn daarbij van belang, het tweezijdige risico en de bepaling van de omvang van het risico. Het is ten eerste van belang om het tweezijdige risico, ofwel het bilaterale karakter, van het tegenpartijkredietrisico toe te lichten, omdat het bilaterale karakter een belangrijk onderscheidend kenmerk van het tegenpartijkredietrisico is in verhouding tot de kenmerken van het gewone kredietrisico, het enkelzijdig risico. Daartoe zal ik eerst een korte uitleg geven over het enkelzijdige risico. Bij het gewone kredietrisico ligt het kredietrisico van een overeenkomst bij één partij, zoals dat bijvoorbeeld het geval is bij het verstrekken van een lening. De partij die het bedrag van de lening ontvangt, heeft de verplichting tot terugbetaling van het geleende geld plus een rentebetaling, maar loopt verder geen kredietrisico op het geleende bedrag. Het risico dat de lening niet wordt terugbetaald, komt geheel voor rekening van de partij die de lening verstrekt. Omdat het kredietrisico volledig bij één partij ligt, is het risico eenzijdig. Bij het tweezijdig risico kan het risico met betrekking tot een overeenkomst, in dit geval een derivatentransactie (transactie), zich echter manifesteren voor beide partijen. Partijen gaan een transactie aan waaruit gedurende een vooraf overeengekomen periode rechten en verplichtingen voortvloeien voor beide partijen. Gedurende de looptijd van de transactie bestaat het risico dat één van beide partijen in gebreke blijft en tekort schiet in de nakoming van zijn verplichtingen die voortvloeien uit de transactie. Voor de bepaling van het kredietrisico is het niet van belang of deze tekortkoming toerekenbaar (wanprestatie) of niet toerekenbaar (overmacht) is. Het kredietrisico is dus economisch gezien gelijk bij zowel wanprestatie als overmacht. Juridisch is er echter wel een onderscheid tussen voornoemde risicosferen. Er is sprake van wanprestatie als een verplichting niet wordt nagekomen en dat dit aan de wederpartij kan worden toegerekend. In het Nederlands recht is toerekenbare tekortkoming opgenomen in artikel 6:74 BW. Er zijn gebeurtenissen te bedenken waarin de niet-nakoming niet valt toe te rekenen aan de wederpartij. In dergelijke gevallen kwalificeert deze niet-nakoming zich als overmacht op grond van artikel 6:75 BW. Afhankelijk van 16

17 de aard van de niet-nakoming zullen er verschillende rechtsgevolgen optreden. In deze scriptie zal ik vooral ingaan op wanprestatie en zal overmacht slechts zijdelings ter sprake komen. Het risico van een toerekenbare niet-nakoming van de verplichting ligt altijd bij de partij die niet tekort zal schieten. Omdat beide partijen tekort kunnen schieten in de nakoming van hun verplichtingen gedurende deze transactie, lopen beide partijen een kredietrisico op elkaar. 42 Het feit dat beide partijen een kredietrisico op elkaar lopen, het tweezijdige karakter, wordt het tegenpartijkredietrisico genoemd en daarmee onderscheidt het tegenpartijkredietrisico zich van het gewone kredietrisico. In het verlengde van het tweezijdige karakter ligt het volgende element waarmee het tegenpartijkredietrisico zich onderscheidt van het gewone kredietrisico: de bepaling van de omvang van het risico. De waarde die het tegenpartijkredietrisico op één bepaald moment aangeeft, wordt in de literatuur en in de ISDA-documentatie, meer specifiek de Credit Support Annex, exposure genoemd en de exposure hangt zeer nauw samen met het tweezijdige karakter. 43 Een nadere toelichting op het begrip exposure uit de Credit Support Annex volgt in hoofdstuk 5 waarbij ook wordt ingegaan op het feit dat de exposure is gerelateerd aan alle transacties onder de Master Agreement. De Nederlandsche Bank licht het verschil tussen de bepaling van de exposure bij kredietrisico en tegenpartijkredietrisico op de navolgende manier toe. 44 Bij het tegenpartijkredietrisico is de exposure at default (de exposure op het moment dat een verplichting door de wederpartij niet wordt nagekomen) onbekend. De aard van een derivatentransactie zorgt ervoor dat de exposure op elk moment anders kan zijn en dus niet bij het aangaan van de transactie voor de gehele looptijd van de transactie kan worden vastgesteld. Daarnaast zullen partijen vaak meerdere transacties aangaan onder dezelfde Master Agreement, zodat bij de bepaling van de exposure rekening moet worden gehouden met alle transacties. 45 De exposure tijdens een transactie kan als volgt worden beschreven: het van de marktomstandigheden afhankelijke kredietrisico dat een partij op een bepaald moment zijn wederpartij heeft nadat alle verplichtingen voortvloeiend uit de tussen hen openstaande transacties zijn gesaldeerd. 46 Tegenpartijkredietrisico speelt pas een rol als de transactie(s) een exposure voor een partij heeft. Dat wil zeggen dat er een positieve netto marktwaarde van alle transacties is en dat de wederpartij een betaling (of een levering of beide) dient te verrichten uit hoofde van de transactie(s). Alleen dan is er sprake van een risico op het 42 O.a. Leeger 2002, p Zie hiervoor oa. Leeger 2002, p. 78 en Deckers & Van Beek 2000 (I), p Zie hiervoor ook paragraaf Deckers & Van Beek 2000 (I), p

18 moment dat de wederpartij tekort schiet in de nakoming van deze verplichting. De exposure, de omvang van het risico, kan dus niet vooraf worden bepaald, maar kan op elk moment gedurende de looptijd van de transactie(s) anders zijn. Het tegenpartijkredietrisico is daarmee anders dan het gewone kredietrisico waarbij de exposure at default vooraf wordt bepaald. 47 Het gewone kredietrisico is gelijk aan de waarde van het uitgeleende bedrag. Uit voorgaande vloeit voort het tegenpartijkredietrisico specifiek is vanwege het bilaterale karakter en de daarmee samenhangende onzekerheid over de omvang van de exposure op een bepaald moment. Voornoemde twee elementen komen ook duidelijk naar voren in het tweede deel van de definitie van tegenpartijkredietrisico uit het Bazel II akkoord: An economic loss would occur if the transactions or portfolio of transactions with the counterparty has a positive economic value at the time of default. Unlike a firm's exposure to credit risk through a loan, where the exposure to credit risk is unilateral and only the lending bank faces the risk of loss, counterpary credit risk creates a bilateral risk of loss: the market value of the transaction can be positive or negative to either counterparty to the transaction. The market value is uncertain and can vary over time with the movement of underlying market factors. 48 Hierbij wil ik nog de kanttekening plaatsen dat ook in bovengenoemd vervolg van de definitie niet heel duidelijk naar voren komt dat het tegenpartijkredietrisico meerdere transacties kan, en veelal zal, betreffen. In de tweede zin wordt immers weer gesproken over een transactie en niet over transacties Tegenpartijkredietrisico bij een renteswap Zoals gesteld in hoofdstuk 2 is een renteswap een specifiek type derivatentransactie. Gedurende de looptijd van een renteswap hebben partijen wederzijdse betalingsverplichtingen jegens elkaar op basis van vooraf overeengekomen rente-afspraken. Het feit dat er wederzijdse betalingsverplichtingen zijn, betekent op grond van voorgaande paragraaf dat er sprake kan zijn van een tegenpartijkredietrisico. Om het aantal kasstromen, betalingsverplichtingen, en de omvang daarvan te reduceren handelt Section 2(c) van de Master Agreement over Netting of Payments op een wijze dat er daadwerkelijk netting plaatsvindt. Netting of Payments houdt in dat, indien er op een bepaalde Paragraaf 52, part 2 deel II (A) Basel II akkoord; Artikel 2 (A) annex 4 Basel II akkoord. 18

19 datum onder dezelfde transactie een betalingsverplichting is voor elk van beide partijen in dezelfde valuta, deze betalingsverplichtingen worden verrekend. 49 Het voordeel hiervan is dat het tegenpartijkredietrisico wordt beperkt, omdat door saldering de betalingsverplichtingen van beide partijen worden verminderd. Op basis van Netting of Payments worden gedurende de looptijd van de renteswap, op vooraf overeengekomen momenten, de wederzijdse betalingsverplichtingen verrekend. Naar Nederlands recht betekent de saldering in dit geval dat partijen overeenkomen dat hun wederzijdse vorderingen en schulden voldaan worden door middel van verrekening. 50 Verrekening leidt ertoe dat wederzijdse vorderingen tot hun beloop teniet gaan en resulteert in een betalingsverplichting voor één van beide partijen. Deze betalingsverplichting bestaat uit het resterend verschil tussen de vorderingen. Voornoemde verrekening is in het Nederlands recht vastgelegd in artikel 6:127 e.v. BW. Voor het toepassen van verrekening moet er rekening worden gehouden met het vereiste dat de wederzijdse vorderingen aan elkaar dienen te beantwoorden, zoals artikel 6:127 lid 2 BW bepaalt. De Master Agreement voldoet hieraan doordat in Section 2(c) van de Master Agreement is vastgelegd dat de betalingsverplichting voor beide partijen in dezelfde valuta dient te worden voldaan. Voorts geldt Netting of Payments in beginsel voor één transactie waardoor makkelijker aan voornoemd vereiste wordt voldaan. Partijen moeten specifiek afspreken of er sprake is van een ruimere vorm van verrekening. Een ruimere vorm van verrekening houdt in dat er door partijen betalingsverplichtingen uit verschillende transacties onder dezelfde Master Agreement kunnen worden verrekend. Door toekomstige rentedalingen en/of stijgingen, kunnen de betalingsverplichtingen van partijen gedurende de looptijd van een renteswap wijzigen. Daardoor kan de betalingsverplichting bij verrekening, overeenkomstig de wijzigingen in de betalingsverplichtingen, verschuiven naar een andere partij. Omdat de gesaldeerde betalingsverplichting bij beide partijen kan liggen, lopen beide partijen tegenpartijkredietrisico op elkaar. 51 Naar aanleiding van verrekening ontstaat er op een bepaald moment een betalingsverplichting voor een partij op grond van één transactie. Onder de Master Agreement zullen vaak meerdere transacties hangen. De definitie van exposure heeft dan ook betrekking op alle transacties die onder de Master Agreement zijn aangegaan Leeger 2002, p. 42; James 1994, p. 219; Harding 2004, p Nijenhuis & Verhagen 1994, p Aldus ook Leeger 2002, p Zie ook hoofdstuk 5. 19

20 Partijen zullen, voor zover mogelijk, het tegenpartijkredietrisico willen beheersen. Zeker banken kunnen, vanuit hun centrale rol als dealer op de financiële markten, een groot tegenpartijkredietrisico lopen op een groot aantal verschillende wederpartijen. Met betrekking tot het tegenpartijkredietrisico zijn banken onderhevig aan het toepasselijke financiële toezichtrecht. Op basis van het prudentiële financiële toezichtrecht zullen banken moeten voldoen aan bepaalde kapitaaleisen ten aanzien van hun tegenpartijkredietrisico's. Om die reden zullen banken het tegenpartijkredietrisico voor een (groot) deel, of geheel, willen afdekken. Partijen, waaronder banken, hebben daartoe verschillende privaatrechtelijke mogelijkheden Financieel toezichtrecht In vorige paragrafen wordt de renteswap voornamelijk besproken aan de hand van het privaatrecht. Zoals volgt uit de voorgaande paragraaf is een behandeling van het financiële toezichtrecht hier op zijn plaats. Banken moeten in hun hoedanigheid als partij bij een derivatentransactie voldoen aan de vereisten van het financiële toezichtrecht die betrekking hebben op het tegenpartijkredietrisico. Hierna volgt een uiteenzetting van de toepasselijke regelgeving uit het financiële toezichtrecht. Het financiële toezichtrecht is in Nederland neergelegd in de Wft en daarop gebaseerde regelgeving in de vorm van besluiten, regelingen en beleidsregels. Het uitgangspunt van de Wft is dat er toezicht wordt gehouden op de financiële markten en de partijen die daarop actief zijn. De volgende drie doelen worden door het financieel toezicht gediend: 53 stabiliteit van het systeem; soliditeit van financiële instellingen; goed gedrag/transparantie op de financiële markten. Het financieel toezicht vindt in Nederland plaats volgens het functioneel toezichtmodel, ook wel het Twin Peaks model genoemd. Dit houdt in dat er twee soorten toezicht zijn te onderscheiden, het gedragstoezicht en het prudentieel toezicht, welke worden uitgeoefend door twee verschillende toezichthouders. 54 Het gedragstoezicht wordt uitgevoerd door de Autoriteit Financiële Markten en ziet op het gedrag van instellingen die zich op de financiële markt begeven. Artikel 1:25 Wft geeft 53 Silverentand 2011, p Silverentand 2011, p

21 de basis voor het gedragstoezicht door de Autoriteit Financiële Markten. 55 Het prudentiële toezicht wordt krachtens artikel 1:24 lid 2 Wft uitgeoefend door De Nederlandsche Bank ( DNB ). Het prudentiële toezicht door DNB heeft vooral betrekking op bedrijfseconomische normen en is gericht op de soliditeit van financiële ondernemingen, waaronder banken volgens artikel 1:1 Wft, en het bijdragen aan de stabiliteit van de financiële sector, volgens artikel 1:24 lid 1 Wft. Het toezicht ziet op onder andere de solvabiliteitseisen en de financiële draagkracht waaraan banken moeten voldoen. 56 De solvabiliteitseisen zijn erop gericht dat een bank aan haar betalingsverplichtingen kan voldoen en eisen dat banken toereikend kapitaal moeten aanhouden ten opzichte van de omvang van hun verplichtingen en de aard en de grootte van de risico's. 57 Banken onderscheiden zich van andere financiële ondernemingen omdat hun solvabiliteitseis niet wordt afgezet tegen de verplichtingen, maar tegen de naar risico gewogen activa en posten buiten de balanstelling. De gedachte hierachter is dat er risico's kleven aan de activa van banken, niet aan de verplichtingen, en dat de bank kapitaal moet aanhouden om deze risico's te kunnen absorberen. 58 De risico's bestaan onder andere uit, maar zijn niet gelimiteerd tot, (tegenpartij)kredietrisico, marktrisico en operationeel risico. Hieruit volgt dat een bank op grond van prudentiële regelgeving van de Wft voor het tegenpartijkredietrisico kapitaal dient aan te houden Solvabiliteitseisen op grond van de Wft Algemeen Naar aanleiding van het Bazel II akkoord, de herziene richtlijn banken en de herziene richtlijn kapitaaltoereikendheid, twee voornoemde richtlijnen tezamen aangeduid als Capital Requirements Directive, zijn de vereisten voor het aan te houden kapitaal vastgelegd in de Wft Met betrekking tot het aan te houden kapitaal is artikel 3:57 Wft van belang alsmede het Besluit prudentiële regels Wft ( Bpr Wft ) en de Regeling solvabiliteitseisen kredietrisico en grote posities 2010 ( Rsk 55 Silverentand 2011, p Silverentand 2011, p Van 't Westeinde 2010, p. 169; Silverentand 2011, p Silverentand 2011, p Richtlijn 2006/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 14 juni 2006 betreffende de toegang tot en de uitoefening van de werkzaamheden van kredietinstellingen (herschikking), 60 Richtlijn 2006/49/EG van het Europees Parlement en de Raad van 14 juni 2006 inzake de kapitaaltoereikendheid van beleggingsondernemingen en kredietinstellingen (herschikking), 21

22 2010 ). Artikel 3:57 lid 1 Wft is de kapstokbepaling voor de solvabiliteitseisen en bevat de basisverplichting voor de aan te houden solvabiliteit door een financiële onderneming met een zetel in Nederland. De basisverplichting houdt in dat een financiële onderneming met haar zetel in Nederland, in deze scriptie beperk ik mij tot een bank, over voldoende solvabiliteit dient te beschikken. Deze bepaling is nogal nietszeggend en de eerste zin van het tweede lid van artikel 3:57 Wft bepaalt dan ook dat bij of krachtens algemene maatregel van bestuur regels worden gesteld aan deze basisverplichting. De hiervoor bedoelde algemene maatregel van bestuur is het Bpr Wft. 61 In het Bpr Wft worden er regels gesteld aan de minimumomvang van de solvabiliteit, de samenstelling van de solvabiliteit en de waardering van de vermogensbestanddelen die tot de solvabiliteit kunnen worden gerekend. 62 De uitwerking voor het bepalen van de solvabiliteit is vastgelegd in hoofdstuk 10 van het Bpr Wft. 63 Artikel 59 Bpr Wft bepaalt de minimale omvang van de aan te houden solvabiliteit. De solvabiliteit is voldoende indien het aanwezige toetsingsvermogen minimaal gelijk is aan het voor de betreffende bank aan te houden minimumomvang van het toetsingsvermogen. 64 De minimumomvang van het toetsingsvermogen wordt berekend aan de hand de vereisten uit artikel 60 tot en met 64 Bpr Wft. Voorts wordt middels artikel 90 tot en met 94 Bpr Wft vastgesteld wat het aanwezige toetsingsvermogen is. Ten slotte wordt, op basis van deze gegevens, bepaald of de solvabiliteit voldoende is. De minimumomvang van het toetsingsvermogen van een bank wordt dus bepaald op basis van artikel 60 tot en met 64 Bpr Wft. Kort gezegd is de minimumomvang van het toetsingsvermogen de som van de bedragen die een bank minimaal moet aanhouden ter dekking van de volgende drie risico's waaraan een bank bloot staat: kredietrisico, marktrisico en operationeel risico. 65 In artikel 60 tot en met 62 Bpr Wft en de daarop gebaseerde uitvoeringsregelgeving zijn de specifieke regels uit de Capital Requirements Directive met betrekking tot banken, en andere financiële ondernemingen, vastgelegd. Deze bepalingen stellen vast aan welke solvabiliteitseisen een bank moet voldoen ten aanzien van de verschillende risico's. De totale minimumomvang van het toetsingsvermogen dient gelijk te zijn aan de som van de aan te houden vermogen met betrekking tot alle genoemde risico's, krachtens artikel 60 lid 1 Bpr Wft Stb. 2006, Van 't Westeinde 2010, p Stb. 2006, 519, p. 130 e.v. 64 Van 't Westeinde 2010, p Silverentand 2011, p Van 't Westeinde 2010, p

23 Voorgaande schetst de algemene regelgeving voor het aanhouden van solvabiliteit door een bank. Het tegenpartijkredietrisico is één van de risico's op basis waarvan een bank een bepaalde solvabiliteitspositie dient aan te houden. Om te voldoen aan de solvabiliteitseisen ten aanzien van het tegenpartijkredietrisico dient een bank op grond van voornoemde regelgeving derhalve een bepaalde hoeveelheid kapitaal aan te houden Solvabiliteitseisen voor het tegenpartijkredietrisico Het kredietrisico is het risico van een verlies als gevolg van wanprestatie door de wederpartij. 67 Het minimumbedrag dat moet worden aangehouden om het kredietrisico af te dekken is 8% van de som van de op grond van artikel 61 Bpr Wft te berekenen bedragen van de naar risico gewogen activa en posten buiten de balanstelling krachtens artikel 60 lid 1 sub a Bpr Wft. De 8% kapitaal-regel geldt overeenkomstig artikel 60 lid 1 sub a Bpr Wft ook voor het tegenpartijkredietrisico. Het tegenpartijkredietrisico is een soort kredietrisico zoals blijkt uit de eerste zin van artikel 60 lid 1 sub a Bpr Wft en omdat voornoemde risico-vormen allebei een nietnakoming van een verlichting betreft. De bedragen van de naar risico gewogen activa en posten worden berekend door een risicogewicht toe te kennen aan een actief of post krachtens artikel 61 Bpr Wft. Een actief van een bank zijn de vorderingen uit derivatentransacties, daarmee ook een vordering uit een renteswap. 68 Hieruit vloeit voort dat aan het tegenpartijkredietrisico van een derivatentransactie een risicogewicht wordt toegekend dat de risicograad van de uitstaande vordering tot uitdrukking brengt. De risicograad is afhankelijk van het risico van niet-nakoming door de wederpartij. Zo zal het risico dat een overheidsorgaan niet langer aan zijn verplichtingen kan voldoen kleiner zijn dan het risico dat een middelgrote onderneming niet langer aan zijn verplichtingen kan voldoen. Naar gelang de hoogte van het tegenpartijkredietrisico moet meer of minder vermogen worden aangehouden om aan de solvabiliteitsverplichting te voldoen. 69 Er zijn, naar aanleiding van het Bazel II akkoord, drie methoden op basis waarvan de solvabiliteit ten aanzien van het tegenpartijkredietrisico kan worden berekend. 70 De standaardmethode, de interne-modellenmethode en de geavanceerde interne-modellenmethode. Voordat het Bazel II akkoord was ingetreden, bestond er slechts één methode. De standaardmethode is een reeds beproefde methode omdat die vergelijkbaar is met de methode die werd gehanteerd 67 Van 't Westeinde 2010, p. 185; Silverentand 2011, p Van 't Westeinde 2010, p Van 't Westeinde 2010, p. 186; Silverentand 2011, p Silverentand 2011, p

24 onder Bazel I. 71 Door de implementatie van het Bazel II akkoord hebben bepaalde financiële ondernemingen, te weten banken en beleggingsinstellingen, de mogelijkheid om, met toestemming van DNB, te opteren voor een interne-modellenmethode. De werking van de verschillende methoden zal ik in deze scriptie niet verder behandelen, maar van belang is dat er in elke methode een bepaald risicogewicht wordt toegekend aan de verschillende wederpartijen om de omvang van het tegenpartijkredietrisico te bepalen. Aan de hand van de omvang van het tegenpartijkredietrisico wordt vervolgens het aan te houden kapitaal bepaald. Zo bepaalt DNB, op grond van artikel 61 lid 5 Bpr Wft, de toekenning van de risicogewichten aan de activa en posten op basis van de standaardmethode. Dit artikel geeft DNB voorts de bevoegdheid om nadere regels te stellen met betrekking tot het toekennen van onder andere risicogewichten. De nadere regels zijn vastgelegd in de Rsk Solvabiliteitseisen en risicobeheersingstechnieken Partijen zullen het tegenpartijkredietrisico willen afdekken. Met betrekking tot het tegenpartijkredietrisico zijn belangrijke risicobeheersingstechnieken close-out netting en zekerheidsverstrekking. 72 Voor banken geldt dat bepaalde risicobeheersingstechnieken kunnen worden meegenomen in de berekening van het solvabiliteitsvereiste. Het volgende hoofdstuk behandelt close-out netting en het verstrekken van zekerheid en geeft antwoord op de vraag of de risicobeheersingstechnieken onder de Master Agreement voldoen aan de eisen uit het Bpr Wft. 71 Van 't Westeinde 2010, p Zie paragraaf