VERMOGENSRECHT IN KORT BESTEK

Transcriptie

1 VERMOGENSRECHT IN KORT BESTEK

2 RECHT IN KORT BESTEK Bernard Tilleman Gewoon Hoogleraar KU Leuven/KULAK Decaan Rechtsfaculteit KU Leuven Alain Laurent Verbeke Gewoon Hoogleraar KU Leuven Visiting Professor of Law Harvard Professor of Law in Lissabon en Tilburg Advocaat aan de balies van Brussel en Kortrijk Editors Instituut Contractenrecht KU Leuven KULAK

3 Nr. 8 VERMOGENSRECHT IN KORT BESTEK Goederen- en contractenrecht Vincent Sagaert Bernard Tilleman Alain Laurent Verbeke 2016 Vierde herziene uitgave Antwerpen Cambridge

4 RECHT IN KORT BESTEK Nr. 1 Alain Verbeke, Belgisch erfrecht in kort bestek, 2002, eerste uitgave, 2003, tweede herziene uitgave Nr. 2 Alain Verbeke, Bijzondere overeenkomsten in kort bestek, 2004, eerste uitgave; Bernard Tilleman en Alain Verbeke, 2005, tweede herziene uitgave, 2006, derde herziene uitgave; Alain Verbeke, Nicolas Carette, Nele Hoekx en Kristof Vanhove, 2007, vierde herziene uitgave; Alain Laurent Verbeke, Pieter Brulez, Nicolas Carette en Nele Hoekx, 2010, vijfde herziene uitgave; Alain Laurent Verbeke, Indra Arteschene, Pieter Brulez, Nick Portugaels en Joris Swennen, 2013, zesde herziene uitgave; Alain Laurent Verbeke, Tom Gladinez, Joris Swennen, Kenny Troch en Nicolas Van Damme, 2016, zevende herziene uitgave Nr. 3 Frederik Swennen, Personenrecht in kort bestek, 2008 Nr. 4 Frederik Swennen, Gezins- en familierecht in kort bestek, 2008 Nr. 5 Bart De Smet, Jeugdbeschermingsrecht in kort bestek, 2005 Nr. 6 Yves Montangie (ed.), Mededingingsrecht in kort bestek, 2006 Nr. 7 Jan Wouters, Internationaal recht in kort bestek, 2006, eerste uitgave; 2016, tweede herziene uitgave Nr. 8 Vincent Sagaert, Bernard Tilleman en Alain Verbeke, Vermogensrecht in kort bestek. Goederen- en bijzondere overeenkomstenrecht, 2007, eerste uitgave; Vincent Sagaert, Bernard Tilleman en Alain Laurent Verbeke, 2010, tweede herziene uitgave; 2013, derde herziene uitgave; 2016, vierde herziene uitgave Nr. 9 Herman De Crijf en Luc Maes (eds.), Belastingrecht in kort bestek, 2011 Nr. 10 Bernard Vanheusden en Geert Van Hoorick, Milieurecht in kort bestek, 2011, eerste uitgave; 2016, tweede herziene uitgave Vermogensrecht in kort bestek. Goederen- en contractenrecht Vincent Sagaert, Bernard Tilleman en Alain Laurent Verbeke 2016 Antwerpen Cambridge Omslagfoto: M Museum Leuven ISBN D/2016/7849/148 NUR 822 Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.

5 BEKNOPTE INHOUD Over de reeks Recht in kort bestek vii Woord vooraf ix Inleiding xi Inhoud xvii DEEL I ALGEMENE BEGRIPPEN VAN HET VERMOGENSRECHT Hoofdstuk 1. Vermogensrechten: persoonlijke en zakelijke rechten Hoofdstuk 2. Bijzondere kenmerken van zakelijke rechten Hoofdstuk 3. Het numerus clausus-beginsel bij zakelijke rechten versus de wilsautonomie bij persoonlijke rechten Hoofdstuk 4. Zakelijke en persoonlijke rechtsvorderingen Hoofdstuk 5. De vermogensleer Hoofdstuk 6. Onderscheid der goederen DEEL II OVEREENKOMSTEN INZAKE OVERDRACHT VAN EIGENDOM Hoofdstuk 1. Omschrijving, inhoud en bescherming van het eigendomsrecht Hoofdstuk 2. Mede-eigendom en onverdeeldheid Hoofdstuk 3. Koop Hoofdstuk 4. Kanscontracten Hoofdstuk 5. Wettelijke wijzen van eigendomsverkrijging DEEL III OVEREENKOMSTEN INZAKE GEBRUIK EN GENOT VAN EEN GOED Hoofdstuk 1. Huur Hoofdstuk 2. Lening Hoofdstuk 3. Leasing en licentie Hoofdstuk 4. Erfdienstbaarheden Hoofdstuk 5. Recht van vruchtgebruik Hoofdstuk 6. Recht van erfpacht Hoofdstuk 7. Recht van opstal v

6 Beknopte inhoud DEEL IV DIENSTENOVEREENKOMSTEN Inleiding: een overzicht van de dienstencontracten Hoofdstuk 1. Aanneming Hoofdstuk 2. Bewaargeving Hoofdstuk 3. Lastgeving DEEL V VASTSTELLINGS OVER EEN KOMSTEN vi

7 OVER DE REEKS RECHT IN KORT BESTEK Eind november 2002 verscheen bij het boek Belgisch erfrecht in kort bestek. Hierin werd getracht om op beknopte wijze voor de niet- gespecialiseerde professional de krachtlijnen te schetsen van het Belgische familiaal vermogensrecht, in het bijzonder het erfrecht en het huwelijksvermogensrecht. De formule bleek te beantwoorden aan een grote belangstelling, zodat reeds in juni 2003 een tweede herziene uitgave van dit boek verscheen. Aldus groeide de idee om het concept uit te breiden naar andere vakgebieden. De reeks Recht in kort bestek was geboren. De essentie van de reeks bestaat erin dat een analyse wordt geboden van een bepaald vakgebied, ruim of eng gedefinieerd, op een beknopte maar toch inzichtelijke en ook praktijkrelevante wijze. De doelgroep is de niet-gespecialiseerde professional die wil kennismaken met de belangrijke krachtlijnen en principes in de materie. Voetnoten en bibliografie blijven daarom zeer beperkt. Daarom is dit concept In kort bestek ook uitermate geschikt als cursusmateriaal voor studenten. De reeks staat open voor alle juridische disciplines. Het bindmiddel van de reeks en het vergelijkbare kenmerk van alle boeken die erin verschijnen, is het streven naar het inzicht vanuit de basics. Dit is de ambitie: met vlot geschreven boeken een analyse bieden van de belangrijke principes, de basisregels, zodat men hopelijk beter en praktisch inzicht verwerft. Editors van de reeks Recht in kort bestek zijn de professoren Bernard Tilleman en Alain Laurent Verbeke. vii

8 WOORD VOORAF Dit boek is de vierde herziene uitgave van het achtste nummer in de reeks Recht in kort bestek. Het concept van de reeks leent zich goed om de krachtlijnen van een vakdomein over te brengen aan studenten. Ook zij zijn immers professionals, hun beroep is de studie van het recht. Aan de vooravond van de colleges over een nieuw vakdomein zijn zij uiteraard niet gespecialiseerd. Dit boek wordt dan ook gebruikt als cursustekst bij de colleges Goederen- en Bijzondere Overeenkomstenrecht in de tweede bachelor rechten aan de Rechtsfaculteit van de KU Leuven, UHasselt en aan de KULAK. Nu volgt een technische mededeling voor de studenten rechten, in het raam van de volgtijdelijkheid : voor het onderdeel Goederen- en Bijzondere Overeenkomsten worden de vakken Inleiding tot het Recht en Verbintenissenrecht voorondersteld als gekende materie. Het aantal voetnoten is beperkt. Bij de aanhef van de hoofdstukken is een beknopte bibliografie opgenomen met een aantal verwijzingen die nuttig kunnen zijn voor wie zich verder in de materie wil verdiepen. Ten behoeve van de studenten is er niet alleen een beknopte, maar ook een uitgebreide gedetailleerde inhoudsopgave opgenomen. Inzicht ontstaat en groeit inderdaad niet enkel door goed de basic principles te begrijpen, maar ook door deze scherp in een structuur te kunnen situeren en aldus permanent verbanden te leggen. De delen Woninghuur en Handelshuur zijn afkomstig uit Dekkers-Verbeke, Handboek Burgerlijk Recht, III, Antwerpen, Maar dit boek is niet enkel bedoeld voor studenten goederen- en contractenrecht. Geheel in de lijn van het concept van de reeks Recht in kort bestek wil het de basisregels van de belangrijkste zakelijke rechten en bijzondere overeenkomsten in het Belgische recht toelichten voor elke professional die niet gespecialiseerd is in de materie, maar er toch af en toe mee te maken heeft, of gewoon een en ander wil opfrissen. Aldus hopen wij dat dit boek ook zijn weg zal vinden naar de talloze advocaten, notarissen, gerechtsdeurwaarders, magistraten, bedrijfsjuristen en zovele anderen die dagelijks bezig zijn met het recht. Dank aan onze onderzoeksassistenten Ann Apers, Dorothy Gruyaert, Siel Demeyere, Joris Swennen, Tom Gladinez, Nicolas Van Damme en Kenny Troch voor hun hulp bij het opzoeken van materiaal en het nalezen van de tekst en de drukproeven. Tot slot ook dank aan de uitgever, in de figuren van Hans Kluwer, Kris Moeremans en Pascale Van Houtte, die niet alleen zeer snel en efficiënt hebben gewerkt opdat het boek tijdig voor het nieuwe academiejaar bij de studenten zou geraken, maar die ook een ix

9 Woord vooraf extra inspanning hebben gedaan om de prijs voor de studenteneditie studentikoos te houden. Prof. Dr. Vincent Sagaert Prof. Dr. Bernard Tilleman Prof. Dr. Alain Laurent Verbeke augustus 2016 x

10 INLEIDING Structuur In het BAMA-curriculum te Leuven en Kortrijk wordt het vak Bijzondere Overeenkomsten gepaard of geclusterd met het vak Goederenrecht om samen te verbroederen tot één groot vak dat het Vermogensrecht omvat. De vijf delen van het boek sluiten daarop aan. In het eerste deel wordt een overzicht gegeven van een aantal algemene leerstukken uit ons vermogensrecht. In de eerste plaats wordt nagegaan hoe de vermogensrechten kunnen worden ingedeeld, en wat de kenmerken zijn van persoonlijke resp. zakelijke rechten. Bovendien wordt het begrip vermogen van naderbij bekeken. In een tweede hoofdstuk steeds binnen dit eerste algemene deel wordt een indeling gemaakt van de goederen waarop zakelijke rechten betrekking kunnen hebben. In het tweede deel wordt eigendom en de eigendomsovergang besproken. In een eerste hoofdstuk komt de inhoud van het eigendomsrecht aan bod, de bescherming die hieraan geboden wordt en de beperkingen die hierop aangebracht worden. In een tweede hoofdstuk wordt het onverdeelde eigendomsrecht (zgn. mede-eigendomsrecht) besproken. Het derde hoofdstuk besteedt aandacht aan de contractuele wijzen waarop het eigendomsrecht wordt overgedragen. Hier worden koop, kanscontracten, cessie, effectisering, factoring, concessie en alleenverkoop bekeken. Ten slotte wordt ook stilgestaan bij de wettelijke wijzen waarop eigendom kan overgaan. Hierbij wordt aandacht besteed aan de natrekking, bezit dat kan leiden tot verkrijgende verjaring en zaakvorming. In deel drie komen de bijzondere overeenkomsten aan bod die betrekking hebben op het gebruik en genot van eigendom. Ze komen in volgorde van intensiteit aan bod. Begonnen wordt dus met de overeenkomsten die zuiver persoonlijke rechten creëren: huur, lening, leasing, financieringshuur, franchising en licentie. Nadien komen de specifieke zakelijke gebruiksrechten (erfdienstbaarheden) in het vizier, en ten slotte wordt stilgestaan bij de algemene zakelijke gebruiks- en genotsrechten (vruchtgebruik, erfpacht en opstal). Het vierde deel bespreekt dienstenovereenkomsten, met name aanneming, bewaargeving en sekwester, lastgeving, handelstussenpersonen en engineering. In het laatste deel wordt kort ingegaan op de vaststellingsovereenkomsten, met bijzondere focus op de dading. xi

11 Inleiding Aldus worden niet alle bijzondere overeenkomsten en vermogensrechten besproken. Aan pacht bijvoorbeeld wordt geen aandacht besteed (zie verder). Overeenkomsten die deel uitmaken van op zichzelf staande vakgebieden worden evenmin toegelicht. Zo bijvoorbeeld de arbeidsovereenkomst, het vennootschaps contract, contract i.v.m. intellectuele eigendomsrechten, het huwelijkscontract en de schenking, de borgstelling, inpandgeving en hypotheek. In het vak Goederen- en Bijzondere Overeenkomstenrecht wordt via de bespreking van specifieke contracten en zakelijke rechten voortgebouwd op de algemene regels over hoe overeenkomsten geldig tot stand komen, welke de gevolgen zijn van een overeenkomst en hoe aan deze gevolgen een einde komt. Deze principes zijn uitvoerig bestudeerd in het vak Verbintenissenrecht. Het verbintenissenrecht vormt de basis en kern van de vorming tot jurist. Elke student zou dan ook ieder jaar opnieuw zijn cursus Verbintenissenrecht moeten herhalen en opfrissen. Benoemde, onbenoemde en gemengde overeenkomsten De klassieke opdeling van een cursus Bijzondere Overeenkomsten volgens benoemde en onbenoemde overeenkomsten wordt verlaten. De reden hiervoor is onder meer dat de genoemde opdeling niet kan worden gehandhaafd voor zakelijke rechten. Zoals zal blijken zijn onbenoemde zakelijke rechten ondenkbaar indien men zou vasthouden aan een gesloten systeem van het goederenrecht. Onbenoemde zakelijke rechten zijn in dat geval een contradictio in terminis. Dat is niet het geval voor contracten die zuiver persoonlijke rechten creëren. Daar geldt als principe de wilsautonomie, zodat partijen niet vastzitten aan de contracten waarvoor de wetgever een bijzondere regeling heeft ingesteld. Op grond hiervan kan men het onderscheid tussen benoemde, onbenoemde en gemengde contracten maken. Consument Vanuit de consumentenbescherming komt de contractvrijheid in het overeenkomstenrecht meer en meer onder vuur te liggen. Contractuele autonomie is ongetwijfeld in vele gevallen meer theorie dan werkelijkheid. Standaardovereenkomsten en standaardvoorwaarden ( toetredingscontracten ) worden door de sterke economische partij, de producent of leverancier, de verhuurder, de bankier, opgelegd aan de klant, huurder of consument. Negotiëren en discussiëren, aanpassen en verfijnen, dat is allemaal niet aan de orde. De klant moet het contract nemen zoals het is. Het is buigen of barsten. Hierbij moet men zich goed realiseren dat het vaak zelfs niet een kwestie is van niet mogen discussiëren over de inhoud van het voorgestelde contract, maar veeleer van niet kunnen. De meeste mensen zijn helemaal niet vertrouwd met al die juridische fratsen en bijhorend jargon, of nemen er de tijd niet voor door hun vele drukke activiteiten, en zien er ook het nut niet van in om geld uit te geven aan een raadsman die het contract voor hen zou kunnen doornemen en versterken, of hebben eenvoudig de middelen niet om dergelijke juridische bijstand te betalen. xii

12 Inleiding Het is voor elke rechtenstudent, jurist in opleiding en in spe, van wezenlijk belang om goed in te zien hoe de theoretische principes van ons rechtssysteem zich in de praktijk maar al te vaak stuk rijden op de praktische obstakels van het gelijk krijgen, bewijsproblemen, procedurekwesties, veel tijd- en energieverlies, en bovenal de noodzaak om gedurende een voldoende lange periode een bekwame raadsman te kunnen betalen. Daar situeert zich de werkelijke achilleshiel van ons systeem: de kostprijs voor deskundige juridische begeleiding voor een voldoende lange tijd is zo hoog dat dit enkel is weggelegd voor de meer gefortuneerde burger die op die manier de minder welstellende medeburger uitrangeert. De wetgever, Belgisch en Europees, probeert aan dit euvel wat te doen door op de ballon van de contractvrijheid te gaan zitten. Deze wordt langs verschillende kanten zodanig verpletterd dat hij stilaan leegloopt. Dwingend recht wint dan ook in het contractenrecht aan belang. Pacht Een goed voorbeeld is het pachtcontract. Om allerlei redenen is de overheid van mening dat de pachter moet worden beschermd. De balans is echter zo ver doorgeslagen dat er eigenlijk van een contract bijna geen sprake meer is. Er is een strikte en zeer formele wettelijke regeling, die wij voor het overige niet bestuderen. De student tweede bachelor moet enkel weten dat er een Pachtwet bestaat die van toepassing is op de huur van onroerende goederen die hetzij vanaf de ingenottreding van de pachter, hetzij krachtens een overeenkomst tussen partijen in de loop van de pachttijd, hoofdzakelijk worden gebruikt voor een landbouwbedrijf. 1 Weet dat bij om het even wat je wil doen of overwegen, je rekening zal moeten houden met tal van beschermende bepalingen in het voordeel van de pachter, zoals bv. een wettelijke hypotheek of een recht van voorkoop. Je moet ook weten waar je nadere tekst en uitleg over de Pachtwet kan terugvinden. 2 Huur In aansluiting op de overbescherming van de pachter is in de loop der jaren ook in het algemene huurrecht meer en meer een dwingende bescherming van de huurder binnen geslopen. Dat was al vele jaren zo met de regeling van handelshuur, omdat de handelaar die in een gehuurd pand een handelszaak uitbaat, daar niet zomaar kan worden uitgezet ter vrijwaring van zijn fonds de commerce. Met de problemen inzake huisvesting en het benadrukken van het recht op waardig wonen van elke burger is er sinds de jaren 1 Pachtwet van 4 november 1969, gewijzigd door de Wet van 7 november 1988 en de Wet van 13 mei Onder meer bij H. d Udekem d Acoz & I. Snick, Pachtovereenkomst, Brussel, Larcier, 1990; R. Gotzen, in Commentaar Bijzondere Overeenkomsten, Antwerpen, Kluwer, losbl.; V. & P. Renier, Le bail à ferme in Répertoire Notarial, VIII, II, Brussel, Larcier, 1992; E. Stassijns, Pacht, in APR, Brussel, Story-Scientia, xiii

13 Inleiding tachtig een toenemende druk waar te nemen ter bescherming van de huurder die een woning of appartement huurt als hoofdverblijfplaats. De Woninghuurwet van 20 februari 1991 en de wijzigingen daaraan door de Wet van 13 april 1997 en in het voorjaar 2007, hebben een gebetonneerd huurregime vormgegeven. De huurder geniet een verregaande bescherming. Tal van dwingende regels leggen de contractsvrijheid van de verhuurder aan banden. Ook hier kan wel eens de indruk ontstaan dat de balans wat is doorgeslagen in de richting van de huurder. Niet elke verhuurder is een gemene haai die erop uit is de huurder als een citroen uit te persen. Ook de eenvoudige arbeider die van zijn ouders een werkmanshuisje heeft geërfd dat hij nu probeert te verhuren, is een verhuurder. Terecht is ooit door een notaris opgemerkt dat het gemakkelijker is om van je vrouw af te geraken dan van je huurder. Dat verschil is nog flagranter geworden met de sinds begin 2000 geldende regeling van de wettelijke samenwoning: een dergelijk partnership wordt simpelweg opgezegd bij eenzijdige schriftelijke verklaring bij de ambtenaar van de burgerlijke stand (art BW). WER Daarnaast hebben de boeken VI, VII en XIV van het Wetboek van Economisch Recht een fundamentele invloed op tal van bijzondere overeenkomsten, die onder het toepassingsgebied van dit wetboek vallen. Artikel VI.84 WER geeft aan de rechter de mogelijkheid om de nietigheid uit te spreken van alle bedingen die, alleen of in samenhang met andere bedingen in de overeenkomst, een kennelijk onevenwicht scheppen tussen de wederzijdse rechten en verplichtingen van de partijen. Dit is een catch-all blanco norm die kan tellen. De rechter kan, rekening houdend met de concrete omstandigheden en de algemene economie van het contract, rechtstreeks ingrijpen in de termen van het contract. Daarenboven vinden wij in deze wet ook nog een lange lijst van bedingen die sowieso verboden zijn. Artikel VI.83 WER sanctioneert als onrechtmatig en bijgevolg nietig, een hele waslijst van bedingen of combinaties van bedingen. Verder in dit boek wordt op diverse plaatsen verwezen naar artikel VI.83 WER. Bibliografie Bij diverse onderdelen wordt voorafgaand aan de tekst een beknopte bibliografie opgenomen. Daaraan moeten nog een aantal belangrijke algemene werken worden toegevoegd, die in principe niet meer verder in het boek worden herhaald. Het betreft klassiekers zoals De Page, Dekkers 3, Laurent, Kluyskens, Les Novelles, RPDB, Répertoire Notarial en de losbladige Commentaar Bijzondere Overeenkomsten, Antwerpen, Kluwer. 3 Met geactualiseerde edities voor zakenrecht, zekerheden, verjaring, verbintenissen, bewijs en bijzondere overeenkomsten: Dekkers-Dirix, II, 2005 en Dekkers-Verbeke, III, xiv

14 Inleiding Verder verschijnen er sinds decennia belangrijke periodieke overzichten van rechtspraak in het TPR en de RCJB en zijn er ook overzichten van rechtspraak in de Dossiers du Journal des Tribunaux, Brussel, Larcier. xv

15

16 INHOUD Beknopte inhoud v Over de reeks Recht in kort bestek vii Woord vooraf ix Inleiding xi DEEL I ALGEMENE BEGRIPPEN VAN HET VERMOGENSRECHT Hoofdstuk 1 Vermogensrechten: persoonlijke en zakelijke rechten Inleiding De klassieke leer: een scherpe tweedeling De leer van het personalisme De leer van het neopersonalisme: het onderscheid tussen eigendom en beperkte vermogensrechten (kwalitatieve verbintenissen) Hoofdstuk 2 Bijzondere kenmerken van zakelijke rechten Bescherming tegen insolvabiliteit (accessoire zakelijke rechten) Volgrecht Specialiteitsbeginsel Zakelijke subrogatie Hoofdstuk 3 Het numerus clausus-beginsel bij zakelijke rechten versus de wilsautonomie bij persoonlijke rechten Het numerus clausus-beginsel bij zakelijke rechten Wilsautonomie bij persoonlijke rechten Gesloten stelsel versus open stelsel Hoofdstuk 4 Zakelijke en persoonlijke rechtsvorderingen Hoofdstuk 5 De vermogensleer xvii

17 Hoofdstuk 6 Onderscheid der goederen Roerende en onroerende goederen Algemeen Onroerende goederen i) Onroerende goederen uit hun aard ii) Onroerende goederen door bestemming iii) Onroerende goederen door het voorwerp waarop ze betrekking hebben Roerende goederen i) Lichamelijke roerende goederen ii) Onlichamelijke roerende goederen Lichamelijke en onlichamelijke goederen Openbare domeingoederen en private domeingoederen Private domeingoederen Openbare domeingoederen Vervangbare en niet-vervangbare goederen Verbruikbare en niet-verbruikbare goederen Goederen in de handel en goederen buiten de handel Cultuurgoederen DEEL II OVEREENKOMSTEN INZAKE OVERDRACHT VAN EIGENDOM Hoofdstuk 1 Omschrijving, inhoud en bescherming van het eigendomsrecht Omschrijving van het eigendomsrecht Kenmerken van het eigendomsrecht Het eeuwigdurende karakter van het eigendomsrecht Het omvattende karakter van het eigendomsrecht De exclusiviteit van het eigendomsrecht Evoluties binnen het eigendomsrecht Socialisering van het eigendomsrecht i) De toenemende rol van het rechtsmisbruik in het eigendomsrecht ii) De leer van de burenhinder iii) Publiekrechtelijke beperkingen van het eigendomsrecht Dematerialisering van het eigendomsrecht Instrumentalisering van het eigendoms recht: het ontstaan van fiduciaire eigendomsvormen De bevoegdheden van de eigenaar Het eigendomsrecht als fundamenteel mensenrecht: de bescherming van art. 1 Eerste Protocol xviii

18 Hoofdstuk 2 Mede-eigendom en onverdeeldheid Meervoudige eigendom en mede-eigendom Algemeen: begripsomschrijving van mede-eigendom en onverdeeldheden Toevallige mede-eigendom ( gewone mede-eigendom ) Algemeen Bevoegdheden van de deelgenoten Verplichtingen van de deelgenoten Einde van de toevallige mede-eigendom Vrijwillige mede-eigendom Algemeen Bijzondere toepassing: multi-eigendom Gedwongen mede-eigendom Algemeen Rechten en plichten van de deelgenoten Einde van gedwongen mede-eigendom Appartementsrecht als bijzonder geval van gedwongen mede-eigendom Appartementsmede-eigendom i) Algemeen ii) Akten van de appartementsmede-eigendom iii) Vereniging van mede-eigenaars iv) Eigendomsoverdracht van een kavel v) Procedures in verband met appartementsrecht Hoofdstuk 3 Koop Overzicht van de verschillende regimes van de koop Constitutieve bestanddelen van de koopovereenkomst Verbintenis met betrekking tot een goed en niet met betrekking tot een dienst i) Overeenkomsten tot levering van te vervaardigen of voort te brengen goederen ii) Diensten verschaft naar aanleiding van het verschaffen van een goed Overdracht van een eigendomsrecht op een goed i) Inleidend ii) Verkoop van andermans zaak iii) Formaliteiten voor eigendomsoverdracht iv) Uitstel van eigendomsoverdracht v) Relativiteit van de overeenkomst en tegenwerpelijkheid aan derden vi) Eigendomsoverdracht en tegenwerpelijkheid bij verkoop van onroerend goed xix

19 a) Compromis b) Notariële akte c) Tegenwerpelijkheid van het eigendomsrecht van de koper d) Het flikkermoment e) Werkelijke en schijnbare eigenaar f) De stoute verkoper: dubbele verkoop g) Dwang h) Geen absolute bescherming vii) Eigendomsoverdracht en tegenwerpelijkheid bij verkoop van roerend goed a) Tegenwerpelijkheid van het eigendomsrecht van de koper b) Dubbele verkoop c) Schuldeiser van de verkoper d) Weten of behoren te weten e) Eigendomsvoorbehoud en tegenwerpelijkheid Tegen een prijs in geld i) Vereiste van een prijs: schenking vs. verkoop ii) Vereiste van een prijs in geld: ruil vs. verkoop iii) Bepaalde of bepaalbare prijs Totstandkoming Toestemming wilsovereenstemming i) Onderhandelingen ii) Aanbod iii) Aanvaarding iv) Optie v) Recht van voorkeur/voorkoop vi) Koop met commandverklaring vii) Koop op proef Gebreken in de toestemming Koopovereenkomsten met bijzondere informatie plichten en een herroepingsrecht voor de consument i) Algemene regels met betrekking tot herroepingsrecht ii) Overeenkomst met een consument iii) Overeenkomst op afstand iv) Overeenkomsten buiten verkoopruimten v) Vrije beroepen Bekwaamheid i) Algemeen ii) Echtgenoten iii) Vertegenwoordigers en gerechtsdienaars Voorwerp i) Bestaan ii) In de handel iii) Bepaald of bepaalbaar iv) Sancties Vorm xx

20 7. Bewijs Interpretatie Overdracht van risico Probleemstelling Oplossing naar intern recht i) Risico bij de eenzijdige overeenkomsten (bv. optie) ii) Risico bij de koop iii) Risico bij een voorwaardelijke koop iv) Risico bij nietigheid van de koop v) Afwijkende bedingen vi) Risico bij koopovereenkomsten gesloten tussen een onderneming of beoefenaar van een vrij beroep en een consument Risico in internationale koopcontracten Verbintenissen van de verkoper Levering en verborgen gebreken ) Gemeen recht: dualisme tussen verplichting tot conforme levering en vrijwaring voor verborgen gebreken i) Levering a) Voorwerp van de leveringsverplichting b) Verplichting tot conforme levering c) Behoud van de zaak tot aan de levering d) Kosten van levering en kosten van afhaling e) Hoe gebeurt de levering? f) Waar gebeurt de levering? g) Wanneer gebeurt de levering? h) Sancties ii) Vrijwaring voor verborgen gebreken a) Inleidend b) Welk gebrek? c) Hoe vrijwaren? iii) Termijn a) Doorbreken van vrijwaringsverplichting b) Exoneratie ) Consumentenkoop: monisme verplichting tot conforme levering i) Toepassingsgebied ii) Voorwaarden aansprakelijkheid a) Begrip (niet-)conformiteit b) Anterioriteit van het gebrek aan conformiteit c) Waarborgtermijn d) Meldingstermijn e) Verjaringstermijn iii) Remedies iv) Regres v) Commerciële garantie xxi

21 3) Vrijwaring voor gebreken op grond van Wet Productaansprakelijkheid i) Toepassingsgebied ratione personae a) Beschermde eiser b) Geviseerde verweerder: aansprakelijkheid producent en in subsidiaire orde van leverancier? ii) Toepassingsgebied ratione materiae: producten iii) Aansprakelijkheidscriterium iv) Bewijslast v) Mogelijke verweermiddelen van de producent (bevrijdende omstandigheden) vi) Schadevergoeding vii) Termijn viii) Exoneratie ix) Samenloop met bestaande wettelijke regelingen voor slachtoffervergoeding Vrijwaring voor uitwinning i) Vrijwaring voor uitwinning naar intern recht a) Vrijwaring voor eigen daad b) Vrijwaring voor daden van derden c) Personen gehouden door de vrijwaringsverplichting d) Jump-actie e) Hoe vrijwaren voor uitwinning van derden? f) Sancties g) Exoneratie ii) Vrijwaring voor uitwinning volgens het CISG Verbintenissen van de koper Zaak in ontvangst nemen i) Aanvaarding ii) Bescherming van de verkoper Prijs betalen i) Juridische kwalificatie en bewijs van betaling ii) Voorwerp van de betalingsverplichting iii) Is er recht op betaling in chartaal, giraal of elektronisch geld? iv) Plaats van betaling v) Tijdstip van betaling vi) Schorsing van betaling Bescherming van de onbetaalde verkoper i) Enac ii) Voorrecht iii) Oneigenlijke revindicatie iv) Ontbinding a) Tussen partijen b) Ten aanzien van derden Einde Beding van wederinkoop xxii

22 2. Vernietiging wegens benadeling i) Overeenkomsten waarop de regeling van toepassing is ii) Benadeling van de verkoper voor meer dan 7/ iii) Mogelijkheid om afstand te doen van de nietigheidsvordering iv) Procedure a) Wie? b) Wanneer? c) Bewijs v) Gevolgen a) Teruggave b) Behoud Varia Veiling en openbare verkoop i) Veiling ii) Openbare verkoop Overdracht van schuldvordering effectisering factoring i) Overdracht van schuldvordering in het gemene recht a) Twee soorten van derden b) Tegenwerpelijkheid ten aanzien van zakenrechtelijke derden c) Tegenwerpelijkheid ten aanzien van de gecedeerde schuldenaar ii) Effectisering iii) Factoring Hoofdstuk 4 Kanscontracten Kenmerken Spel en weddenschap Lijfrente Kenmerken Onder bezwarende titel Het lijf Werkelijke kans op winst of verlies i) Art en 1975 BW: objectieve onzekerheid ii) Objectieve of subjectieve onzekerheid buiten de hypothese van art BW? iii) Toepassingen Ontbinding Niet-afkoopbaar karakter van de lijfrente i.t.t. eeuwigdurende rente Kostcontract Tontine, aanwas en terugval Tontine Aanwas en terugval Aleatoir karakter xxiii

23 Hoofdstuk 5 Wettelijke wijzen van eigendomsverkrijging Onderscheid tussen overdracht en overgang van zakelijke rechten Natrekking Verkrijgende verjaring door langdurig bezit Het juridische begrip bezit i) Wezenskenmerken van bezit ii) Onderscheid met detentie Niet-wezenlijke kenmerken van bezit i) Goede of kwade trouw van de bezitter ii) Deugdelijkheid van het bezit Goederen die vatbaar zijn voor bezit Overdracht van bezit Gevolgen van bezit i) Bezit van onroerende goederen ii) Bezit van roerende goederen Zaakvorming DEEL III OVEREENKOMSTEN INZAKE GEBRUIK EN GENOT VAN EEN GOED Hoofdstuk 1 Huur Kenmerken Constitutieve bestanddelen i) Geen zakelijk recht maar een persoonlijk genotsrecht ii) Voorwerp van de huur: (on)lichamelijke (on)roerende zaken iii) Tegenprestatie in geld of in natura Bekwaamheid Vormvereisten i) Bijzondere bewijsregel (art BW) ii) Tegenwerpelijkheid Gemene en bijzondere huur i) Suppletieve gemeenrechtelijke regels en dwingende bijzondere beschermingsregels ii) Bijzondere huurregimes iii) Lex specialis generalibus derogat Gemene huur Verbintenissen van de verhuurder i) Levering ii) Onderhoud iii) Vrijwaring Verbintenissen van de huurder i) Betalen xxiv

24 a) Prijs b) Indexatie c) Kosten en lasten ii) Gebruiken en onderhouden iii) Teruggeven Beschermingsmechanismen voor de onbetaalde verhuurder i) Voorrecht ii) Volgrecht en beslag tot terugvordering iii) Huurwaarborg Duur i) Bepaalde duur ii) Onbepaalde duur Einde i) Beëindiging op grond van onderlinge overeenkomst ii) Ontbinding iii) Verval van rechtswege op grond van volledig tenietgaan van het verhuurde goed iv) Wat niet tot het beëindigen van de huur leidt Onderhuur en overdracht van huur i) Begrip ii) Toelaatbaarheid iii) Gevolgen Overdracht van het verhuurde goed i) Begrip ii) Eerbiedigingsbeding iii) Vaste datum iv) Uitzettingsbeding v) Geen vaste datum vi) Verhaal Procesrechtelijke aspecten Woninghuur Constitutieve bestanddelen Duur Verbintenissen van de huurder i) Betalen ii) Huurwaarborg Onderhuur en overdracht van huur Overdracht van het verhuurde goed i) Vaste datum ii) Geen vaste datum Procesrechtelijke aspecten Handelshuur Constitutieve bestanddelen Duur Verbintenissen van de huurder i) Betalen xxv

25 a) Prijs b) Indexatie c) Kosten en lasten d) Huurprijsherziening ii) Teruggeven Onderhuur en overdracht van huur Overdracht van het verhuurde goed i) Vaste datum ii) Geen vaste datum iii) Verhaal Einde i) Huurhernieuwing ii) Uitzettingsvergoeding Procesrechtelijke aspecten Hoofdstuk 2 Lening Bruiklening Constitutieve bestanddelen i) Persoonlijk gebruiksrecht ii) Niet-vervangbare (on)roerende zaken iii) Geen vruchttrekking Kenmerken i) Zakelijk ii) Om niet iii) Eenzijdig iv) In beperkte mate intuitu personae Afgrenzing t.o.v. aanverwante contracten Verbintenissen van de ontlener i) Pluraliteit van ontleners: hoofdelijke aansprakelijkheid ii) Gebruik, bewaring en behoud iii) Teruggave iv) Verlies door toeval v) Een dienst bewijzen? Verbintenissen van de uitlener i) Vrijwaring voor eigen daad maar niet voor derden ii) Vergoeding van uitzonderlijke uitgaven iii) Vrijwaring voor schade resulterend uit de verborgen gebreken van de geleende zaak Verbruiklening Kenmerken i) Eigendomsovergang ii) Voorwerp iii) Zakelijk iv) Om niet of onder bezwarende titel xxvi

26 2. Verbintenissen van de ontlener Lening op interest Hoofdstuk 3 Leasing en licentie Leasing Kenmerken en soorten i) Financiële leasing a) Kenmerken b) Roerende leasing van bedrijfsmaterieel c) Financieringshuur aan de consument d) Onroerende leasing e) Sale-and-lease-back ii) Operationele leasing iii) Huurkoop en verkoop op afbetaling Rechtsverhoudingen Licentie Hoofdstuk 4 Erfdienstbaarheden Wettelijke erfdienstbaarheden van openbaar nut Begrip en toepassingen Vergoedingsplicht bij openbare erfdienstbaarheden Co-existentie tussen private en openbare erfdienstbaarheden Privaatrechtelijke erfdienstbaarheden Definitie en wezenlijke bestanddelen Indeling van de erfdienstbaarheden Erfdienstbaarheden door de mens gevestigd Ontstaan van erfdienstbaarheden i) Verjaring ii) Titel iii) Bestemming door de huisvader Het uitoefenen van de erfdienstbaarheden De wettelijke en natuurlijke erfdienst baarheden Algemeen Vaak voorkomende wettelijke erfdienstbaarheden i) Recht van uitweg ii) Recht van lichten en uitzichten De beëindiging van erfdienstbaarheden xxvii