Kerschoten als voorbeeld voor heel Nederland: Ontwikkelplan voor de bestaande bouw

Transcriptie

1 Kerschoten als voorbeeld voor heel Nederland: Ontwikkelplan voor de bestaande bouw 1

2 Kerschoten als voorbeeld voor heel Nederland De ontwikkeling van grootschalige energieneutrale gebieden is een hoge ambitie. Elf bedrijven onder de noemer GEN, zes Apeldoornse organisaties en twee wijkraden realiseerden zich dat en hebben alle kennis en ervaring die in huis was benut. Samen ontwikkelden zij nieuwe kennis en nieuwe inzichten en toetsten die in de praktijk. De partijen wilden zo in de praktijk, door middel van concrete pilots en projecten, leren en demonstreren dat de ontwikkeling van energieneutrale gebieden nu al kan. Het KEN Ontwikkelplan is de eerste stap op weg naar die energieneutrale droom! EEN GEZAMENLIJKE AMBITIE EEN ENERGIENEUTRAAL KERSCHOTEN IN 2030 Een inspirerend toekomstbeeld is de start geweest, in het begin van Een toekomstbeeld van elf bedrijven onder de noemer GEN, en van zes Apeldoornse organisaties en twee wijkraden. Nu ligt er een plan om de gezamenlijke ambitie waar te maken; het KEN Ontwikkelplan. Dit plan toont nog maar eens aan dat de opgave in Kerschoten zeker niet eenvoudig is. Maar ook niet onmogelijk. De opgave is om heel veel energie in een wijk De partners in KEN. Samen aan de slag met een energieneutrale wijk: in de praktijk leren en aantonen dat energieneutraal in een bestaande wijk haalbaar en betaalbaar is. De wijk werd Kerschoten, een typische jaren 60 wijk, zoals er veel zijn in Nederland. Ruim opgezet, veel groen, rijtjeswoningen en enkele flats, winkels, scholen. De bewoners van Kerschoten wonen vaak al lang in de wijk en voelen zich met elkaar verbonden. Het is voor het eerst in Nederland dat een wijk op deze integrale manier en op deze schaal wordt benaderd. De ambitie krijgt de naam Kerschoten Energie Neutraal (KEN)! Het idee is dat de inzet op energie tegelijk een kans is om de sociaal-economische vitaliteit, de leefbaarheid en de toekomstwaarde van de wijk te versterken. Om grip te krijgen op de energierekening als onderdeel van de woonlasten en om te werken aan de verduurzaming en toekomstwaarde van woningen en gebouwen. te besparen én op te wekken, in economisch onzekere tijden, waar de koopkracht bij mensen kleiner wordt. Terwijl vrijwel iedereen nodig is voor de stap naar energieneutraal. Een aanpak op de schaal van alleen woningen en gebouwen brengt onvoldoende resultaten. De stap naar een energieneutrale bestaande wijk vergt een gebiedsgerichte benadering. Wel in combinatie met individuele voordelen voor de mensen, of het nou een financieel voordeel is of een verbouwing die ook gelijk meer ruimte en comfort oplevert. En met aantrekkingskracht voor bedrijven om zaken en maatschappelijke betrokkenheid te combineren. Het KEN Ontwikkelplan beschrijft welke route het meest aantrekkelijk is en wat iedereen te doen staat. Er liggen business cases die nu of binnenkort -vanwege andere regels of betere technieken- haalbaar kunnen zijn. Het plan laat zien welke drempels er nog zijn en hoe we iedereen 2

3 kunnen betrekken. Een belangrijke drempel is bijvoorbeeld de split incentive: degene die investeert is niet altijd degene die ook het voordeel krijgt. Wetten en regels spelen ook een rol. Het allerbelangrijkste is dat zo veel mogelijk mensen mee gaan doen. Elk huishouden en elk bedrijf uit Kerschoten dat mee doet, helpt immers het gebruik van energie in de wijk te verminderen. SAMEN WERKEN IS ZÓ BELANGRIJK! Om tot het KEN Ontwikkelplan te komen was kennis en ervaring nodig, die alleen wordt gevonden in de dagelijkse praktijk en in de samenwerking met veel verschillende disciplines, belangen en mensen. Op deze samenwerking is stevig ingezet. Soms ging en gaat het heel soepel. Soms zijn er behoorlijke hobbels te nemen. Partijen moesten elkaar leren kennen, te weten komen wat ze elkaar te bieden hadden en elkaars taal leren spreken. De gezamenlijke visie op co-creatie verwachtte van iedereen ook een andere rol: bewoners zijn niet alleen een klankbord, maar ook ambassadeurs die samen met de KEN-regisseur de wijk enthousiast maken. Bestuurders is gevraagd om een inhoudelijke inbreng te leveren en om tijdens het proces al keuzen te maken, om de traditionele manier van werken te vergeten. Bedrijven zijn gevraagd in het proces van gebiedsontwikkeling mee te denken, in plaats van te wachten op formele aanbestedingen. Het mooie is nu dat het KEN Onwikkelplan al deze disciplines en inzichten bij elkaar brengt, van energieconcept tot concrete businesscase, van website tot warmtepomp. De samenwerking is essentieel voor de nieuwe kennis, voor dit Ontwikkelplan en voor de volgende stappen. DE KEN AANPAK: DRIE PERSPECTIEVEN De aanpak van KEN bestaat uit de integratie van drie perspectieven: 1 Het streven en de weg naar energieneutraliteit (EN). 2 Op basis van een solide business -case en -model voor iedereen ( ). 3 Met de participatie van zo veel mogelijk bewoners, gebruikers en eigenaren (%P). Deze drie perspectieven of lagen schijnen als het ware door elkaar heen. De technisch-financiële mogelijkheden naar energieneutraliteit schijnen door de laag met zakelijk-economische motieven heen naar de laag met de participatie en beweging van mensen en organisaties. De eerste twee lagen samen bieden bewoners en gebruikers zo een uitdagende stip op de horizon. De bijdragen en resultaten op de verschillende lagen worden gevolgd en gedeeld door bewoners en actoren in het gebied en KEN. Dit zorgt voor een gedeeld beeld van de voortgang en maakt dat mensen samen stappen zetten en het bereiken van mijlpalen vieren. 3

4 ROUTEKAART EN BEWEGINGSPLAN Een energieneutraal Kerschoten betekent dat Kerschoten in één generatie afstapt van de fossiele brandstoffen in de gebouwde omgeving. Concreet betekent dit er over 20 jaar geen grijze elektriciteit meer wordt gebruikt in de wijk en dat er nog een minimaal verbruik van grijs gas is. Deze opgave wordt bereikt via de KEN-route: door samen de vraag naar energie te beperken en het aanbod te vergroenen. De KEN-route 1. Particulieren De woningen van particulieren worden in deze route tot een gemiddeld niveau geïsoleerd. Daarnaast worden zonneboilers en zonnepanelen geplaatst. Warmtepompen doen over circa 10 jaar hun intrede. De route gaat vooralsnog uit van een hoge participatie door particulieren, oplopend van 25% over 5 jaar tot 90% over 20 jaar. 2. Woningen van corporaties De route rekent vooralsnog met een verregaande energiebesparende renovatie van een deel (en dus niet het gehele) bezit van de woningcorporaties. Deze woningen worden zwaar geïsoleerd, krijgen zonneboilers en zonpv. Ook in deze woningen doen over 10 jaar de warmtepompen hun intrede. Het andere deel van de woningen van de woningcorporaties zullen regulier worden onderhouden. Deze woningen zijn in de eerste berekeningen wel uitgerust met zonpv. De KEN-route. 3.Utiliteit Binnen de utilitaire gebouwen ziet de KEN-route op de 2 scholen, de zorgcentra en het winkelcentrum. Scholen en zorgcomplexen De warmtevraag van de scholen wordt beperkt door isolatie, betere ventilatiesystemen en een betere regeling van de installaties. De elektriciteitsvraag wordt beperkt door betere en zuiniger apparatuur. Met een collectief PVsysteem wordt elektriciteit opgewekt. Voor de zorgcentra geldt een soortgelijke aanpak. Winkelcentrum Het winkelcentrum wordt met enkele eenvoudige maatregelen energiezuiniger, zonder de gebouwen te renoveren. Te denken valt aan betere verlichting, regeling van installaties en energiegericht onderhoud. 4. Opwekkers De belangrijkste opwekkers van energie zijn in deze route de zon op het RWZI en het Warmtenet. 4

5 Zon op RWZI In de route wordt zonpv op veel plaatsen aangebracht. Op de woningen van particulieren en de corporaties, op scholen, zorgcomplexen, bedrijven en ook op de RWZI. De verwachting is dat over 5 tot 10 jaar de prijzen van PVsystemen verder zijn gedaald en dat de terugleververgoeding voor collectieve systemen goed is geregeld. Warmtenet Er zijn in Kerschoten gestapelde woningen met een collectieve warmtevoorziening. Deze liggen dicht bij elkaar en hebben al een centraal systeem, waardoor de aansluiting op een warmtenet eenvoudig mogelijk wordt. Daarnaast is er vlak bij Kerschoten een bioverbrandingsinstallatie. Deze restwarmte is deels beschikbaar en kan worden gebruikt voor de voeding van het warmtenet. Een route van 20 jaar wordt uiteraard niet in één keer afgelegd. De KEN-route kaart beschrijft de route naar een energieneutraal Kerschoten, met de meest kosteneffectieve maatregelen De KEN-route beslaat circa 20 jaar, die zijn verdeeld in vier fasen van elk vijf jaar. Techniek en beweging komen bij elkaar en zijn met elkaar verweven. De beweging is het enthousiasme bij stakeholders; met welke activiteiten willen zij participeren en hoe passen die bij de maatregelen van de KEN-route? Omgekeerd verleiden zichtbare technische maatregelen mensen om te participeren en geeft de technisch-economische kant een stip op de horizon voor iedereen. De route schetst welke acties er moeten worden uitgevoerd op gebiedsniveau om duurzame energie in Kerschoten op te wekken. Welke actoren en welke business modellen nodig zijn. Op gebouwniveau zijn instrumenten in ontwikkeling die de individuele business case voor de eigenaren inzichtelijk maken: maatwerkadviezen in combinatie met het woonlastenmodel en de Energie-calculator Ezie maken dit mogelijk. Er ligt een plan voor energiezuinige renovatie van het bezit van de woningcorporaties, het strategisch voorraadbeleid 2.0 voor Kerschoten. Voor de gebiedsgerichte aanpak is een bewegingsplan, door en voor bewoners en met de verschillende stakeholders opgesteld. 5

6 KEN GAAT DOOR! Iedereen heeft nu de smaak te pakken. Dit was de eerste stap. Het is duidelijk hoe het verder kan. En dat gaat ook gebeuren! De Apeldoorners maken dit najaar de balans op, nieuwe mensen staan al klaar. Het idee is dat de belangrijkste stakeholders samen een nieuwe Regiegroep vormen, die het komende jaar aan het roer staat. Gemeente en corporaties doen in ieder geval mee in die Regiegroep. De bedrijven van GEN doen graag mee, vooral in concrete projecten als zonpv op de rioolwaterzuiveringsinstallatie of met energieneutrale renovatie van portiek- en gallerijflats. De Regiegroep zal het initiatief nemen om de provincie Gelderland te betrekken en om nieuwe mogelijkheden uit het SER-Energieakkoord te verzilveren. Last, but not least, willen ook de ambassadeurs van KEN in de wijk, de Klankbordgroep, verder met KEN. Huiskamergesprekken, collectieve inkoop en voorlichting staan op het programma. 6

7 BENT U OOK ENTHOUSIAST GEWORDEN? EN WILT U MEER WETEN? Over Kerschoten en over de KEN-route? Bent u benieuwd uit welke onderdelen het Bewegingsplan bestaat? Lees dan het KEN Ontwikkelplan: samenvatting of het volledige KEN Ontwikkelplan. Bent u geïnteresseerd in de markante momenten in het KEN project? Over hoe de samenwerking in de praktijk ging? En wat u kunt leren van Kerschoten voor andere projecten? Lees dan de Learning history Kerschoten Energie Neutraal. Wilt u weten hoe de inzichten uit KEN in Rotterdam zijn gebruikt? En hoe ook u een routekaart naar een energieneutrale wijk in 3 dagen kunt maken? Lees dan: Impact sessie: in 3 dagen naar een energieneutrale wijk. 7

8 GEN Gebieden Energieneutraal november 2013 Partners 8