Gelderse Bestuursscan. Gemeente Westervoort

Transcriptie

1 Gelderse Bestuursscan Gemeente Westervoort

2 Inhoudsopgave Voorwoord 2 Deskresearch 3 Kansen- en ontwikkelanalyse 7 Bijlage: Zelfanalyse 10

3 Voorwoord De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben. Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld, waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio en bijbehorende samenwerkingsverbanden. Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve gesprekken. Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, mr. G.J. de Graaf, voorzitter 2

4 Deskresearch De deskresearch op de volgende pagina s is opgesteld op basis van gemeentelijke documenten. 3

5

6 5

7

8 Kansen- en ontwikkelanalyse Op maandag 10 februari 2014 heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland achtereenvolgens gesproken met het managementteam, het college van B&W en een afvaardiging van de gemeenteraad. Wij danken deze vertegenwoordigers van de gemeente Westervoort voor de openhartigheid en de constructieve wijze waarop de gesprekken hebben plaatsgevonden. Wij stellen daarbij vast, dat we een ambitieus en plezierig management hebben aangetroffen, een college dat met een duidelijke visie over de gezamenlijke agenda en elkaars portefeuille sprak, en een gemeenteraad die zelfbewust van gedachten wisselt over de toekomstige opgaven van de gemeente. Onderstaand geven wij naar aanleiding van deze gesprekken aan waarin naar onze mening kansen liggen voor de gemeente, alsmede punten die in onze ogen verder ontwikkeld kunnen of moeten worden. De gemaakte opmerkingen over de juistheid van de gegevens in het zelfevaluatierapport zijn doorgegeven aan BMC. Kansen Organisatie Westervoort heeft door eerdere bezuinigingsrondes een relatief klein ambtelijk apparaat. Dankzij een informele, creatieve en pragmatische aanpak en de grote kennis en inzet van de ambtenaren weet het ambtelijk apparaat een goede dienstverlening en adequate bestuursondersteuning te realiseren. De capaciteitskrapte van de ambtelijke organisatie heeft de gemeente gedwongen nieuwe verbindingen aan te gaan met inwoners, hun organisaties en maatschappelijke instellingen. De omslag naar de regiegemeente heeft Westervoort hierdoor al vroeg gemaakt. De ambtelijke organisatie kent een levensloopbestendig personeelsbeleid dat anticipeert op de vervangingsvraag die binnenkort gaat ontstaan. Intergemeentelijke samenwerking Westervoort is op enkele terreinen een trekker in de regio bij de voorbereiding op de decentralisaties. Deze trekkersrol is gekoppeld aan individuele kwaliteiten van individuele ambtenaren. In de voorbereiding op ambtelijke samenwerking en 7

9 Bestuurlijke fusie tussen Duiven, Rijnwaarden, Westervoort en Zevenaar, speelt Westervoort een belangrijke stimulerende, en soms ook bemiddelende, rol. Het onderzoek dat Westervoort samen met de andere Liemerse gemeenten heeft laten uitvoeren naar de voor- en nadelen van verschillende herindelings-varianten, biedt een goed afwegingskader voor de versterking van de bestuurs- en samenwerkingskracht van Westervoort. Ontwikkelpunten Organisatie De ambtelijke organisatie weet met grote creativiteit en inzet veel te realiseren, maar dit levert ook kwetsbaarheden op. Dit uit zich onder meer in een betrekkelijk hoog ziekteverzuim in de ambtelijke organisatie. Ook op andere punten, vooral door het grote aantal eenpersoonsfuncties in de organisatie, is het ambtelijk apparaat kwetsbaar. De geringe omvang van de ambtelijke organisatie legt beperkingen op aan het ambitieniveau van gemeenteraad en B&W. Ook op het gebied van bestuurs-ondersteuning ziet het college beperkingen. De opvatting dat het huidige ambtelijke apparaat niet berekend is op de toekomstige opgaven waar de gemeente voor komt te staan, wordt breed gedeeld. Toch staan trots en zelfbewustzijn het gevoel van urgentie soms wat in de weg. Men onderkent de problemen, maar heeft tegelijkertijd de neiging om deze wat te nuanceren. Door de goede operationele prestaties van de gemeente met betrekking tot dienstverlening, klantcontacten en jeugdbeleid, neemt men voor lief dat de belangen van de inwoners van Westervoort onvoldoende behartigd worden op tactisch en strategisch niveau in de intergemeentelijke samenwerking. Intergemeentelijke samenwerking Westervoort is, mede door de genoemde capaciteitsproblemen in het ambtelijk apparaat, sterk afhankelijk geworden van samenwerking in gemeenschappelijke regelingen. De raad ervaart dat hij hier weinig grip op heeft. Westervoort is door zijn beperkte mogelijkheden onvoldoende in staat om een sterke strategische partner in de regio te zijn. Ook is de lobby richting de provincie hierdoor zwakker dan wenselijk wordt geacht. De relatie met Arnhem is een spanningsvolle. Men constateert dat de verschillen in ambitieniveau en de capaciteit om die te realiseren, vaak opspelen. Ook zou Arnhem niet altijd even respectvol met deze verschillen omgaan en soms haar eigen zakelijke en bestuurlijke belangen de doorslag laten geven. Het onderling vertrouwen is in ieder geval gering. Westervoort is zowel intern als met de andere drie Liemerse gemeenten verwikkeld in een langdurige discussie over 8

10 verschillende herindelingsvarianten. Er is inmiddels grote behoefte aan duidelijkheid over de bestuurlijke toekomst van de gemeente. In de discussie over de gemeentelijke herindeling lijkt Westervoort ambtelijk een lichte voorkeur te hebben voor de 4-1 variant omdat die de meeste mogelijkheden biedt de bestuurskracht van de gemeente duurzaam te versterken. Vanwege de afstand burger-bestuur, de herkenbaarheid van de gemeente en omdat men vreest dat deze nieuwe gemeente geplaagd zal worden door spanningen en conflicten tussen Duiven en Zevenaar, bestaan er bij het management, het college en de raad ook reserves tegen deze variant. Die reserves kunnen ertoe leiden dat Westervoort uiteindelijk kiest voor de 2-2 variant. Omdat de genoemde discussies zich vooral richten op tactische (beleidsvorming, voorbereiding 3D s) en operationele (bedrijfsvoering, dienstverlening) vraagstukken, raakt het strategische perspectief op samenwerking wat op de achtergrond. De commissie constateert dat er in de gemeente geen sprake is van een breed gedragen strategische visie op de betekenis van nieuwe maatschappelijke opgaven voor de toekomst van de gemeente en haar positie ten opzichte van de regio Arnhem en de Liemers. 9

11 Bijlage: Zelfanalyse Onderwerpen vragenlijst Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: Kenmerken van de gemeente Realisatie van de opgaven door de gemeente Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau Belang bij en bijdrage aan samenwerken Decentralisaties Invullen vragenlijst De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters. Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het invullen van de vragenlijst. De eerste vraag (volgende pagina) licht toe wie er door de gemeente in de consultatie is betrokken. Drie niveaus van samenwerken In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken: Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de (internationale) concurrentiepositie van de regio; Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein; Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en dorpskernen ( schoon, heel en veilig ). 10

12 Welke partijen heeft u betrokken bij het beantwoorden van de vragen in deze vragenlijst? Vraag is niet beantwoord 1. Karaktereigenschappen van uw gemeente In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit). De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit). De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed personeel aan te trekken. De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor het adequaat functioneren van het lokaal bestuur. De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te heroverwegen (kerntakendiscussie). Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed. Antwoord Helemaal mee eens Helemaal mee eens Mee oneens Helemaal mee eens Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere gemeenten? Vraag Antwoord 1. Wij lopen voorop in verbetering kwaliteit organisatie (digitalisering, processturing) en dienstverlening 2. Creativiteit (met weinig mensen en weinig geld veel voor elkaar krijgen) en 'niet lullen, maar poetsen'-mentaliteit Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie? Vraag Antwoord 1. De strategische advisering staat onder druk in een kleine organisatie: er is te weinig capaciteit (in uren) beschikbaar voor de niet-urgente, maar wel 11

13 zeer belangrijke opgaven 2. Onze organisatie is informeel en kent korte lijnen, maar is van oudsher procedure- en regelgestuurd. We zijn begonnen met het vervangen van regels door eigen verantwoordelijkheid van medewerkers en het vergroten van de resultaatgerichtheid, maar daar moeten we nog stappen in zetten Stabiel Oplossingsgericht Samenwerkingsgericht Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijke klimaat van uw gemeente het best? 2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen. De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken. Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Antwoord Helemaal mee eens Helemaal mee eens 12

14 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De (financiële) positie van de gemeente maakt regionale samenwerking noodzakelijk. De (financiele) positie van de gemeente maakt ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n) noodzakelijk. De gemeente verkent een ambtelijke fusie. De gemeente verkent een bestuurlijke fusie (herindeling). Antwoord Mee oneens Mee oneens Helemaal mee eens 13

15 3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau Welke gemeenten zijn de voornaamste partners voor de strategische opgaven? In de bovenstaande netwerkanalyse is aangegeven met welke gemeenten men in Westervoort samenwerkt voor de strategische dossiers. Men verwacht overigens dat dit in de toekomst dezelfde gemeenten zijn. De figuur maakt ook duidelijk dat gemeente Wageningen wordt betrokken op de strategische dossiers hoewel Wageningen niet in de regio Arnhem-Nijmegen ligt. In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. Antwoord Mee oneens Mee oneens Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven? Goed 14

16 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? Het aantal samenwerkingspartners voor de gemeente Westervoort op beleidsmatig niveau is beperkter dan het strategische niveau. Ook hier verwacht men in de toekomst dezelfde partners. In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De bestuurlijke invloed van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. Antwoord Mee oneens Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de partners? Goed 15

17 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen? Bovenstaande netwerkanalyse maakt duidelijk dat gemeente Westervoort, in vergelijking met het beleidsmatige niveau, een aanvulling kent op het uitvoerende niveau. Hier werkt men namelijk ook samen met de gemeente Arnhem. Ook op dit niveau verwacht men in de toekomst dezelfde samenwerkingspartners. In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De bestuurlijke invloed van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. Antwoord Hoe waardeert u de operationele samenwerking? Goed 16

18 4. Bijdrage aan samenwerken - Strategische opgaven in de regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. De thema s zijn als volgt gecategoriseerd: Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband. Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband. Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema, maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. 17

19 4. Bijdrage aan samenwerken - Beleidsvorming en - uitvoering in de (sub)regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) in de beleidsvorming en -uitvoering op de volgende domeinen? 18

20 4. Bijdrage aan samenwerken - Bedrijfsvoering en Dienstverlening Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang dat uw gemeente heeft in de samenwerking op de volgende domeinen? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking, Juridische dienstverlening, Cultuur(historie). In de vragenlijst was het ook mogelijk om niet van toepassing aan te klikken. Deze antwoorden zijn niet zichtbaar in het kwadrant. 19

21 5. Drie decentralisaties in het verschiet In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de Participatiewet De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisaties van de Jeugdzorg Antwoord Met welke gemeenten bereidt u de decentralisaties voor? Onderstaande netwerkanalyse geeft de samenwerkingsrelaties weer op het gebied van de drie decentralisaties in het sociale domein. De dikte van de lijn geeft het aantal samenwerkingsrelaties. Met de gemeente Arnhem werkt de gemeente Westervoort niet samen op het gebied van de AWBZ.

22 Sterk Bestuur in Gelderland is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland