Gelderse Bestuursscan. Gemeente Hattem

Transcriptie

1 Gelderse Bestuursscan Gemeente Hattem

2 Inhoudsopgave Voorwoord 2 Deskresearch 3 Kansen- en ontwikkelanalyse 7 Bijlage: Zelfanalyse 10 1

3 Voorwoord De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben. Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld, waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio en bijbehorende samenwerkingsverbanden. Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve gesprekken. Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, mr. G.J. de Graaf, voorzitter 2

4 Deskresearch De deskresearch op de volgende pagina s is opgesteld op basis van gemeentelijke documenten. 3

5 Gemeente Hattem Hattem is een gemeente in de provincie Gelderland, aan de noordrand van de Veluwe. De gemeente telt inwoners en heeft een oppervlakte van 24,28 km² (waarvan 0,93km² water). De gemeente grenst aan de Gelderse gemeenten Heerde en Oldebroek en de Overijsselse gemeenten Zwolle en Kampen. Belangrijkste verkeersaders zijn de snelwegen A28 en A50. Hattem is tevens een Hanzestad aan de IJssel. Bevolking: De groene druk de verhouding tussen het aantal 0- tot 19-jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen bedraagt in de gemeente Hattem 44,1%. De grijze druk de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder en het aantal personen van 20 tot 65 jaar is met 38,3% lager dan de groene druk. De grijze druk is in de gemeente Hattem groter dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare grootte. In de gemeente wonen relatief minder allochtonen (7%) dan gemiddeld in de groep gemeenten met een vergelijkbare bevolkingsomvang (10,5%) en de het gemiddelde van de provincie Gelderland (14,5%). 50,9% van de inwoners is vrouw. Werkgelegenheid: Sinds 2001 is het aantal banen in de gemeente Hattem toegenomen met 4%. Momenteel zijn er banen. Er zijn 446 banen per inwoners, tegenover 500 in de referentiegroep en 693 voor de provincie Gelderland. Sinds 2001 is het aantal vestigingen van bedrijven in de gemeente toegenomen met 45%. In totaal telt Hattem 851 vestigingen (2013). Er zijn gemiddeld daarmee 109 bedrijven per inwoners tegenover 127 in de referentiegroep. Woningen: Per ultimo 2012 bedraagt het aantal woningen in de gemeente Hattem ,1% van de woningvoorraad maakt deel uit van de koopsector. Dit aandeel is lager dan het gemiddelde van de gemeenten uit dezelfde gemeentegrootteklasse (gem. grootte < inwoners). 27,8% van de woningen in de gemeente bevindt zich in de sociale huursector, en 5,1% in de particuliere huursector. In 2011 zijn er in de gemeente Hattem 21 woningen gebouwd. Sinds 2000 is de woningvoorraad van deze gemeente toegenomen met 85 (4%). De gemiddelde WOZ-waarde is met , hoger dan het gemiddelde in Gelderland ( , ) en gemeenten met vergelijkbare omvang ( , ). Inkomen: Het gemiddelde besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (incl. studenten) in de gemeente Hattem bedraagt , en is hoger dan het gemiddelde besteedbaar inkomen in de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang. Dit ook boven het provinciaal gemiddelde van , in Gelderland. In de gemeente Hattem vallen 780 personen terug op een uitkering. In relatief opzicht handelt het hier om 108 op personen in de leeftijd 15 tot 65 jaar. Het aandeel personen dat gebruikmaakt van een uitkering is in de gemeente Hattem kleiner dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare omvang. Gemeenteraad (in totaal 15 zetels) CDA D66 VVD ChristenUnie PvdA 4 zetels 3 zetels 3 zetels 3 zetels 2 zetels College van Burgemeester en Wethouders Burgemeester Jan Willem Wiggers (CDA) Wethouder Martijn Hospers (CDA) Wethouder Jan van der Heeden (D66) Wethouder Doret Tigchelaar (VVD) Gemeentesecretaris Jan Peter Wassens Organisatiemodel De organisatie van de gemeente Hattem heeft een platte structuur met de gemeentesecretaris aan het hoofd van de organisatie. Daarnaast zijn er vier eenheden: Ontwikkeling & Advies, Publiek & Service, Realisatie & Beheer en Bedrijfsvoering. Bestuurlijke stabiliteit: De huidige coalitiepartijen CDA, D66 en VVD hebben in de raad een meerderheid van 10 zetels. Zij werken samen op basis van het coalitieakkoord Samen bouwen aan de toekomst van Hattem. Tijdens de vorige periode vormden de partijen die nu de oppositie vormen, ChristenUnie en PvdA, samen de coalitie. Er heeft dus een forse vernieuwingsslag plaatsgevonden na de verkiezingen van maart Burgemeester Wiggers is in 2008 begonnen als burgemeester van Hattem. Organisatie op orde: Het plan voor de doorontwikkeling van de organisatie is hoofzakelijk gekoppeld aan de rolverandering van de gemeente die is ingezet met Kracht. De verdere organisatieontwikkeling wordt beïnvloed door de besluitvorming omtrent een bestuurlijke fusie met de gemeenten Heerde en Oldebroek. Hierover wordt in 2014 nog geen positief besluit verwacht. Los van het besluit omtrent de fusie gaat de organisatieontwikkeling van Hattem door, die verder in het teken staat van verdere ontwikkeling van de (digitale) dienstverlening en bedrijfsvoering. In het coalitieakkoord staat dat een goede ambtelijke organisatie is van groot belang voor het functioneren van een gemeente. Wij gaan uit van de kracht van de eigen medewerkers. Daar waar de capaciteit en/of de expertise tekort schiet, zoeken we maatwerkoplossingen. Er is ruimte voor verdere professionalisering en doorontwikkeling van de organisatie. Financiële positie: De gemeente reserveert een deel van het weerstandsvermogen voor de algemene risico s. Hattem gaat uit van 3% van de omzet. Dit percentage is gangbaar in vergelijkbare organisaties. Dit betekent dat een bedrag van , (3% van 21 mln.) aangehouden wordt als mogelijk risico. De risico s zijn onderscheiden in algemene/concreet/specifieke en structurele/incidentele risico s. Dit wordt door de gemeente zelf gedaan. De gemeente geeft de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit. Er is een bedrag van 4.7 mln. weergegeven voor de risico's. Het totaal beschikbare weerstandsvermogen is , het benodigde weerstandsvermogen ,. De ratio van het weerstandsvermogen komt daarmee op 2,56 en is daarmee uitstekend. Samenwerking: Eind 2012 hebben de colleges van Hattem, Heerde en Oldebroek (H2O) de voorkeur uitgesproken voor een bestuurlijke fusie in H2O-verband. Medio 2013 hebben de commissies en/of raden daarover verder gesproken in de drie gemeenten. De verwachting is dat de nieuwe gemeenteraad een uitspraak gaat doen of een bestuurlijke fusie met Heerde en Oldebroek past bij de toekomst van Hattem. Dit mede op basis van een onderzoek door bureau WagenaarHoes. Met de uitkomsten kunnen de gemeenteraden zich in de komende maanden een oordeel vormen over de toekomstige samenwerking tussen de H20-gemeenten. In 2014 wordt daarover nog geen positief besluit verwacht. In het nieuwe collegeprogramma staat dat bestuurlijke zelfstandigheid voorop staat. Daarom gaan men vooralsnog uit van een netwerkgemeente of een intensieve vorm van samenwerking met onze buurgemeenten. De gemeente vindt zowel verbinding met de sterke economische regio Zwolle als samenwerking op de Veluwe belangrijk. Samen met de provincie wordt in 2014 het onderzoek Ruimte voor samenwerking uitgevoerd. Ook de samenwerking met de Regio Zwolle zal verder worden doorontwikkeld. Met name het thema economie is hier van belang. Hattem is toegetreden tot de Omgevingsdienst Noord Veluwe (ODNV). De basistaken Wet milieubeheer zijn overgedragen aan deze dienst. Momenteel wordt gewerkt aan de totstandkoming van een strategische alliantie. Deze alliantie bestaat uit de gemeenten Harderwijk, Ermelo, Nunspeet, Elburg, Putten, Oldebroek, Hattem en Heerde. Dit is een samenwerkingsverband waar in gezamenlijkheid kan worden gewerkt aan strategische onderwerpen. Het is nadrukkelijk geen uitvoeringsorganisatie. De organisatievorm zal licht zijn. De verbreding met Apeldoorn wordt gezocht en de strategische thema s worden uitgewerkt.

6 Strategie en Leiderschap: In 2006 heeft Hattem een Besturings- en Managementfilosofie vastgelegd. Hierin is middels een van het 7S-model afgeleid model gekozen. De bestuursstijl omvat vier elementen: collegiaal bestuur, onafhankelijkheid, samenwerking en respect. De managementstijl gaat onder meer uit van ruimte en verantwoordelijk zo laag mogelijk in de organisatie, een balans tussen taak- en mensgericht handelen en stimulerend leiderschap. Over het bestuursklimaat staat in het coalitieakkoord dat Hattem streeft naar een ruim draagvlak bij te nemen beslissingen. Besluiten in de raad worden bij voorkeur met grote meerderheid van stemmen genomen. Er wordt waarde gehecht aan goede onderlinge verhoudingen binnen de raad. In samenspraak met alle partijen wordt gekomen tot een bestuurlijke vernieuwing in de bestaande structuur van commissievergaderingen. Uit het MTO (2011) blijkt dat er over het algeheel een gematigd positief beeld heerste. Het overgrote deel van de medewerkers geeft aan het naar de zin te hebben in de huidige baan en over het algemeen tevreden te zijn over het werken bij de gemeente Hattem. Ze vinden hun werk leuk, afwisselend en nuttig. De medewerkers voelen een hoge mate van verantwoordelijkheid voor hun werk en betrokkenheid bij hun eenheid. Negatief: er is te weinig mogelijkheid voor groei in de huidige functie, maar ook doorgroeimogelijkheden worden kritisch beoordeeld. Opvallend is dat de medewerkers uiterst kritisch zijn over het samenwerkingsverbandh2o. Ze zijn niet alleen kritisch over het gevoel van hun eigen betrokkenheid bij de samenwerking, maar ook over de samenwerking met collega s van de beide andere H2O-gemeenten of eventuele geboden carrièremogelijkheden. Met het bestuurlijke voornemen om te herindelen heeft vervolgens tot aanzienlijke verbetering geleid. Interactie met de samenleving: Hattem wil een gemeente zijn waarin iedereen zich thuis voelt, waar de mensen elkaar kennen en elkaar weten te vinden. Een gemeente waar inwoners, ondernemers en organisaties centraal staan en de samenleving als uitgangspunt voor beleid geldt. Ook een sterke en warme gemeente, die de coördinerende taak op zich heeft genomen om partijen bij elkaar te brengen. Een gemeente met een duidelijke, verbindende bestuursstijl die besluiten neemt, samen met de Hattemers, in openheid, transparantie en gericht op draagvlak. In de Toekomstvisie Samenwerken aan 2025 staan 7 strategische opgaven die samen met de partners in de stad worden opgepakt en uitgevoerd. In 2012 heeft Hattem meegedaan aan de Burgerpeiling. De gemeente scoort daarbij gemiddeld (zie afbeelding hiernaast). Bezuinigingen: In de kadernota heeft Hattem aangegeven dat voor 2014 geen acute noodzaak tot verdergaande bezuinigingen bestaat. De prognose voor het meerjarenbeeld blijft daarentegen zorgelijk. Ten opzichte van de kadernota is het beeld zelfs verslechterd. Voor 2017 staat een tekort van , geraamd. Verdergaande bezuinigingen lijken dan ook onontkoombaar. Het weerstandsvermogen is begin 2014 voldoende om de gevolgen van de risico s op te kunnen vangen en Hattem streeft naar een materieel begrotingsevenwicht. Verder zal een groot deel van het incidentele weerstandsvermogen de komende jaren nodig zijn om de gevolgen van de recessie, met als gevolg slechte uitkomsten van de (meerjaren)begroting op te kunnen vangen. De lokale lastendruk is voor huiseigenaren hoger dan gemiddeld, voor huurders lager dan gemiddeld. De nettoschuld per inwoner bedraagt 1.940,. Uit de gegevens van het Deelfonds Sociaal Domein blijkt dat Hattem per inwoner 459, ontvangt voor de decentralisaties, tegenover 528, gemiddeld voor Nederlandse gemeenten. Krimp: Er is in de gemeente Hattem sprake van een negatief migratiesaldo. De gemeente heeft daarnaast te maken met een natuurlijke bevolkingsafname. Het inwoneraantal van Hattem zal de komende decennia niet hard stijgen of dalen. De verwachting richting 2040 is dat Hattem zich tussen de -2,5% en +2,5% zal ontwikkelen (bron: PBL). Grondproblematiek: Hattem voert een meer actief beleid dan passief grondbeleid, mede vanwege de ontwikkeling van bedrijventerrein H2O (circa 50 ha samen met Heerde en Oldebroek). Het plandeel Hattem van H2O is op non-actief gezet. Op non-actief zetten betekent conform BBV overboeken van de grondexploitatie naar de activastaat van de Algemene Dienst en afboeken naar de hoogte van de marktwaarde. Het afboeken heeft in 2012 door de drie gemeenten plaats gehad. Voorlopig (tot 2020) maakt het plandeel Hattem geen onderdeel meer uit van de grex. Van bedrijvenpark H20. De risico s van het bouwcomplex Assenrade (totaal 268 woningen) worden in 2014 door de gemeente zelf becijferd op Het risicoprofiel van Assenrade is gedaald en dit wordt verklaard door de gevorderde staat van uitvoering (oplevering van een groot deel van de woningen). De risico s op de locatie IJsbaan zijn ,. Samenwerking 4 O s: Voor de samenwerking met de 4O s oriënteert Hattem zich binnen de netwerkstructuur voor Economische Zaken in de Regio Veluwe en in de Regio Zwolle. Dit is ook nodig om gezamenlijk op te trekken voor de belangen van het intergemeentelijk bedrijventerrein H2O. De sectoren zakelijke dienstverlening, collectieve dienstverlening en handel maken een belangrijk deel uit van de lokale economie. De gemeente werkt nauw samen met HAVO (binnenstadondernemers) en de bedrijvenkring Hattem. Uit de MKB-monitor 2012 blijkt dat Hattem als 25 e scoort van de 56 Gelderse gemeenten. In de gemeente Hattem bevinden zich zes basisscholen. Er is een katholieke, een gereformeerde, twee protestants-christelijke en twee openbare basisscholen. De gemeente kent ook een Wmo-raad, die adviseert over het Wmo-beleid. Hattem heeft voorgenomen deze collegeperiode een Jongerenraad op te richten. Decentralisaties sociaal domein: Hattem werkt samen in de regio Oost-Veluwe & Midden-IJssel. Met Heerde wordt samengewerkt op lokaal niveau via de projectorganisatie GEWOON. Jeugdzorg: De jeugdzorg wordt vanaf 1 januari 2015 overgeheveld naar de gemeenten. Voor de uitvoering en het transitiearrangement wordt gewerkt op regionaal niveau. De regionale beleidsnota inkoop ligt ter besluitvorming voor bij de gemeenteraden. Er wordt nu gewerkt aan de regionale uitvoeringsnota en inkoop. De conceptverordening is gereed, evenals de Voorloopovereenkomst. AWBZ/Wmo: Binnen de gemeente Hattem en Heerde zijn kaders bepaald in de nota maatschappelijke visie (Hattem) en het Wmo-beleidsplan (gemeente Heerde). Het proces De kanteling heeft in beide gemeenten een plaats gekregen in deze nota s. Het inkoopproces van individuele maatwerkvoorzieningen vindt in regionaal verband plaats. De contractering is lokaal evenals de uitwerking van de sociale infrastructuur. Waar mogelijk trekken Hattem en Heerde gezamenlijk op. Er wordt samengewerkt in de regio Apeldoorn. Participatiewet: Waar mogelijk wordt in H2O-verband samengewerkt. Hattem maakt net als de andere H2O-gemeenten deel uit van de Regionaal Platform Arbeidsmarkt Zwolle. Op dit moment zijn er verschillende partijen die zich hiermee bezig houden (UWV Werkplein Zwolle, de Wezo, de gemeente Hattem/Heerde/Oldebroek, Interstap/Gildenhus, de Feluagroep, scholen et cetera) Dit moet worden doorontwikkeld in lijn met de ontwikkelingen van de Participatiewet. Belangrijke insteek bij dit thema is de relatie met economische zaken. Passend Onderwijs: Passend onderwijs wordt evenals de transitie jeugdzorg voorbereid in regioverband en in samenspraak met Heerde en Oldebroek. Ten aanzien van passend onderwijs is de regio Zwolle voor Hattem van belang, omdat de meeste kinderen uit Hattem het VO in Zwolle volgen. Dit betekent dat Hattem vooral te maken heeft met de te vormen samenwerkingsverband(en) in de regio Zwolle. Mede hierdoor is passend onderwijs voorbereid met Heerde en Oldebroek en in samenwerking met de werkgroep in de regio Zwolle. Operationele samenwerking: De gemeente Hattem werkt op operationeel niveau voornamelijk samen met de gemeenten Heerde en Oldebroek. De afgelopen jaren zijn de gemeenten steeds meer samen gaan doen. Zo is er onder meer een gezamenlijk bedrijventerrein, een gezamenlijke helpdesk voor ICT en gezamenlijk systeem- en netwerkbeheer, een samenwerking op het gebied van Sociale Zaken, een gezamenlijke bezwaarschriftencommissie en worden allerlei producten en diensten gezamenlijk ingekocht en aanbesteed. Daarnaast is de gemeente Hattem toehoorder in de Regio Noord-Veluwe (Hattem is wel deelnemer in Omgevingsdienst Noord-Veluwe) en participeert in de samenwerkingsverbanden GGD Noord- en Oost Gelderland, Veiligheidsregio Noordoost-Gelderland. Op het gebied van inkoop werkt Hattem samen met Ermelo, Elburg, Harderwijk, Nunspeet, Putten, Oldebroek, Heerde en Zeewolde.

7 Bestaande samenwerkingsverbanden: Voor de bestuurlijke samenwerking zijn de verbanden met RNV en GGD van belang. Daarnaast participeert Hattem in de volgende gemeenschappelijke regelingen: 1. Veiligheidsregio Noordoost-Gelderland (GR); 2. GGD Noord- en Oost Gelderland (GR); 3. Omgevingsdienst Noord Veluwe (GR); 4. Werkvoorziening Zwolle en Omstreken WEZO; 5. Recreatiegemeenschap Veluwe (GR); 6. Ontwikkelingsmaatschappelijk Hattemerbroek BV; 7. Archeologie Hattem-Zwolle (GR). Overige verbonden partijen: Bank Nederlandse Gemeenten, Alliander/Nuon Energy (NV), Vitens (NV), ROVA (NV) en Sociale Recerche (GR) Overzichtskaart regionale samenwerkingsverbanden Sociaal Veiligheid Bestuurlijk Fysiek Toelichting: rechtsboven vindt u het aantal samenwerkingsverbanden (per domein) met andere gemeenten. In het sociaal domein werkt Hattem bijvoorbeeld samen met 85 andere gemeenten in 17 samenwerkingsverbanden (het gaat hier bijvoorbeeld om GGD s, Jeugdzorg, Passend Onderwijs, RMC s). Op de vier kaartafbeeldingen is per domein (sociaal, bestuurlijk, veiligheid en fysiek) te zien met welke gemeenten het meest wordt samengewerkt: hoe donkerder het groen, des te meer samenwerkingsverbanden. Ook kan afgelezen worden in welke richting deze samenwerkingen zich oriënteren, bijvoorbeeld richting het westen of oosten, of juist verspreid per domein (congruentie). De totale congruentiescore van Hattem: 18,05% (gemiddelde Nederland bedraagt 17,15%).

8 Kansen- en ontwikkelanalyse Op 1 september 2014 heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland achtereenvolgens gesproken met het managementteam, het college van Burgemeester en Wethouders en een delegatie van de gemeenteraad. De Adviescommissie heeft gesproken met vertegenwoordigers die zich in een turbulente omgeving bevinden, immers politiek-bestuurlijk heeft Hattem forse veranderingen gekend het afgelopen jaar. In de gesprekken is naast het functioneren van de gemeente zelf met name veel aandacht besteed aan de diverse speelborden waarop Hattem een rol heeft. De Adviescommissie constateert dat Hattem gericht is op Zwolle (Overijssel), Apeldoorn en de Regio Noord-Veluwe. Opschalen in H2O-verband (Heerde, Hattem en Oldebroek) was in het verleden bij de vorige coalitie in beeld, inmiddels ligt dit anders. Een eventuele opschaling was één van de issues in de aanloop naar de gemeentelijke verkiezingen. De adviescommissie bemerkte dat Hattem nog volop zoekende is bij de keuze of, en zo ja welke, opschalingspartners gewenst zijn. Dit is een complex vraagstuk waarbij verschillende perspectieven denkbaar zijn. Onderstaand geven wij naar aanleiding van deze gesprekken aan waarin naar onze mening kansen liggen voor de gemeente, alsmede punten die in onze ogen verder ontwikkeld moeten worden. Wij starten met een beknopte schets van de context die naar voren kwam in de gesprekken. Context Algemeen Hattem kende een politieke omwenteling bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen in maart van dit jaar. De voormalige oppositie maakt nu deel uit van de coalitie en de voormalige coalitiepartijen vormen nu de oppositie. Hattem heeft een stabiele bevolkingsontwikkeling. De inwoners hebben een inkomen dat wat hoger ligt dan gemiddeld in Gelderland en er is een lager percentage van de bevolking dat een uitkering nodig heeft. Hattem heeft eigen werkgelegenheid, maar is vooral op gemeenten aangewezen in de regio Zwolle en de Stedendriehoek. De autochtone en import -Hattemmers verschillen in hun perspectief op Hattem: de Hanzestad tussen Zwolle en Amersfoort of de buitenwijk van Zwolle. Hattem straalt naar eigen zeggen - vertrouwen uit; men roemt de kwaliteit en betekenis in de regio zowel bestuurlijk als ambtelijk. Binnen het college en binnen de raad is een tweedeling ten aanzien van de opvattingen over de regionale samenwerking en fusering. Ambtelijke organisatie De strategie van de ambtelijke organisatie was op het langere termijn perspectief van H2O gericht. Het was een kwestie van overleven tot opschaling een feit zou zijn geworden. De ambtelijke organisatie is klein. College Het college heeft een duidelijk standpunt ingenomen: de bestuurlijke fusie in H2Overband is in deze bestuursperiode niet aan de orde. Het college erkent dat herindeling en opschaling noodzakelijk zijn, maar het college ziet dit liever niet gebeuren. Het college is nieuw en nog onvoldoende ingewerkt om de consequenties van de keuze voor fusiepartners te overzien. 7

9 Raad De raad deelt meer waarden met elkaar dan men zich bewust is. Hattem is een stadje, met vele cultuurhistorische waarden, een toeristisch belang, een grote gemeenschapszin en tolerantie. De streng protestant christelijke levensovertuiging van de inwoners uit de kern Oldebroek bestempelt men als onaantrekkelijk voor Hattem. Een deel van de raad heeft in de vorige periode te veel op afstand gestaan toen onderzoek naar de H2O-samenwerking liep. De betrokkenen uit de raad verzuimden de overige raadsleden te informeren. Deze overige raadsleden verzuimden om dit onderwerp te agenderen. Kansen Organisatie De lijnen tussen college en ambtelijk apparaat zijn kort. Het college heeft vertrouwen in de kwaliteit van het ambtelijk apparaat. Ook wat de decentralisaties in het sociaal domein betreft, hebben college en raad vertrouwen in hun ambtenaren. Eventuele problemen (die zijn bijvoorbeeld te verwachten met ICT) zullen in Hattem niet groter zijn dan elders in het land. Op uitvoeringsniveau is men (inclusief de inwoners) innovatief en solidair. De kwaliteit van de ambtelijke organisatie wordt naar eigen zeggen ook door partners gezien en erkend. Dit resulteert erin dat er vaak een beroep op ambtenaren uit Hattem wordt gedaan door regiopartners. De raad is open in het verwoorden van de twijfel over samenwerking en fusie. Er klinken verschillende geluiden, maar men lijkt open te staan voor nader onderzoek naar de gevolgen van verschillende opschalingsmogelijkheden. De raad/fracties zouden hiernaast in contact moeten treden met raden en fracties van fusiepartners. Samenwerking De gemeente Hattem heeft vele samenwerkingspartners en is binnen vele van deze relatie een geziene partner. Hattem loopt daarbij soms voor de troepen uit (bijvoorbeeld bij ICT). Hattem draagt financieel niet bij aan de Regio Noord-Veluwe (RNV). Met name op operationele schaal heeft Hattem goede ervaringen met samenwerkingsverbanden. De H2O-samenwerking heeft als resultaat opgeleverd dat de financiële administratie en ICT van deze drie gemeenten gezamenlijk worden uitgevoerd. Op het sociaal domein zijn diverse samenwerkingsverbanden voor inkoop AWBZ, GGD, jeugd et cetera met H2O-parnters, maar ook met anderen. Samenwerking met de gemeente Heerde heeft geresulteerd in een gezamenlijk bedrijventerrein. Ontwikkelpunten Organisatie Alle dossiers worden naar eigen zeggen adequaat opgepakt. Zij het dat er wel veel éénpitters op dossiers zitten met als gevolg dat er sprake is van enige kwetsbaarheid. Vooralsnog heeft men ambtelijk en bestuurlijk de indruk dat de kwaliteit van de medewerkers de te grote werkdruk compenseert. De cultuur is er een van gedrevenheid, collegialiteit en doorpakken. Het ziekteverzuim onder ambtenaren is laag. Een alerte houding ten aanzien van de kwaliteit en capaciteit van de organisatie is cruciaal. Hattem ontvangt minder geld dan andere gemeenten voor Wmo. Dit wordt door de ambtenaren op dit moment in verschillende scenario s uitgerekend. Men lijkt zich niet al te veel zorgen te maken over de uitkomsten. Ook hier spreekt men met vertrouwen: we kunnen snel schakelen, we hebben al 6 jaar een ketenregisseur, de dominee staat aan de deur et cetera. Bestuurlijk zal nagedacht moeten worden over de toekomst en voordelen van opschalen. 8

10 Raadsleden worden goed geïnformeerd als het gaat over de ontwikkelingen op het terrein van de drie decentralisaties. Het stellen van kaders is bij een dergelijke omvangrijke operatie ingewikkeld en daar komt de raad dan ook nog onvoldoende aan toe. Het college wordt in beslag genomen door de actualiteit van de decentralisaties op het sociale domein. Men verwacht dat dit tijdelijk is. De adviescommissie beaamt dat deze verschuiving van verantwoordelijkheden en middelen een grote impact heeft op het dagelijks bestuur van de gemeente, echter er zullen telkens weer nieuwe onderwerpen zijn die alle aandacht op eisen. Een oriëntatie op de toekomstige partners is nodig. Heldere opvattingen over de toekomstige positie van de stad ontbreken nog. De wethouders moeten nog in hun positie groeien, bovendien hebben de coalitiepartijen hierover geen opvattingen en werken er niet aan. De oppositiepartijen constateren dat zij de oude raad onvoldoende hebben meegenomen in de gedachtewereld van de samenwerking met andere gemeenten. Zij voelen zich nu langs de kant staan. Samenwerking De raad is sterk verdeeld over de vraag of fusie noodzakelijk is en als dit zo is welke partners men verkiest. Een deel van de raad meent dat de stem van Hattem met minder dan inwoners te zwak zal zijn, zeker in een toekomst waar andere gemeenten wel de krachten bundelen. Hattem werkt samen met die partners die op dat moment voor dat onderwerp het meest gunstig zijn ( cherriepicking ). Is men zich bewust van het negatieve beeld dat dit bij andere partners achterlaat? Hattem zou moeten starten met het onderzoeken van de consequenties van de vele samenwerkings-/opschalingsopties. Het is nodig een keuze te maken om te voorkomen dat deze kleine gemeente overschiet. o H2O was in beeld, maar is na de verkiezingen steeds meer uit beeld verdwenen. Het verschil in levensbeschouwing met een deel van de inwoners van Oldebroek wordt naar voren gebracht als belangrijke reden. Het lijkt echter dat de streng christelijke signatuur in een deel van Oldebroek waar men voor vreest zal vervagen in het totaal van de inwoners. De meerwaarde van H2O is nog een vraag. Uitbreiding van H2O met bijvoorbeeld Epe en/of Elspeet en Nunspeet lijken voor Hattem weinig meerwaarde te hebben behalve de zwaardere stem vanwege een groter aantal inwoners. o RNV heeft Hattem te weinig te bieden. De regio heeft geen centrumgemeente, de Veluwse cultuur sluit niet aan op die van Hattem en de regio beschikt niet over een strategische perspectief. o Samenwerking met Zwolle bestaat al maar wordt gehinderd door de provinciale bestuurlijke grens, zo komt in het gesprek naar voren. De vraag is ook wat het belang van Zwolle is om zich voor Hattem in te spannen. De gedachte van het verleggen van de provinciegrens acht de adviescommissie weinig kansrijk. Dit laat overigens onverlet dat de bestaande samenwerkingsrelaties en de functionele oriëntatie van de inwoners op Zwolle blijven bestaan. o Samenwerking met Apeldoorn is meer bij het college in beeld dan bij de raad. Het lijkt erop dat Hattem weinig heeft met de gemeenten op de Veluwe en het is de vraag welke belang Zwolle heeft zich in te spannen voor Hattem. De mogelijkheid van doorgroeiopties - bijvoorbeeld via H2O-aansluiting zoeken bij Apeldoorn op de langere termijn - kunnen voor Hattem interessant zijn. Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, Namens deze, Charlotte Nauta 9

11 Bijlage: Zelfanalyse 10

12 Sterk Bestuur in Gelderland 31 juli, 2014 Ter voorbereiding op het gesprek met de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland heeft de gemeente een vragenlijst ingevuld. Dit in het kader van het project Sterk Bestuur in Gelderland. Het onderzoek voor het project is opgebouwd uit: deskresearch (inventarisatie feiten); vragenlijst (inventarisatie meningen); gesprek Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland met regio en gemeenten. De antwoorden op deze vragenlijst staan daarom niet op zichzelf maar dienen in de context van het totale onderzoek gezien te worden. Onderwerpen vragenlijst Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: Kenmerken van de gemeente Realisatie van de opgaven door de gemeente Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau Belang bij en bijdrage aan samenwerken Decentralisaties Invullen vragenlijst De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters. Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het invullen van de vragenlijst. Drie niveaus van samenwerken In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken: Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de (internationale) concurrentiepositie van de regio; Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein; Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en dorpskernen ( schoon, heel en veilig ). 11

13 1. Karaktereigenschappen van uw gemeente 1.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit). De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit). De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed personeel aan te trekken. De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor het adequaat functioneren van het lokaal bestuur. De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te heroverwegen (kerntakendiscussie). Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed. Mee oneens Mee oneens Mee oneens 1.2 Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere gemeenten? Vraag Antwoord 1. In de organisatie is veel passie en betrokkenheid. 2. De organisatie heeft kwalitatieve goede medewerkers en is toekomstgericht. 1.3 Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie? Vraag Antwoord 1. Het "afmaken" van ingezette ontwikkelingen. 2. Kwetsbaarheid vanwege veel generalisten. 12

14 1.4 Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijke klimaat van uw gemeente het best? Maatschappelijk betrokken Gericht op de burger Detaillistisch 13

15 2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente 2.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen. De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken. Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. 2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De (financiële) positie van de gemeente maakt regionale samenwerking noodzakelijk. De (financiële) positie van de gemeente maakt ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n) noodzakelijk. De gemeente verkent een ambtelijke fusie. De gemeente verkent een bestuurlijke fusie (herindeling). Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens 14

16 3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau Op strategisch niveau werkt de gemeente Hattem samen met 11 andere gemeenten. De grootte van het vierkant bij elke gemeente geeft de gemeentegrootte op basis van het inwoneraantal weer. De kleur van ieder vierkant geeft weer in welke regio de gemeente ligt. Alle blauwe gemeenten maken deel uit van de regio N-Veluwe. De roze gemeenten maken deel uit van de regio Stedendriehoek. In de toekomst verwacht men ook met de gemeente Zutphen en de gemeente Lochem samen te werken (zie o.a. 3.4). 15

17 3.2 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke partners zijn voor de strategische opgaven? Regio Zwolle. 3.3 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. 3.3 Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven? Slecht. 3.4 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? In de toekomst verwacht de gemeente Hattem met dezelfde gemeenten te blijven samenwerken. 16

18 3.5 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners zijn op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? Regio Zwolle. 3.6 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. 3.7 Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de partners? Goed. 3.8 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u in de toekomst belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners op dit vlak zouden kunnen zijn? Regio Zwolle. 3.9 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen? In de toekomst verwacht gemeente Hattem ook met de gemeente Apeldoorn samen te werken op dit gebied. 17

19 3.11 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u op operationeel niveau samenwerkt? Zwolle In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig Hoe waardeert u de operationele samenwerking? Goed Met welke gemeenten zou u in de toekomst (dus potentieel) op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen kunnen werken? Dit zijn exact dezelfde gemeenten als de huidige samenwerking op operationeel niveau (Apeldoorn, Heerde en Oldebroek) Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u in de toekomst op operationeel niveau samen zou kunnen werken? Zwolle. 18

20 4. Bijdrage aan samenwerken - Strategische opgaven in de regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. De thema s zijn als volgt gecategoriseerd: - Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband. - Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. - Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband. - Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema, maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. 19

21 4. Bijdrage aan samenwerken - Beleidsvorming en -uitvoering in de (sub)regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. 20

22 4. Bijdrage aan samenwerken - Bedrijfsvoering en Dienstverlening Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang dat uw gemeente heeft in de samenwerking op de volgende domeinen? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking, Juridische dienstverlening, Cultuur(historie). In de vragenlijst was het ook mogelijk om niet van toepassing aan te klikken. Deze antwoorden zijn niet zichtbaar in het kwadrant. 21

23 5. Drie decentralisaties in het verschiet 5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de Participatiewet De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisaties van de Jeugdzorg 5.2 Met welke gemeenten bereidt u de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz voor? Let op: Voor de decentralisaties werkt men op het gebied van Jeugd samen met dezelfde gemeenten, echter NIET met de gemeente Oldebroek. Op het gebied van AWBZ/WMO werkt men alleen samen met de gemeente Heerde en de gemeente Apeldoorn en op het gebied van de participatiewet werkt men alleen samen met de gemeente Heerde en de gemeente Oldebroek. 22

24 Sterk Bestuur in Gelderland is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland