BIJZONDERE ZORG VOOR KWETSBARE MENSEN. Visienotitie over de uitvoering van de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGz) in de gemeente Noordenveld

Transcriptie

1 BIJZONDERE ZORG VOOR KWETSBARE MENSEN Visienotitie over de uitvoering van de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGz) in de gemeente Noordenveld Oktober 2009

2 Visienotitie over de uitvoering van OGGZ zorg in de gemeente Noordenveld Voorwoord In zijn voorjaarsnota heeft het college van B en W aangekondigd: Het college gaat het OGGZ platform professionaliseren, zodat het convenant een minder vrijblijvend karakter krijgt. Ook vanuit het veld is gevraagd, dit te structureren en een strakkere regie te voeren. Het college bevestigt hiermee zijn aangekondigde beleid zoals verwoord in de jaarstukken 2008, citaat: In 2009 wordt een start gemaakt met het ontwikkelen van een beleidsnota OGGZ. Het hierin uiteengezette beleid moet het OGGZ netwerk een formeel kader bieden, waarbinnen de verschillende betrokken organisaties de nodige zorg kunnen verlenen. Regie en uitvoering van zorg worden duidelijk gescheiden. Opdracht Aan de verantwoordelijke ambtenaar, mevrouw Karolien Demydczuk en de adviseur van GGD Drenthe en de beide centrumgemeenten, de heer Bram Arnold is gevraagd een voorstel te schrijven over de toekomst van het OGGZ netwerk. Omdat de gemeente zich in grote lijnen kan vinden in de visie van de gemeente Assen, wordt in deze notitie gebruik gemaakt van onderdelen van de visienotitie OGGZ van de gemeente Assen. Deze is daar vastgesteld door de Stuurgroep OGGZ, op 2 april Invulling van deze opdracht: samenhangende resultaatgerichte aanpak In deze notitie wordt een visie neergezet over hoe de organisatie van en uitvoering door het OGGZ netwerk eruit moet zien. Het gaat om het doorontwikkelen van het OGGZ netwerk naar een vorm van geformaliseerde samenwerking voor die cliënten, waar een dergelijke vorm van samenwerking voor nodig is. Met andere woorden, niet iedere aangemelde cliënt hoeft onderwerp van deze samenwerking te zijn. Alleen dan,wanneer nodig! De beoordeling daarvan ligt besloten in een kwalitatief goed en professioneel werkproces, uitgevoerd door uitermate gekwalificeerde professionals. Daarvoor is een heldere uiteenzetting van de positie en competenties van voorzitter en deelnemers van groot belang. Samenhang staat niet op zich zelf, maar is gericht op het effectief behalen van die resultaten die bij een cliënt als gewenst en haalbaar worden geacht en bij voorkeur door de cliënt zelf onderschreven worden. Er is gekozen voor een beschrijving van een visie en werkprocessen. In een vereenvoudigd convenant kan vervolgens daarnaar verwezen worden. Het besluiten tot een nieuwe organisatie en werkwijze die overigens niet op alle terreinen nieuw is en het geven van een heldere uiteenzetting van posities en vaardigheden, betekent nog niet dat het OGGZ netwerk direct volgens het voorstel functioneert. Het netwerk zal tijd nodig hebben de hernieuwde samenwerking vorm en inhoud te geven. Gezamenlijke deskundigheidsbevordering en methodiekontwikkeling zijn daarbij belangrijk instrumenten. Procesbegeleiding door de voorzitter is een belangrijke voorwaarde. Leeswijzer Naar aanleiding van een aantal evaluaties en waarnemingen wordt een aantal conclusies getrokken met betrekking tot het functioneren van het OGGZ netwerk in Noordenveld. Deze worden becommentarieerd en in een breder kader geplaatst. Daarna wordt de visie uitgewerkt in een aantal ingrediënten en uitgangspunten. Deze worden vertaald in organisatie en werkwijze van het OGGZ netwerk. Tenslotte worden taken en competenties van de voorzitter en deelnemers benoemd. Het kan zijn dat het van belang is om na bespreking van het voorstel, een actielijst toe te voegen van punten die de komende tijd nader uitgewerkt dienen te worden. Bram Arnold/ Karolien Demydczuk September

3 1 Inleiding en achtergrond Behalve dat de uitvoerders binnen het OGGZ netwerk zelf de behoefte aan kwaliteitverbetering hebben uitgesproken, is deze ook om andere redenen noodzakelijk: Opdracht centrumgemeente In opdracht van de centrumgemeente Assen is onderzoek gedaan naar de maatschappelijke opvangvoorzieningen in Noordenveld en Tynaarlo. De uitkomsten van dit onderzoek hebben geleid tot een andere financiering van de voorzieningen van Promens care. Daarnaast adviseert het onderzoek te investeren in een goed functionerende OGGZ en doet daarbij de volgende aanbevelingen: 1. Elke gemeente zal moeten investeren in een convenant met heldere afspraken en duidelijke verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Hier zal de gemeente sturing aan moeten geven en tevens zorg moeten dragen voor het naleven daarvan. De positie en inbreng van netwerkpartners moet minder vrijblijvend zijn. Een stuurgroep met voldoende mandaat om op lokaal niveau besluiten te nemen, is wenselijk. Ook is afstemming nodig tussen stuurgroep en uitvoerders van zorg. De toezegging van de een moet waargemaakt kunnen worden door de ander. 2. In Noordenveld zal duidelijkheid moeten komen over het oude "zorgnetwerk" zodat dit niet naast het OGGZ netwerk blijft bestaan. Wel kan dit zorgnetwerk een goede basis voor het OGGZ netwerk zijn mits er een ondertekend convenant aan ten grondslag ligt. De GGZ en VNN partners worden echter gemist in het oude zorgnetwerk. 3. Investeer in kwaliteit in het netwerk. Door de coördinatiefunctie te professionaliseren en vast te leggen wat de bevoegdheden zijn en welk mandaat men heeft. Om te voorkomen dat deze coördinator/voorzitter klem komt te zitten tussen de eigen organisatie en de taak in het netwerk. De OGGZ netwerken moeten een kundige adviesfunctie vervullen. Dit kan door 'indicatiekennis' in te huren maar het kan ook ontwikkeld worden binnen het OGGZ netwerk. Het benutten van bij het CIZ ontwikkelde instrumenten lijkt in elk geval zinvol. Een taak van de OGGZ kan zijn om het budget voor "ontregelde gezinnen" zelf te beheren, en in te zetten daar waar de nood het hoogste is. Bij de professionalisering van de OGGZ netwerken kan de centrumgemeente een belangrijke ondersteunende rol vervullen. 4. De huidige capaciteit van de OGGZ medewerker in de netwerken, zou vergroot moeten worden. Op welke manier dat mogelijk is kan besproken worden met de stuurgroep OGGZ (VNN, GGZ en Promens care). Misschien kan een provinciale pool van OGGZ medewerkers worden samengesteld, die elkaar eventueel in de verschillende netwerken kunnen vervangen of in nood kunnen bijspringen. Dit moeten mensen zijn die, vanuit hun functie en mandaat en vanuit hun persoonlijke competenties, in staat zijn zorg te bieden aan mensen met complexe meervoudige problemen. 1 Evaluatie GGD Drenthe April 2008 is de evaluatie van de OGGZ netwerken in Drenthe gepubliceerd. Naast een algemene evaluatie is per netwerk een portret gemaakt. De belangrijkste uitkomsten zijn: over de inzet van de afzonderlijke deelnemers en de sfeer is men positief. Voor een goede hulpverlening is echter vaak te weinig tijd en er zijn ook vraagtekens bij de tussentijdse informatiewisseling. Niet alle OGGZ deelnemers achten zich voldoende toegerust om in OGGZ cases te kunnen interveniëren. Men stoort zich aan het ontbreken van een formeel convenant en een stuurgroep. In aansluiting hierop vindt een aantal deelnemers dat de gemeente haar regierol onvoldoende uitvoert. Vervolgens zou het vroegtijdig signaleren van OGGZ cliënten kunnen worden verbeterd. 2 1 Nel Kruit MO aanbod in Noordenveld en Tynaarlo. Een rapportage in opdracht van de Centrumgemeente Assen (2008) pag GGD Drenthe Portret netwerk OGGZ Noordenveld (2008). 3

4 Provinciale ontwikkelingen Vanuit de beide centrumgemeenten (Emmen en Assen) worden de regiogemeenten gestimuleerd de kwaliteit van hun OGGZ netwerken op een hoger niveau te brengen. Gestreefd wordt naar meer eenduidigheid en transparantie van de werkprocessen, duidelijke invulling van de regierol, beleidsmatig door de gemeente en uitvoerend door een professionele onafhankelijke voorzitter, meer accent op preventie en afspraken met alle betrokken partijen als het gaat om adequate uitvoering. Beide centrum gemeenten hebben hierbij zelf het goede voorbeeld gegeven door het één en ander vast te stellen in een visienotitie en het aantrekken van een professionele voorzitter. Het belang ervan wordt door steeds meer gemeenten gedeeld, zoals midden Drenthe, Coevorden, Borger Odoorn en nu ook Noordenveld. Een goed functionerend OGGZ netwerk wordt daarbij gezien als een belangrijk stap naar en een voorwaarde voor het maken goede afspraken met de woningcorporaties betreffende preventie huisuitzettingen, 2 de kans beleid en het huisvesten van de doelgroep. Intermezzo Het is van belang om deze fase van het OGGZ netwerk in de historische context, of ontwikkelingscontext te plaatsen. Veel OGGZ netwerken, zo ook het netwerk van Noordenveld, zijn vaak gestart met een aantal zeer betrokken uitvoerders die elkaar weten te vinden en vanuit hun werkgever de vrijheid krijgen om eens op een andere manier moeilijke gevallen aan te pakken, waar men anders toch geen raad mee weet. Weinig is geregeld of vastgelegd. In de loop van de tijd wordt de reikwijdte van het netwerk groter, het aantal cases neemt toe en daarbij ook nog in complexiteit. Dat alles binnen een veranderende omgeving. Deze ontwikkelingen noodzaken een netwerk en de betrokken partijen de voorwaarden waaronder een netwerk moet werken, nader te bekijken en te formaliseren. Een aantal problemen heeft te maken met het karakter van de OGGZ: Daar waar velen verantwoordelijk zijn voor een deel, is niemand verantwoordelijk voor het geheel. Dat is vaak typerend voor de OGGZ. Tevens is de OGGZ van bijna niemand de core business. Dus velen zien het als een klein stukje van hun totale omzet. Juist dan is het belangrijk om de verantwoordelijkheid voor het geheel vorm te geven (netwerk nieuwe stijl) en bij één persoon en organisatie de verantwoordelijkheid voor de proceskant te leggen. Daarnaast vraagt de OGGZ aanpak veel van organisaties en uitvoerders aan nieuwe, onorthodoxe en steeds bijzondere oplossingstrategieën die soms moeilijk passen in bestaande werkvormen en beleid. Tenslotte is het niet onbelangrijk het één en ander te plaatsen in een bredere context: De afgelopen jaren zijn op allerlei terreinen (Jeugdzorg, OGGZ, Grote Stedenbeleid, integrale veiligheid etc.) pogingen gedaan om te komen tot een zogenaamde integrale aanpak, pogingen tot ontkokering en het opzetten van ketens van bovenaf. De Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling stelt vast 3 dat de bestaande verkokering vervangen wordt door een nieuwe verkokering met categorale doelstellingen ( het kind, de wijk, de zorg). Dit leidt tot allerlei bijeffecten, waarvan de volgende een belangrijke is: De vele integrale afstemmingsverplichtingen zorgen voor een eenzijdige nadruk op sturing- en organisatievraagstukken, een opeenstapeling van coördinatielagen en minder handelingsvrijheid op uitvoeringsniveau. Dit impliceert een aantal omkeringen in het denken over de aansturing en inrichting van publieke diensten. Hierbij gaat de RMO ervan uit dat verkokering een gegeven is dat naast problematische aspecten ook zinvolle effecten heeft. Tegelijkertijd vraagt zij om een nieuwe benadering: 3 Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, De ontkokering voorbij, Advies 44 (2008). 4

5 De logica van de publieke dienstverlening gaat uit van behoeften van burgers (cliënten) en de mogelijkheden van professionals om op deze behoeften in te spelen, in plaats van een beleidscentrisch perspectief. Daarom is het nodig de professional meer ruimte te geven en de burger ( in dit geval de cliënt) meer beschikkingsmacht. Het primaire doel is niet (meer) om via afstemming en coördinatie overlap in aanbod te voorkomen, maar om uit een gevarieerd aanbod de op dat moment gepaste keuzes te maken, dan wel gezamenlijk dat aanbod te ontwikkelen wat bij een bepaalde vraag of problematiek nodig is. Een wisselende en complexe problematiek vraagt immers om de mogelijkheid om tot verschillende antwoorden te komen. De Raad sluit hierbij aan bij hetgeen Jos van der Lans 4 in zijn boek Ontregelen, herovering van de werkvloer noemt. De Raad introduceert het begrip Frontlijnsturing : Frontlijnsturing is het vermogen van politieke en ambtelijke leiders om op de publieke werkvloer effectieve uitvoeringsactiviteiten tot ontwikkeling te brengen. Dit wordt in ieder geval bevorderd door het situeren van stevige verantwoordelijkheden op het niveau van de uitvoering. Ook helpt het indien publieke organisaties een zeker ondernemerschap in de uitvoering waarderen. Dit betreft vooral het omgaan van professionals met de onvermijdelijke spanning tussen organisatie en administratie (Hartman en Tops 2005). Het vergt ook een zekere beleidsvrijheid. Het wat en het hoe zijn onderdeel van gesprek en zijn vooraf niet volledig vastgelegd of geprotocolleerd. Met andere woorden, de ervaringen opgedaan in Noordenveld, in het kader van de OGGZ zijn te plaatsen in de bredere ontwikkelingen die zich in ons land voordoen. 4 Jos van der Lans Ontregelen (2008). 5

6 2 Voorstel voor een visie Inleiding Het terrein van de OGGZ is breed, staat bol van de verschillende definities en is complex zowel in het aantal betrokkenen van dit terrein, de aard van deze betrokkenheid, de financiering en vooral de complexiteit van de problematiek waar men mee te maken krijgt. Er worden allerlei pogingen gedaan om het terrein te begrenzen of in te perken ten opzichte van dat wat de reguliere hulpverlening heet. Deze pogingen zijn mede ingegeven uit angst dat het aantal cliënten binnen de OGGZ zich ongelimiteerd uitbreidt, maar ook om te voorkomen dat de OGGZ een soort afvalbak wordt voor de cliënten die men liever kwijt raakt of waar geen eer aan te behalen is. De OGGZ cliënt kenmerkt zich, bijna per definitie, door zich te willen onttrekken aan welke standaardisering dan ook. Iedere casus is een op zichzelf staande casus waarvoor maatwerk moet worden georganiseerd. Een cliënt al dan niet te beschouwen als OGGZ cliënt en daartoe een aanpak te ontwikkelen, dient geen zaak te zijn van strakke protocollering. Het moet juist een product zijn van een zorgvuldige en creatieve werkwijze, ingebed in een professioneel samenwerkingsverband waarbinnen de verschillende partners samenwerken vanuit het perspectief van de cliënt. Een dergelijk proces gaat niet vanzelf maar vereist een goede inzet van de deelnemers en een heldere aansturing vanuit eenduidige sturingsprincipes. OGGZ netwerk als basisstructuur De dienstverlening aan deze burgers/cliënten met complexe problematiek is eveneens meervoudig, maar ook sterk versnipperd. Mensen met forse sociale problemen hebben met meerdere instanties van doen, vrijwillig of gedwongen. De gemeente Noordenveld neemt, door het scheppen van een basisstructuur 5 waarin de belangrijkste leefdomeinen zijn opgenomen, de regie van deze dienstverlening op zich. Deze basisstructuur heet het OGGZ netwerk. Dit OGGZ netwerk is een cliëntgestuurd netwerk met een stevige positie onder leiding van een goede, slagvaardige en vasthoudende voorzitter. De uitkomsten van de besprekingen van het OGGZ netwerk zijn geldend voor alle deelnemers in het OGGZ netwerk. Bij het formeren, beschrijven van functies, werkwijzen laat het netwerk zich leiden door volgende uitgangspunten/ingrediënten: Uitgangspunten en ingrediënten Het netwerk is cliëntgestuurd: het gaat om de cliënt! Hoewel het sommige cliënten (nog) niet lukt, is het uitgangspunt dat mensen zelf in actie komen om hun situatie te veranderen. Als zij daar zelf niet toe in staat zijn, is ondersteuning door professionals erop gericht de handelingsmogelijkheden van de cliënt te vergroten. Essentieel is de manier waarop de cliënt betekenis geeft aan de eigen situatie en de mogelijkheden die hij ziet om tot een oplossing te komen. Het gaat om de cliënt zelf, maar ook om diens netwerken en zeker in het geval van overlastsituaties om de directe ruimtelijke omgeving. Hiermee is er tevens sprake van een belangrijk en daarmee helder sturingsprincipe, namelijk de cliënt en diens omgeving. Cliëntgestuurd is overigens iets anders dan wachten totdat de cliënt zelf met een hulpvraag komt. Het netwerk werkt interdisciplinair De samenwerking van professionals van verschillende disciplines levert vaak een vernieuwende aanpak op met resultaten. Dit sterke punt van het OGGZ netwerk kan verder uitgebouwd worden. Het OGGZ netwerk werkt dan niet alleen multidisciplinair (verschillende soorten kennis worden naast elkaar gelegd), maar ook interdisciplinair (samenvoegen van verschillende soorten kennis leidt tot nieuwe inzichten en nieuwe 5 Met basisstructuur wordt bedoeld dat daarnaast niet nog allerlei andere netwerken zich met dezelfde problematiek bezig houden. Het schept helderheid over de regievoering en naar buiten toe. 6

7 benaderingen). Daarmee wordt de professionaliteit van de afzonderlijke deelnemers verbreed. Het netwerk heeft een stevige positie Het OGGZ netwerk is in het begin deels een vrijplaats geweest om een andere aanpak van kwetsbare personen uit te proberen. Soms met succes. Soms echter stuit het OGGZ netwerk op grenzen, beperkte mogelijkheden en bevoegdheden. De positie van het OGGZ netwerk moet stevig zijn. Dat kan door de medewerkers voor het OGGZ netwerk te selecteren op basis van goede competenties, met voldoende ruimte en mandaat om binnen het OGGZ netwerk te kunnen opereren. De uitkomsten van de besprekingen van het OGGZ netwerk zijn in principe geldend voor alle deelnemers. Dit wordt door alle partijen gelegitimeerd en vastgelegd in een convenant Deelnemers hebben voldoende professionele ruimte De professionele samenwerking binnen het OGGZ netwerk vereist de nodige creativiteit bij het oplossen van problemen. De institutionele inbedding van de deelnemers kan deze (creativiteit) belemmeren. Het is zaak om de ruimte van het OGGZ netwerk te vergroten door deelnemers helderheid te verschaffen over de voor hen beschikbare tijd, budget en regelruimte vanuit de deelnemende organisaties. De deelnemers aan het OGGZ netwerk hebben bovendien een rol te spelen in hun eigen organisatie. Ze moeten signalen opvangen en doorgeven en zorgen voor een goede coördinatie en aansturing van collega s die ook te maken hebben met de (meervoudige) problematiek. De voorzitter geeft leiding en sturing Het OGGZ netwerk beschikt over een voorzitter, die slagvaardig, vasthoudend en onafhankelijk is. De voorzitter heeft voldoende bevoegdheden en bewaakt de afspraken die gemaakt zijn met de deelnemende organisaties aan het netwerk. Het netwerk werkt met verschillende casushouders Het OGGZ netwerk wijst per cliënt een casushouder 6 aan. Feitelijk doet de voorzitter dit. Hij/zij is tenslotte verantwoordelijk voor het totale proces van het OGGZ netwerk. De casushouder is verantwoordelijk voor het contact met de cliënt en de dagelijkse gang van zaken in het kader van het traject dat voor de cliënt wordt ontwikkeld ( zorgen dat er zorg komt ). De casushouder is de vooruitgeschoven post van het OGGZ netwerk richting de cliënt. Zo communiceert hij met de cliënt over het door het OGGZ netwerk vastgestelde probleem en de oplossingsrichtingen. Zo nodig organiseert hij een zorgoverleg rond de cliënt. Daarbij kan de cliënt, of vertegenwoordigers van de cliënt, zelf aanwezig zijn. Natuurlijk hebben andere instellingen onder eigen verantwoordelijkheid ook contact met de cliënt, maar ze zijn wel gebonden aan de onderlinge afstemming en aan de sturing door de casushouder. De deelnemende organisaties legitimeren elkaar in die rol. De casushouder legt verantwoording over de voortgang af aan het OGGZ netwerk. Het OGGZ netwerk is een interventienetwerk Het OGGZ netwerk is te zien als een interventienetwerk dat bij complexe problemen snel in actie komt. Een zo vroeg mogelijke signalering vindt bij voorkeur plaats wanneer een probleemsituatie nog niet heel complex is. In de werkwijze en procedures, voorafgaand aan het echte werk van het OGGZ netwerk, dient deze vroegtijdige signalering dan ook een plek te krijgen. Overigens is interventie niet zoiets als een hit en run actie, maar is zij onderdeel van een duurzame aanpak. Het OGGZ netwerk werkt outreachend Het OGGZ netwerk wacht niet af, maar zorgt er voor dat geen cliënt aan zijn of haar lot wordt overgelaten. Dat betekent: bemoeien, aanbellen, regelen, sturen en niet 6 Casushouder wordt ook wel probleemhouder of contactpersoon genoemd. 7

8 professioneel wachten tot het te laat is. Alle deelnemende partijen zijn bereid en in staat om outreachend te werken. Vrijwillige hulpverlening is het uitgangspunt Het OGGZ netwerk zal in eerste instantie uitgaan van vrijwillige hulpverlening. Voor de duidelijkheid: Vrijwillige hulpverlening wordt nogal eens verward met vrijblijvendheid. In dit geval is daar geen sprake van. Vrijwillige hulpverlening dient zo lang mogelijk het uitgangspunt te zijn bij het optreden van het OGGZ netwerk. En dat niet alleen om ethische redenen. Onderzoek heeft aangetoond dat vrijwillige hulpverlening beter beklijft en meer duurzame resultaten kan opleveren. Een OGGZ netwerk kan vrijwilligheid natuurlijk wel enigszins stimuleren met meer drang. Zo doet het netwerk een beroep op de eigen verantwoordelijkheid van een cliënt. Een uitzettingsvonnis kan bijvoorbeeld, mits als laatste middel ingezet, net dat duwtje in de rug zijn voor een cliënt om hulpverlening te aanvaarden. Als er sprake is van ernstige overlast of een crisis zal het eerste doel zijn deze overlast of crisis te bezweren. In deze situaties is het denkbaar dat het netwerk dwang of repressie wel als eerste middelen inzet. Bijvoorbeeld als de wet dit voorschrijft (BOPZ) of als dit uit het oogpunt van openbare orde gewenst is (bv als omwonenden het recht op ongestoord woongenot dreigen te verliezen). Vertrouwen en formalisering Vertrouwen, zowel inter-persoonlijk als inter-organisationeel, is een belangrijke randvoorwaarde voor een effectieve samenwerking in het OGGZ netwerk. 7 Het gaat er daarbij om dat de deelnemers vertrouwen hebben in de ander en dat deze overeenkomstig dat vertrouwen handelen. Daarbij wordt verwacht dat een ieder zich consistent voor het gemeenschappelijk doel inzet. Vertrouwen wordt langzaam opgebouwd en kan snel afgebroken worden. Vertrouwen is voor een belangrijk deel persoonsafhankelijk en daarom ook kwetsbaar. Een goede geformaliseerde structuur met heldere processen en afspraken creëert een context waarin vertrouwen kan groeien en duurzaam aanwezig is. Andere belangrijke randvoorwaarden zijn onder meer continuïteit in personen, vertrouwen in de organisatie achter de persoon, een goede procesbewaking en coördinatie (voorzitter) en deelnemers met de juiste competenties om te handelen in een complexe omgeving ( zie bijlagen 1 en 2). Omvang van het netwerk Het vaste OGGZ netwerk dient qua deelnemers niet te omvangrijk te zijn. Betrokkenheid van een ieder, het vorm geven van gezamenlijke verantwoordelijkheid en het creëren van onderling vertrouwen wordt des te moeilijker wanneer het netwerk groter wordt. Een aantal van maximaal 7 à 8 deelnemers is aan te bevelen De gemeente voert de regie Met het inzetten van het OGGZ netwerk geeft de gemeente Noordenveld uitvoering aan haar verantwoordelijkheid voor kwetsbare groepen. Daarnaast is de gemeente, zowel beleidsmatig als uitvoerend, verantwoordelijk voor tal van zaken waarmee een OGGZ netwerk te maken krijgt. Dit stelt eisen aan communicatie tussen gemeentelijke instanties en het OGGZ netwerk over de beleidsontwikkeling. De gemeente draagt zorg voor een goede relatie van het OGGZ netwerk met de andere beleidsterreinen/sectoren binnen en buiten de gemeente. Het gaat daarbij om de verschillende beleidsterreinen, zoals WMO, wonen, werken, inkomen, welzijn, als ook verschillende uitvoerende samenwerkingsverbanden zoals Centra Jeugd en gezin, Veiligheidshuis, zorgcoördinatie onderwijs, veiligheid en het sociaal wijkbeheer. 7 Uit: Renee Popma, Vertrouwen versus formalisering, afstudeerscriptie in opdracht GGZ Friesland/RUG. 8

9 3 Organisatie De basis van de organisatie is het OGGZ netwerk. Rondom dit OGGZ netwerk bestaat een groot aantal organisaties waar beroep op kan worden gedaan of die informatie kunnen leveren. Het geheel staat onder regie van de gemeente, die zich hierbij laat adviseren door een stuurgroep. De stuurgroep bestaat uit de directieleden of managers van de betrokken organisaties die zich aan het convenant hebben verbonden. Doelstellingen Hét adres zijn waar instanties/bezorgde burgers 8 een persoon met meervoudige problematiek kunnen melden waarbij ingrijpen noodzakelijk is. Ontwikkelen van een samenhangende aanpak ten behoeve van. de doelgroep. Op gang brengen van een hulpverleningstraject. Vroegtijdig signaleren van problemen die kunnen leiden tot maatschappelijke uitsluiting of huisuitzetting. Zorgvuldig doorverwijzen van een cliënt, wanneer besloten is dat deze niet binnen de competenties van het netwerk behoort. Ondersteunen van woningbouwcorporaties en gemeente bij het voorkomen van huisuitzetting en het bieden van nieuwe kansen. Gevraagd of ongevraagd leveren van relevante beleidsinformatie en beleidsadviezen Het OGGZ netwerk bestaat uit vaste deelnemers afkomstig uit de volgende organisaties (1 ste schil): Politie Woningbouwcorporaties Actium en Woonborg Samenwerkingsverband GGZ/Promens Care/VNN Maatschappelijk werk NoorderMaat GGD ISD Gemeente uitvoerend voorzitter De 2 de schil bestaat uit een groot aantal organisaties buiten het kernnetwerk. Met deze organisaties worden afspraken gemaakt over vaste contactpersonen. Deze contactpersonen zorgen voor de verdere interne communicatie, zodat duidelijk is wat er met signalen of doorverwijzingen is gebeurd. Te denken valt hierbij aan GGZ Psychosecircuit, nazorg ex-gedetineerden, Jeugdzorg, Centra Jeugd en Gezin, Jongeren Opvang Team (JOT), thuiszorgorganisaties, MEE Drenthe en de Gemeenschappelijke Kredietbank Drenthe, Openbaar Ministerie (coördinator BOPZ). Doelgroep(en) Het OGGZ netwerk richt zich primair op mensen die zich moeilijk staande kunnen houden in de samenleving en die te kampen hebben met problematiek op meerdere levensterreinen waarbij het (zelfstandig) wonen mogelijk in het geding is. Het betreft mensen, die niet in staat zijn om de weg naar de hulpverlening te vinden of deze hulpverlening vermijden (zorgwekkende zorgmijders). Veel van deze cliënten vormen een probleem voor zichzelf en vaak ook voor hun omgeving. Partijen melden aan in geval de eigen mogelijkheden tekort schieten. Vervolgens is er een specifieke doelgroep: die burger, die het dak boven het hoofd heeft verloren of dreigt te verliezen. Daarbij hoeft, op het eerste gezicht, geen sprake te zijn van meervoudige problematiek. Nader onderzoek dient dat uit te wijzen. Een huisuitzetting kan leiden tot meervoudige problematiek. 8 Burgers kunnen melden via een instantie. 9

10 Tenslotte is er tijdens de signalering en/of aanmeldingsfase sprake van een bredere doelgroep: degene, waar men zich zorgen over maakt en/of waarvan men vermoedt, dat zonder ingrijpen, ernstige problemen ontstaan en die niet eenduidig bij een instantie onder te brengen zijn. 9 Voorzitter De voorzitter is verantwoordelijk voor het behalen van resultaten en voor de aard en intensiteit van de samenwerking. Hij/zij is onafhankelijk en draagt zorg voor het gehele werkproces en spreekt een ieder aan op zijn of haar verantwoordelijkheden en afspraken. De voorzitter is de schakel met het meldpunt en de gemeente en draagt zorg voor het cliëntvolgsysteem en de monitoring. Daarnaast levert de voorzitter (beleid-)informatie (waaronder jaarverslagen, evaluatierapporten) voor de stuurgroep en de gemeenten. Taken en competenties zijn uitgewerkt bijlage 2. Deelnemer beschikt over de in bijlage 3 genoemde competenties maakt structureel deel uit van het OGGZ netwerk; wordt bij ziekte of vakantie vervangen door een vaste vervanger. Deze vervanger heeft toegang tot de gegevens. vertegenwoordigt de eigen organisatie in het OGGZ netwerk en omgekeerd heeft het mandaat van de eigen organisatie binnen het OGGZ netwerk gezamenlijke afspraken te maken over de aanpak van klant/cliënt situaties is mede verantwoordelijk voor het functioneren van het OGGZ netwerk als geheel en te bereiken resultaten is bereid casushouder te zijn wanneer dit gevraagd wordt en outreachend te werken conformeert zich aan de afspraken die vastgelegd zijn (in een convenant of anderszins) over doelen, positionering, werkwijze en aansturing van het netwerk. draagt zorg voor de kwaliteit van de eigen inbreng. neemt deel aan deskundigheidsbevordering van het OGGZ netwerk. De organisatie achter de deelnemer De instelling of organisatie, van waaruit de deelnemers zitting heeft in het OGGZ netwerk draagt tenminste zorg voor het volgende: dat een deelnemer voldoet aan bovengestelde eisen, competenties en regelvrije ruimte en dat een deelnemer hetgeen levert dat in het netwerk is afgesproken (leveringsplicht) dat de deelnemer voldoende tijd krijgt en de beschikking over faciliteiten om zijn/haar werk in het OGGZ netwerk naar behoren te verrichten dat er adequate vervanging is interne bekendheid van het OGGZ netwerk en de deelnemer in dit OGGZ netwerk deelname aan de stuurgroep Stuurgroep De gemeente vormt met de deelnemende organisaties 10 de stuurgroep. De stuurgroep komt tenminste twee keer per jaar bij elkaar en indien nodig vaker. Evenals in het OGGZ netwerk hebben de betrokken instellingen een vaste vertegenwoordiger in de stuurgroep, met voldoende mandaat en/of beslissingsbevoegdheid. De gemeente zit de stuurgroep voor. Onderwerpen stuurgroep: jaarverslag (inhoudelijk en kwantitatief) jaarlijkse evaluatie van het OGGZ netwerk faciliteiten en financiën knelpunten in de samenwerking en/of binnen de deelnemende organisaties beleidssignalering 9 Dit kunnen ook personen zijn die uitstromen uit één of andere intramurale setting. 10 Naast het samenwerkingsverband hebben GGZ, VNN en Promens Care een eigen afvaardiging in de stuurgroep. 10

11 Wanneer er ernstige problemen zijn binnen het OGGZ netwerk of met één van de deelnemende partijen, dan kan de voorzitter van het netwerk de gemeente vragen een stuurgroep bij elkaar te roepen. Gemeente De gemeente levert de voorzitter van de stuurgroep en het netwerk. Daarnaast wijst ze een ambtenaar/uitvoerende deelnemer aan, die verantwoordelijk is voor de interne communicatie binnen de gemeente, als het gaat om de casuïstiek. Het gaat dan veelal om zaken, waarin het OGGZ netwerk niet kan voorzien. 11

12 4 Werkwijze/ doorloop casuïstiek In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe omgegaan gaat worden met (nieuwe)meldingen en met bestaande casuïstiek. Van de deelnemende partijen wordt verwacht dat zij zich conformeren aan deze werkwijze. Alle stappen/handelingen moeten worden verwerkt in een cliëntvolgsysteem 11. Signalering Concrete signalen en/of sterke vermoedens van cliëntsituaties waarbij: er reden is voor zorg en een directe enkelvoudige doorverwijzing niet mogelijk is adequate hulpverlening ontbreekt of dreigt vast te lopen of te stoppen er geen duidelijke hulpverlenende instantie aan te wijzen is voor de betreffende casus er is sprake is van zorgmijdend gedrag en de situatie zorgwekkend lijkt sprake is van dreigende of feitelijke huisuitzetting sprake is van onaanvaardbare overlast of risico's voor omwonenden. Van belang is een vroege signalering van problematiek, bij voorkeur voordat het een complexe en lastige probleemsituatie is geworden. Signalering vindt plaats door de deelnemers aan het OGGZ netwerk en het netwerk er om heen. Het signalerend vermogen van de deelnemende organisaties kan verbeteren. Daarnaast verdient het aanbeveling om het komende jaar de vindplaatsen in beeld te krijgen, zoals huisartsen, energiebedrijven, thuiszorg, flatbeheerders/buurtconciërges/huismeesters e.d., sociaal wijkbeheer, maatschappelijke organisaties en verenigingen en burgers 12. Melding nieuwe casuïstiek In principe kan iedereen melden. De melding vindt plaats bij het meldpunt, daar wordt een aantal standaard vragen gesteld aan de melder en/of op een andere manier nadere informatie gezocht. Het meldpunt vraagt tevens of de cliënt zelf op de hoogte is van de melding. Er wordt een casusformulier (start cliëntvolgsysteem) aangemaakt, dit wordt doorgestuurd naar de voorzitter van een OGGZ netwerk. De voorzitter maakt in overleg met de melder een voorlopige inschatting van het wel of niet een casus zijn voor het OGGZ netwerk. Het meldpunt draagt zorg voor de registratie van meldingen en verslaglegging van vergaderingen van het netwerk. Na de invoering een geautomatiseerd systeem moet de rol van het meldpunt opnieuw bekeken worden. Na de invoering van een geautomatiseerd cliëntvolgsysteem kunnen die organisaties die daartoe toegang hebben rechtstreeks in dit systeem melden. Een aparte categorie is het melden van huurschulden/ afsluiting energie en water en dreigende huisuitzetting en het beëindigen van de uitkering. Deze worden altijd gemeld! Het moment van melding is een kwestie van nader overleg. In bijlage 5 is een voorbeeldprotocol. 1 e check voorzitter De melding wordt doorgegeven aan de netwerkvoorzitter. Deze stelt met de melder de urgentie en bekendheid van de melding vast. Indien de melding om directe interventie vraagt, schakelt de voorzitter een organisatie uit het netwerk in (of de organisatie bij wie de persoon al bekend is). Ook checkt de voorzitter of betreffende persoon al eerder in 11 Het is de bedoeling dat in de loop van 2009 een cliëntvolgsysteem zal worden ingevoerd. Tot die tijd zal het één en ander verwoord dienen te worden in de verslaglegging. 12 Blijkt uit het evaluatieonderzoek van de GGD. 12

13 het OGGZ netwerk aan de orde is geweest of bekend is bij de deelnemers van het OGGZ netwerk. Op basis van de toegezonden informatie bepaalt de voorzitter, waar mogelijk samen met de melder en meldpunt of er sprake is van een casus voor het OGGZ netwerk of dat een enkelvoudige doorverwijzing mogelijk is. Als het een casus is voor het OGGZ netwerk, dan wijst de voorzitter een casushouder aan. De casushouder krijgt hierbij de opdracht alvast de eerste informatie te verzamelen en verslag uit te brengen in de vergadering, ten behoeve van het opstellen van een plan van aanpak. Als een enkelvoudige doorverwijzing mogelijk is, dan brengt de voorzitter de cliënt onder bij een instelling en wordt het geen casus voor het OGGZ netwerk. In geval van twijfel wordt de melding altijd ingebracht in het OGGZ netwerk. Aanmeldingen wegens ernstige huurschuld, dreigende huisuitzetting of (dreiging van) afsluiting energie en water komen altijd aan de orde in het OGGZ netwerk. Bespreking in OGGZ netwerk: nieuwe melding Voorafgaand aan het OGGZ netwerk wordt door de voorzitter vastgesteld welke casuïstiek in het OGGZ netwerk aan de orde komt en welke status de bespreking heeft. Het één en ander wordt schriftelijk of via uiterlijk 3 dagen voorafgaand aan de vergadering bij de deelnemers van het OGGZ netwerk bekend gemaakt. Bespreking aan de hand van de volgende stappen: komen tot een gezamenlijke beeldvorming over de casus (waar mogelijk op basis van reeds verzamelde informatie door de casushouder); op basis hiervan definitief bepalen of het een casus is voor het OGGZ netwerk en als er nog geen casushouder is, een casushouder aanwijzen strategie bepalen om contact te leggen met cliënt ( indien er nog geen contact is) bijstellen beeldvorming na contact positiebepaling van de cliënt. Via contact met de cliënt ontstaat inzicht over hoe deze zijn/haar problematiek ervaart en welke ideeën er zijn voor een mogelijke aanpak. in het geval van een zorgwekkende zorgmijder moeten misschien eerst tussenstappen komen om überhaupt de cliënt te kunnen bereiken. De keuze is dan toewerken naar vrijwillige hulpverlening door bemoeizorg of drang / dwang Dit wordt vastgelegd in het Cliëntvolgsysteem (CVS). Opstellen Plan van aanpak Na het leggen van het contact en de informatie van de cliënt zelf, stelt de casushouder zijn beeld bij en maakt in overleg met anderen een plan van aanpak. Dit plan wordt besproken en vastgesteld in het OGGZ netwerk. Onderdelen van bespreking in het netwerk zijn: Vaststellen stappen om tot een definitief voorstel voor een oplossing te komen (de oplossing hoeft nog niet in beeld te zijn). Het gaat daarbij om het formuleren van gezamenlijk vast te stellen resultaten die men wil bereiken bij en met een cliënt. Vervolgens is het meestal maatwerk en ter beoordeling van de voorzitter in samenspraak met het OGGZ netwerk hoe lang en hoe vaak een cliënt op de rol staat Het kan zijn dat er instanties of personen betrokken zijn bij een cliënt die geen zitting hebben in het OGGZ netwerk (bijvoorbeeld een voogdijvereniging, Mee Drenthe, Jeugdzorg). Afhankelijk van de complexiteit, moeilijkheidsgraad en impact zijn dan twee scenario s mogelijk: betreffende instellingen schuiven aan bij het specifieke agendapunt in het OGGZ netwerk of er wordt een aparte zorgconferentie gehouden waarbij alle betrokkenen en zo mogelijk de cliënt of diens vertegenwoordiger bij aanwezig zijn. Zorgoverleg of zorgconferentie Het OGGZ netwerk kan besluiten rond een cliënt een apart zorgoverleg te organiseren. Ze doet dit, omdat de situatie dusdanig complex is dat deze een uitgebreide bespreking vereist en daardoor onevenredig beslag op de netwerkvergadering zal leggen. In principe 13

14 wordt de cliënt uitgenodigd voor een dergelijk zorgoverleg. Er kunnen situaties voorkomen, waarbij niet gewacht kan worden op de volgende vergadering van het OGGZ netwerk, een zogenaamde crisissituatie. Het is dan wel van belang dat degene die met de crisis te maken heeft weet dat de betrokkene? bekend is bij en wellicht in behandeling is in het OGGZ netwerk. Dan is het soms noodzakelijk op korte termijn een zorgoverleg te organiseren. Plan van aanpak en resultaten zorgoverleg worden vastgelegd in het Cliëntvolgsysteem (CVS). Doorloop/verloop Per casus worden afspraken gemaakt over wanneer en hoe vaak deze casus in het netwerk zal worden besproken. Na de invoering van het cliëntvolgsysteem kunnen alle deelnemers de voortgang per cliënt volgen. Een cliënt wordt in ieder geval besproken, wanneer afgeweken gaat worden van de gemaakte afspraken en/of er aanwijzingen zijn dat weer problemen ontstaan. Het op de agenda plaatsen van een casus is ter beoordeling van de voorzitter in samenspraak met de casushouder. Ook al ligt de uitvoering van de afgesproken acties bij een andere partij dan de convenantpartners zal terugkoppeling naar het OGGZ netwerk toch plaats vinden. Hiertoe worden nadere afspraken gemaakt (actielijst) Afsluiten casuïstiek De casushouder stelt in overleg met het OGGZ netwerk/voorzitter voor, een casus af te sluiten. Redenen voor het afsluiten van een casus zijn: resultaten zijn bereikt en de casus is succesvol af te ronden, dan wel is enkelvoudig en af te handelen door één instelling Betreffende persoon ondergaat langdurige zorg van een instelling en zal naar verwachting niet meer gemeld of besproken hoeven te worden in OGGZ netwerk Persoon is vertrokken/verdwenen naar onbekende bestemming Idem maar dan naar een bekende bestemming. Zo nodig wordt in overleg met cliënt informatie over gedragen naar instelling(en) bij nieuwe woonsituatie Ondanks alle pogingen van het OGGZ netwerk heeft de integrale hulpverlening geen effect en/of onttrekt de cliënt zich aan de hulpverlening. In overleg met het OGGZ netwerk, maar ook het netwerk rond het OGGZ netwerk, wordt besloten het hulpverleningtraject te stoppen en het dossier af te sluiten. Het dossier wordt slapend'. Alle betrokkenen worden daarvan op de hoogte gebracht. Voor dit dossier wordt dan iemand aangewezen die een vinger aan de pols houdt. Deze probeert contact te houden en houdt in de gaten hoe de situatie verloopt. Het kan zijn dat alsnog een hulpverleningstraject kan worden opgestart. De gemeente wordt in de persoon van ambtenaar openbare orde en veiligheid op de hoogte gesteld. Een alternatief is het inzetten van een repressief traject De afsluiting met bijbehorende afspraken worden vastgelegd in het CVS. Privacy Het netwerk bepreekt een cliënt met in achtneming van de Wet op de persoonsregistratie. Zij handelt daarbij volgens de uitgangspunten zoals vastgelegd in de notitie geheimhouding of spreekplicht ( zie ) en/of de handreiking gegevensuitwisseling in de bemoeizorg van GGD Nederland. De kern van beide notities is: Te allen tijde wordt aan de cliënt toestemming gevraagd om hem of haar te bespreken in het netwerk. Het kan zijn dat er gegronde redenen zijn een cliënt te bespreken zonder toestemming. Het belang van de cliënt ( en zijn/haar omgeving) dient daarbij uitgangspunt te zijn. Deze redenen dienen in de formele verslaglegging en/of cliëntvolgsysteem vermeld te worden. De politie is gehouden aan de Wet Politiegegevens. 14

15 Relatie met de andere netwerken Daar waar het OGGZ netwerk de verantwoordelijkheid heeft en neemt voor casuïstiek, is het netwerk bepalend voor inhoud en proces en het behalen van de resultaten. Andere netwerken of samenwerkingsverbanden kunnen daarbij ondersteuning leveren. Het kan voorkomen dat de verantwoordelijkheid voor een bepaalde casus niet bij het OGGZ netwerk ligt of hoort te liggen. Dan worden heldere afspraken gemaakt waar dan wel de verantwoordelijkheid wordt opgepakt. Waar bijvoorbeeld sprake is van ernstige overlast en hardnekkig afwijkend gedrag zou dit bijvoorbeeld het Veiligheidshuis kunnen zijn. Het OGGZ netwerk kan in voorkomende gevallen weer ondersteuning aan bieden aan een ander netwerk, maar is daarmee niet verantwoordelijk. Over de communicatie hierover dienen nadere afspraken worden gemaakt. Het ligt voor de hand de voorzitter daarbij een expliciete rol te geven. (actielijst) 15

16 Bijlage 1: Taken en Competenties van een onafhankelijk voorzitter Competenties hebben een deel te maken met de taken die iemand dient uit te voeren. Daarover bestaat in Drenthe nog geen eenduidige mening als het gat om de taken van een voorzitter. Deze taken zijn tenminste: Meldpunt ( via centraal meldpunt of anderszins) voor aanmelden cliënten. Doorverwijzen van cliënten, wanneer ze niet in het OGGZ netwerk thuis horen. Plannen en voorbereiden van OGGZ netwerk. Casushouder aanwijzen en maken van bindende afspraken samen met casushouder. Bewaken van de afspraken en de voortgang. Regelen van een effectieve en efficiënte inzet van capaciteit. Opzetten van een goed signaleringssysteem/ aanspreekpunt voor signalen en/of consultvragen Kwaliteit van de samenwerking monitoren (procesrol). Snel (laten) diagnosticeren van de problematiek samen met aanmelder en/of probleemhouder. Registratie van de problematiek. Geven van beleidsinformatie en -adviezen, gevraagd en ongevraagd richting opdrachtgever(gemeente) Verantwoording afleggen ( e.v. via verantwoordelijk beleidambtenaar) aan de stuurgroep. Overleggen met collega voorzitters in de provincie. Onderhouden contacten ( netwerken) met relevante instellingen en organisatie Competenties De vereiste competenties kunnen als volgt worden omschreven: Is in staat om zich onafhankelijk van de instellingen op te stellen, baseert zijn/haar invloed op een grote mate van professionaliteit, op verschillende terreinen Heeft ruime ervaring met de problematiek, vanuit verschillende invalshoeken en kent de sociale context van de doelgroep en de regiospecifieke kenmerken van de problematiek. Zit dus heel dicht op de doelgroep. Voldoende gezag en vaardigheden om zelf op te kunnen treden in urgente of complexe situaties. Dient voldoende strategisch inzicht te hebben en te kunnen anticiperen op situaties. Kan meerdere alternatieven tegen elkaar afwegen, zich niet te vlot te richten op één oplossing en handelswijze, risico s en effecten ervan inschatten. Anderen betrekken in zowel de analyse als de (te maken) afwegingen. Open (blijven) staan voor nieuwe gegevens en invalshoeken. Dient besluitvaardig te zijn en daarbij om te kunnen gaan met tegenstellingen. Gedreven, energiek, anderen kunnen stimuleren. Heeft een natuurlijk gezag en maakt pas in laatste instantie gebruik van het feitelijk gezag. Heeft zicht op en gevoel voor positie en specifieke belangen deelnemende partijen. Kennis van groepsdynamische processen. Tenminste HBO-niveau. 16

17 Bijlage 2: Taken en competenties deelnemer Is betrokken bij en heeft gevoel voor de doelgroep sociaal kwetsbaren; kan daar goed contact mee leggen/onderhouden. Moet een goed beeld hebben van missie/visie, functie en taken en het aanbod van de eigen organisatie en kan dit vertalen naar de praktijk van mogelijkheden en onmogelijkheden; Weet een goede, actieve link te leggen tussen het OGGZ netwerk en de eigen organisatie (en vice versa) als het gaat om cliënt/klantinformatie (ondersteund door de eigen leidinggevende en interne communicatieafspraken hierover); durft, indien nodig met verantwoording achteraf, buiten de gestelde kaders te treden. Kan situaties goed verwoorden en kan de vraag aan het OGGZ netwerk helder formuleren; kan omgaan met belangenverschillen. Heeft oog voor het proces en is resultaat en samenwerkingsgericht. Weet goed om te gaan met regelvrije 13 ruimte binnen het OGGZ netwerk. Heeft niet alleen oog voor de eigen (organisatie)belangen maar tevens voor het geheel (in relatie tot de algehele doelstellingen van het OGGZ netwerk). Laat zich niet verleiden tot zorgverlamming bij ingewikkelde meervoudige probleemsituaties maar is volhardend in de aanpak 14. Voelt zich als netwerklid mee verantwoordelijk voor het geheel en niet alleen wanneer het een eigen klant betreft (gedeelde verantwoordelijkheid. Kan aangewezen worden als casushouder : De voorzitter wijst in overleg met het netwerk een casushouder (probleemhouder) aan bij een probleemsituatie. De casushouder zorgt dat er zorg komt. De casushouder zorgt voor een probleemanalyse en maakt een plan van aanpak. Alle deelnemers van het netwerk kunnen in dit plan van aanpak een taak krijgen. De casushouder coördineert de hulpinzet en spreekt de klant regelmatig over de voortgang van de hulpverlening/ondersteuning. De casushouder is eerste aanspreekpunt voor iedereen, ook voor de cliënt. De casushouder kan ruggespraak houden met de voorzitter en wanneer zij dit nodig vinden wordt de cliënt besproken in het netwerk. Gewenste attitude en persoonskenmerken Betrokken en daadkrachtig Procesgericht maar ook resultaatgericht Geduldig wanneer dat nodig is en doortastend wanneer dat nodig is. Transparant Gewenste kennis en gewenst kennisniveau hbo werk- en denkniveau (of mbo+ met ervaring) kennis van regelgeving/wetgeving voor het eigen werkterrein 13 Het gaat bij regelvrije zones dus niet zozeer om het creëren van een regelvacuüm, maar om het delegeren van verantwoordelijkheid: het vertrouwen hebben dat de professionals zelf de juiste keuzes en beslissingen kunnen nemen. 14 Betrokken organisaties hebben wel verschillende (deel)verantwoordelijkheden hierin. 17

18 Bijlage 3: Voorbeeldprotocol preventie huisuitzettingen gevolge van huurschuld resp. overlast In alle gevallen, waarbij een huisuitzetting dreigt vindt een melding door de corporatie plaats in het OGGZ netwerk. Het OGGZ netwerk heeft dan als taak een mogelijk uitzetting te voorkomen of een traject te ontwikkelen voor betreffende persoon of gezin, wanneer een huisuitzetting niet te vermijden is. Dit laat onverlet dat een corporatie daarin ook een eigen verantwoordelijkheid heeft en een eigen traject kent Traject corporaties Iedere huurder is op de hoogte gesteld van de procedures bij huurachterstand Bij het optreden van een huurachterstand wordt de huurder aangeschreven ( 1 x of 2x) Wanneer niet gereageerd wordt, wordt gepoogd telefonisch contact te leggen Na 2 ½ maand huurachterstand en er is nog geen contact, dan wordt de huurder thuis bezocht. Het thuis bezoeken van de huurder geeft meer inzicht in de (problematische) situatie 15. Het kan aanleiding zijn melding te doen in het netwerk. In alle bovengenoemde situaties wordt de huurder een betalingsregeling aangeboden Lukt het niet een betalingsregeling te treffen of worden afspraken niet nagekomen dan vindt een melding in het zorgnetwerk plaats. De huurder wordt hiervan op de hoogte gesteld. De corporatie bereidt overdrachtsdossier ter incasso aan deurwaarder voor. Een mogelijk traject schuldhulpverlening vindt alleen plaats met gecertificeerde bureaus. Traject netwerk Het netwerk bepaalt of casus een casus voor het netwerk is. Zo nee, dan voert de corporatie haar normale procedure uit. Mocht het tot een huisuitzetting komen, dan zal het netwerk, zo nodig, de huurder helpen met het zoeken van alternatieve woonruimte, om dakloosheid te voorkomen. Zo ja, dan wordt er naar gestreefd met de huurder de problemen te inventariseren en een plan van aanpak op te stellen. Er wordt een probleemhouder aangewezen. Uitgangspunt daarbij is dat de huurachterstand niet verder mag oplopen. In het incassotraject van de corporatie zijn in een vroegtijdig stadium stappen ingebouwd om te onderzoeken of er naast huurachterstanden andere problemen spelen. Als er sprake is van meervoudige problematiek, wordt deze ingebracht in het netwerk met de insteek om afspraken te maken. Een dreigende ontruiming wordt eveneens gemeld bij het netwerk. Indien het lukt om binnen het netwerk afspraken te maken over een betalingsregeling, zal de corporatie de ontruiming stopzetten. De procedure netwerk gaat verder in werking (maatwerk): coördinatie van de hulpverlening, schuldhulpverleningtraject, 2 de kans, etc. De corporatie houdt vinger aan de pols Traject corporaties bij overlast Overlast kan ontstaan door o.m. criminele activiteiten, asociaal gedrag en meervoudige problematiek of een combinatie van de laatste twee. Bij constatering van overlast door crimineel gedrag volgt een strafrechtelijk traject. Lichte overlast: Corporatie hoort klager na klacht Klacht wordt onderzocht en wanneer sprake is van eenvoudige overlast wordt de zaak snel opgelost (binnen 2 weken) Klager wordt hierover geïnformeerd Corporatie registreert en vormt een dossier Zwaardere overlast 15 Corporatie kan hiertoe ook beroep doen op derden 18

19 In dit geval gaat het (langdurige) overlast die het woongenot van omwonenden kan bedreigen of anderszins schadelijk is voor huurder, woning en/of omwonenden In geval van overlast neemt de corporatie contact op met de huurder die overlast bezorgd De corporatie stelt de huurder op de hoogte van de procedure en sommeert de overlast te stoppen Corporatie begint direct met dossiervorming en vraagt omwonenden in geval van herhaalde overlast hier direct melding van te maken Naam wordt doorgegeven aan de voorzitter van het netwerk om te checken of persoon al bekend is bij de andere partijen Stopt de overlast niet of er is (een sterk vermoeden van) sprake van meervoudige problematiek, dan wordt het een casus van het netwerk. Zo nodig wordt een uitzettingsvonnis geregeld, waarna in overleg met het netwerk wordt bekeken of en wanneer deze moet worden geëffectueerd. (stok achter de deur) Traject netwerk Het netwerk zoekt outreachend contact met betreffende huurder en maakt een inschatting van feitelijke en/of achterliggende problematiek Het streven is er op gericht de overlast zo snel mogelijk te stoppen en dan een mogelijk hulpverleningstraject op te zetten Procedure netwerk gaat in werking: stoppen overlast+ hulpverlening, uitzettingsvonnis, waarna in overleg wel of niet uitvoeren van het vonnis, zo nodig 2 de kans Een optie hierbij is een nieuw huurcontract onder voorwaarden. Bijvoorbeeld onder voorwaarde van woonbegeleiding. 2 de kans Herhuisvesting in de zin van bieden van een 2 e kans woning voor deze mensen wordt in het netwerk besproken. In het netwerkverband wordt bepaald onder welke strikte voorwaarden het huurcontract kan worden aangegaan. In bijzondere gevallen wordt een 2 de kans aangeboden bij een andere woningbouwcorporatie. Urgentie Bij bijzondere situaties stelt het netwerk vast dat op korte termijn een woning beschikbaar dient te zijn. De corporaties stellen dan binnen 2 maanden of zo mogelijk sneller een woning ter beschikking. Ernstige vervuiling Een eerste stap is om op vrijwillige basis ingang zien te krijgen. De woning wordt dan geïnspecteerd en op basis van wel of geen acuut gevaar, voor de volksgezondheid voor de bewoners en omwonenden, wordt de aanpak geregeld. Indien de bewoner ontvankelijk is voor hulp dan wordt de cliënt ondersteund bij het wegwerken van de vervuiling. Een dergelijke aanpak resulteert veelal in structurele hulp van een Thuiszorgorganisatie of met het aanbod van woonbegeleiding. Meer ingewikkeld is het als de bewoner geen instanties toelaat. In die gevallen wordt op basis van art. 100 lid 5 van de Woningwet de burgermeester gevraagd om een machtiging af te geven voor het binnentreden (art 3. lid 2 Algemene wet op binnentreden). In die situaties wordt de hulp van de GGD in geroepen om samen met Bouw & Woningtoezicht de woning te inspecteren. Vanuit het OGGZ netwerk worden in die situaties de gemeente gegevens verstrekt wat op vrijwillige basis reeds is geprobeerd en argumenten aangereikt die de reden voor het binnentreden onderbouwen. Na inspectie is het de GGD die aan de gemeente rapporteert en naast de bevindingen van een advies voorziet. Bij een daarop volgend besluit tot ontruiming of vuilsanering beroept de gemeente zich in het algemeen op art of van de gemeentelijke bouwverordening. Naast het gevaar voor de volksgezondheid, een halt toe roepen aan de verpaupering, wordt vastgesteld in welke mate er sprake is van brandgevaar. Bij acuut gevaar wordt er onmiddellijk in gegrepen. Indien dit niet speelt dan wordt een plan van 19