Versnellen. ja of nee?

Transcriptie

1 Versnellen ja of nee? Joris heeft al zoveel belangstelling voor letters. Moet hij niet een klas overslaan? Marietje praat al zo wijs, moet ze niet naar groep 2? Pimmetje speelt alleen maar met grotere kinderen en hij vindt de kinderen in zijn klas zo kinderachtig. Kan hij niet in een hogere groep? Trend De laatste jaren is er steeds meer een trend, dat kinderen die voorlopen, van groep 0 vervroegd naar groep 1 gaan. Hoe komt dit? Er is een aantal oorzaken voor deze ontwikkeling. 1. De maatschappij De wereld waar úw kind in leeft, is veel groter en complexer dan vroeger, ja zelfs dan enkele decennia geleden. Hoeveel prikkels krijgt een kind anno 2012, ten opzichte van een kind in de Middeleeuwen? Onderzoek heeft uitgewezen dat iemand uit de Middeleeuwen in een heel leven net zoveel prikkels kreeg te verwerken als iemand nu in één dag En wát zag een kind uit die tijd om zich heen, en wat ziet uw kínd om zich heen? Of misschien moeten we nog dichter bij blijven Wat zag u als kind om u heen en wat ziet uw kind om zich heen? 2. Het speelgoed. Hoe zag uw speelgoed er vroeger uit en hoe ziet het speelgoed van uw kind er uit? Wat werd er van u gevraagd, toen u peuter en kleuter was en wat wordt er van uw kind gevraagd? Blijkbaar vinden wij, vindt de huidige maatschappij andere dingen belangrijk Hoeveel letters ziet uw kind op een dag? En wat te denken van de (spel)computer? Een groot verschil. Dit komt allemaal op uw kind af. 3. Prestatiedruk Misschien had deze juist als eerste genoemd moeten worden Alles is steeds meer gericht op presteren en vooruitgang, met name op leergebied. Goed is nooit goed genoeg en kinderen moeten zo snel mogelijk bruikbaar zijn in de maatschappij. De inspectie stelt zelfs dat najaarskinderen (geboren in oktober, november of december) in principe als groep 1- kinderen beschouwd worden (dus vervroegd naar groep 2 gaan), tenzij er redenen zijn om ze een jaar langer(???) te laten kleuteren. (Let op: dit criterium wordt gesteld door de inspectie, niet door de overheid!). Ook op onze school krijgen we daarom steeds meer te maken met de vraag of een kind versneld moet worden. We signaleren dat kinderen steeds jonger geletterd bezig zijn, zelfstandiger en mondiger zijn en soms ook echt verder in hun ontwikkeling dan een aantal jaren geleden. Ook krijgen we vaker de vraag vanuit ouders (die soms ook geadviseerd zijn door anderen). Uitgangspunt school Als school zijn we van mening dat een zekere terughoudendheid in het versnellen, voor de kinderen het beste is. Het gevaar dat kinderen op latere leeftijd emotioneel vast lopen is best groot. Toch hebben bovenstaande ontwikkelingen ook hun invloed op onze besluitvorming (gehad). Daarom

2 hebben we het plan opgevat om eens te onderzoeken hoe pluskinderen die versneld zijn, óf bij wie we besloten hebben toch niet te versnellen, zich hebben ontwikkeld. Het onderzoek - Is ons beleid voor welke kinderen het goed is versneld de basisschool te laten doorlopen, het juiste beleid? Moeten we ruimer, dan wel krapper hiermee omgaan? -Voor welk (type) kind is het het beste om te versnellen tijdens de schoolloopbaan? Dat zijn de hoofdvraagstellingen van dit onderzoek. Om tot het antwoord te komen is de ervaring met betrekking tot versnelde en bijna-versnelde leerlingen onderzocht, over de periode van ongeveer 12 jaar. We hebben vragenlijsten uitgezet onder de ouders en onder de (oud)leerkrachten van de betreffende (oud)leerlingen. Hierbij zijn ook kinderen betrokken die intussen al meerdere jaren op het voortgezet onderwijs zitten. De uitkomsten van deze vragenlijsten hebben we in een overzicht gezet, zodat we per leerling konden zien wat de positieve en negatieve gevolgen zijn geweest van het wel of niet versnellen. Ook hebben we gegevens uit algemene onderzoeken en enkele artikelen over dit onderwerp bestudeerd. Het is natuurlijk onmogelijk te achterhalen of eventuele problemen bij het kind zich ook voorgedaan zouden hebben, als indertijd iets anders besloten zou zijn. Totaal zijn er 19 leerlingen onderzocht waar bij besloten is NIET te versnellen (respons vragenlijsten ouders: 17) en 25 kinderen die WEL versneld zijn (respons vragenlijsten ouders: 22). De uitkomst Zoals al gemeld, zijn van ieder kind de gegevens van de ouders en van de (oud)leerkrachten in een overzicht gezet, om zo het verloop van de ontwikkeling te kunnen zien. Deze overzichten hebben we gebruikt om conclusies te trekken. Kinderen die versneld zijn De kinderen die versneld zijn, zijn bij de uitkomst van het onderzoek ingedeeld in drie categorieën: 1. Iedereen is unaniem van mening dat het positief is geweest dat het kind versneld is en er zijn (vrijwel) geen knelpunten bij het kind. 2. Vrijwel iedereen is van mening dat het goed is geweest dat het kind versneld is, maar er zijn ook knelpunten in de ontwikkeling van het kind. 3. De meningen of het positief, dan wel negatief is geweest dat het kind versneld is, zijn wisselend of zelfs vooral negatief (en er zijn dus behoorlijk knelpunten). Categorie 1 (positief) Van de 25 leerlingen die versneld zijn, zijn er 5 à 6 waarbij zich (vrijwel) geen problemen voordoen en waarbij iedereen positief is over het feit dat het kind versneld is. Opvallend is dat deze kinderen vrijwel allemaal groot van postuur zijn. Ze vallen ook in de huidige groep niet op wat lichaamslengte betreft, maar zijn eerder groter dan de gemiddelde leerling in de groep. Emotioneel zijn ze stabiel en op leergebied scoren ze voor Cito-toetsen vrijwel allemaal A, af en toe een keer een B. Categorie 2 (positief over versnellen, maar met (kleine) knelpunten)

3 Van de 25 leerlingen die versneld zijn, zijn er 9 waarbij (vrijwel) iedereen het erover eens is dat het goed is dat het kind versneld is, maar waarbij zich wel (kleine) knelpunten voordoen, hetzij op leergebied, hetzij op emotioneel- of gedragsgebied of lichamelijk opvallend klein. Van deze 9 leerlingen zijn er: - 6 die emotioneel zwakker zijn. - 4 die op leergebied een wat zwakker punt hebben (vaak óf op taal, óf op rekengebied) - 1 die lichamelijk echt kleiner is en ook zwak scoort op emotioneel en leergebied. Categorie 3 (wisselende mening over versnellen en grotere problemen) Van de 25 leerlingen die versneld zijn, zijn er 10 leerlingen waarbij meerdere leerkrachten, en vaak ook de ouders, twijfelen of de beslissing om te versnellen wel een juiste beslissing is geweest. Dit omdat er meerdere, of grotere problemen zijn bij het kind. Van deze 10 leerlingen zijn er: - 5 met problemen op leergebied - 9 met problemen op emotioneel gebied - 1 met problemen op gedragsgebied Opvallend is dat bij één leerling de problemen pas in de bovenbouw begonnen. Als dit onderzoek eerder uitgevoerd was, zou deze leerling in categorie 2, of misschien zelfs categorie 1 gestaan hebben!!! Een belangrijk punt, vooral als we in ogenschouw nemen dat van de 15 leerlingen uit categorie 1 en 2, er nog 8 in de onder- of middenbouw zitten. Bij deze leerlingen kunnen er mogelijk op latere leeftijd nog problemen gaan ontstaan, waardoor ze uiteindelijk in categorie 3 zouden belanden Voor een overzicht van deze gegevens, zie onderstaand schema: 1.Unaniem positief over versnellen en (vrijwel) geen knelpunten-5 à 6 lln 2.Wel versnellen, maar ook (kleine) knelpunten: 9 leerlingen 5 à 6 leerlingen Knelpunt(en) op leergebied: 2 leerlingen Knelpunt(en) op emotioneel gebied: 4 leerlingen Knelpunt(en) op leer- en emotioneel gebied: 3 3.Versnellen: wisselend of niet en grotere knelpunten 10 leerlingen Probleem op leergebied: 1 leerling Probleem op emotioneel gebied: 5 leerlingen Probleem op leer- en emotioneel gebied: 4 Kinderen die niet versneld zijn De kinderen waarbij besloten is ze niet te versnellen, zijn ook ingedeeld in drie categorieën. 1. Iedereen is unaniem van mening dat het positief is dat het kind niet versneld is 2. De mening of het goed is dat het kind versneld is, is wisselend 3. Iedereen is unaniem van mening dat het kind beter versneld had kunnen worden Categorie1 (positief dat het kind niet versneld is)

4 Van de 19 (oud)leerlingen die voorliepen, maar niet versneld zijn, zijn er 12 waarbij iedereen positief is over het feit dat het kind niet versneld is en waarbij het kind ook (vrijwel) geen problemen heeft ondervonden door het niet-versnellen. Categorie 2 (mening over het niet versneld zijn is wisselend) Van de 19 (oud)leerlingen die voorliepen, maar niet versneld zijn, zijn er 7 waarbij de mening over het feit dat het kind niet versneld is, wisselt. Opvallend hierbij is dat van de 7 leerlingen in deze categorie, bij 5 leerlingen het probleem van verveling zich voordoet. Blijkbaar is dit het knelpunt waardoor ouders en / of leerkrachten versnellen nodig gaan achten. Gezien de kinderen is de intelligentie niet de belangrijkste oorzaak voor verveling, maar de werkhouding van het kind. Kinderen die hun uitdaging zien in netjes werken en goede resultaten halen, vervelen zich niet, ook al hebben ze een voorsprong. Kinderen die graag nieuwe leerstof aangeboden krijgen, vervelen zich wel. Bij kinderen uit categorie 1, die zich vervelen, doet dit probleem zich slechts tijdelijk (bijv. tijdens het aanvankelijk leesproces) of op één onderdeel voor. Categorie 3 (unaniem: kind had moeten versnellen) Geen kind staat in deze categorie. Voor een overzicht van deze gegevens, zie onderstaand schema: 1.Unaniem positief over nietversnellen 12 leerlingen, waarvan 3 die zich (weleens) vervelen 2.Versneld/niet-versneld wisselend 3.Liever wel versneld 7 leerlingen, waarvan 5 die zich (weleens) vervelen Wat zegt de uitkomst van de enquêtes nog meer? Opvallend was de betrokkenheid die sprak uit de manier waarop de enquêtes ingevuld waren! Hartelijk dank voor het meedenken! Verveling Verschillende keren werd genoemd met name bij kinderen die niet versneld zijn- dat de aanvullende en verdiepende stof, én de plusklas de noodzaak van versnellen vermindert. Tussen haakjes, dit gegeven wordt ook in de literatuur teruggevonden, met de kanttekening dat extra stof niet bij álle kinderen toereikend is en dat het voor sommige kinderen tóch zinvol is te versnellen Veel ouders van kinderen die versneld zijn, gaven aan dat het stukje extra uitdaging door het versnellen een groot pluspunt is! Soms echter, haalt het kind de voorsprong in leerstof na het versnellen, al snel weer in. Helaas zijn we in de vragenlijst voor versnelde kinderen vergeten expliciet te vragen of zij zich nu alsnog vervelen. We kunnen dus niet nagaan of het probleem van verveling zich blijft voordoen als het kind versneld is. Bij vragen of er nú knelpunten zijn op leergebied, wordt het echter vrijwel niet genoemd en ook bij andere (open) vragen komt het nauwelijks naar voren. Deze gegevens en de schoolgegevens op een rijtje zettend, is het dus slechts een enkele leerling die zich na het versnellen (en mét de extra stof) nog verveelt.

5 De periode die het meest aandacht nodig heeft wat betreft het zich vervelen, is het begin van groep 3: het aanvankelijk leesproces. Dit zijn een paar lastige maanden, omdat de basisstof voor kinderen die al kunnen lezen niet uitdagend is. Ook is er weinig verdiepend materiaal op de markt, dat voor hen geschikt is. Vaak is het toch te moeilijk of is het lastig om het zelfstandig te maken. We blijven zoeken naar mogelijkheden en materialen om de eerste helft van groep 3 voor hen aantrekkelijker te maken! Wanneer versnellen? Ouders, leerkrachten en onderzoekers/ professionals zijn van mening dat versnellen het beste zo jong mogelijk kan gebeuren. De kinderen hebben dan nog minder vaste vriendschappen gevormd, zodat de overstap het minst groot is. Ook missen ze dan minder basisstof. De huidige organisatie, dat er een groep 0/1a is, waarin kinderen die in oktober (en evt. november-december) vier worden, bij groep 1a instromen, vinden veel ouders positief! In geval van versnelling blijven de kinderen dan in dezelfde groep als waar ze gestart zijn als groep 0-leerling. Als het organisatorisch mogelijk is, blijven we dit daarom ook zeker doen. De tussentijdse overgang van groep 0 naar combinatiegroep 1/2 wordt door verschillende ouders als pittig omschreven. Wat leeftijd betreft zit er een flink gat tussen de groep 0-leerling en de oudste groep 2-leerlingen. We zoeken naar een oplossing voor dit knelpunt, maar er zijn ook argumenten die pleiten voor deze constructie. Als er namelijk besloten wordt het kind toch niet te laten versnellen, kan het gewoon in de combinatiegroep blijven. Anders moet het kind nóg een keer wisselen van groep en komt het bij de jongere kinderen. Samenvatting en conclusies We kunnen het volgende concluderen: 20 tot 24 % van de versnelde kinderen doorloopt de basisschool (en eerste jaren van het voortgezet onderwijs) zonder problemen, zowel op emotioneel als op leergebied. Hun schoolprestaties en/ of intelligentie zijn hoog. 36 % van de versnelde kinderen heeft een emotioneel en/ of leerprobleem. Hoe dit zich ontwikkeld zou hebben als het kind niet versneld was, is uiteraard niet te zeggen. Bij 40 % van de versnelde leerlingen is het maar de vraag of er goed aan gedaan is dat het kind versneld is. De mening van de ouders is in deze niet altijd gelijk aan de mening van leerkrachten. Dit overziend, kunnen we de voorzichtige conclusie trekken dat ons terughoudend beleid toch nog te ruim is geweest. Om een strengere selectie te maken, komen we bij onze tweede vraagstelling: voor welk kind is het goed om te versnellen. Om privacy redenen zullen hierover alleen conclusies vermeld worden, geen individuele uitwerkingen. Het is moeilijk een bepaald type kind aan te duiden, voor wie het goed is te versnellen. Een belangrijk punt is wel de verveling. Er zijn leerlingen die hun uitdaging vinden in andere dingen, bijvoorbeeld netjes werken, hoge cijfers halen, hobby s(!). Zij blijven betrokken op de lesstof, ook al wordt iets uitgelegd wat ze al weten. Bij deze leerlingen is de noodzaak van versnellen vrijwel- niet aanwezig. Moeilijker wordt het bij kinderen die snel afhaken, of hun motivatie kwijtraken bij het behandelen van bekende stof, maar emotioneel zwak(ker) zijn. Zij kunnen wel versnellen, maar de emotionele achterstand halen ze op de basisschool en de beginjaren van het voortgezet onderwijs, zelden in. Volgens de literatuur gebeurt dit pas op volwassen leeftijd. Indien toereikend, is verdieping van de stof voor deze kinderen gewenst en anders is het een keus die gemaakt moet worden, zo mogelijk met begeleiding op emotioneel gebied. Het komt voor dat een kind als kleuter stabiel is, maar waar de emotionele problemen pas in de bovenbouw of de eerste klassen van het VO komen: de meest cruciale leeftijd. Ook hierbij is het moeilijk te zeggen of deze problemen zich ook voorgedaan zouden hebben als het kind niet versneld is.

6 Het belang van het KIND moet voorop staan, dat is duidelijk. Daarom proberen we ieder kind zo goed mogelijk in kaart te brengen, want geen kind is hetzelfde. Daarbij heeft school de ouders zeker nodig! En wanneer moet een kind versnellen? Als het NADELIG is als hij/ zij NIET versnelt Bronnen: - lezing drs. A. Bongiovanni studiemorgen Joh. Calvijnschool Leerdam - Klas overslaan geeft problemen in de brugklas - P. Veldhuis, NRC Najaarskleuters - J. Smeets, De wereld van het jonge kind dec. 2009