SBB Verdieping. SBB en kenniscentra gaan op in één efficiënte organisatie. editie 4 februari 2014

Transcriptie

1 SBB Verdieping editie 4 februari 2014 SBB en kenniscentra gaan op in één efficiënte organisatie SBB zet jarenlange expertise in bij internationale mobiliteit Doelmatigheid: het begint met het maken van heldere afspraken #WerkWerkWerk

2 COLOFON SBB Verdieping is een halfjaarlijkse uitgave van de stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). Het biedt politici, bestuurders, beleidsmakers en partners van SBB, werkzaam in bedrijfsleven en beroepsonderwijs, achtergrondinformatie over de adviezen die SBB uitbrengt, de collectieve samenwerkingsprojecten van de kenniscentra en andere actuele zaken op het snijvlak van beroepsonderwijs en bedrijfsleven. Steeds vanuit het perspectief op de praktijk van onderwijs én bedrijfsleven. Uitgave SBB Zoetermeer, februari 2014 Aan deze uitgave werkten mee: Willie Berendsen, Jan Otto Blanken, Martijn van Blitterswijk, Rozemarijn van Deelen, Jacqueline Koster, Huib van Olden, Stan Plijnaar-Siedsma, Wendy van Rijnsbergen- Nieuwenhuizen, Erik te Roller, Leo Scholl en Mariette Visbach. Eindredactie: Linda van Dam, Wendy van Rijnsbergen-Nieuwenhuizen Vormgeving: Peter-Jan Nieuwenhuizen Drukwerk: Bestenzet, Zoetermeer Foto omslag: Nationale beeldbank Redactieadres: SBB Postbus AG Zoetermeer bb.nl bb.nl Wilt u zich aan- of afmelden voor SBB Verdieping, dan kunt u dit laten weten aan de redactie. Overname van artikelen is toegestaan met bronvermelding. INHOUDSOPGAVE Onderwijs en bedrijfsleven over doelmatigheid Doelmatigheid draait om het afstemmen van het opleidingsaanbod op de behoefte van het bedrijfsleven en is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van onderwijs en bedrijven. Leo Scholl van Gilde Opleidingen en Willie Berentsen en Jan Otto Blanken van FME-CWM geven hun visie op doelmatigheid. SBB bouwt op jarenlange expertise bij internationale mobiliteit Diplomawaardering en Onderwijsvergelijking (D&O) heeft jarenlange expertise op internationaal terrein en voert wettelijke taken uit. Hoe gaat SBB als nationale organisatie om met de internationale wereld om zich heen? Samen één: SBB en kenniscentra gaan op in één efficiënte organisatie Eind vorig jaar koos de minister voor een nieuw model voor samenwerking beroepsonderwijs en bedrijfsleven. Hoe ziet deze ingrijpende verandering eruit? Wat gaat er de komende tijd gebeuren en waarom? en verder... Subsidieregeling Praktijkleren De overheid probeert leerbedrijven met nieuwe subsidieregeling aan te moedigen leerplaatsen beschikbaar te stellen. #Werkwerkwerk column van Huib van Olden, wethouder gemeente Den Bosch over de aanpak van de jeugdwerkloosheid in zijn regio Herziening kwalificatiestructuur Goede dossiers zijn actueel, herkenbaar en uitvoerbaar. Maar hoe maak je een goed dossier? Hoe stemmen onderwijs en bedrijfsleven hun wensen op elkaar af? 14 Pilots kleine unieke opleidingen Vechten voor specialistisch beroepsonderwijs in Nederland. 15 2

3 BEROEPSPRAKTIJKVORMING Subsidieregeling praktijkleren stimuleert werkgevers Stages en leerbanen belangrijke opstap naar arbeidsmarkt auteur Martijn van Blitterswijk De beroepspraktijkvorming bij een erkend leerbedrijf is een verplicht onderdeel van iedere middelbare beroepsopleiding. Via een stage of leerbaan doen studenten de benodigde vaardigheden op in de praktijk van een beroep. Een opleiding in het mbo is een coproductie tussen onderwijs en bedrijfsleven. Het is de ultieme vorm van het combineren van werken en leren. Daarnaast bieden stages en leerbanen mbo-studenten een goede mogelijkheid om een toekomstig werkgever te vinden. Voldoende beschikbaarheid van stages en leerbanen is daarom zeer belangrijk. Foto Nationale Beeldbank Helaas staat het aanbod van leerbanen door de economische crisis sterk onder druk. De overheid probeert leerbedrijven met de nieuwe subsidieregeling praktijkleren te verleiden om leerbanen beschikbaar te blijven stellen. Het aantal studenten dat in schooljaar gestart is met een leerbaan is volgens de SBB Barometer van december 2013 sterk gedaald. Ten opzicht van schooljaar zijn dit schooljaar studenten minder gestart met een opleiding in de beroepsbegeleidende leerweg (bbl). Er heeft een flinke verschuiving plaatsgevonden van bbl richting de beroepsopleidende leerweg (bol). Het aantal nieuwe stages is toegenomen met tot in totaal % van de bbl-studenten blijft na het diploma bij het leerbedrijf Uit de informatie over de stage- en leerbanenmarkt van de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven blijkt dat het aanbod van leerbanen bij erkende leerbedrijven in veel sectoren onder druk staat. Door de economische crisis, reorganisaties en bezuinigingen bieden leerbedrijven vaker een goedkope stage in plaats van een duurdere leerbaan aan. De situatie verschilt echter per sector en regio. Kans met leerbaan Uit onderzoek van DUO Market Research uit 2012 blijkt dat de meeste gediplomeerde mbo-ers een reguliere baan krijgen bij hun oude leerbedrijf. Van de voormalige bol-studenten gaat bijna 50% aan de slag bij de organisatie waar zij stage hebben gelopen. De gediplomeerden met een bbl-opleiding blijven vaak in dienst van het leerbedrijf. Van hen blijft 87% bij het bedrijf werken. Een afgeronde beroepsopleiding en een goede stage of leerbaan zijn voor afgestudeerde mbo-ers de grootste succesfactoren voor het vinden van een reguliere baan na het afstuderen. Subsidie stimuleert De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft per 1 januari 2014 de nieuwe subsidieregeling praktijkleren in werking gesteld. De grootste doelgroep voor de subsidie zijn de werkgevers die een leerbaan bieden aan studenten in het mbo die een bbl-opleiding volgen. De regeling vervangt de Wet afdrachtvermindering onderwijs (WVA onderwijs). De subsidie is een compensatie voor de kosten die een werkgever maakt voor begeleiding van de student of leerling. De werkgever is volgens de regeling degene die daadwerkelijk voor de begeleiding van de student zorgt. Op verzoek van de Tweede Kamer heeft de minister de regeling uitgebreid voor vmbo-leerlingen die een leerwerktraject volgen. Bedrijven die deze groepen jongeren begeleiden kunnen aanspraak maken op de subsidie. Bedrijven die een stage voor bol-opleidingen aanbieden, kunnen dit niet. Meer informatie over de subsidieregeling: 3

4 Het geluid uit het beroepsonderwijs DOELMATIGHEID Het begint met het maken van heldere afspraken Praten met de juiste mensen over doelmatigheid auteur Mariette Visbach Het creëren van een doelmatig opleidingsaanbod in het mbo dat is afgestemd op de behoeften van het bedrijfsleven, is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van onderwijs en bedrijfsleven. Wederzijds begrip kweken en de bereidheid van zowel het onderwijs als het bedrijfsleven om tot goede, werkbare afspraken te komen zijn in het voordeel van alle partijen en niet in de laatste plaats in dat van mbo-studenten. Hoe denken bedrijfs-leven en onderwijs hierover? We stellen deze vragen aan Leo Scholl, voorzitter van het college van Bestuur van Gilde Opleidingen en vicevoorzitter van de thema-adviescommissie Doelmatigheid van SBB. Door de uitgestrektheid van ons gebied en het gegeven dat wij als instellingen dicht tegen elkaar aanliggen kwamen we bij de werving van studenten in elkaars voedingsgebied terecht. Dat heeft er toe geleid dat we eerder dan 2012 (de start van het doelmatigheidsbeleid) al met elkaar aan tafel gingen. De belangrijkste reden hiervoor was het in beeld krijgen van de studentenstromen: welke en hoeveel studenten kiezen voor welke opleiding en waar? Dit resulteerde onder andere in de jaarlijkse zogeheten mbo in kaart voor alle mbo-opleidingen in Limburg. Inmiddels doen wij dit al acht jaar. In dit boekwerk staan gegevens over welke opleidingen waar worden uitgevoerd naast het aantal studenten per opleiding, maar nog niet de woonplaats van de student. Zo krijg je in beeld naar welke opleidingen er meer vraag is en naar welke studies minder. Uit het overzicht kun je ook opmaken dat studenten het liefst dicht bij huis blijven als in één stad de opleiding van hun keuze gesloten wordt. Zij gaan dus niet graag ver reizen. We constateerden ook dat technische opleidingen terug liepen. De oorzaak hiervan is zowel de grote krimp en ontgroening in Limburg, als het imagoprobleem dat de techniekopleidingen nog steeds schijnen te hebben. Dit laatste is ook een landelijk probleem. Koek verdelen Met deze gegevens zijn we om de tafel gaan zitten: drie roc s en één aoc. Ons doel: afspraken maken voor de regio. Een belangrijke afspraak is dat niemand een nieuwe opleiding start, zonder het er met elkaar over te hebben. Er wordt zelfs toestemming gegeven om een opleiding te starten. Hetzelfde geldt ook voor het stopzetten van een opleiding. Als je onafhankelijk van elkaar bepaalde opleidingen niet meer aanbiedt, of in verschillende steden dezelfde opleidingen aanbiedt, dan leidt dit tot problemen. Je kunt dezelfde koek immers maar één keer verdelen. Punt is natuurlijk: afspraak is afspraak. Maar het gebeurt ook wel eens dat iemand zich daar niet aan houdt. Het is en blijft mensenwerk. Leo Scholl In de lucht houden Dezelfde afspraken hebben we ook gemaakt met alle Limburgse vo s en vmbo s. Want als het vmbo stopt met een opleiding dan Vrouwelijke student in de techniek (Nationale Beeldbank) 4

5 krijgt het mbo geen instroom. Of als zij met een opleiding starten en er is geen mbo-opleiding in de nabijheid, ook dan is er een probleem. In goed overleg kunnen opleidingen in de lucht gehouden worden, doordat scholen opleidingen concentreren en centraliseren en eerder genoemde afspraken gemaakt hebben. Het blijft mensenwerk: soms houdt iemand zich niet aan de afspraken Dicht bij huis Ons overleg heeft ook geleid tot een poging om tot één Techniek College Limburg te komen. In diezelfde periode startte ook het doelmatigheidsbeleid (2012). In dit kader kwamen er vanwege een pilot in Limburg regionale cijfers van DUO. Hierdoor kon je in feite per student zien waar hij of zij vandaan kwam en naar welke opleiding hij of zij ging: binnen of buiten de provinciegrenzen. Zo kregen we studentenstromen in beeld die we konden analyseren. Stel dat je gaat concentreren, zijn studenten dan ook bereid om naar een opleidingsplaats binnen de provincie te gaan? Uit de beschikbaar gestelde cijfers konden we zien dat studenten niet bereid waren om van Noord- naar Zuid-Limburg of andersom te reizen. Ver reizen was en is geen optie. Ze bleven of in de regio en kozen voor een aanverwante opleiding of ze gingen in een naastliggende regio naar school (dichterbij dus). Omdat studenten niet bereid waren om die grote afstanden binnen de provincie af te leggen, constateerden wij dat één college voor techniek in Limburg helaas niet haalbaar bleek. Een belangrijke conclusie uit de ervaring van de afgelopen jaren is dat goede recente regionale cijfers en afspraken noodzakelijk zijn om goede regionale keuzes te maken. Op de vraag hoe de activiteiten van SBB zoals het beschikbaar stellen van feiten en cijfers een bijdrage kunnen leveren aan de dialoog in de regio stelt Scholl: Het zou goed zijn als SBB concrete cijfers heeft (bijvoorbeeld die van DUO) om de regio op maat te kunnen bedienen. Tips Tenslotte heb ik drie tips voor zowel onderwijs als bedrijfsleven, namelijk: praat samen, informeer elkaar en houd je aan de afspraken. Over Gilde Opleidingen Gilde Opleidingen, het roc van Noord- en Midden- Limburg, heeft locaties in vijf steden: Venlo, Venray, Weert, Roermond en Sittard. Het werkgebied strekt zich uit van noord naar zuid, ongeveer 100 kilometer. Dit middelgrote roc, dat in deze steden een zo volwaardig mogelijk onderwijsaanbod wil bieden, heeft circa studenten. 5

6 Het geluid uit het bedrijfsleven DOELMATIGHEID Dialoog cruciaal voor doelmatigheid Gelijkwaardig overleg is voorwaarde auteur Mariette Visbach Zoals gezegd is doelmatigheid een gezamenlijke verantwoordelijkheid van onderwijs en bedrijfsleven. Waar liggen volgens Willie Berentsen, beleidsadviseur onderwijs arbeidsmarkt bij FME-CWM en lid van de thema-adviescommissie Doelmatigheid, en Jan Otto Blanken, secretaris regio Noord bij FME-CWM, de kansen als het om het afstemmen van het opleidingsaanbod gaat? De kunst is om het gesprek aan te gaan met de juiste gesprekspartners op de scholen, aldus Berentsen en Blanken. Bedrijven in de technische industrie werken vaak samen binnen een stevige mbo-opleidingsinfrastructuur. FME-CWM heeft daarom veel contact met scholen en dus veel kennis over hoe het reilt en zeilt in het mbo. Onze organisatie is één van de voorlopers die ook rond het thema doelmatigheid tussen scholen en bedrijfsleven afstemt. Maar de echte dialoog moet hier nog beginnen. Wat is uw beeld bij de dialoog tussen onderwijs en bedrijfsleven? Blanken: Beide partijen ondersteunen van harte het uitgangspunt van SBB dat zowel onderwijs als bedrijfsleven gezamenlijk voor de dialoog verantwoordelijk en zelfsturend zijn. Een echte dialoog is dringend noodzakelijk. Berentsen: Er is te lang en te eenzijdig bij de punten en komma s van de inhoud stilgestaan. De vraag is niet alleen of opleidingen kwalitatief voldoende aansluiten bij de behoefte van het bedrijfsleven, maar ook of er voldoende technici worden opgeleid. Dit laatste is het structurele probleem. Blanken: Dat is niet slechts een sectoraal probleem, maar vooral ook een maatschappelijk thema. Daarom hebben de overheid, onderwijs en bedrijfsleven afspraken gemaakt in het TechniekPact. Wat zijn jullie ervaringen tot nu toe? En in welke regio s zitten knelpunten? Berentsen: Scholen zijn momenteel vooral met elkaar in overleg om tot afstemming te komen. Dat betekent dat vraag en aanbod op de arbeidsmarkt nog niet het uitgangspunt van overleg is. Blanken: Bij de vijf roc s in het noorden van het land is inmiddels wel sprake van structureel overleg: dit heet het deltaplan Dutch Technology. Daar is de zogeheten doelmatigheid begonnen vóórdat het een issue werd. Destijds maakten de drie bedrijfstakken UNETO-VNI, de koninklijke Metaalunie en FME zich al grote zorgen over het aanbod van techniekopleidingen. Dit werd mede ingegeven door de relatief hoge kosten die een opleidingsplaats in de techniek met zich meebrengt. Willie Berentsen Jan Otto Blanken Over FME-CWM Bedrijven in de technische industrie werken vaak samen binnen een stevige mbo-opleidingsinfrastructuur. FME-CWM heeft daarom veel contact met scholen en zodoende veel kennis over hoe het reilt en zeilt in het mbo. De organisatie is een van de voorlopers die ook rond het thema doelmatigheid tussen scholen en bedrijfsleven afstemt. Hoe kun je op basis van de juiste invalshoeken het debat over doelmatigheid goed voeren? Berentsen antwoordt: Wij ontvangen rechtstreeks of via de 6

7 regiosecretarissen signalen van ondernemers over tekorten op de arbeidsmarkt; ook tijdens de afgelopen economische crisis. Daarnaast vindt frequent arbeidsmarktonderzoek plaats. Blanken voegt daaraan toe: Uit ons arbeidsmarktonderzoek blijkt een grotere vraag naar niveau 3 en 4 werktuigbouwkunde en elektro- en installatietechniek. Zo geven resultaten van gericht onderzoek naar de vraag op de arbeidsmarkt in onze sector een nauwkeuriger beeld dan globale cijfers over mbo- techniek. We leggen de analyse van de vraag naast de cijfers van SBB. Hoe bereidt FME de dialoog voor? Berentsen: Onze arbeidsmarktinstrumenten stemmen we momenteel af met kenniscentrum Kenteq. We willen deze feiten en cijfers in de toekomst meer gaan integreren. Blanken vult aan: En met behulp van deze gemeenschappelijke analyse stemmen we als sectoren onderling goed af. Een concreet voorbeeld daarvan is het eerder genoemde gezamenlijk optrekken met UNETO-VNI en de koninklijke Metaalunie. Zo zijn we één gesprekspartner voor het onderwijs. Een gebrek aan dialoog, als scholen alleen onderling praten, zie ik als een valkuil Met welke valkuilen houdt u rekening en hoe voorkomt u die? Berentsen: Het lijkt ons niet verstandig als iedereen op eigen houtje met de scholen gaat praten. Blanken: Maar ook een gebrek aan dialoog, als scholen alleen onderling het gesprek voeren, zie ik als een valkuil. We moeten daarom in een zo vroeg mogelijk stadium het gesprek met elkaar aan gaan: onderwijs met het bedrijfsleven. We moeten het dan niet over punten en komma s hebben, maar over de trends op de arbeidsmarkt die gebaseerd zijn op feiten en cijfers van zowel de vraag als het aanbod. Welke voorwaarden zijn nodig om tot het beste resultaat te komen? Blanken: Vanuit mijn ervaring kan ik zeggen dat goede persoonlijke relaties op het niveau van het College van Bestuur en Directeur Techniek een vereiste zijn. Berentsen: Als belangrijkste noem ik hier gelijkwaardig overleg, zonder dwang of koers op escalatie. Student krijgt les van een bakker (Nationale Beeldbank) 7

8 INTERNATIONAAL SBB zet jarenlange expertise in auteur Stan Plijnaar-Siedsma SBB is een nationale organisatie maar heeft te maken met de internationale wereld om zich heen. Nederland moet, zoals alle lidstaten, aan bepaalde eisen voldoen. Bij nieuwe ideeën van de Europese Commissie draait alles om het antwoord op de vragen: wat betekent het voor het onderwijs en bedrijfsleven? Hoe vullen we dit internationaal in? De afdeling Diplomawaardering en Onderwijsvergelijking van SBB vervult een belangrijke rol als het gaat om expertise en het organiseren en uitvoeren van een aantal wettelijke taken op het gebied van internationale mobiliteit van mensen. Foto Grauwe ganzen op weg naar het zuiden (Nationale Beeldbank) Binnen Europa maken landen met elkaar afspraken over de transparantie van kwalificaties. In 2002 zijn in het Kopenhagenproces afspraken over het mbo gemaakt. Dit waren de inrichting van een Europees studiepuntenstelsel en een (Europees) contactpunt voor vragen over mbo-diploma s en het invoeren van supplementen voor het mbo-diploma. Met als doel om internationale mobiliteit van studenten en werkenden tussen landen te bevorderen en vooral aan te sluiten bij de ontwikkelingen die voor het hoger onderwijs toen al in gang waren gezet. Bij het beoordelen van nieuwe initiatieven is het bundelen van krachten en het stroomlijnen van de grote hoeveelheden informatie uit Brussel noodzakelijk. SBB trekt zo veel mogelijk op met de MBO Raad, VNO- NCW, MKB-Nederland en FNV om gezamenlijke reacties voor te bereiden. Met deze intensieve samenwerking en de gezamenlijke lobby in Brussel hebben partijen bijvoorbeeld bereikt dat de vooropleidingsduur voor mboverpleegkundigen is gehandhaafd. Als de plannen voor verhoging daarvan waren doorgezet, dan hadden Nederlandse mbo-verpleegkundigen niet meer in een andere lidstaat aan de slag gekund. Jarenlange expertise Voor transparantie van kwalificaties kan SBB bouwen op jarenlange expertise. SBB gaat straks een aantal nieuwe wettelijke taken uitvoeren, maar in de praktijk voert SBB wettelijke taken uit die bestaan sinds SBB is aangewezen voor de uitvoering van Diplomawaardering en voor taken rondom Beroepserkenning. Daarnaast is SBB het Europees informatieloket voor vragen over diploma s. SBB vervult daarmee een belangrijke rol bij transparantie en levert een bijdrage aan het verbeteren van de mobiliteit. SBB ontvangt hiervoor subsidie van het ministerie van OCW. Diplomawaardering Onderwijssystemen verschillen van elkaar. Diplomawaardering is een middel om aan te tonen hoe buitenlandse diploma s zich verhouden tot nationale diploma s. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken naar de plaats van het diploma in het onderwijssysteem in het land van herkomst, vakkenoverzichten en opleidingsduur. Het ministerie van OCW heeft SBB aangewezen voor het waarderen van diploma s op vmbo- en mbo-niveau. Nuffic doet hetzelfde voor het algemeen vormend en hoger onderwijs. SBB maakt voor de vakinhoudelijke vergelijking gebruik van de expertise van kenniscentra. Hoe dit in de nieuwe uitvoeringsorganisatie vorm krijgt, wordt nader uitgewerkt. Meer informatie over de overgang naar de nieuwe organisatie vindt u ook in het artikel Samen één (p.12). Op kan iedereen met een buitenlands diploma een diplomawaardering aanvragen. Het informatiecentrum Diploma- 8

9 bij internationale mobiliteit waardering (IcDW) zorg voor de administratieve afhandeling van de aanvraag. IcDW is sinds 2003 het centrale loket van SBB en Nuffic samen. Het is gehuisvest bij SBB. Wanneer diplomawaardering? Als je met een buitenlands diploma in Nederland wilt werken in hetzelfde beroep als in het land van herkomst, dan zijn er verschillende procedures denkbaar. Voor een vrij beroep is het eenvoudig. Je solliciteert dan op de gewenste functie. Een diplomawaardering is mogelijk, maar niet verplicht. Kom je uit een Europese lidstaat, dan kun je in dat land een certificaatsupplement aanvragen dat bij de opleiding hoort. Hierin kan een werkgever lezen wat de opleiding inhoudt. Dat kan voldoende zijn om te bepalen of hij de sollicitant aanneemt. Wil hij toch meer weten, dan biedt een diplomawaardering uitkomst. Vaak vragen werkgevers zelf een diplomawaardering aan voor een (toekomstige) werknemer. Beroepserkenning Iedere lidstaat is verplicht één National Contact Point (NCP) voor Beroepserkenning te hebben. Als je met een buitenlands diploma een in Nederland gereglementeerd (bij wet beschermd) beroep wilt uitoefenen, zoals leraar, verpleegkundige of medewerker kinderopvang, dan moet je hiervoor een verzoek indienen bij de Nederlandse bevoegde autoriteit. Verpleegkundigen moeten naar het BIG-register van het ministerie van VWS, medewerkers kinderopvang en leraren doen dit bij DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs). Deze autoriteiten gebruiken de expertise van SBB en Nuffic op het gebied van buitenlandse onderwijssystemen. De expertisecentra waarderen het diploma. Daarna bepaalt de autoriteit op basis van de waardering en de werkervaring of de aanvrager het beroep in Nederland mag uitoefenen. Eerst een waardering aanvragen kan ook, maar uiteindelijk moet de diplomahouder zich toch melden bij de autoriteit. Nuffic is het NCP en ondersteunt bij diploma s hoger onderwijs. SBB doet dit voor het mbo en het kort hoger onderwijs. Nuffic en SBB werken al samen sinds de invoering van de Richtlijn voor de erkenning van mbo-beroepen in 1994, zoals de apothekersassistent. SBB en Nuffic geven ook NCP-verklaringen af aan Nederlandse diplomahouders die in het buitenland een gereglementeerd beroep willen uitoefenen. In deze verklaring staat welke status hun diploma heeft in Nederland en wat hun rechten zijn in een andere lidstaat. Landen kunnen zelf besluiten om beroepen die een risico kunnen vormen voor de gezondheid of veiligheid van burgers te reglementeren. Zo is bijvoorbeeld na de vuurwerkramp in Enschede het beroep vuurwerkdeskundige bij wet beschermd. Dit zijn beroepen die na een algemene opleiding een korte specialistische cursus vergen en waarvoor steeds bijscholing nodig is, omdat anders het diploma vervalt. De rij-instructeur valt bijvoorbeeld onder gereglementeerde beroepen. Op staat een overzicht van alle gereglementeerde beroepen en bevoegde autoriteiten in Nederland. Werken in het buitenland Als je als Nederlander in bijvoorbeeld Duitsland wilt werken, is het verstandig eerst uit te zoeken of het om een vrij beroep gaat. Wil je je toekomstige werkgever ervan overtuigen dat jij geschikt bent, dan adviseert SBB om voor vertrek alle diploma s en vakkenoverzichten te verzamelen en te laten vertalen. Je hebt dan alles bij de hand tijdens de sollicitatie en je bewijst meteen dat je de opleiding echt hebt gevolgd en afgerond. Diploma s zijn officiële documenten. Dat betekent dat alleen een beëdigd vertaler het diploma mag vertalen. Certificaatsupplement Op cs.s-bb.nl staan alle Europass Certificaat Supplementen (CS). Hierin staat per diploma informatie over de kerntaken, de beroepen die je mag uitoefenen, of het een gereglementeerd beroep is en andere informatie om een diploma te beoordelen. Alle lidstaten moeten het CS gratis beschikbaar stellen. SBB stelt de certificaatsupplementen samen en houdt deze up-to-date. Onlangs heeft SBB supplementen in het Duits op deze website gepubliceerd, juist vanwege de internationale transparantie. 9

10 Isabel Coenen (FNV): Internationale aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt vraagt om samenwerken, solidair zijn en krachten bundelen Via vindt u de certificaatsupplementen van andere lidstaten. Dit is de website van het National Reference Point for Vocational Qualifications. SBB is hiervoor in Nederland aangewezen. Duitsland publiceert haar supplementen op Soorten adviezen SBB verstrekt per jaar vele adviezen over de waarde van een diploma op de arbeidsmarkt of om het instroomniveau op een mbo-opleiding te bepalen. Een Chinese kok moet bijvoorbeeld voor zijn tewerkstellingsvergunning met een diplomawaardering aantonen dat zijn Chinese opleiding voldoende niveau heeft. SBB adviseert ook basisscholen over het opleidingsniveau van ouders. Soms ontvangt de school op basis hiervan extra overheidssteun. Top 10 aanvragen diplomawaardering in België 8,6% 2. Suriname 8,5% 3. Duitsland 7,1% 4. Polen 6,7% 5. Verenigd Koninkrijk 5,5% 6. Iran 4,4% 7. Nederlandse Antillen 3,7% 8. Turkije 3,4% 9. Spanje 2,6% 10. China 2,5% Op staat landeninformatie over het onderwijssysteem en diploma s uit onder andere Syrië, Ghana en Marokko. Jaarlijks verzorgt SBB een update. Expertise delen met buitenland Het buitenland heeft veel belangstelling voor de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven in Nederland. SBB verzorgt regelmatig presentaties over onder ondere de kwaliteit(szorg) binnen het mbo, de kwalificatiestructuur, bol en bbl en de rol van sociale partners. Top drie van sectoren 1. Zorg, Welzijn en Sport 2. Techniek 3. Economisch-administratief SBB heeft Engelstalig informatiemateriaal. Ook de SBB Barometer verschijnt in het Engels. Delegaties uit Europa maar ook ver daar buiten zijn er vaak van onder de indruk hoe de beschikbaarheid van stages en leerbanen in kaart is gebracht. Onlangs ontving SBB de minister van Onderwijs uit Jemen. Hoe zit het met oude mbo-diploma s? SBB stelt ook verklaringen op over de waarde van oude Nederlandse mbo-diploma s, vergeleken met de huidige kwalificatiestructuur. Handig voor mensen met een oud mbo-diploma die willen bijscholen of een andere baan zoeken. Met welk kwalificatieniveau komt bijvoorbeeld het mts-diploma overeen? SBB beantwoordt hierover veel vragen, vaak van grote organisaties zoals de Belastingdienst. Ook stelt SBB verklaringen op over de waarde van een oud Nederlands mbo-diploma. Overige dienstverlening De afdeling IDW adviseert ook over de volgende onderwerpen: meeneembare studiefinanciering (bol en bes); studievisum IND; WVA/subsidieregeling praktijkleren (zie ook p. 3), advies aan DUO bij aanvragen van bedrijven voor stagiairs met een buitenlandse opleiding. In totaal geeft de afdeling IDW ruim adviezen per jaar af. 10

11 COLUMN Foto Nationale Beeldbank #WerkWerkWerk De regio Noordoost-Brabant staat voor grote uitdagingen in 2014 en daarna. Uitdaging 1: aanpak jeugdwerkloosheid. Je kunt er wat mij betreft niet vroeg genoeg mee beginnen. Op de basisschool al, dus. Het onderwijs moet serieus met leerlingen en ouders in gesprek over de schoolkeuze en loopbaanoriëntatie. Ik wil af van de vrijblijvendheid. Het onderwijs moet adequate opleidingen aanbieden met een goed toekomstperspectief. Ik ben voorstander van een numerus fixus voor Huib van Olden opleidingen waar minder behoefte aan is. Dit vraagt veel van de drie O s: ondernemers, onderwijsinstellingen en overheid. We moeten beter voorspellen wat de behoefte wordt. Kennen we de beroepen van morgen? Wat voor competenties en vaardigheden worden van toekomstige werknemers gevraagd? ren relevante werkervaring opdoen, zodat zij als de arbeidsmarkt aantrekt, interessante kandidaten zijn zonder gat in hun cv. Ook bepalen ondernemers mee wat er nodig is om kansen te bieden. Het woord van 2014 in onze regio: kanteling. Onze regionaal adviseur Mérie Michels is daarbij een belangrijke verbinder. Zij ontsluit het sectorale netwerk en de stimuleringsregelingen, legt de koppeling met het stage- en leerbanenoffensief en sluit aan bij landelijke sectorplannen. Landelijke plannen bieden ook kansen voor jongeren. Ik ben benieuwd hoe we deze kunnen vertalen naar matches in de regio. Mijn oproep: maak werkbare afspraken en maak alleen afspraken die je waar kan maken. Leer van de vorige aanpak jeugdwerkloosheid. En zorg dat de financiën kloppen. In onze regio vragen we aan de vier speerpuntsectoren agro en food, techniek, zorg en welzijn en services om de achterban te organiseren en met ondernemers de toekomstige personeelsbehoeften in kaart te brengen. Daarna zijn de scholen aan zet. Hoe sluit de onderwijskolom aan op de regionale focus van kansrijke beroepen en sectoren? Uitdaging 2. Helaas zitten momenteel veel gemotiveerde jongeren met een goede opleiding thuis. Een regio of gemeente maakt geen banen. Maar wat doen we wel? Ik geloof niet in één aanpak die voor iedereen werkt. Samen met ondernemers zoeken we naar oplossingen en financiële middelen. Wat hebben jongeren nodig om hun kansen te vergroten? Ondernemers ondersteunen bijvoorbeeld de Startersbeurs. Daarmee kunnen afgestudeerde jonge- Uitdaging 3: kwetsbare jongeren. Zorgen dat jongeren die vanwege persoonlijke problematiek of belemmeringen toch hun kans krijgen op de arbeidsmarkt. We hebben alle talenten immers nodig! Werkgevers voorop, maar samen met onderwijsinstellingen en overheden zoeken naar duurzame oplossingen die werken voor deze mensen. Natuurlijk gebruiken we daarbij het werkend leren in het mbo volop. Dat helpt bij het vinden van duurzaam werk. Kortom, 2014 wordt een uitdagend jaar. Ik heb er zin in! Huib van Olden Wethouder in Den Bosch en voorzitter Noordoost Brabant Werkt! 11

12 2014 Samen één SBB en kenniscentra gaan op in één efficiënte organisatie auteur Erik te Roller Eind vorig jaar heeft minister Jet Bussemaker van OCW ingestemd met het advies van SBB voor een nieuw model voor de samenwerking tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven vanaf 1 januari Dit betekent dat de wettelijke taken van de 17 kenniscentra op het gebied van kwalificeren en beroepspraktijkvorming overgaan naar SBB. Er blijft één organisatie over die de minister zowel adviseert én daarnaast de wettelijke taken uitvoert. Een ingrijpende verandering. Wat gaat er de komende tijd gebeuren en waarom? De verandering komt niet zomaar uit de lucht vallen. Enkele jaren geleden kreeg de minister van OCW nog van diverse kanten advies wanneer zij vragen had over de aansluiting van het middelbaar beroepsonderwijs op de arbeidsmarkt. Bedrijfsleven en beroepsonderwijs zagen in dat het niet verantwoord is om zo nog langer door te gaan en richtten samen SBB op. Sinds 1 januari 2012 adviseerde SBB de minister namens zowel onderwijs als bedrijfsleven over zaken als het beleid rond kwalificeren en examineren, de beroepspraktijkvorming (stages en leerbanen) en het aanbod van opleidingen. De vereniging Colo werd opgeheven. SBB had geen formele banden meer met de kenniscentra maar werkte wel nauw met ze samen. Het SBB-bestuur bestaat uit de voorzitter van de MBO Raad, de voorzitter van MKB- Nederland en andere vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties en het onderwijs. De voorzitters van de MBO Raad en MKB-Nederland zitten afwisselend het SBB-bestuur voor. Dit jaar is Jan van Zijl van de MBO Raad voorzitter van SBB. Vorig jaar was Michaël van Straalen van MKB-Nederland dat. Ben Rijgersberg is de directeur van SBB. Budget meer dan gehalveerd Na de start van SBB werkten de betrokken partijen beter samen dan voorheen. Efficiency was hierbij het sleutelwoord. Maar veel tijd om plannen te maken en uit te voeren was hen niet gegund. Eind oktober 2012 trad het tweede kabinet- Rutte aan. In het regeerakkoord bleek een bezuiniging opgenomen te zijn van maar liefst 80 miljoen euro op het totale macrobudget van de kenniscentra van 115 miljoen per jaar. Deze bezuiniging zette alles op z n kop. De nieuwe OCW-minister, Jet Bussemaker, vroeg daarop advies aan SBB over een nieuw samenwerkingsmodel voor beroepsonderwijs en bedrijfsleven, dat met een budget van 30 miljoen euro uit kon en aan drie voorwaarden voldeed. De eerste was het goed uitvoeren van de drie wettelijke taken: het kwalificeren en opstellen van exameneisen, het erkennen van leerbedrijven en het bewaken van de kwaliteit van de beroepspraktijkvorming. De tweede was de betrokkenheid van de verschillende bedrijfssectoren bij het onderwijs waarborgen en de derde voorwaarde was het verminderen van de bestuurlijke complexiteit en drukte in de mbo-sector. Al snel was duidelijk dat SBB met zo n krap budget onmogelijk aan de voorwaarden kon voldoen. Pogingen om het kabinet op andere gedachten te brengen of andere oplossingen te bedenken haalden niets uit. Er bleef maar één oplossing over: een nieuwe organisatie vanaf de grond af aan ontwerpen om de taken zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Verschillende organisatiemodellen passeren de revue. Uiteindelijk kozen de vertegenwoordigers van onderwijs en bedrijfsleven voor het nieuwe samenwerkingsmodel, waarbij beleid en uitvoering bij SBB onder één dak kwamen. Minister akkoord In oktober 2013 ging minister Bussemaker hiermee op hoofdlijnen akkoord. Ze stelde vragen over de inrichting van het nieuwe model, het benodigde budget en het scheiden van publieke en private activiteiten. Eind november beantwoordde SBB deze vragen. Met de directie MBO van het ministerie van OCW rekende SBB uit dat voor het goed uitvoeren van alle taken een macrobudget van 50 miljoen euro per jaar nodig is. Half december liet de minister de Tweede Kamer weten dat ze blij was met het advies en dat het samenwerkingsmodel voldeed aan de drie voorwaarden. Ook was ze bereid het gebudgetteerde bedrag van 30 miljoen euro voor 2016 te verhogen met 20 miljoen uit de zogenoemde intensiveringsmiddelen. Dit was het extra geld dat het kabinet de komende jaren uittrekt voor het beroepsonderwijs. Ook het SBBbestuur was tevreden. Het zag de stelselwijziging als een mogelijkheid om de verschillende taken met minder middelen toch efficiënt, effectief en op een hoog niveau uit te voeren. De komende jaren moet de SBB-organisatie dit waarmaken. Gevolgen voor de kenniscentra De minister heeft inmiddels de besturen en directies van de kenniscentra per brief over haar besluit geïnformeerd. In 2015 vindt namelijk tegelijk met de opbouw van de uitvoeringsorganisatie bij SBB de afbouw van de kenniscentra plaats. Voor het overhevelen van de wettelijke taken is overigens nog een wetswijziging nodig. Bij de 17 kenniscentra werken momenteel ca mensen. Een aantal van hen vertrekt met een 60-plus regeling en tijdelijke contracten worden niet verlengd. 12

13 Een deel van de medewerkers van de gescheiden om te kunnen waarborgen dat steun van de eigen bedrijfstak. Alleen de kenniscentra komt bij SBB in dienst, dit de minister onafhankelijk advies krijgt, publieke activiteiten gaan over naar SBB, gaat voornamelijk om buitendienstfunc- dus niet gekoppeld aan de belangen van de private activiteiten worden los van SBB ties. Voor anderen treffen werkgevers- en de uitvoeringsorganisatie. Beleid omvat voortgezet. SBB wordt een publieke orga- werknemersorganisaties een sociale de afdeling Beleid & Advies, die de huidige nisatie, die geheel gefinancierd wordt door regeling. Besturen en directies van de activiteiten van SBB voortzet en acht het ministerie van OCW. Wanneer het gaat kenniscentra beseffen dat medewerkers zogenoemde sectorkamers aanstuurt. om kwaliteitsverbetering van het mbo zal zo snel mogelijk willen weten waar zij aan Uitvoering bestaat uit zogenoemde de organisatie de samenwerking zoeken toe zijn. Zij willen samen dan ook snel sectorale uitvoeringseenheden en een met de private kenniscentra. duidelijkheid scheppen, maar wel zorgvuldig te werk gaan. centrale afdeling voor ondersteuning van deze eenheden. Bij de uitvoering werken mensen voornamelijk in de buitendienst. Voordelen Binnen SBB zijn de diverse sectoren Organisatieadviesbureau Twynstra Gudde Zij komen van de huidige kenniscentra. straks goed verankerd. Momenteel krijgt begeleidt de transitie en start in februari SBB advies van de sociale partners en met een plan van aanpak. In maart is de organisatie in grove lijnen bekend en in Sectorkamers ingedeeld onderwijs via het directeurenoverleg van de kenniscentra. In het nieuwe juli tot in detail. Twynstra Gudde tornt Een verkaveling van de werkgebieden samenwerkingsmodel hebben de sociale niet aan het samenwerkingsmodel. Na de van de 17 kenniscentra leidt tot de partners en onderwijs van elke sector goedkeuring van de minister is dit model volgende hoofdindeling van sectoren vanuit de sectorkamer een directe lijn bij wijze van spreken in beton gegoten. over acht sectorkamers: met SBB Beleid & Advies en hiermee het Voor het bureau en de kenniscentra blijft SBB-bestuur, dus zonder de tussenstap er echter genoeg ruimte over om met 1. Gebouwde omgeving en Techniek van een directeurenoverleg. slimme ideeën te komen over het inrich- 2. Mobiliteit, Transport en Maritiem ten van de organisatie. Dit jaar bereiden 3. Zorg, Welzijn en Sport Ook werken de sectoren straks onder één SBB en Twynstra Gudde de overgang naar 4. Handel dak, waardoor de sectoren onderling veel het nieuwe samenwerkingsmodel voor. In 5. Creatieve industrie en ICT gemakkelijker verbanden kunnen aan- de loop van 2015 gaan mensen en taken 6. Voedsel, Groen en Hospitality gaan en zo kunnen bereiken dat onder- van de kenniscentra over naar SBB. 7. Economische en administratieve wijs en arbeidsmarkt nog aanmerkelijk beroepen beter op elkaar aansluiten. In SBB pakken bedrijfsleven en onderwijs 8. Specialistische ambachten en de zaken op die alle sectoren aangaan. kleine beroepen Verder kan de nieuwe organisatie veel Hierover adviseren zij de minister. Ook efficiënter werken. Nu zijn er nog 17 ken- toetst SBB of de kwalificatiedossiers en exameneisen aan de wettelijke eisen en gemaakte afspraken voldoen. Het Wat is een sectorkamer? Een sectorkamer werkt het beleid voor de niscentra met eigen besturen, directie, stafafdelingen en gebouwen. Die maken plaats voor één bestuur met een beperkte biedt een overzicht van alle dossiers op sector uit en maakt landelijke afspraken beleidsafdeling en één uitvoeringsorgani- Kwalificatiesmbo.nl. Daarnaast maken tussen onderwijs en branches. Dit gaat satie voor de wettelijke taken. Hierdoor is onderwijs en bedrijfsleven binnen SBB met name om de wettelijke taken van er straks een relatief groter deel van het algemene afspraken over de beroepsprak- SBB rond de kwalificatiestructuur en de budget beschikbaar voor het aanstellen Foto Hollandse Hoogte tijkvorming. Dit brengt diverse activiteiten met zich mee. Zo houdt SBB bijvoorbeeld de website Stagemarkt.nl in de lucht, waarop kenniscentra het aanbod van stageplaatsen en leerbanen publiceren en jongeren naar een stageplaats kunnen zoeken. beroepspraktijkvorming. Het bedrijfsleven en onderwijs zijn in gelijke mate vertegenwoordigd: fifty-fifty. De sectorkamers worden al in 2014 ingericht. Elke sectorkamer is binnen SBB de opdrachtgever van de bijbehorende uitvoeringseenheid. Deze eenheid van opleidingsadviseurs die de leerbedrijven ontzorgen en de stagemarkt actueel houden. Van de 50 miljoen euro macrobudget voor SBB is straks ca. een vierde deel bestemd voor taken rond de kwalificatiestructuur, het geven van informatie over doelmatigheid en sectoroverschrij- voert de wettelijke taken uit binnen de dende taken en ongeveer drie vierde deel Tenslotte is SBB betrokken bij de discus- kaders, zoals die zijn vastgesteld door voor de beroepspraktijkvorming (organi- sie over de doelmatigheid van studies. De de sectorkamer en SBB in aansluiting op seren van stages en leerbanen). roc s voeren overleg om het aanbod van eventuele specifiek gemaakte afspraken opleidingen beter onderling te verdelen in de sector. Het SBB-bestuur blijft het Dit jaar staat in het teken van de voorbe- en zo een versnippering van het aanbod te aanspreekpunt voor de minister en maakt reiding van de overgang naar de nieuwe voorkomen. SBB ondersteunt de discussie prestatie-afspraken met de uitvoerings- organisatie. In 2015 vindt de overstap hierover door landelijk cijfers over oplei- organisatie en de uitvoeringseenheden. daadwerkelijk plaats en vanaf 1 januari dingen en aantal leerlingen te publiceren is het nieuwe samenwerkingsmodel Nieuw samenwerkingsmodel Hoe ziet de SBB-organisatie er vanaf 1 De meeste van de 17 kenniscentra kennen naast hun publieke activiteiten (de uitvoering van wettelijke taken) ook een groot een feit. Er is dan één nieuwe, overzichtelijke en transparante organisatie, die de wettelijke taken op het gebied van januari 2016 waarschijnlijk uit? De organi- aantal private activiteiten. Ze verzorgen de aansluiting van onderwijs en arbeids- satie bestaat dan globaal uit twee delen: soms in samenwerking met de roc s oplei- markt heel efficiënt en op een hoog beleid en uitvoering. Die delen zijn strikt dingen in opdracht van en met financiële niveau uitvoert. 13

14 KWALIFICEREN EN EXAMINEREN Foto Hollandse Hoogte Goede kwalificatiedossiers maak je samen auteur Wendy van Rijnsbergen-Nieuwenhuizen In een kwalificatiedossier staat wat een mbo-student na het behalen van zijn diploma moet kennen en kunnen. Maar hoe maak je een goed dossier? Wie zorgt dat het dossier herkenbaar en uitvoerbaar is? Dat je er onderwijs van kunt maken én dat het bedrijfsleven er ook mee kan werken? Hoe stemmen bedrijfsleven en onderwijs hun wensen op elkaar af? We laten het zien met een voorbeeld: het kwalificatiedossier fietstechniek. De kenniscentra voor beroepsonderwijs en bedrijfsleven ontwikkelen de dossiers. Bij fietstechniek is dat kenniscentrum Innovam. Jacqueline Koster, projectleider Kwalificatiestructuur Innovam: Wij regisseren het ontwikkelproces en betrekken docenten, bedrijven en examenontwikkelaars daarbij. Actueel, herkenbaar en uitvoerbaar, dat is wat dossiers moeten zijn. Voordat we het dossier, in dit geval fietstechniek, gaan aanpassen, spreken wij eerst met roc s, bellen we ondernemers uit ons netwerk en doen we onderzoek naar de competentieprofielen voor dat dossier. Experts Koster vervolgt: Na deze inventarisatie organiseren wij een expertcommissiebijeenkomst. De commissieleden zijn vertegenwoordigers van onderwijs en bedrijfsleven met ruime ervaring die uitstekend kunnen adviseren over de inhoud. Ook kunnen zij dit uitleggen aan hun achterban. Uit onderzoek blijkt dat de leden het waarderen dat wij hun input serieus nemen. Zij vinden het waardevol om in de commissie tot een gemeenschappelijke basis te komen. Jaap Kroot Koning, docent fietstechniek Koning Willem I College en lid van de expertcommissie fietstechniek, beaamt dit: Ik heb gemerkt dat een gezamenlijke visie leidt tot goede, werkbare kwalificatiedossiers. Ik vind het belangrijk dat we veel aandacht besteden aan examinering: Wat is belangrijk voor examinering? Waar leg je de nadruk op? Dat zijn vragen waarop een helder antwoord moet komen. Even voorstellen... In de brochure Even voorstellen... vertellen alle betrokken partijen bij de herziening hoe zij tegen het proces aankijken, wat er in 2013 is gebeurd en wat ons nog te doen staat om het doel te bereiken: duurzame kwalificatiedossiers waarmee het beroepsonderwijs jaren vooruit kan. De brochure is te downloaden via Kwalificatiesmbo.nl Namens het bedrijfsleven zit Ruben Evers Janssen van Evers Janssen Tweewielers in de expertcommissie: Als ondernemer wil ik herkennen wat er in een dossier staat. Fietstechniek geeft bijvoorbeeld ruimte om het onderdeel onderhoud zelf in te vullen. Goed onderwijs begint bij een goed dossier, maar hangt ook nauw samen met het enthousiasme van de docent. In de expertcommissie zijn alle partijen vertegenwoordigd, zodat alle invalshoeken aan bod komen. Zo vind ik het belangrijk dat er nieuwe lesstof komt. Daar is Innovam al mee bezig. Opbouwend Koster besluit: De goede samenwerking tussen partijen ervaren wij als ontwikkelaars als zeer opbouwend. Wij streven naar een nog betere mix van vertegenwoordigers van scholen en bedrijven bij de gebruikerstoets. Zo krijgt het bedrijfsleven nog meer gehoor bij het ontwikkelen van dossiers. Een digitaal platform waar mensen hun idee kwijt kunnen, updates kunnen bekijken en zaken kunnen voorleggen zou daarop een mooie aanvulling zijn. Ook zouden we de doorlooptijd van het ontwikkelproces willen verkorten. Experts verzamelen die zich onderscheiden door hun kennis, ervaring en betrokkenheid in de branche is een must. Waakzaamheid is ook belangrijk. Een dossier is geen uitwerking van compromissen rondom persoonlijke meningen. Het is belangrijk je te baseren op onderzoek en bijvoorbeeld marktmonitors. 14

15 DOELMATIGHEID Pilots bieden duurzame oplossingen Vechten voor specialistisch beroepsonderwijs in Nederland auteur Mariette Visbach Het pilotprogramma kleine, unieke opleidingen is één van de projecten van macrodoelmatigheid. SBB definieert macrodoelmatigheid als het aansluiten van het opleidingsaanbod van scholen op de vraag uit de arbeidsmarkt. In 2015 brengt SBB aan de minister van OCW advies uit over Óf en zo ja, welke maatregelen nodig zijn voor de kleine unieke opleidingen. Elf pilots moeten in 2014 een goed beeld geven van de specifieke mogelijkheden en uitdagingen voor deze opleidingen. SOS Vakmanschap voert deze pilots uit en monitort ze. Rozemarijn van Deelen is als projectleider SOS Vakmanschap zeer nauw betrokken bij de pilots. Van Deelen: De keuze van deze elf pilots is gebaseerd op zes criteria, namelijk: 1. De beroepsgroep en onderwijs hebben zich gemeld bij het Meldpunt Bedreigde Opleidingen en Beroepen van SOS Vakmanschap; 2. De melding is positief beoordeeld op alle criteria van de beslisboom; 3. De melders waarbij sprake is van een zeer urgente bedreiging zijn opgenomen; 4. De pilots zijn verdeeld over verschillende (top)sectoren; 5. De pilots bevinden zich in verschillende ontwikkelingsstadia van de mogelijke oplossingen; 6. De pilots bestrijken gezamenlijk een breed palet van knelpunten en mogelijke oplossingsrichtingen. bedrijfsleven, brancheorganisaties en kenniscentra. Juiste ecosysteem Op de vraag of er nu al zaken opvallen, antwoordt Van Deelen: Zeker. Wij hebben in onze jaarlijkse publicatie (monitor SOS Vakmanschap 212, 2013) al gesproken over het ad hoc starten en stoppen van opleidingen. Zelfs tijdens dit onderzoek wordt dit zichtbaar: bij één pilot wordt zomaar gestopt met een opleidingslocatie, ondanks de afspraken tussen branche en scholen. Bij een volgende pilot wordt op andere plaatsen toch gestart met een opleiding, terwijl hierover een convenant is ondertekend. We weten dat er versnippering is, maar we zien nu dat bij twee pilots op meer dan zes locaties hele kleine opleidingen worden aangeboden. We hebben twijfels over de uitvoerbaarheid en bestendigheid daarvan. Voor een kleine uniek opleiding is de locatie zeer bepalend voor de duurzaamheid ervan: wij spreken van het juiste ecosysteem. Onze bevindingen tot nu toe onderschrijven dat. Meer informatie over SOS Vakmanschap: Pilotprogamma In de pilot komen de volgende beroepen aan bod: landmeters, restauratie roerend en onroerend goed, collectiebeheer, glasblazers/glazeniers, hoefsmeden, orthopedische technici, pianotechnici, schoenherstellers, researchinstrumentmakers, waterbouwers en worstmakers. Uit de pilot moet blijken wat er nodig is voor het behoud van kleinschalig, specialistisch beroepsonderwijs in Nederland. Het is de bedoeling om de ervaringen te gebruiken voor het vinden van oplossingen op de lange termijn. De inzichten vormen de basis voor het advies over het vormgeven van de kleinschalige specialistische opleidingen in de toekomst. Zo werken SBB en SOS Vakmanschap samen met de ministeries van OCW en EZ aan een bestendige onderwijsinfrastructuur voor zeldzaam specialistisch vakmanschap. De subsidie van deze ministeries maken de pilots mogelijk. Bouwen Het bijzondere aan de manier waarop wij deze pilotstudie aanpakken, is dat we voor deze elf casussen niet alleen onderzoek doen, maar tegelijkertijd helpen met het vinden van duurzame oplossingen voor deze mooie opleidingen. Wij noemen dat bouwen. Onze ervaring is dat als je bouwt, je tot nog meer inzichten komt. Een onafhankelijk onderzoeksbureau voert het onderzoek uit, zodat wij als SOS Vakmanschap ons volledig kunnen richten op het bouwen. Bij dit project zijn naast SOS Vakmanschap vele partijen betrokken zoals SBB, mbo-scholen, vakinstellingen, Rozemarijn van Deelen met vakman Mohsen Abbassi, tandprotheticus Het juiste ecosysteem, daar draait het om bij kleine, unieke opleidingen 15

16 Bedrijfsleven en beroepsonderwijs vormen de stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). Samen werken ze aan thema s als kwalificatiestructuur, examens, beroepspraktijkvorming en opleidingsaanbod. Daarmee optimaliseert SBB de aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt. Met als doel: voldoende en deskundige vakmensen. bb.nl